Kloptdatwel?

Alternatieve schade

Marjoe – achter de schermen bij een gebedsgenezer

by 20 Comments

Afgelopen dinsdag schreef ik over het nieuwste programma van Derren Brown waarin hij gebedsgenezers onder de loep neemt. Omdat de uitzending op de Engelse zender Channel Four was, konden veel mensen het programma helaas niet volgen. De onderstaande documentaire gaat over hetzelfde onderwerp.

Dit is het verhaal van kind-predikant Marjoe, die na jaren een filmcrew uitnodigt met zijn laatste tour mee te gaan om een echt behind-the-scenes perspectief te krijgen. De New York Times schreef in 1972:

(…) Marjoe’s rather cool explanations of how he operates to excite the crowds and milk them of funds (…)

Marjoe talks at length about his career, about how his mother used to hold his head under a faucet if he forgot his lines, about his always being aware that he wasn’t “a miracle child,” about his lack of belief and wish to make a clean break.

Wat kun je verwachten? Scènes waarin Marjoe de cameraploeg instrueert hoe ze zich moeten gedragen (niet roken, geen lang haar) om niet door de mand te vallen, ze zijn immers een docu aan het maken over Marjoe die laat zien hoe de geldmachine werkt, en het zou niet handig zijn als dat opvalt of als mensen vragen gaan stellen. Verwacht scènes waarin waar Marjoe als een typische over-the-top tv-priester tekeer gaat met halleluja’s hier, en ‘praise the lord’s daar. Waarin Marjoe de cameraploeg voordoet hoe je in tongen praat. En scènes waarin Marjoe een grote zak met vers afgetroggeld geld leeggooit op bed: “Thank you Jesus!”.

Alle stereotypen blijken waar te zijn, in elk geval in het verhaal van Marjoe.

Heb je geen mogelijkheid om de video te kijken, lees dan hier een verslag van deze docu.

Sai Baba overleden

by 36 Comments

Sai Baba overleden 1Afgelopen weekend (zondag 24 april 2011) overleed de Indiase goeroe Sai Baba. Hij is 86 geworden. Dat berichtten o.a. de NOS en Yahoo nieuws. Sai Baba was populair. Zelf schatte hij zijn aanhang op 6 miljoen volgelingen, Skeptici gaan uit van een aanhang van tienduizenden. In Nederland trok hij vooral in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw volgelingen. Onder zijn volgelingen zijn bekende politici, zakenmensen en artiesten. Maar Sai Baba was ook omstreden. Na kritiek in de media daalde in Nederland zijn populariteit sinds begin jaren ’90. Niettemin noemt de Minister-president van India, Manmohan Singh, het overlijden van Sai Baba in een eerste reactie ‘een onherstelbaar verlies’.  Zo veel lof vraagt om een korte terugblik.

Sai Baba claimde dat hij wonderen kon verrichten, zoals het materialiseren uit het niets van kleine voorwerpen en het laten verschijnen van heilige as (vibhuti), een stof die religieuze betekenis heeft in het Hindoeïsme.

Vibhuti uit de handen van Sai Baba (flickr foto)

De ‘Indian Skeptics’ betogen echter dat Sai Baba alleen maar goocheltrucs uithaalde. De skeptics konden al zijn ‘wonderen’ makkelijk nadoen met behulp van goochelkunsten. En omdat wij als skeptici geneigd zijn om te denken dat de simpelste verklaring vaak de beste is, gaan we er voorlopig van uit dat de wonderen van Sai Baba niet zijn bewezen. Ook al omdat hij het niet goed vond dat er wetenschappelijk onderzoek plaatsvond naar zijn magische krachten. Maar er is meer: in 1992 werd hij betrapt op goochelkunsten tijdens een filmopname. Mede door kritiek van de bekende psycholoog Piet Vroon en kritische geluiden vanuit de omroep Ikon daalde daarna zijn ster in Nederland. Volgens het skeptische woordenboek op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij:

‘De giften die Sai Baba tijdens een darshan ‘materialiseert’ worden vanonder het podium waarop hij zit, aangereikt. De skeptici slaagden er eens in Sai Baba’s aangever te verjagen, en nadat de goeroe zijn omstanders een paranormale banaan beloofd had, gaven ze de arme wonderdoener een mango in handen – en na herhaald verzoek nog een kokosnoot’. […] In 1992 echter sloeg het noodlot toe. Sai Baba wilde de architect van een nieuwe tempel bedanken door een gouden ketting te materialiseren, maar de opnamen van deze feestelijke gebeurtenis lieten overduidelijk zien hoe deze ketting hem stiekem werd aangereikt. De aangever kwam het jaar daarop tijdens een mysterieuze schietpartij in Sai Baba’s slaapkamer om het leven. […] In Nederland zette de ontnuchtering ook in 1992 in, nadat psycholoog Piet Vroon een bezoek aan de ashram had gebracht en felle kritiek uitte op de strenge leefregels in ‘een soort Lager Sai-hausen’.

Een diep teleurgestelde medewerker van de Ikon schreef in 1993 in de Skepter:

‘Baba gedraagt zich als een geweldige narcist, maar hij is bovenal een handige zakenman en een goochelaar. Hij heeft een systeem van leugen en bedrog tot stand gebracht en houdt dat in stand met behulp van sociale controle, gebaseerd op het kastensysteem. De vele mensen die op de een of andere manier de kost aan hem verdienen, doen hun werk op basis van een zwijgende samenzwering; niemand heeft er belang bij om te vertellen hoe de vork in de steel zit. Een handige zet is bijvoorbeeld dat de bewaking elke maand gewisseld wordt, zodat bewakers zich niet kunnen ‘inwerken’. Waarschijnlijk heeft Baba slechts enkele vertrouwelingen en weet de grote massa van zijn medewerkers zo goed als niets. Het personeel is voorzichtig en bang. Een aantal mensen die ons na lange gesprekken onafhankelijk van elkaar vertelden hoe de vork in de steel zat (‘Baba is big, Baba is a big liar too; the vibuthi goes from one hand to the other’), vroegen met nadruk hun identiteit niet te onthullen, ook niet in Nederland’.

De strenge leefregels in de Ashram van Sai Baba en zijn vermoedelijke goocheltrucs (lees ook dit artikel in de Skepter) waren niet het enige punt van controverse. Zijn onverzadigbare seksuele appetijt trok ook de nodige aandacht. Hij deelde het bed met veel mannelijke en vrouwelijke volgelingen. Die zagen dat als een eer. En natuurlijk werden er enorme bedragen op de rekening van de spirituele leidsman gestort.

Sai Baba overleden 2
De Dri Sathya Sai Universiteit in Puttaparthi (wikipedia)

Wat je verder ook van hem kunt zeggen, Sai Baba was een goede organisator, een kundige zakenman en een inspirator. Zijn levensloop laat zich moeilijk reconstrueren. Volgens zijn hagiografie werd hij geboren na een ‘miraculous conception’ van zijn moeder Eswaramma en viel hij in zijn jeugd al op door zijn vriendelijkheid, hoge intelligentie  en de wonderen die hij verrichtte (zoals het onder zijn medescholieren zeer populaire materialiseren van snoepgoed). Op 14-jarige leeftijd zou hij na de steek van een schorpioen tot het inzicht zijn gekomen dat hij een Avatar was, een geestelijk leider. In 1944 bouwden zijn volgelingen de eerste tempel die aan de toen 18-jarige Sai Baba was gewijd. Daarna zouden nog vele tempels en gebouwen volgen, zoals bijvoorbeeld de Sri Sathya Universiteit in Puttaparthi, zijn woonplaats, waar hij ook is overleden.

Sinds de begin jaren ’70 trok Sai Baba veel belangstelling in Europa en de USA. De pers heeft een belangrijke rol gespeeld in de afname van zijn populariteit. Toen duidelijk werd dat Sai Baba een goochelaar was en dat het er niet zachtzinnig aan toeging in zijn Ashram was voor veel volgelingen de aardigheid er vanaf.

Oplichter gespot rond Jaarbeurs Utrecht?

by 57 Comments

Eergisteren kwam een vriendin naar me toe met het volgende verhaal:

Ik liep vandaag [dinsdag 19 april] op het plein bij de Jaarbeurs, komt er een kerel met een zwarte tulband al pratend op me af. Hij zei dat ik een vrolijk meisje was met een leuke persoonlijkheid maar dat er van binnen van alles met me aan de hand was. Ik zou volgens hem slecht slapen, niet gelukkig zijn en mensen zouden me niet begrijpen. Ondertussen drukte hij een propje papier in mijn handen. Hij zei vervolgens dat in juli alles goed zou komen en dat dat een leuke maand voor me zou worden. Vanaf die tijd zou mijn leven op rolletjes lopen.

Daarna moest ik een Engelse bloem noemen en een willekeurig cijfer onder de 5. Ik zei een roos* en het getal 3. Ik mocht het propje openmaken en tadaaa: er staat een roos op en het getal drie.

En toen vroeg hij om 3 euro, want dat zou goed zijn voor mijn karma. Ik ben toen maar doorgelopen.

* (geen idee of een roos uit Engeland komt, maar het was het eerste bloem waar ik zo snel de Engelse benaming voor wist)

Het lijkt mij zeer waarschijnlijk dat het hier gaat om een oplichter. Net zoals de email die jaren geleden mensen liet kiezen voor een “rode hamer”, ligt “rose” als Engelse bloem erg voor de hand. Het is een mooi voorbeeld van de prototypetheorie: voor een bepaald concept hebben we in ons brein prototypen opgeslagen, zodat “noem een meubel”, veel vaker ‘stoel’ zal geven dan ‘dressoir’ bijvoorbeeld. In dit geval riep ‘bloem’ een roos op en ‘Engelse bloem’ riep simpelweg de vertaling ervan op –> ‘rose’. Dat de twee woorden bijna hetzelfde uitgeproken worden zal waarschijnlijk ook wel meehelpen.
Buiten dat is de roos ook nog eens een nationaal Engels symbool en komt terug in allerlei logo’s zoals bijvoorbeeld van de Engelse rugby unie en de Labour partij, om maar wat te noemen.

En bij het noemen van een getal onder de vijf zullen veel mensen niet aan de nul denken en dan zijn er nog maar vier mogelijkheden (en trouwens, in “nee, een getal, nul is geen getal” zullen denk ik best veel mensen trappen) wat een een kans van 25% geeft om het goed te hebben. Maar mensen zijn niet echt willekeurig en uitersten worden regelmatig vermeden.

Laat me dit illustreren aan het hand van deze XKCD comic:

Oplichter gespot rond Jaarbeurs Utrecht? 3
De mouseover tekst luidt: You can do a lot better than 1% if you start keeping track of the patterns in the numbers people pick

Kom je de tulband-kerel tegen, zeg dan dus iets als “Cannabis” (om maar wat te noemen) en “1”. Hoewel ik me kan voorstellen dat hij zich daar ook wel weer uitkletst vraagt hij je hopelijk maar om 1 i.p.v. 3 euro voor je goede karma.

Acupunctuur niet altijd veilig

by 9 Comments

Acupunctuur niet altijd veilig 4
Cmdr. Yevsey Goldberg conducts an acupuncture procedure. (foto: US gov | Flickr)

Het World Health Organisation Bulletin publiceerde in december 2010 een artikel waarin drie onderzoekers inventariseren of acupunctuur altijd veilig is. Niet dus. De onderzoekers spitten drie Chinese databases met medische artikelen in de afgelopen 20 tot 30 jaar door en kwamen voor de dag met 479 ‘adverse events’ na een behandeling met acupunctuur. De nadelige gebeurtenissen werden in drie categorieën ingedeeld: trauma’s, infecties en overige. De meest voorkomende nadelige ‘bijwerkingen’ waren: pneumotorax (klaplong), flauwvallen, een bloeding in of nabij de hersenen (subarachnoide bloeding) en infecties. De patiënten met infecties herstelden allemaal. Anders was dat bij beschadigingen van hart en bloedvaten (3 patiënten overleden, 4 herstelden), subarachnoide bloedingen (35 gevallen, 3 patiënten overleden), andere vormen van hersenbloeding en klaplong (4 patienten overleden, 197 herstelden). Bekijk het overzicht hier.

De onderzoeksresultaten sluiten aan bij een eerder artikel van kloptdatwel (doodsoorzaak acupunctuur) van 31 oktober 2010. Daar werden 86 dodelijke behandelingen over de afgelopen 45 jaar gerapporteerd.

De onderzoekers sluiten hun artikel optimistisch af:

‘Various types of acupuncture-related adverse events have been reported in China. Similar events have been reported by other countries,usually as a result of inappropriate technique. Acupuncture can be considered inherently safe in the hands of well trained practitioners. However, there is a need to find effective ways to improve the practice of acupuncture and to monitor and minimize the health risks involved’.

Natuurlijk komt beschadiging door acupunctuur maar heel weinig voor. De auteurs schatten dat in China 50 tot 100 miljoen behandelingen per jaar worden uitgevoerd. Maar ja, toch jammer als je schade oploopt door een ingreep die geen bewezen voordelen heeft.

Skepter schreef eerder over acupunctuur.

 

Met dank aan het Noorse skepsis blog.

Griepprik onterecht beschuldigd van veroorzaken dystonie

by 22 Comments

Je was misschien net zo geschokt als ik toen je in 2009 de reportage zag over Desiree Jennings, de cheerleader die na een griepprik de neurologische aandoening dystonie kreeg. Volgens Jennings kreeg ze 10 dagen na de prik opeens last van spiertrekkingen en kon ze niet meer normaal praten en lopen. Tenminste, tenzij ze achteruit liep of vooruit rende, dan herstelde alles zich weer miraculeus.

http://www.youtube.com/watch?v=URHhyP4lmQ4

“Wat ontzettend erg en eng”, dacht ik nog, en volgens het nieuwsbericht zou dit mogelijk eens op zoveel miljoen voorkomen. Ik vond het gek dat ik er nooit eerder over had gehoord, “maar blijkbaar kan het”, dacht ik onkritisch. Ik weet nu eenmaal niets van spierziekten en op dat moment dacht ik er niet verder over na.

Ik had natuurlijk beter moeten weten.

Ik was niet de enige die er verder niet al te veel over nadacht want hier brengt Fox nog een reportage over een 8 mijl hardloopwedstrijd die Jennings vervolgens liep, “bringing awareness to her illness”.

Alleen wat Jennings had, werd helemaal niet veroorzaakt door de griepprik. Sterker nog, ze had ook geen dystonie maar juist een psychische aandoening. Dr. Stephen Grill legt het uit:

Jennings verhaal werd opgepikt door Generation Rescue, een organisatie met de slogan ‘autisme is omkeerbaar’ die is opgericht door antivaccinatie kopstukken Jenny McArthy en Jim Carrey. Generation Rescue bracht Jennings in contact met Dr. Rashid Buttar. Een osteopaat die al eens beschuldigd is van onprofessioneel gedrag,  oplichting van kankerpatiënten en iets te enthousiast zijn met de diagnose kwikvergiftiging, diagnosticeerde Jennings met o.a. kwikvergiftiging.

Hieronder een interview met Buttar:

“She was actually seizing, having a seizure probably every forty-five to sixty seconds. (…) She was having periods of anoxia where she stopped breathing anywhere from fifteen to thirty seconds. Her progression of her pathology was so unbelievable. They had to carry her in, (…)  That was Monday morning. By noon we had her stable to the point that she was able to breathe without going into a seizure…

“She came in this morning she felt better, looked better, but still unable to talk. We continued with our treatments, and I told her once we got ready to hang the DMPS and the EDTA and some of the other, the MTEs that are certain IVs that we do, I told her that now the magic should start, prepared her for what I expected to happen…

“It’s not just chelation [verwijderen van zware metalen] but chelation was definitely a part of it … we had to the first day stabilize her because she was in a hyper-responsive mode and so we had to stabilize her. We gave her a couple of different IVs to stimulate the lymphatics to help build her nutritional status up because I knew that she hasn’t been eating. I couldn’t even do an exam on her without her having seizures so, we basically prepped her, we got her ready we got her stable, and then the second day was more aggressive treatment, where we were hitting her for natural forms of antivirals in IVs – you know which one I’m talking about that’s one of them – and then on top of that there was a couple of other things including the chelators, we gave her two different chelators, and then IV antioxidants. … The best I could have hoped for yesterday, she did 20% more than that. Today, my gut told me that by Wednesday this woman will be back. I was wrong, it happened today…

“You can see the incredible progression, this woman was in such severe respiratory stridor, her bronchioles were going into spasms because of the toxicity from, part of it could be the attenuated virus, certainly some of it was the mercury, but her whole system was starting to shut down. (…) I told the president of Generation Rescue that if he hadn’t gotten her to me when he did…

“Anybody who says that this woman was dealing with a psychogenic issue, it was in her head, they are– we don’t even have to address it because they’re just going to embarrass themselves. Because when you see the video of her when she came in, when she was seizing, when she couldn’t breathe, when she was going through fifteen to thirty second lapses of– physically incapable of ventilating, anybody who says that, they will be literally laughed at. (…)”

Neuroloog Steve Novella, bekend van sciencebasedmedicine.org en als host van de (uitstekende) podcast The Skeptic’s Guide to the Galaxy schreef echter het volgende:

“If Jennings really had dystonia or any biological brain injury from toxicity, removing the toxin might prevent further progression and allow the slow process of recovery to begin. But brain damage does not immediately reverse itself once the cause is removed. It is possible for dystonia to be a side effect of certain medications, and it can immediately resolve once that medication is stopped or reversed. But in that situation we are dealing with an effect of an active blood level of a pharmaceutical agent – something which is inherently reversible. We are not dealing with damage or injury.

Further, it is highly implausible that Jennings (even if she received the highest dose of thimerosal from the flu vaccine – 25 micrograms) had any mercury left in her system from the vaccine she received in August. Mercury from vaccines is removed naturally within days, and would not be hanging around in significant amounts two months later.

However, now Jennings herself, and Dr. Buttar, report that Jennings began to improve while still sitting in the chair and receiving her chelation therapy, and within 36 hours her symptoms were completely gone. First, let me say that I am very happy Ms. Jennings’ symptoms have resolved. Hopefully now she can just go on with her life. But to me, this impossibly rapid recovery is a dramatic confirmation that her symptoms were psychogenic to begin with. It is simply implausible that brain injury from mercury toxicity could be reversed so quickly – especially when you consider that Dr. Buttar had Jennings at death’s door.

The whole affair has now come full circle. To scientists and skeptics, this is an unfortunate story of a young woman with a psychogenic illness who unfortunately was exploited by some headline grabbing media and the anti-vaccine movement. To the anti-vaccinationists and the right-wing conspiracy health-freedom nuts, this is yet another story of an injury at the hands of evil vaccines, and all attempts to figure out what was really happening here are just lame attempts by the medical establishment to cover their behinds.”

Jennings werd door de reporter uit het eerste filmpje nog eens bezocht:

Ik ben in elk geval weer gerustgesteld en heb onlangs nog met een gerust hart enkele inentingen gehaald. Maar ik had in de eerste instantie natuurlijk eerst even wat dieper moeten graven voordat ik mezelf ongerust maakte.