Kloptdatwel?

Algemeen

SKEPTER – jaargang 25 nummer 2

by 10 Comments

Skepter is een uitgave van de Stichting Skepsis.

skepter25-2cover
De cover van Skepter jaargang 25 nummer 2.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger. Wil je Stichting Skepsis echt steunen dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 22,50!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau alle reeds verschenen nummers van Skepter (de eerste 83 digitaal op CD-ROM).

CHIROPRAXIE 
Volgens chiropraxie ontstaan diverse aandoeningen door scheefstand van een ruggenwervel. Het terugduwen van de ontspoorde wervel zou geblokkeerde zenuwimpulsen herstellen en de patiënt genezen. De methode werd vanaf 1895 ontwikkeld door de Amerikaan Daniel David Palmer, die geen medische kennis bezat. Hij geloofde dat bijna alle ziektes worden veroorzaakt door ontwrichte wervels. Zijn zoon richtte zich met name op de bovenste twee nekwervels. Tegenwoordig beperken de meeste chiropractors zich hoofdzakelijk tot klachten van het bewegingsapparaat en de rug. Uit onderzoek bleek dat chiropraxie niet beduidend meer effect heeft dan een placebobehandeling. Men kan ook niet aantonen dat er werkelijk wervels worden rechtgezet. Met name manipulatie van de nekwervels kan zeer riskant zijn.

HARTCOHERENTIE 
Hartcoherentietraining is een nieuwe methode om allerlei stressgerelateerde klachten te verhelpen. Met een speciale meter kan men registeren hoe het hartritme varieert. Het is de bedoeling dat de hartslagfrequentie op een regelmatige wijze flink op en neer gaat. De frequentie hangt onder meer samen met de ademhaling. Lang niet alle deskundigen hechten waarde aan de methode en ze betwijfelen met name de slecht gefundeerde claims van de firma HeartMath. Er zijn ook psychologen die de methode gebruiken om de drempel te verlagen voor cliënten die zich niet snel zouden aanmelden voor cognitieve gedragstherapie.

KANGENWATER
De firma Enagic verkoopt via onafankelijke distributeurs dure apparaten die zogeheten Kangen Water kunnen maken. Dit water is licht basisch en er worden allerlei bijzondere eigenschappen en heilzame effecten aan toegeschreven. Er wordt ook beweerd dat het antioxidanten bevat. Het is echter uitgesloten dat het water de pH-waarde van je bloed en allerlei processen in het lichaam kan beïnvloeden. De verkopers hebben totaal geen verstand van zaken en het Kangenwater verschilt meestal ook niet of nauwelijks van gewoon kraanwater.

ZONNESTAREN
Bijna iedereen weet dat je je ogen kunt beschadigen als je recht in de zon kijkt. Toch zijn er mensen die ernaar streven dit 44 minuten vol te houden. Zij geloven dat zonnestaren je geestelijke, lichamelijke en spirituele welzijn kan bevorderen. De meest opmerkelijke zonnestaarder was de avonturier Gene Savoy, die een eigen zonnereligie ontwierp. De bekendste sungazer is de Indiër Hira Ratan Manek (HRM). Hij kan naar eigen zeggen van zonlicht leven, al bleek hij nog heimelijk te eten. Zonnestaren zou niet schadelijk zijn, mits je je aan bepaalde richtlijnen houdt. In werkelijkheid kan het je netvlies wel degelijk onherstelbaar beschadigen.

NEUROCHIRURG IN DE HEMEL
De neurochirurg Eben Alexander lag zes dagen in coma met een bacteriële hersenvliesontsteking. Zijn neocortex functioneerde niet meer. Toch beschikte hij naar eigen zeggen tijdens deze periode over een helder bewustzijn. Hij herinnerde zich hoe hoe in de hemel rondreisde en gigantisch veel kennis van God verkreeg. Alexander publiceerde er een bestseller over en wil iedereen in kennis stellen van zijn spirituele inzichten. Hij is er zeker van dat zijn ervaringen echt waren. Daarbij kunnen echter wel wat vraagtekens worden geplaatst. Zo is het niet duidelijk wanneer zijn ervaringen zich voordeden en hoe lang ze duurden.

UFO’S BESTAAN GEWOON
Wat is er bekend over buitenaardse ruimteschepen en de pogingen om hun bestaan verborgen te houden? Wie daar informatie over zoekt, hoeft nu geen populaire websites over ufo’s en complotten meer te bezoeken, want Coen Vermeeren heeft de belangrijkste beweringen samengevat in zijn boek UFO’s bestaan gewoon – een wetenschappelijke visie (2013). Het boek staat vol met ongefundeerde, onwaarschijnlijke en onjuiste uitspraken. De auteur gelooft onder meer dat Neil Amstrong een ufobasis op de maan zag en dat de Katholieke Kerk je in 15de eeuw op de brandstapel zette als je beweerde dat de aarde rond was. Hij hecht ook veel waarde aan de tv-serie Ancient Aliens.

ANCIENT ALIENS 
Ancient Aliens is een Amerikaanse televisieserie die sinds april 2010 door History Channel wordt uitgezonden. Er zijn inmiddels meer dan 50 afleveringen verschenen. De makers nemen aan dat onze primitieve voorouders nog tot weinig in staat waren. Allerlei archeologische vondsten en oude bouwprojecten mogen naar men zegt aan buitenaardse technologie worden toegeschreven of zouden door aliens zijn geïnspireerd. Zo ontdekte men in Columbia kleine gouden beeldjes van 1500 jaar oud die erg op vliegtuigen lijken. Er wordt ook beweerd dat er enkele eeuwen geleden verscheidene kunstschilders waren die ruimteschepen op het witte doek hebben vastgelegd.

PUMA PUNKU
Volgens Erich von Däniken en andere dubieuze deskundigen werd Puma Punku (in Bolivia) 17.000 jaar geleden door buitenaardse bezoekers gebouwd. Zij vervaardigden reusachtige en perfect gevormde blokken uit de hardste steensoort, die werden verplaatst door de zwaartekracht plaatselijk op te heffen. Er werd ook een oude schaal gevonden die 5000 jaar oud zou zijn en waarop volgens een deskundige proto-Soemerisch spijkerschrift stond. Dat zou aansluiten bij een standbeeld dat lijkt op een Soemerische god. Conventionele archeologen kwamen echter tot andere conclusies.

LEVERSTENEN
Wijlen Adreas Moritz was ervan overtuigd dat veel mensen last hebben van stenen in hun lever. Hij propageerde een kuur met olijfolie om de stenen via de galblaas te lozen. De Nederlandse editie van zijn boek De ongelooflijke lever en galblaaszuivering werd in de afgelopen twee jaar al vijf keer bijgedrukt. Mensen die zijn kuur volgden, rapporteerden dat er honderden stenen in hun wc-pot dreven. Echte galstenen blijven echter niet drijven en bestaan voor 80% uit cholesterol. De vermeende galstenen die het gevolg zijn de kuur van Moritz, zijn veel te groot en te talrijk. Ze bestaan uit verteerde olijfolie.

PENDELPROEF
Skeptici krijgen soms het verwijt dat ze zelf maar eens moeten ervaren hoe goed paranormale methoden in de praktijk werken. Hun tegenargument is, dat ze graag bereid zijn om het te onderzoeken. Zo onderzochten leden van een werkgroep van Skepsis de vermogens van een man die ervan overtuigd was dat hij met een pendel kon vaststellen of een persoon die op een foto stond al of niet was overleden. Voor de proef moest hij foto’s beoordelen van studenten die in een oud jaarboek stonden.

FRAUDULEUZE FARMA
De bekende psychiater Ben Goldacre schreef een boek over frauduleuze praktijken van de farmaceutische industrie, Bad Pharma (2012). Er bestaan wel twintig manieren om onderzoek naar een nieuw geneesmiddel ten onrechte als succesvol te presenteren. Zo kan men bijvoorbeeld alle proeven verzwijgen die niet het gewenste resultaat opleverden. Ook is het mogelijk om de uitkomsten op allerlei verschillende manieren statistisch te analyseren, tot je een statistische test vindt die een significant resultaat oplevert.

Venndiagram van irrationele onzin

by 58 Comments

Er is zoveel onzin in deze wereld, dat zelfs skeptici die er toch in gespecialiseerd zijn, wel eens het overzicht kwijtraken. Crispian Jago heeft al eerder leuke overzichten gemaakt van ‘Irrational Nonsense’, maar nu heeft hij een mooi diagram gemaakt waarin ook de overeenkomsten tussen de diverse vage ideeën naar voren komt. Ik heb aan de oorspronkelijke versie links toegevoegd, zodat je meteen kunt doorklikken naar de desbetreffende onderwerpen in the Skeptic’s Dictionary. Klik voor die versie op de onderstaande verkleinde afbeelding.

VDOIN0.D.600
Klik op de afbeelding voor een grotere en ‘klikbare’ versie met links naar de onderwerpen in skepdic.com

Op Jago’s website the Reason Stick zijn intussen al een aantal vertalingen te vinden en je er zelfs t-shirts van bestellen. Er is nog geen Nederlandse versie (met links naar Nederlandse bronnen). Misschien een mooi klusje voor één van onze bezoekers? 😉 Er is ook een uitgebreidere versie gemaakt, met een extra dimensie (‘Conspiracy’), die zoveel nonsense omvat dat wel een heel klein lettertype nodig was om alles erop te krijgen.

 

 

Alles fout – de paragnosten in de zaak Vaatstra

by 37 Comments

Op vrijdag 19 april 2013 (gisteren) veroordeelde de rechtbank Jasper S. tot achttien jaar gevangenisstraf. De rechters vinden het overtuigend bewezen dat hij in de nacht van 30 april op 1 mei 1999 Marianne Vaatstra heeft verkracht en vermoord. Hiermee is deze geruchtmakende zaak (voorlopig) tot een einde gekomen. In de afgelopen jaren was de zaak Vaatstra regelmatig onderwerp van discussie en speculatie, omdat de moord maar niet werd opgelost. Uiteindelijk zou de inzet van een grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek de dader aanwijzen. Maar er waren ook mensen en omroepen in de afgelopen jaren, die meenden er verstandig aan te doen om paragnosten in te zetten om dichterbij de waarheid te komen. Het RTL programma “Het Zesde Zintuig: Plaats Delict” zette in 2009 vier paragnosten aan het werk om nieuwe informatie van gene zijde te verkrijgen. Hoe goed was die informatie eigenlijk?

De hele uitzending van “Het Zesde Zintuig: Plaats Delict” terugzien, kan via RTL gemist.

 

Monster van Loch Ness legende viert 80ste verjaardag

by 14 Comments

Op 14 april 1933 reed mevrouw Aldi McKay met haar man langs de westkant van Loch Ness in de richting van Inverness. Uitkijkend over de stille wateren van het meer in de richting van Aldourie Castle, zag ze plotseling iets. “Stop! The beast!” riep ze naar haar echtgenoot en daarmee was de eerste waarneming van Nessie een feit. Ruim twee weken later werd haar verhaal opgetekend in The Inverness Courier en sindsdien zijn de waarnemingen van het monster bijna niet meer bij te houden.
Ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van het ontstaan van deze legende is een academicus van de universiteit van St. Andrew’s ruim 1.000 ooggetuigeverslagen aan het doorspitten. Wat opvalt is dat er nogal wat bij zitten van hoteleigenaren rond het meer. Ook Aldi McKay had zo’n connectie, ze was manager van het Drumnadrochit Hotel, dat nu het Loch Ness Centre herbergt. Het idee dat de plaatselijk horeca doelbewust de legende in het leven heeft geroepen om het toerisme te bevorderen is overigens niet nieuw. Dat het werkt is wel duidelijk: er wordt jaarlijks meer dan een miljoen pond verdiend aan het Nessie toerisme.

De iconische "Surgeon's Photograph" van Nessie uit 1934, die genomen zou zijn door een Londense arts
De iconische “Surgeon’s Photograph” van Nessie uit 1934, die genomen zou zijn door een Londense arts

Bovenstaande foto is misschien wel het bekendste beeld van Nessie. Lang gingen sceptici er vanuit dat het hier om een otter zou gaan, of misschien wel om een olifant (eventueel in een ander water genomen). De foto zoals die in de Daily Mail verscheen was bijgeknipt. Op het origineel is iets hoger op de foto de rand van het meer te zien, waaruit valt af te leiden dat het ‘model’ veel en veel kleiner is dan je in eerste instantie misschien zou denken. Inmiddels staat de foto bekend als een doelbewuste hoax: in 1994 bekende ene Christian Spurling vlak voor zijn overlijden dat het zou gaan om een speelgoedduikboot waarop hij een nek en hoofd had geknutseld. Doel van deze hoax was de Daily Mail een loer draaien.  Maar onder andere omdat indertijd geen van de hoaxers publiekelijk een lange neus heeft getrokken richting Daily Mail na publicatie, denkt  een Loch Ness onderzoeker als Henry Bauer, dat het verhaal niet klopt (zie The Case for the Loch Ness “Monster”: The Scientific Evidence (2002), blz 238-239). Misschien heeft hij hier een punt, maar op ander gebied heeft hij hele rare denkbeelden (zie AIDS-ontkenners).

Als het inderdaad een hoax was, dan heeft die een trend gezet. Vorig jaar verscheen ook weer een mooie foto (uit 2011) in The Inverness Courier :

Een foto van George Edwards, die al 26 jaar boottochtjes organiseert op Loch Ness. Deze foto nam hij vanaf zijn Nessie Hunter IV op 9 november 2011
Een foto van George Edwards, die al 26 jaar boottochtjes organiseert op Loch Ness. Deze foto nam hij vanaf zijn Nessie Hunter IV op 9 november 2011

Later werd duidelijk dat de fotograaf George Edwards waarschijnlijk een model van een ‘bult’ heeft gebruikt die tien jaar eerder was gemaakt en nog niet zo lang geleden gebruikt voor een National Geographic-documentaire (“Truth Behind the Loch Ness Monster“). Uitgebreide analyse van de foto (en ook van een claim uit 1986 van Edwards) is hier te lezen: An examination of the claims and pictures taken by George Edwards.

Veel mensen verdienen intussen een aardig centje aan de legende rondom Loch Ness en die moet daarom natuurlijk af en toe wel onderhouden worden met nieuwe ontwikkelingen.

Verder lezen:

 

Coen Vermeeren denkt het beter te weten dan NASA

by 75 Comments

Sinds het verschijnen van zijn boek ‘UFO’s bestaan gewoon‘ op 27 maart trad Coen Vermeeren op in diverse radioprogramma’s. Gisteren mocht hij ook op de landelijke publieke televisie zijn promotiepraatje houden, in het middagprogramma Studio Max Live. Als bewijsmateriaal voor het bestaan van UFO’s voerde Vermeeren ditmaal wederom astronaut Edgar Mitchell als belangrijke getuige op en liet hij een wazig filmpje zien van objecten die in beeld om de draad van een satelliet lijken te zweven.

Update: videomateriaal van de publieke omroep is vervelend genoeg niet meer embedbaar. U kunt het fragment bekijken via deze link.

Het Tether Incident
Die satelliet met lange draad was een experiment tijdens één van de Space Shuttle missies om te kijken of je stroom zou kunnen opwekken door gebruik te maken van het aardmagnetisch veld. Net voordat de kabel van ruim 20 kilometer helemaal was uitgerold, ging er wat mis en knapte die. De satelliet met grotendeels uitgestrekte kabel vloog nog weken, goed zichtbaar, rond de Aarde. Een paar dagen nadat de kabel was gebroken, werden vanuit de Space Shuttle de beelden gemaakt, waarop UFO enthousiastelingen buitenaardse ruimtevaartuigen menen te zien. Op het Internet zijn deze beelden in verschillende YouTube filmpjes te vinden:

Als Cilly Dartell in de uitzending aan haar gast Vermeeren voorlegt dat het hier volgens NASA om ijsvorming gaat en stofjes op de lens, vertelt Vermeeren dat dat niet kan kloppen:

Dat is een noodgreep, vermoed ik, om toch een verhaal te hebben naar buiten toe. Maar dat is het absoluut niet en dat kan iedere getrainde waarnemer ook zien.

“Maar noodgreep of de waarheid?” probeert haar collegapresentator Frank du Mosch nog en die vraagt ook of de deeltjes niet alleen groot lijken, omdat de camera enorm is ingezoomd. Vermeeren geeft zijn mening als getrainde waarnemer:

Ja, dan zijn het stukjes ijs van 3 km groot en dat noemen we kometen. En als die in de ruimte rond de Aarde zitten, zeg maar, op een paar honderd kilometer, dan staat dat echt op de voorpagina van alle kranten. […] Een stofje op de lens gaat niet achter die grote liniaal in de ruimte door [Vermeeren bedoelt de kabel van de satelliet], dat kan niet. Het is één van twee: óf het zit op de lens, óf het schuift achter die liniaal langs.

Vermeeren beseft niet (of wil niet beseffen) dat wat de camera laat zien, niet een waarheidsgetrouw beeld hoeft te zijn. En in dit geval is makkelijk in te zien dat er allerlei optische (camera)effecten meespelen. De bekende UFO-onderzoeker James Oberg beschreef al eens op een discussieforum over UFO’s wat er met deze beelden aan de hand is. Ten eerste moet je maar eens goed kijken naar de breedte van de kabel. Die is in beeld toch meerdere pixels. Maar bedenk dan dat die kabel maar één centimeter dik is en zich inmiddels al op zo’n 150 km afstand van de Space Shuttle bevindt. Duidelijk wordt dan dat er sprake moet zijn van een soort beeldoptimalisatie en geen realistische weergave. Want als dat wél zo was, zou het betekenen dat de kabel een paar honderd meter dik zou zijn. Het wordt ook duidelijk bij inzoomen van de camera: de breedte van de draad verandert dan niet.

Hoe zit het dan met die objecten die achter de ‘liniaal’ doorgaan? Van ander beeldmateriaal van de Space Shuttle camera’s valt af te leiden dat het centrum van heldere objecten verzwakt wordt weergegeven, zodat er onder andere donut-achtige beelden van sterren ontstaan. Bij de ijsdeeltjes in het beeld verklaart het de ‘gaten’ in het midden van de schijven. Als een oplichtend deeltje in beeld samenvalt met een zeer helder object als de ‘liniaal’ dan voegt die in werkelijkheid nauwelijks iets toe aan een beeldelement dat al zo helder was, dat dat dim-effect werd geactiveerd. Dat gedimde gedeelte van het beeld wijzigt dan ook niet, het lijkt een beetje alsof er een sticker op het scherm geplakt is en aan de randen lijken die schijfjes erachter te schuiven. Er beweegt echter geen van die objecten achter de draad langs, dat lijkt alleen maar zo door de optische effecten van de camera.

Er zijn nog meer zaken die Oberg opheldert (lees zijn commentaar), maar op één punt zou hij het met Vermeeren wel eens zijn. Als het wél om brokken ijs (of buitenaardse ruimtevaartuigen) zou gaan die achter de draad langs gaan, dan gaat het inderdaad om kilometers grote objecten. En ja, als dat zo zou zijn, zou dat  de voorpagina’s van alle kranten zeker halen. Die objecten zouden namelijk vanaf Aarde zo groot en helder zijn als de volle Maan! Het is niet erg waarschijnlijk dat al die waarnemers die de draad in die dagen hebben gevolgd, die rondvliegende ‘volle manen’ hebben gemist.

 Update 23/10/2013: een boekbespreking van ‘Ufo’s bestaan gewoon’ door Rob Nanninga verscheen in Skepter 25-2 en staat nu online op de Skepsis-site:  UFO’s bestaan gewoon