Frans de Waal
De Nederlands primatoloog Frans de Waal legt in een artikel in de New York Times op 17 oktober 2010 uit dat moraliteit vermoedelijk in onze genen zit. De mens deelt moreel gedrag met andere primaten. Het is niet nodig om te veronderstellen dat dit onderdeel van het menselijke gedrag bepaald wordt door een hogere macht. Het artikel van Frans de Waal is te vinden via deze link, wellicht is inloggen nodig.
De Waal zegt in het artikel dat hij zich altijd wat ongemakkelijk voelt als mensen zeggen dat hun geloof of overtuiging hun moraliteit bepaalt. De Waal legt de vraag op tafel of iemand serieus kan denken dat onze vroege voorouders niet over moraliteit beschikten voordat ze met het geloof in contact kwamen. Creationisten en aanhangers van intelligent design veronderstellen dat de menselijke moraliteit tot onze ‘ontwerp blauwdruk’ behoort en ons uniek maakt. Ze zijn volgens De Waal vaak op zoek naar argumenten om wetenschappelijk onderzoek te ontkrachten dat een andere kant op wijst. Zo voeren ze de recent ontdekte wetenschappelijke fraude van de Harvard primatoloog Hauser op als bewijs dat wetenschappelijke verklaringen voor moraliteit bij apen niet deugen. De Waal vindt dit een achterhoedegevecht, volgens hem heeft elk veld van de wetenschap te maken met fraude, primatologie is niet bijzonder in dat opzicht. Net zoals fraude bij natuurkundigen niet leidt tot een einde van de natuurkunde, zal dit bij primatologie en diergedragkunde ook niet gebeuren, vertelt De Waal in de New York Times.
De Waal haalt uit zijn onderzoek naar apengedrag veel voorbeelden aan van altruïstisch gedrag onder apen. Apen helpen en steunen elkaar op allerlei manieren. De Waal vertelt over een oude aap die hulp krijgt van andere apen bij water halen. Het plaatje op de voorpagina laat een aap zien die het met een uitgestoken hand goed wil maken na een ruzie. Ook laten apen zien dat ze over rechtvaardigheidsgevoel beschikken. Ze doen graag hun best om een stukje komkommer te bemachtigen. Maar als ze zien dat een andere aap een lekker stuk fruit krijgt, dan worden ze boos, ze houden op met hun best te doen om de komkommer te pakken te krijgen, ze gaan in werkstaking. Heel begrijpelijk gedrag dat een mens zich goed kan voorstellen. Hier vind je meer over dit onderzoek (een artikel van De Waal in de New Scientist).
De Waal concludeert dat apen, mensen en ook andere dieren moraliteit nodig hebben om samen te kunnen leven. Daarvoor zijn spelregels nodig die mensen en dieren van binnen uit voelen (‘bottom up’ zoals De Waal het noemt). Dit alles ontkent volgens mij niet dat het geloof voor veel mensen een inspiratiebron biedt voor het versterken van hun moraliteit. De Waal breekt geen lans voor atheïsme, wel verzet hij zich volgens mij met succes tegen een onderdeel van de theorie van intelligent design. Hij laat zien dat moraliteit via evolutie aan de mens is doorgegeven.
Hieronder zie je een discussie tussen De Waal en de journalist Robert Wright. Als je geen scherm ziet, klik dan hier.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
