Een Power Balance armbandje doet het niet beter dan een willekeurig ander armbandje. We schreven gisteren dat Amerikaanse skeptici dit een dubbelblind onderzoek hebben aangetoond. De onderzoekers suggereren dat het Power Balance armbandje hetzelfde effect heeft als elke andere talisman. Het tijdschrift Quest (‘braintainement’) schreef een paar maand geleden (oktober 2011) dat sporters echt baat hebben bij bijgeloof. Maar je moet het niet te bont maken, schrijft Quest.
‘Voor elke wedstrijd stopt de Formulie 1-kampioen Sebastian Vettel een geluksmunt achter zijn schoenveter’ begint het artikel in Quest om daarna in te gaan op de gewoonte van mensen om overal verbanden te zien, ook waar die er niet zijn. Evolutiebiologen noemen vaak het voorbeeld van het ritselende struikgewas in de tijd dat de mensen nog op de savanne leefden. Is het de wind? Is het een tijger? Neem liever het zekere voor het onzekere: als je het op een lopen zet, dan ben je misschien wel buiten adem maar je leeft tenminste nog. Maar als je geen acht slaat op het geritsel, is er inderdaad een kleine kans dat een likkebaardende tijger ‘hap’ zegt terwijl jij nietsvermoedend verder loopt. Je rent vermoedelijk 99 keer voor niets, maar net die ene keer redt het je leven. Het kan kortom volgens de evolutiebiologen in je voordeel zijn om snel verbanden te zien, ook als die er niet zijn. Op deze manier wordt vaak onderbouwd dat mensen makkelijk geloof hechten aan complottheorieën. Dit is immers ook een vorm van het vinden van verbanden die er niet zijn. Maar op dezelfde manier wordt ook verklaard dat mensen gevoelig zijn voor bijgeloof.
Niet alleen mensen zijn gevoelig voor het zien van verbanden die er niet zijn. In het Quest-artikel wordt ook het bekende onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Skinner aangehaald. Die leerde duiven om allerlei bijgelovige handelingen te verrichten omdat ze dachten dat ze daarmee invloed konden hebben op het krijgen van voer. De Wikipedia schrijft hierover:
‘He discovered that the pigeons associated the delivery of the food with whatever chance actions they had been performing as it was delivered, and that they subsequently continued to perform these same actions.[48] One bird was conditioned to turn counter-clockwise about the cage, making two or three turns between reinforcements. Another repeatedly thrust its head into one of the upper corners of the cage. A third developed a ‘tossing’ response, as if placing its head beneath an invisible bar and lifting it repeatedly. Two birds developed a pendulum motion of the head and body, in which the head was extended forward and swung from right to left with a sharp movement followed by a somewhat slower return’.[49][50]
Een sportpsycholoog legt in het artikel in Quest uit dat het uitvoeren van bijgelovige rituelen de sporter een gevoel van controle kan geven. Opmerkelijk is dat het blad onder bijgeloof ook allerlei modieuze visualisatie-oefeningen schaart die veel sporters uitvoeren.
Het aantrekken van sportkleding op precies dezelfde manier voor iedere wedstrijd kan een zelfverzekerd gevoel geven:
‘Voor de sporter is het nu eenmaal beter een verband te leggen dat er eigenlijk niet is, tussen de aankleedvolgorde en de uitslag, dan onzeker over de voorbereiding aan de wedstrijd te beginnen’. … ‘Dankzij dat bijgeloof is een sportman even niet met negatieve gedachten bezig. En als hij op die manier het gevoel krijgt dat de kans op succes groter wordt? Dan stapt hij veel zelfverzekerder het veld op’.
Dat klinkt heel aannemelijk en volgens Quest is er ook onderzoek dat dit effect bevestigt. Het tijdschrift haalt een recent onderzoek aan van psychologen van de Universiteit van Keulen. In een experiment moesten mensen een bal door een gat schieten. Dat lukte aanmerkelijk beter als ze te horen hadden gekregen dat ze een ‘geluksbal’ mochten gebruiken. In een tweede proef lukte het de proefpersonen aanmerkelijk sneller om 36 balletjes in evenzoveel gaatjes te werken als ze te horen hadden gekregen dat er voor hun geduimd zou worden.
Een derde proef leidde tot het resultaat dat een persoonlijke talisman ook een positief effect heeft op de sportieve prestatie. En dat verklaart volgens het Amerikaanse onderzoek dat we gisteren bespraken het succes van de Power Balance armbandjes. De armbandjes werken alleen als je zeker weet dat je er een om hebt. Het idee dat veel topsporters met hetzelfde armbandje rondlopen, zal hierbij vermoedelijk helpen.
Maar je moet het niet te bont maken volgens Quest. Soms voeren mensen zulke lange en ingewikkelde rituelen uit om geluk of succes af te dwingen dat dit uitmondt in disfunctioneel of dwangmatig gedrag. Maar een Power Balance armbandje valt volgens mij beslist niet in die categorie.
Wie meer wil weten verwijst Quest naar het uitstekende boek van Richard Wiseman: Paranormality: waarom geloven mensen in het ongelooflijke? Als je dit boek koopt via de link naar bol.com hieronder steun je Kloptdatwel (dit is de Engelstalige versie).
