Kloptdatwel?

Martin Bier

Sense and Nonsense about the Sign of the Cross

by 1 Comment

NL-flagWhile I was spending my summer in Poland, someone brought an interesting blog article to my attention. It has now been scientifically proven that making the sign of the cross over an amount of water significantly diminishes the amount of bacterial pathogens in that water. Is the making of the sign of the cross a matter of antibacterial hygiene just as much as it is a matter of piety?

Searching on the internet it soon became apparent that several Polish blogs had reported about this in the past few years. Evidently this is the kind of “novelty” that one needs to fall back on during the slow news season.

The earliest source that I could initially find for all of this was a release from the Russian press agency Interfax. There do not appear to be any articles in any scientific journals. But the physicist behind all of this, Angelina Malakhovskaya, reports about her findings in a book: “How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?”

The cover of the work that started it all. The name of the author Angelina Malakhovskaya is at the top. The title and the subtitle are About the Secrets of Holy Water and How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?, respectively. In the parentheses, it reads From the Series: The scientific affirmation of the existence of God, the truth of Eastern Orthodox faith, and the healing powers of the sacraments of the Eastern Orthodox Church. It is published in 2005 in St. Petersburg.
The cover of the work that started it all. The name of the author Angelina Malakhovskaya is at the top. The title and the subtitle are About the Secrets of Holy Water and How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?, respectively. In the parentheses, it reads From the Series: The scientific affirmation of the existence of God, the truth of Eastern Orthodox faith, and the healing powers of the sacraments of the Eastern Orthodox Church. It is published in 2005 in St. Petersburg.

According to this last webpage Angelina Malakhovskaya was affiliated with the Laboratory for Medical-Biological Technology of the Scientific Research Institute for Industrial and Maritime Medicine in Saint Petersburg. This particular lab no longer exists, but a quick glance at webarchive reveals that their focus was on vague subjects like bioresonance and quantum physiotherapy. It also appears that Angelina is a member of the Alliance of Eastern Orthodox Scientists in Russia.

Antiseptic and Murky

Angelina and her co-workers took water from a well, from a pond, and from a river. Making the sign of the cross would decrease the number of bacterial pathogens by a factor of 7, 10, 100, or 1000. However, if the sign of the cross was made by an infidel, the effect is about 10% less.

The sign of the cross is associated with “The Light.” That’s why also optical properties of water were altered after the sign of the cross is made. The claim is a bit bizarre: over a small range in the ultraviolet part of the spectrum, the optical density of the water increases. When an ordinary believer makes the sign, it’s an increase by a factor of 1½. However, in case the sign is made by a cleric, the effect is enhanced and the factor is 2½.

The term “optical density” is just as unusual as it is vague. The term is sometimes used for the refractive index and sometimes for the absorption coefficient. The index of refraction describes how a ray of light changes direction when it goes from one medium to another. It’s why lenses work and it’s standard high school physics. The absorption coefficient indicates what fraction of the light is absorbed by a material when a ray of that light goes through one meter of that material. It is common practice in physics to put the index of refraction and the absorption coefficient together is one so-called complex number.

After some searching I discovered that Angelina’s magic interval in the ultraviolet spectrum runs from a wavelength of 200 nm to a wavelength of 240 nm. The symbol “nm” stands for nanometer. A nanometer is a billionth of a meter. Visible light covers the interval from 400 nm (purple light) to 700 nm (red light). Ultraviolet light has a smaller wavelength than visible light.

The factor of 2½ sounds impressive, but it is not that significant if by “optical density” Angelina means “absorption coefficient.” For light with a wavelength of 200 nm the absorption coefficient is about one. The increase by a factor of 2½ means that a centimeter of water passes 97.5% of the light instead of 99%.

In case “optical density” as used by Angelina refers to “index of refraction,” it would mean that this index increases in value from 1.4 (the “normal” value that is given in the literature) to 3.5 after a sign of the cross by a cleric. The index of refraction of a medium also indicates by what factor the speed of light slows down when it enters that medium from the air. The 2½ therefore means that the speed of light in water would slow down with a factor 3.5 instead of 1.4.

Finally, from a religious perspective it is bizarre that the sign of the cross increases the index of refraction and/or the absorption coefficient. Suppose that the optical density means the absorption coefficient. An increasing absorption of light implies that the cross does not have an illuminating effect, but, instead, makes matters darker and more murky. If the optical density is the index of refraction, then the factor of 2½ means that, after the sign of the cross, “The Light” propagates and spreads with a speed that is a factor of 2½ lower.

Which Sign of the Cross?

In many of the articles and blogs we are told that Angelina’s research also shows that it is important that the sign of the cross is made correctly. A wrong gesture or a carelessly made sign of the cross would have no effect.

In catholic and protestant churches the sign of the cross is generally made with an open right hand. The left shoulder is touched before the right shoulder is touched.
In catholic and protestant churches the sign of the cross is generally made with an open right hand. The left shoulder is touched before the right shoulder is touched.

Here we are running into some intra-Christian controversy. As shown in the illustrations, the Catholic and the Eastern Orthodox Church make the sign of the cross in very different ways.

On a Serbian blog of 2008 it is emphasized how Malakhovskaya’s effects only occur when the Eastern Orthodox sequence is carefully followed. If it is only the Eastern Orthodox sign of the cross that has miraculous effects, then the Catholic gestures have to be without any effect. It is peculiar that the Catholic Polish blogosphere has completely overlooked this problem.

 

In the Eastern Orthodox ritual the pinky and the ringfinger of the right hand are folded to the inside. Next, the sign of the cross is made with the thumb, the index finger, and the middle finger. The right shoulder is touched before the left shoulder.
In the Eastern Orthodox ritual the pinky and the ringfinger of the right hand are folded to the inside. Next, the sign of the cross is made with the thumb, the index finger, and the middle finger. The right shoulder is touched before the left shoulder.

About Angelina and her “Book”

Googling the name “Angela Malakhovskaya,” I ran into tens of pages with articles about the scientifically researched effects of the sign of the cross. The articles were in Polish, English, Romanian, Hungarian, and Serbo-Croatian. Trying other transcriptions of the name (Malahovska, Malahovskaja, Malakhovskaja) led to similar results. What I did not find were scientific articles on which Angelina Malakhovskaya was an author or co-author. That is a bit odd for someone who works, or worked, at a scientific institute. I would also have loved to have a look at that book. I was actually ready to order it. But, unfortunately, my googling on the book’s title led to no results.

One does not have to be a pathological skeptic to get suspicious at that point.

Anna Ochab-Marcinek maintains a blog “being a young physicist”. She had written about Angelina’s findings and their proliferation outside Russia. The Russian language uses a Cyrillic alphabet. Therefore Russian websites don’t pop up when one googles with Latin letters. But with Anna’s help I found some Russian websites that shed light on the situation.

In 2010 Grigori Tarashevich wrote a very critical article “Can Eastern Orthodoxy Kill Bacteria?” The subtitle leaves no doubt about Grigori’s conclusion “The author of a spectacular discovery turns out to be a fraud.” He actually called the head of the laboratory where Angelina was supposed to have worked. At the end of the article we read: I managed to get the cell phone number of the head of the laboratory where Angelina worked according to the press. He was actually vacationing in the Tver region at that moment, but he did not mind making a roaming call and he was willing to comment on the unique research of his employee: – What? Angelina Malakhovaskaya? She never worked at our place. But she presented herself everywhere as a member of our lab. She only brings shame to our institute. I know her. She is a very pushy lady. She did some research, but she never got anywhere. Water is an interesting subject, but what Malakhovskaya says, that has nothing to do with science. You know, I got the impression that she … well, I really don’t have the right to say anything about it. After all, I am not a psychiatrist.    

On a 2013 blog by the “tech-nomad” I found a number of scanned pages from Angelina’s book. It was here that I ultimately found out that the magic range in the ultraviolet spectrum was between 200 nm and 240 nm. And here it also became immediately clear why the book had been so hard to find on the internet. It’s nothing more than a stenciled leaflet. There is an actual YouTube video where Angelina reads from her leaflet and provides further explanation.

The Nature of a Miracle

 Angelina’s work is food for thought for those who are philosophically inclined. The title of the aforementioned YouTube video is A Drop of Holy Water Creates a Miracle. Also on the scanned pages, I found the Russian word for “miracle.”

In the 18th century the Scottish philosopher David Hume tried to describe what, from a scientific perspective, exactly constitutes a miracle. A miracle has to involve a violation of laws of nature. If that’s not the case we are simply dealing with everyday reality.

A rock that is falling down is the usual and predictable state of affairs. A rock that should fall down, but, instead, keeps floating without any apparent reason – that would be a miracle. However, suppose you find conditions under which the rock always stays afloat. In that case the state of floating is reproducible. Floating is then no longer miraculous. In that case it would actually be a miracle if the rock falls down under conditions in which it should be floating.

Angelina Malakhovskaya pretends to have discovered a reproducible effect. The word “miracle” should in that situation no longer be used.

As a matter of fact, there should not be a place at all in science for the word “miracle.”

A Fifth Column

Angelina’s research is of a certain kind. A few years ago I ran into an Algerian study that showed how healthier poultry results if chickens are slaughtered while Islamic prayer is recited. It all feels like a merger of religious fervor and bad science. Angelina is a lot like Gladyshev in the famous satire by Vladimir Voinovich “The Life and Extraordinary Adventures of Private Ivan Chonkin.” The impassioned Gladyshev is intent on crossbreeding tomato and potato plants in order to come to a hybrid that grows tomatoes on top and potatoes at the bottom.

Also from Angelina Malakhovskaya’s booklet. A picture of the author and a description of some of her accomplishments.
Also from Angelina Malakhovskaya’s booklet. A picture of the author and a description of some of her accomplishments.

Angelina, the Algerian research group, and the Catholic Polish bloggers – all of them most certainly operate under the assumption that their published findings will inspire their reading audience to new piousness. But there is good ground to fear that the happy marriage between science and religion that they think they are achieving is a failure from the outset.

Religious ritual consists for a large part of inconveniences, risks, and sacrifices without a rational explanation about any possible benefit. Circumcision, prayer, fasting, pilgrimage, tithing, etc. – these are investments in the company called “God”; investments that are made in the assumption that they will lead to favorable treatment by a supernatural entity. It’s precisely through following a ritual that has no logically reasoned usefulness that one expresses belief in a higher power – a power that is not of this world. With her assertion that making the sign of the cross is something like brushing one’s teeth, i.e. a simple investment in one’s health, Angelina undermines the faith in an influenceable superhuman power. If the making of the sign of the cross is merely a matter of daily hygiene, then nothing has to be “believed” and sacrificed anymore. God may then just as well not exist anymore.

Hollowing out faith from the inside – that’s actually what Angelina, the Algerian researchers, and the Catholic Polish bloggers are doing. Without being aware of it, they are a fifth column for the Richard Dawkins Foundation.

De Zin en Onzin van een Kruisteken

by 47 Comments

Engels - UK vlag 30x24Tijdens een werkbezoek in Polen deze zomer werd ik gewezen op een fascinerend bericht op een bekend conservatief-katholiek internetblog. Het zou nu wetenschappelijk zijn aangetoond dat het maken van het kruisteken over een hoeveelheid water het aantal ziektekiemen in dat water zou verminderen. Is het slaan van een kruisje dan evenzeer een zaak van antibacteriële hygiëne als van godsvrucht?

Bij wat zoeken op het internet bleek dat verschillende katholieke Poolse blogs hierover in de laatste paar jaar hadden geschreven. Blijkbaar gaat het hier om het soort van wetenswaardigheid waar men in de komkommertijd op terugvalt.

Op zoek naar de bron van dit alles belandde ik bij een bericht dat in 2006 uitging van het Russisch persagentschap Interfax. Een artikel in een wetenschappelijk vakblad blijkt er niet te zijn, maar de fysicus achter dit alles, Angelina Malakhovskaja, beschrijft haar ontdekkingen in een boek: “Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-Orthodox Gebed en het Kruisteken?”

De omslag van het werkje waar alles mee begon. Bovenaan staat de naam van de schrijfster: Angelina Malakhovskaja. De titel en ondertitel luiden respectievelijk Over de Geheimen van het Heilig Water en Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-orthodox Gebed en het Kruisteken? Tussen haakjes staat verder nog te lezen Uit de cyclus: De wetenschappelijke bevestiging van het bestaan van God, de waarachtigheid van het oosters orthodoxe geloof en de geneeskracht van de sacramenten van de oosters orthodoxe kerk. Het is uitgegeven in 2005 in Sint Petersburg.
De omslag van het werkje waar alles mee begon. Bovenaan staat de naam van de schrijfster: Angelina Malakhovskaja. De titel en ondertitel luiden respectievelijk Over de Geheimen van het Heilig Water en Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-orthodox Gebed en het Kruisteken? Tussen haakjes staat verder nog te lezen Uit de cyclus: De wetenschappelijke bevestiging van het bestaan van God, de waarachtigheid van het oosters orthodoxe geloof en de geneeskracht van de sacramenten van de oosters orthodoxe kerk. Het is uitgegeven in 2005 in Sint Petersburg.

Volgens deze laatst gerefereerde webpagina is Angelina Malakhovskaja verbonden aan het Laboratorium voor Medisch-Biologische Technologie aan het Wetenschappelijk Onderzoeksinstituut voor Geneeskunde in Industrie en Zeevaardij in Sint Petersburg. Dit laboratorium bestaat inmiddels niet meer, maar op webarchive wordt duidelijk dat men zich aldaar bezig hield met vage zaken als bioresonantie en kwantumfysiotherapie. Verder blijkt dat Angelina lid is van de Vereniging van Oosters-orthodoxe Wetenschappers in Rusland.

Ontsmettend en Vertroebelend

Angelina en haar medewerkers namen water uit een waterput, uit een vijver en uit een rivier. Het maken van een kruisteken zou de hoeveelheid bacteriële ziektekiemen in het water doen afnemen met een factor 7, 10, 100 of zelfs 1000. Wanneer echter het kruisteken zou worden gemaakt door een ongelovige, dan zou het effect zo’n 10% minder zijn.

Het kruisteken heeft te maken met “Het Licht.” En daarom zouden dus ook de optische eigenschappen van water veranderen na het maken van het kruisteken. De claim is nogal bizar en exotisch: voor een klein interval in het ultraviolette deel van het spectrum zou de optische dichtheid van het water toenemen. Bij een kruisteken van een gewone gelovige zou het om een toename met een factor 1½ gaan. Maar wanneer het kruisteken door een geestelijke zou worden gemaakt, dan zou de factor 2½ zijn.

De term “optische dichtheid” is net zo ongebruikelijk als dat hij vaag is. Soms wordt de term gebruikt voor de brekingsindex. Soms ook wordt hij gebruikt voor de absorptiecoëfficiënt. Met de brekingsindex gaat het over de mate waarin een lichtstraal wordt afgebogen wanneer hij van het ene medium naar het andere gaat. Dit is standaard middelbare-schoolstof. De absorptiecoëfficiënt geeft aan welk percentage van een lichtstraal door een materiaal wordt geabsorbeerd als de lichtstraal door een meter van dat materiaal gaat. Vaak worden brekingsindex en absorptiecoëfficiënt gecombineerd in één zogenaamd complex getal.

Na enig zoeken ontdekte ik dat het met het magische interval van Angelina gaat om golflengten tussen de 200 nm en 240 nm. Het symbool “nm” staat hier voor nanometer. Een nanometer is een miljardste deel van een meter. Zichtbaar licht beslaat het interval tussen ruwweg 400 nm (paars licht) en 700 nm (rood licht). Ultraviolet licht is niet zichtbaar en heeft een kleinere golflengte dan zichtbaar licht.

Die factor van 2½ klinkt wellicht indrukwekkend, maar het betekent vrij weinig indien het met die optische dichtheid om de absorptiecoëfficiënt gaat. Voor licht van 200 nm is de absorptiecoëfficiënt ongeveer één. Die factor van 2½ betekent dus dat een centimeter water 97,5% procent doorlaat i.p.v. 99% (zie hier).

Mocht het met die optische dichtheid om de brekingsindex gaan, dan zou die moeten toenemen van 1,4 (de “normale” waarde die in de literatuur gegeven wordt) tot 3,5 na een kruisteken van een clericaal. De brekingsindex van een medium geeft ook aan met wat voor factor de lichtsnelheid omlaag gaat wanneer licht vanuit de lucht het betreffende medium binnen gaat. Die 2½ betekent dus dat de lichtsnelheid in water zou afnemen met een factor 3,5 i.p.v. 1,4 wanneer dit ultraviolet licht van lucht naar water zou gaan.

Het moet worden opgemerkt dat het, vanuit religieus perspectief gezien, eigenlijk een beetje vreemd is dat het kruisteken een absorptiecoëfficiënt en/of brekingsindex doet toenemen. Stel dat het met de optische dichtheid om de absorptiecoëfficiënt gaat. Toenemende absorptie van licht betekent dan dat het kruisteken niet een lichtende, maar juist een vertroebelende werking heeft. Wanneer het met die optische dichtheid om de brekingsindex gaat, dan houdt een toename met een factor 2½ in dat, na het kruisteken, “Het Licht” zich voortbeweegt en verspreidt met een snelheid die een factor 2½ lager is.

Welk Kruisteken?

In veel van de blogartikelen wordt nog gemeld hoe Angelina’s onderzoek aangetoond zou hebben dat het belangrijk is dat men het betreffende kruisje slaat op een correcte en serieuze manier. Een foutief of achteloos geslagen kruisje zou geen effect hebben.

In katholieke en protestantse kerken wordt het kruisteken i.h.a. met open rechterhand gedaan. De linkerschouder wordt aangeraakt voordat de rechterschouder wordt aangeraakt.
In katholieke en protestantse kerken wordt het kruisteken i.h.a. met open rechterhand gedaan. De linkerschouder wordt aangeraakt voordat de rechterschouder wordt aangeraakt.

Hier lopen we tegen intra-christelijk conflictmateriaal aan. Zoals hiernaast geïllustreerd hebben de katholieke kerk en de oosters-orthodoxe kerk verschillende rituele kruistekens.

In 2008 wordt op een Servische blog aan het eind nog eens flink benadrukt hoe Malakhovskaja’s heilzame effecten uitsluitend plaatsgrijpen wanneer de oosters-orthodoxe gebarenvolgorde nauwgezet in acht wordt genomen. Indien alleen het oosters-orthodoxe kruisteken het wonderbaarlijke effect heeft, dan zullen de katholieke hand- en armgebaren van de Polen dus geen enkel effect hebben. Het is tragisch dat de katholieke Poolse blogosfeer dit collectief over het hoofd heeft gezien.

In het oosters-orthodoxe ritueel worden pink en ringvinger van de rechterhand naar binnen gevouwen. Het kruisteken wordt vervolgens gemaakt met duim, wijs- en middelvinger. De rechterschouder wordt aangeraakt voordat de linkerschouder wordt aangeraakt.
In het oosters-orthodoxe ritueel worden pink en ringvinger van de rechterhand naar binnen gevouwen. Het kruisteken wordt vervolgens gemaakt met duim, wijs- en middelvinger. De rechterschouder wordt aangeraakt voordat de linkerschouder wordt aangeraakt.

Over Angelina en haar “Boek”

Bij het googelen van de naam Angelina Malakhovskaja vond ik tientallen pagina’s met artikelen over de magie van het kruisteken. De artikelen waren in het Roemeens, Pools, Hongaars, Servo-Kroatisch en Engels. Andere transcripties van de naam (Malakhovskaya, Malahovskaja, Malahovska) leidden tot een soortgelijke opbrengst. Wat ik niet aantrof waren wetenschappelijke artikelen waarop Angelina Malakhovskaja auteur of medeauteur was. Dat is vreemd wanneer het gaat om iemand die aan een wetenschappelijk instituut werkt of werkte. Ik had ook het boek graag eens ingekeken en het eventueel zelfs willen bestellen. Maar helaas, ook m’n gegoogel op de titel van het boek leverde niets op.

Je hoeft geen pathologische skepticus te zijn om bij dit alles nattigheid te gaan voelen – in figuurlijke zin dan.

Anna Ochab-Marcinek onderhoudt een blog “de jonge fysicus” en ook zij had al eens geschreven over Angelina’s bevindingen en de proliferatie ervan buiten Rusland. Omdat het Russisch een ander alfabet hanteert, verschijnen Russische websites niet wanneer je met de gebruikelijke Latijnse letters googelt. Met Anna’s hulp vond ik een aantal Russische websites die veel verhelderden.

In december 2010 schreef Grigori Tarasjevitsj een heel kritisch artikel: “Kan de oosterse orthodoxie bacteriën doden?” De ondertitel van het artikel laat aan duidelijkheid niets te wensen over: “De auteur van een spectaculaire ontdekking blijkt een bedriegster te zijn.” Tarasjevitsj belde uiteindelijk met het hoofd van het lab waar Angelina gewerkt zou hebben. Aan het eind van het artikel staat te lezen: Ik slaagde erin het GSM nummer te bemachtigen van de directeur van het laboratorium waar Angelina volgens de pers werkte. Hij was toen net op vakantie in de Tver Regio, maar hij had geen bezwaar tegen het maken van een roaming call en was bereid commentaar te geven op het unieke onderzoek van z’n medewerkster: – Wat? Angelina Malakhovskaja? Die heeft nooit bij ons gewerkt, hoewel ze zich overal voordoet als medewerkster van ons laboratorium. Ze brengt alleen schande over ons instituut. Ik ken haar. Een hele opdringerige dame. Ze heeft wat onderzoek gedaan, maar is nooit tot enig resultaat gekomen. Water is een interessant onderwerp, maar wat Malakhovskaja beweert, dat heeft niets met wetenschap te maken. Weet U, ik heb de indruk dat ze … nou ja, ik heb eigenlijk geen recht om daarover iets te zeggen. Ik ben tenslotte geen psychiater.

Op een blog uit 2013 van de “tech-nomade”  stonden een aantal ingescande pagina’s uit Angelina’s boek. Het was hier dat ik voor het eerst zag dat het magische interval in het ultraviolette spectrum ligt tussen 200 nm en 240 nm. Hier werd me ook onmiddellijk duidelijk waarom het boek zo moeilijk te vinden was geweest op het internet. Het is weinig meer dan een eenvoudige gestencilde brochure.  Verder blijkt er nog een YouTube video te zijn waarop Angelina voorleest uit haar brochure en nadere uitleg verschaft.

De Hoedanigheid van een Wonder

Voor wie filosofisch is ingesteld geeft Angelina’s werk veel stof tot nadenken. De titel van de voornoemde YouTube video is Een druppel heilig water creëert een wonder. Ook op de ingescande pagina’s trof ik het Russische woord voor “wonder” aan.

De Schotse filosoof David Hume heeft in de 18de eeuw geprobeerd nauwkeurig te omschrijven wat, vanuit wetenschappelijk perspectief, een wonder precies is. Met een wonder moet het gaan om een breken van natuurwetten. Indien dat niet het geval is, dan hebben we gewoon te maken met de gangbare praktijk.

Een steen die omlaag valt vormt de gebruikelijke en voorspelbare gang van zaken. Een steen die omlaag zou moeten vallen en zonder aanwijsbare reden blijft zweven, dat zou een wonder zijn. Maar stel dat je omstandigheden vindt waaronder die steen altijd blijft zweven en dat de zweeftoestand van die steen zodoende reproduceerbaar is.  Dat zweven is dan niet langer wonderbaarlijk. Wonderbaarlijk zou het dan wederom zijn wanneer de steen zou vallen onder omstandigheden waaronder hij eigenlijk zou moeten zweven.

Ook uit het bewuste boekwerkje van Angelina Malakhovskaja. Een foto van de auteur en een korte opsomming van haar verdiensten.
Ook uit het bewuste boekwerkje van Angelina Malakhovskaja. Een foto van de auteur en een korte opsomming van haar verdiensten.

Angelina Malakhovskaja pretendeert een reproduceerbaar effect ontdekt te hebben. Het woord “wonder” dient dan dus niet langer gebruikt te worden.

En welbeschouwd behoort er in de gehele wetenschap geen plaats te zijn voor het begrip “wonder.”

Vijfde Colonne

We hebben op kloptdatwel.nl al eens eerder met dit soort research te maken gehad. Zo was er eens bericht over Algerijns onderzoek dat zou aantonen dat kippen die geslacht zijn onder het uitspreken van islamitisch gebed gezondere kippenboutjes opleveren. Het is moeilijk om je bij zulk onderzoek aan de indruk onttrekken dat het gaat om een broddelhuwelijk tussen geloofsijver en klungelwetenschap. Angelina’s project doet me enigszins denken aan de agronoom Gladysjev uit het boek “De Merkwaardige Lotgevallen van Soldaat Ivan Tsjonkin” van Vladimir Vojnovitsj. De gepassioneerde Gladysjev wil aardappelen en tomaten met elkaar kruisen zodat er een plant ontstaat waar aan de bovenkant tomaten aan groeien en aan de onderkant aardappelen.

Angelina Malakhovskaja, de Algerijnse wetenschappers en de katholieke Poolse bloggers zullen zeker het gevoel hebben dat ze stichtend werk doen en dat hun resultaten mensen inspireren tot hernieuwde godvruchtigheid. Maar er is goede grond om vrezen dat deze pogingen om wetenschap en godsdienst te verzoenen juist averechts zullen werken.

Met religieus ritueel gaat het i.h.a. om risico’s, ongemakken en opofferingen die men zichzelf aandoet zonder dat er een rationele verklaring is voor een opgeleverd nut ervan. Besnijdenis, gebed, niet fietsen op zondag, vastenmaand, duit-in-het-zakje, bedevaart, etc. zijn namelijk investeringen in de BV God; investeringen die worden gedaan in de veronderstelling dat hiermee de gunst van een bovennatuurlijke macht wordt bewerkstelligd. Juist door je aan een ritueel te houden zonder dat zo’n ritueel een logisch beredeneerd nut heeft, druk je uit dat je een macht erkent die boven het wereldse uitgaat. Met Angelina’s bewering dat het maken van het kruisteken zoiets is als het poetsen van je tanden, een kwestie van antisepsis en een investering in je gezondheid dus, ondermijn je het geloof in een beïnvloedbare bovennatuurlijke macht. In dat geval hoeft er bij de rituele geloofshandelingen niets meer “geloofd” te worden.

De uitholling van het geloof van binnen uit – dat is eigenlijk wat Angelina Malakhovskaja, de katholieke Poolse bloggers en de Algerijnse wetenschappers doen. Zonder het te weten vormen ze de vijfde colonne voor de Richard Dawkins Foundation.

Bij het overlijden van Victor Stenger

by 195 Comments

Op 27 augustus 2014 is de Amerikaanse natuurkundige, skepticus en atheïst Victor Stenger overleden. Hij is 79 jaar oud geworden. Hij polemiseerde overmoeibaar tegen Intelligent Design en andere pseudowetenschappelijke uitwassen. Met New Age magiërs die de kwantummechanica bij hun woordenbrij betrokken maakte hij korte metten. Hij was ook één van de meest vooraanstaande Nieuwe Atheïsten. Z’n dertiende boek, God and the Multiverse: Humanity’s Expanding View of the Cosmos, stond net op het punt om in september 2014 gelanceerd te worden. 

Victor Stenger, als hij tijdens één van zijn reizen uitkijkt over het "Beloofde Land."
Victor Stenger tijdens één van zijn reizen, uitkijkend over het “Beloofde Land”

Totdat hij in 2000 met emeritaat ging, deed Victor Stenger onderzoek in de fysica van de elementaire deeltjes. Hij is auteur en medeauteur van vele tientallen wetenschappelijke artikelen over gamma straling, quarks, neutrino’s, etc. Hij heeft gewerkt met onderzoeksgroepen aan CERN en aan het Kamioka Observatorium in Japan. Hij was verbonden aan de natuurkundefaculteit van de Universiteit van Hawaï.

Het was aan het eind van de jaren 80 dat Stenger is gaan schrijven voor een breder publiek. Al z’n boeken zijn verschenen bij de door Paul Kurtz in 1969 opgerichte uitgeverij Prometheus Books. Stengers tweede boek, Physics and Psychics: The Search for a World Beyond the Senses (1990), leidde tot een rel. Stenger had z’n bronnen fout geïnterpreteerd en schreef over Uri Geller: “He began his career as a stage magician in Israel where he was once 
arrested for claiming his feats were performed with psychic power.” In werkelijkheid was Geller toen gedaagd in een civielrechtelijke procedure. De fout werd gecorrigeerd. Niettemin spande Geller rechtszaken aan tegen Stenger en Prometheus op drie plaatsen tegelijk: in Miami, op Hawaï en in London. Geller eiste vier miljoen dollar schadevergoeding. Hij verlangde verder dat z’n naam overal uit het boek verwijderd zou worden en dat er paginagrote rectificaties in kranten zouden verschijnen. Echter, de rechter in Miami achtte de zaak niet ontvankelijk en vond de eis belachelijk. Geller moest uiteindelijk van het gerecht 50.000 dollar betalen aan Stenger en Prometheus als tegemoetkoming in de gemaakte juridische kosten. De zaak in London lag moeilijker. De wetten op smaad en laster zijn stricter in het Verenigd Koninkrijk dan dat ze in de Verenigde Staten zijn. Maar uiteindelijk is de zaak nooit voorgekomen nadat er een brede schikking werd getroffen tussen Geller en het Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal (CSICOP, tegenwoordig heet het CSI, Committee for Skeptical Inquiry). De zaak van Geller tegen James Randi maakte deel uit van dezelfde schikking. Geen van Gellers eisen werd ingewilligd.

Het emeritaat van Victor Stenger is waarschijnlijk één van de meest actieve en productieve ooit geweest. Hij gaf aan de lopende band interviews, verscheen in panels en gaf overal ter wereld lezingen. Hij schreef essays en was columnist bij de Huffington Post. In de afgelopen paar jaar publiceerde hij zo ongeveer één boek per jaar.

Amerikanen geloven vrij algemeen dat je van godsdienst een beter en moreler mens wordt. Op de elfde september van 2001 werd het op heel pijnlijke manier duidelijk dat dit niet altijd het geval hoeft te zijn. De elfde september werd het beginsein van het “Nieuwe Atheïsme.” Het atheïsme kwam uit het verdomhoekje, werd assertief en zelfs enigszins respectabel. Een aantal begaafde essayisten richtte hun pijlen op God, kerk, bijbel en clerus. Stenger werd een vooraanstaand vertegenwoordiger van de beweging. Daar waar Richard Dawkins, Sam Harris en Daniel Dennett vooral schreven over biologie, evolutie en bewustzijn, daar schreef Stenger over de geschiedenis en structuur van de kosmos en over de oorsprong van de meest elementaire natuurwetten. Hij werd veel geprezen om een heldere schrijfstijl en om de manier waarop hij complexe natuurkundige zaken op een begrijpelijke manier aan een groot lekenpubliek wist te presenteren. In z’n essays, lezingen en boeken pleitte hij ook vurig en onomwonden voor “freedom from religion,” i.e. het recht om in het openbare leven niet geconfronteerd te worden met door de overheid gesanctioneerde religieuze uitingen. Een van z’n meest bekende quotes is uit het boek The New Atheism: Taking a Stand for Science and Reason (2009): “Science flies you to the moon. Religion flies you into buildings.”

De omslag van Victor Stengers meest succesvolle boek.
De omslag van Victor Stengers meest succesvolle boek

Stengers bekendste boek is “God: The Failed Hypothesis: How Science Shows that God Does Not Exist” (2007). Velen hadden reeds betoogd dat er geen bewijs is voor het bestaan van God. Victor Stenger ging een stap verder in dit boek en stelde dat er bewijs is tegen het bestaan van God. In het boek behandelt hij het bestaan van een judeo-christelijke-islamitische God als een hypothese. De God van het Oude en Nieuwe Testament bemoeit zich heel intensief met wat er in de wereld gebeurt. Als zo’n God de kosmos en het leven heeft geschapen, dan zouden er sporen moeten zijn van al die goddelijke activiteit. Er zouden empirische aanwijzingen gevonden moeten worden van al die bovenatuurlijke bedrijvigheid, vooral nu wetenschappers de realiteit bestuderen en doorgronden op de schaal van femtometers (1 femtometer =10-15 meter) tot aan de schaal van miljarden lichtjaren. Maar dit blijkt niet het geval te zijn. Zoals Stenger meerdere malen zegt: “… we conclude beyond a reasonable doubt that the universe and life look exactly as they can be expected to look if there is no God.” In maart 2007 haalde het boek de New York Times bestseller list. Een Nederlandse vertaling van de hand van Jan Willem Nienhuys is verkrijgbaar via bol.com. [red: zie ook het Skepsis-blog: ‘God bestaat niet‘]

Victor Stenger polemiseerde ook heel doeltreffend tegen het zogenaamde fine-tuning argument.

Het fine-tuning argument vormt de natuurkundeafdeling van de Intelligent Design en gaat als volgt. De natuurkunde maakt veelvuldig gebruikt van een aantal universele constanten, i.e. constanten die altijd en overal dezelfde waarde hebben. De lichtsnelheid in vacuüm (c = 300.000 km/s) en de gravitatieconstante (G = 6,67 × 10-11 m3/kg s2) zijn voorbeelden van zulke universele constanten. De waarden van deze constanten kunnen worden gemeten, maar kunnen verder niet als consequentie van een theorie worden afgeleid. Ze zijn in wezen “toevallig.” Er zijn ongeveer 25 van zulke constanten. Een kleine verandering in de waarde van elk van deze constanten leidt tot een heelal dat er heel anders uit ziet. Een iets grotere gravitatieconstante G leidt bijvoorbeeld tot een heelal dat kort na de Big Bang weer instort. Bij een iets kleinere waarde van G vormt de materie na de Big Bang nooit de clusters die leiden tot ontwikkeling van sterren. De aanhangers van het fine-tuning argument stellen dat het God zelf is geweest die, aan het begin der tijden, de natuurconstanten expres zodanig heeft afgesteld. Hierbij zou Hij ons, het toekomstig mensdom, in gedachten hebben gehad. Met het fine-tuning argument zou de wetenschap God gevonden hebben. Francis Collins, de directeur van het Amerikaanse National Institutes of Health, is bijvoorbeeld een vurig pleitbezorger van de fine tuning.

Een van Stengers boeken, The Fallacy of Fine-Tuning: Why the Universe Is Not Designed for Us (2011), is volledig gewijd aan de weerlegging van het fine-tuning argument. Hij wijst in eerste instantie op het volgende. Als je van kilo’s naar ponden gaat, dan wordt het gewicht van een auto aangegeven met een ander getal zonder dat er iets aan die auto verandert. Voor wezenlijke zaken, zoals dat een Fiat Panda 1,7 maal zo zwaar is als een Lelijk Eendje, maakt het uiteindelijk niet uit of je nu in ponden of in kilo’s werkt. Op dezelfde manier kun je de lichtsnelheid, de gravitatieconstante en andere natuurconstanten van numerieke waarde veranderen door je gewichtsmaat, lengtemaat, tijdseenheid, etc. te veranderen. Hierbij verandert er echter niets aan wat er in het heelal gebeurt. Als je dit feit in ogenschouw neemt, dan kun je de natuurconstanten terugbrengen tot een kleiner maar fundamenteel aantal. Stenger laat vervolgens zien dat de waarde van sommige natuurconstanten niet veel kan verschillen van wat ze is zonder de logica geweld aan te doen. Z’n volgende stap bestaat uit het aantonen d.m.v. computersimulaties dat je wel degelijk langlevende en levensvriendelijke universums kunt creëeren door twee of meer natuurconstanten tegelijk te veranderen. In dat geval kunnen de veranderingen elkaar min of meer compenseren. Als we ons er daarbij ook van bewust zijn dat leven niet noodzakelijkerwijs gebaseerd hoeft te zijn op koolstofverbindingen en waterige oplossingen, dan vinden we een vrij groot gebied voor de waarden van de natuurconstanten waarbinnen de ontwikkeling van leven mogelijk moet zijn. Tenslotte wijst Stenger er op dat het overgrote deel van het heelal een heel onvriendelijke omgeving vormt voor menselijk leven. Eigenlijk is het alleen een klein stukje aardoppervlak waar we redelijk goed uit de voeten kunnen. Daarbuiten is ons vooralsnog geen andere geschikte leefomgeving bekend.

Victor Stengers boodschap, verkondigd door middel van stadsbus.
Victor Stengers boodschap op een stadsbus

Net als Einstein en Feynman werd Stenger gedreven door een gevoel dat de natuurkunde van de kosmos en de elementaire deeltjes uiteindelijk simpel, logisch en elegant in elkaar moet zitten. Dit gevoel was de motivatie achter Stengers activiteiten en vormt een rode draad in z’n omvangrijk oeuvre.

Bij het vernemen van Victors overlijden moest ik onwillekeurig denken aan een uitspraak van hem uit hetzelfde boek dat de heibel met Uri Geller veroorzaakte: “Selling eternal life is an unbeatable business, with no customers ever asking for their money back after the goods are not delivered.” Victor was een effectief polemist. Z’n uitspraken prijken op T-shirts en op stadsbussen. Het is heel ironisch dat hij juist in z’n strijd tegen de grossiers in eeuwig leven een zekere mate van onvergankelijkheid voor zichzelf heeft gecreëerd.

 

Geïnteresseerd in één van de genoemde boeken? Bestel ze via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel!

 

Oplichting met levensenergie

by 96 Comments

We hebben het allemaal wel eens gezien. Een foto van een persoon die is omgeven door een aura. Met het aura zou het gaan om heuse “levensenergie.” “Kirlianfotografie” zou dit aura zichtbaar maken. Edoch, er is niets bovennatuurlijks aan de hand. De natuurkunde van de Kirlianfotografie is niet geheimzinnig. Maar er bestaan helaas nog veel misverstanden over aura’s en Kirlianfotografie. 

Een opstelling voor het maken van Kirlianfoto's.
Een opstelling voor het maken van Kirlianfoto’s.

De technologie rondom de wisselspanning werd ontwikkeld aan het eind van de 19e eeuw. Het opzetten van elektrische netwerken maakte onderdelen als weerstanden, condensatoren, spoelen, batterijen, etc. al snel tot gemeengoed. Met gemakkelijk verkrijgbare elektronische onderdelen en een fotografische plaat is een opstelling als hiernaast snel gebouwd.

Oplichting met levensenergie 11
Kirlianfotografie
(foto: Thomas.Wedekind | Wikimedia Commons)

Een metalen plaat staat onder de elektrische wisselspanning van de spanningsbron. De frequentie is minstens honderd maal zo hoog als de 50 Hz van het lichtnet. Het voltage is bijna duizend maal zo hoog als de 220 volt van het lichtnet. Bovenop de metalen plaat bevindt zich een elektrisch isolerende plaat. Daarbovenop ligt het af te beelden voorwerp en boven of onder dat voorwerp ligt de fotografische plaat. Het voorwerp is elektrisch geaard. Alles speelt zich af in een donkere kamer.

Wanneer het voorwerp in de opstelling is blootgesteld aan het sterke elektrisch veld dat van de koperen plaat af komt, dan er wordt een aantal elektronen en ionen weggerukt uit dat voorwerp. In de lucht rondom het voorwerp botsen die elektronen en ionen vervolgens met luchtmoleculen, maar uiteindelijk voegen elektronen, ionen en luchtmoleculen zich weer samen. Bij dat samenvoegen komt energie vrij in de vorm van licht.  De lucht rondom het voorwerp wordt dan een soort lichtbron en op de fotografische plaat zie je derhalve een kransje van licht rondom het voorwerp. Elektrische velden zijn het sterkst waar de hoeken van het voorwerp het scherpst zijn en daar ziet men dan ook het meeste licht. De foto’s zijn vaak erg fraai.

Oplichting met levensenergie 12
Coronoa-otnlading rondom isolator van hoogspanningslijn
(foto: Nitromethane | Wikimedia Commons)

Het proces wordt corona ontlading genoemd en het is een wijdverbreid fenomeen. Met het onder zeelieden bekende Sint-Elmusvuur gaat het bijvoorbeeld om corona ontlading. Hoogspanningskabels staan vaak onder voltages van tegen een kwart miljoen volt. Afhankelijk van de atmosferische omstandigheden kunnen ze een belangrijk deel van de getransporteerde energie verliezen door corona ontlading (zie foto).

De eerste Kirlianfoto’s werden eigenlijk al 40 jaar voor Kirlian gemaakt. Veel artikelen melden dat de Poolse arts Jakub Jodko-Narkiewicz aan het eind van de 19e eeuw Kirlianfoto’s getoond zou hebben op tentoonstellingen in Parijs en Moskou.

Semjon Davidovitsj Kirlian was een elektriciën uit Krasnodar die aan het eind van de jaren 30 als hobbyist intensief met deze vorm van fotografie begon te experimenteren. Professionele wetenschappers raakten in eerste instantie maar langzaam geïnteresseerd. Het was pas omstreeks 1960 dat kranten en populaire wetenschapsbladen in de Sovjet Unie artikelen begonnen te publiceren over het onderwerp. Er kwam toen al snel een ware rage op gang. Grootschalig onderzoek begon er daar toen ook naar mogelijke toepassingen in de medische diagnose.

Het duurde een jaar of tien voordat de rage overwaaide naar de Westerse wereld. In 1970 publiceerden Lynn Schroeder en Sheila Ostrander een geruchtmakende boek, Psychic Discoveries Behind the Iron Curtain. Het boek maakte indertijd veel los omdat het Westen een onrustbarend grote achterstand zou hebben opgelopen in het onderzoek naar paranormale verschijnselen. In Tsjecho-Slowakije zouden Schroeder en Ostrander, bijvoorbeeld, een “psychotronische generator” hebben gezien waartegen geen artillerie of straaljager bestand zou zijn. Zaken als “Pyramid Power” (het verhaal over de scheermesjes die weer scherp worden na een nacht onder een piramide) en Kirlianfotografie werden uitgebreid behandeld in het boek en besproken in interviews op televisie.  Voor veel Westerlingen was dit de eerste kennismaking met die onderwerpen. De parapsychologe Thelma Moss, hoofd van het Neuropsychiatric Institute aan UCLA, ondernam vervolgens ook bedevaarten naar de Sovjet Unie en schreef er twee boeken over: The Probability of the Impossible: Scientific Discoveries & Explorations in the Psychic World (1974) en The Body Electric: A Personal Journey into the Mysteries of Parapsychological Research, Bioenergy and Kirlian Photography (1979). Invloedrijk was verder een boek met een aantal artikelen die waren samengebracht door Stanley Krippner en Daniel Rubin: The Kirlian Aura –  Photographing the Galaxies of Life (1974). In geen van deze boeken was er ook maar de schijn van een poging tot natuurkundige uitleg. Kirliaanse aura’s werden besproken in termen van bioplasma’s en astrale lichamen.

Boek uit 1974 over Kirlianfotografie. Ondanks dat de samenstellers academici zijn is de benadering van het verschijnsel vooral een occultistische.
Boek uit 1974 over Kirlianfotografie. Ondanks dat de samenstellers academici zijn is de benadering van het verschijnsel vooral een occultistische.

De paranoia van de Koude Oorlog is inmiddels grijs verleden, maar de paranormale gemeenschap heeft z’n fascinatie met Kirlianfotografie nooit verloren.

Zoals reeds eerder gezegd zijn de materialen voor Kirlianfotografie goedkoop en is de procedure gemakkelijk uitvoerbaar. Met een werkende opstelling zijn er vervolgens veel grootheden (frequentie, voltage, samenstelling van de lucht, etc.) die men kan variëren om tot een iets andere afbeelding te komen. Er is veel op die manier geëxperimenteerd. Wilde claims zijn er gedaan over hoe met Kirlianfoto’s fysieke en psychologische aandoeningen vastgesteld zouden kunnen worden nog voordat die aandoeningen symptomatisch zijn. Hier is echter nooit iets van overeind gebleven. Na de vinding van Wilhelm Röntgen in 1895 duurde het maar een paar maanden voordat röntgenfoto’s door de medische stand gebruikt werden voor het bekijken van gebroken botten en het zoeken naar, bijvoorbeeld, kogels in lichamen. Maar ook na een halve eeuw naarstig speuren is er voor Kirlianfotografie geen zinvolle medische toepassing ontwikkeld.

De adepten van het bovennatuurlijke vertellen graag over hoe een vers boomblad omgeven is door een helder Kirliaans aura en hoe dit aura een stuk minder is bij een verwelkend boomblad. Bij een dood boomblad zou er uiteindelijk bijna niets meer te zien zijn. Het zou hier gaan om een manifestatie van de wegebbende “levensenergie.” Het op die manier postuleren van een occult “élan vital” is natuurlijk een beetje kort door de bocht. De natuurkundige waarheid is eigenlijk heel erg voor de hand liggend. Een helder Kirliaans aura krijg je als je voorwerp een goede elektrische geleider is. Goede elektrische geleiding houdt in dat elektronen en/of ionen makkelijk bewegen binnen het voorwerp. Het water met opgeloste ionen waar levend weefsel voor het grootste deel uit bestaat is een heel goede geleider. Het verwelken van een boomblad gaat doorgaans gepaard met uitdroging.

Heel halsstarrig is ook het broodjeaapverhaal over het fantoomledemaat dat met Kirlianfotografie zichtbaar gemaakt zou kunnen worden. Scheur een stuk van een boomblad af en daar waar het afgescheurde deel zich bevond zou een heel helder aura op de Kirlianfoto te zien blijven. Dit gebeurt inderdaad wanneer je van een volledig blad een Kirlianfoto maakt en als je dan vervolgens, zonder het blad van de isolerende plaat weg te halen, een stuk van het blad wegsnijdt en dan weer een foto maakt. Ook hier is de verklaring eenvoudig. Er is vocht achtergebleven waar het stuk blad is weggesneden. Bladeren zijn altijd een beetje vochtig en er is maar weinig vocht nodig om een lichtbron te vormen in de Kirlianfotografie. Het elektrisch veld onttrekt ook nog eens vocht aan het blad, dus dat komt daar nog bij. Verder gaan er kleine bliksemschichtjes door de isolerende plaat bij een hoog elektrisch voltage. Zulke bliksemschichtjes creëren permanente poriën in de isolerende plaat en als er opnieuw een elektrisch veld wordt aangelegd dan vinden ontladingen bij voorkeur weer plaats via die poriën. Wie dit experiment goed uitvoert en het verminkt blad weer gewoon op een nieuwe, schone en droge isolerende plaat fotografeert, die ziet helemaal niets.

Oplichting met levensenergie 13
Het laten nemen van dit soort foto’s is vaste prik op paranormaalbeurzen.
(foto: Aysel pekersoy | Wikimedia Commons)

En hoe zit het dan met foto’s als van die dame hiernaast? Op iedere paranormaalbeurs is er wel een stand te vinden waar je je zogenaamde Kirlianaura op die manier kunt laten fotograferen. Ze zetten je tegen een zwarte achtergrond en soms geven ze je zelfs een elektrisch doosje in je hand dat met de camera verbonden is. Het gaat hier echter niet om Kirlianfotografie. Het is een gewone foto en LED lichtjes in de camera zijn verantwoordelijk voor het auralicht. Omdat die lichtjes heel erg uit focus zijn ziet het er allemaal erg wazig uit. Dit soort camera’s is te koop op het internet. Zolang als de uitbater van de stand niet weet dat dit helemaal niets met Kirlianfotografie heeft te maken, zolang pleegt hij, juridisch gezien, geen fraude. Maar opgelicht, zowel letterlijk als figuurlijk, word je als beursganger natuurlijk wel!

Zie ook het Skepterartikel Aura’s in het blikveld – Onderzoek naar kleurrijke ervaringen van Rob Nanninga (Skepter 16.3, 2003)

Onzin over spininversie en elektrosmog

by 44 Comments

GSM’s, computers, draadloze modems en zappers sturen straling de omgeving in. Zien kunnen we die “elektrosmog” niet. Maar straling was dodelijk in Fukushima. Met straling wordt je maaltijd razendsnel warm in de magnetronoven. Je gaat tumoren te lijf met straling. De radioloog kan er je binnenste mee bekijken zonder je open te hoeven snijden.  Het blijkt niet moeilijk om mensen bang te maken voor elektrosmog en ze vervolgens peperdure onzinproducten* aan te smeren om lichaam en ziel te reinigen en beschermen. Er zijn vooralsnog nauwelijks wetten die de claims en de handel beteugelen. Spininversion.nl is één van de bedrijven die dit soort producten aanbieden en aanprijzen met onzinpraatjes die overkomen als natuurwetenschappelijke theorieën.

Dit artikel is een enigszins aangepaste versie van het artikel dat eerder (juli 2013) op Kloptdatwel geplaatst werd. Zie onder voor de reden. (de redactie)

Spininversion.nl is het geesteskind van Mischa Philippsborn. Mischa is een Amsterdammer met een vlotte babbel. Hij heeft een natuurgeneeskundige praktijk [archief] vlakbij de Nieuwmarkt. In een lang interview met Duurzaam24.tv vertelt hij dat hij tot de leeftijd van ongeveer 35 een opleiding genoot die bestond uit “gewoon het leven zelf” en “een zoektocht naar met name liefde.” Nadien heeft hij blijkbaar een aantal cursussen gevolgd in zaken als elektro-acupunctuur. Z’n tarieven liegen er niet om. Zelfs voor een telefonisch consult moet 40 euro betaald worden.

De "Cuspis" is 10 centimeter hoog en wordt door spininversion.nl aangeboden voor 95 euro. Het is voer voor freudianen als we verder lezen: "De schone 'levens' energie straalt weer via de punt omhoog naar buiten toe" en "Hij is niet alleen effectief maar ook nog eens decoratief." De cuspis wordt geacht bijzonder geschikt te zijn om onder de stoel of het bed te plaatsen.
De “Cuspis” [archief] is 10 centimeter hoog en wordt door spininversion.nl aangeboden voor 95 euro. Het is voer voor freudianen als we verder lezen: “De schone ‘levens’ energie straalt weer via de punt omhoog naar buiten toe” en “Hij is niet alleen effectief maar ook nog eens decoratief.” De Cuspis wordt geacht bijzonder geschikt te zijn om onder stoel of bed te plaatsen. (foto: spininversion.nl)
Mischa timmert hard aan de weg. Hij geeft her en der in het land lezingen. De toegang en zelfs de koffie en de thee zijn gratis, maar reeds uit de samenvatting blijkt dat zo’n lezing weinig anders is dan reclame voor de producten van spininversion.nl. Het gaat met die producten om hangers (“een buitengewoon functioneel sieraad voor de gezondheid“), afgekapte piramides en een soort lichtgevende fallussymbolen (zie illustratie). Onder “product info” kunnen we lezen dat deze apparaten de schadelijke elektrosmog straling opzuigen, neutraliseren en dan weer afgeven als “levensenergie.” De vormgeving doet New-Age-achtig aan.  De beschrijving van de werkzame bestanddelen is even beknopt als vaag: ” … diverse organische harsen samengebracht. De natuurlijke bestandsdelen zijn spoelen, magnetische en niet magnetische mineralen en metalen, neodymium magneten en het spin inversie onderdeel“. Tsja, … zelfs kunstharsen zijn organische verbindingen en er is toch echt weinig natuurlijks aan spoelen en aan neodymium magneten. Neodymium magneten werden pas in 1982 voor het eerst gemaakt. De apparaten van Mischa staan ook vermeld in SKEPPs database van rare apparaten.

Op de Nationale Gezondheidsbeurs in 2012 in Utrecht had Mischa een stand. Het interview dat hij daar gaf aan een zekere Koen Groen staat op het internet. Mischa begint z’n pitch met “Het is eigenlijk een product wat helemaal van deze tijd is … ” Vervolgens verklaart de Mokummer zelfverzekerd: “Straling geeft een elektromagnetisch veld af die tegengesteld is aan ons lichamelijk magnetisch veld … .” In de tekst onder de link naar de video wordt dat verder toegelicht: “De magnetische lading van elektrosmog is tegengesteld aan die van het lichaam.” In het interview gaat Mischa verder: “Op het moment dat wij lang genoeg worden blootgesteld, dan wordt ons lichaam omgepoold.  Dat noemen ze spininversie.” Volgens onze natuurgeneeskundige gaat het lichaam “op slot” na die vermeende spininversie. Er is evenwel een oplossing: “Al de producten van spininversie zuigen die verkeerde energie naar zich toe en geven ‘t schoon af. En draait dat weer helemaal in de goede richting. Nou, en op dat moment wordt je lichaam weer van ‘t slot gehaald en je krijgt extra energie en gaat weer beter functioneren. Dat is eigenlijk heel kort in een notendop wat spininversie is.” De interviewer meldt daarna opgelucht dat hij dat een hele goede uitleg vindt.

Mischa vertelt hier grote onzin.  Elementaire natuurkunde vertelt een ander verhaal.

Magnetische veldlijnen kennen geen begin of einde. Ze sluiten weer netjes aan op zichzelf. De elektrische stroom voert van "+" naar "-" en de magnetische veldijnen vormen nette cirkels die eromheen lopen.
Magnetische veldlijnen kennen geen begin of einde. Ze sluiten weer netjes aan op zichzelf. De elektrische stroom voert van “+” naar “-” en de magnetische veldijnen vormen nette cirkels die eromheen lopen.

Ten eerste bestaan er geen magnetische ladingen. Elektrische veldlijnen beginnen en eindigen op elektrische ladingen. Maar magnetische veldlijnen vormen altijd een gesloten curve (zie illustratie). Met de termen “noord” en “zuid” wordt de richting van de veldlijn aangegeven (zie illustratie). Magnetische objecten “willen” hun veldlijnen parallel doen lopen. Het is daarom dat de magnetische kompasnaald zich richt naar het aardmagnetisch veld. Dit leert men normaliter op de middelbare school bij de eerste lessen over magnetisme. Het is teleurstellend dat men daar blijkbaar niet aan toe komt op de cursus over elektro-acupunctuur.

Het aardmagnetisch veld. Met de termen "noord" (N) en "zuid" (S) wordt de richting van de magnetische veldlijn aangeduid. Het afbeelden van een staafmagneet in het binnenste van de aarde is misleidend. Het binnenste van de aarde is vloeibaar, elektrisch goed geleidend en in beweging. Elektrische stromen in het binnenste van de aarde veroorzaken het aardmagnetisch veld.
Het aardmagnetisch veld. Met de termen “noord” (N) en “zuid” (S) wordt de richting van de magnetische veldlijn aangeduid. Het afbeelden van een staafmagneet in het binnenste van de aarde is misleidend. Het binnenste van de aarde is vloeibaar, elektrisch goed geleidend en in beweging. Elektrische stromen in het binnenste van de aarde veroorzaken het aardmagnetisch veld.

Ten tweede is er dat “omgepoold worden.” Het is mogelijk om een stukje magnetisch materiaal om te polen, d.w.z. van een noord een zuid maken en omgekeerd. Je doet dat door je stukje magnetisch materiaal bloot te stellen aan een veel groter magnetisch veld dat tegengesteld is gericht aan het inwendig magnetisch veld van het materiaal. Dit is, bijvoorbeeld, belangrijk voor de harde schijf in je computer. Die schijf bestaat uit miljarden magneetjes die elk in één van twee mogelijke richtingen staan. Met de magneetkop kan die richting eventueel worden “omgepoold.”  We weten allemaal dat de straling van een modem, zapper of GSM niet bij machte is om het geheugen van je computer weg te vagen. Dit is omdat bij elektromagnetische straling het elektrisch veld en het magnetisch veld beide snel op en neer gaan (zie illustratie). Voor een GSM is de betrokken frequentie ongeveer een gigahertz.  Dit betekent dat er zo’n miljard maal per seconde op en neer gegaan wordt. Bij straling van een GSM of modem zijn de veldsterkte en de energie zodanig laag dat geen enkele harde schijf er last van heeft.

Bij elektromagnetische straling veranderen het elektrisch veld en het magnetisch veld continu en in reactie op elkaar. De resulterende golf beweegt zich in de aangegeven richting.
Bij elektromagnetische straling veranderen het elektrisch veld en het magnetisch veld continu en in reactie op elkaar. De resulterende golf beweegt zich in de aangegeven richting.

Ten derde bestaat er geen “lichamelijk magnetisch veld” – behalve dan misschien in Mischa’s duim. IJzer en het ijzerbevattende mineraal magnetiet kunnen magnetisch zijn wanneer ze in vaste vorm verkeren.  Magnetische velden kunnen ook opgewekt worden door elektrische stromen. Maar de microampère pulsjes in ons zenuwstelsel zijn te klein om tot magnetisme van betekenis te leiden. In een MRI-scanner word je blootgesteld aan een magnetisch veld dat zo’n 20.000 maal sterker is dan het aardmagnetisch veld. Als je een ijzeren schroef in je lichaam hebt, dan wordt die er in de MRI-scanner bruut uitgerukt. Maar gewoonlijk merk je helemaal niets van zelfs het grootst mogelijke magnetisch veld.

Kortom, dat elektrosmog het “lichamelijk magnetisch” veld zou “ompolen” is volslagen lariekoek.  Mischa heeft dus óf totaal geen sjoege van de meest elementaire zaken over magnetisme, óf hij staat mensen welbewust onzin op de mouw te spelden.

Dat Mischa’s apparaten niets veranderen aan de straling in de omgeving kun je eenvoudig nagaan door naast zo’n apparaat mobiel te gaan bellen. Als de straling echt wordt opgezogen en in gewijzigde vorm wordt heruitgezonden, dan zou dat mobieltje niet langer moeten werken. Mischa claimt voor z’n producten “werkingsgebieden” die variëren van 30 tot 500 meter. Zowel bij het Duurzaam24.tv interview in de praktijk vlakbij de Nieuwmarkt als bij het interview op de Gezondheidsbeurs wordt de natuurgenezer omringd door z’n fantasievolle apparaten. Indien die apparaten echt zouden doen wat Mischa beweert dat ze doen, dan zou al het gebruik van GSM’s, zappers en draadloze modems op de Amsterdamse walletjes en in de Jaarbeurshallen volstrekt onmogelijk geweest moeten zijn. Gelukkig zijn al die claims grote onzin. Je kunt geen elektromagnetische straling aantrekken en opzuigen. Ook dat is elementaire natuurkunde.

Voorzichtigheid is trouwens geboden indien er echt neodymium magneten in de apparaten van spininversion.nl zitten. Met neodymium magneten kan het om hele grote veldsterkten gaan. De aantrekkingskracht van twee neodymium magneten kan een ertussen gestoken vinger verbrijzelen. Een neodymium magneet kan het GSM verkeer niet verstoren, maar je creditcards kunnen worden schoongewist wanneer ze te dicht in de buurt van een sterke magneet komen.

Een lading die draait in een horizontaal vlak veroorzaakt een magnetisch veld in verticale richting. Een ongepaard elektron draait zowel om z'n eigen as (de spin) als om de atoomkern (de baan). Wanneer deze beide cirkelbewegingen in dezelfde richting zijn, zoals in de figuur, dan zijn de veroorzaakte magneetvelden parallel gericht. Bij tegengestelde draairichtingen zijn de magneetvelden tegengesteld. Het energieverschil tussen de parallelle en de antiparallelle toestand komt ongeveer overeen met de energie van elektrosmogfotonen.
Een elektrische lading die draait in een horizontaal vlak veroorzaakt een magnetisch veld in verticale richting. Een ongepaard elektron draait zowel om z’n eigen as (de spin) als om de atoomkern (de baan). Wanneer deze beide cirkelbewegingen in dezelfde richting zijn, zoals in de figuur, dan zijn de veroorzaakte magneetvelden parallel gericht. Bij tegengestelde draairichtingen zijn de magneetvelden tegengesteld. Het energieverschil tussen de parallelle en de antiparallelle toestand komt ruwweg overeen met de energie van elektrosmogfotonen.

In de tekst onder de link naar het interview op de Gezondheidsbeurs staat ook dat het elektron een klein magneetje is. Temidden van al de flagrante flauwekul hebben we hier zowaar een bewering die correct is. Maar eigenlijk had deze bewering gevolgd moeten worden door de mededeling dat bij biomoleculen, zoals eiwitten en DNA, elektronen bijna altijd “gepaard” zijn. Dit houdt in dat elektronen met z’n tweeën in één en dezelfde baan zitten.  Die twee elektronen hebben tegengesteld gerichte magneetvelden en zodoende heeft het biomolecuul uiteindelijk geen magneetveld. Het is vandaar dat je dus niks voelt in de MRI. De reeds genoemde elektromagnetische straling komt in pakketjes, de zogenaamde “fotonen.”  De energie van een foton hangt af van de frequentie van de straling. Bij straling van de juiste frequentie kan een foton precies de juiste hoeveelheid energie hebben om een eventueel ongepaard elektron “om te polen.” De ompolingsenergie komt voort uit de zogenaamde spin-baan wisselwerking (zie illustratie).  Edoch, de betrokken biomoleculen zitten allemaal opgelost in het water waaruit het menselijk lichaam voor zo’n 70% bestaat. Het biomolecuul botst zo’n biljoen (1.000.000.000.000) maal per seconde met een watermolecuul. Dit is de zogenaamde Brownse beweging. Die botsingen hebben energieën die veel en veel groter zijn dan de energieën van de spin-baan wisselwerking, de ompoling en het ompolingsfoton. Die ompoling door een foton is zoiets als het halen van een kammetje door je haardos terwijl je middenin een grote orkaan staat. Uiteindelijk veranderen die stralingsfotonen niets aan de activiteit en de eigenschappen van de biomoleculen. “Spininversie” is een nieuw sleutelwoord in de marketing van onzinproducten.  Google geeft meer dan 4.000 hits. Het is met “spininversie” zoals het is met “biofotonen” en met “levensenergie.”

Ten slotte is er geen bewijs dat elektrosmog de gezondheid negatief beïnvloedt. In de eerste plaats is er geen biofysisch mechanisme. Bij hoogfrequente straling, zoals röntgenstraling en radioactieve straling, hebben de fotonen meer dan voldoende energie om DNA en eiwitten te beschadigen. Bij een magnetronoven is de frequentie te laag voor zulke schade, maar is het de intensiteit van de straling die voor opwarming zorgt. GSM’s werken met frequenties die vergelijkbaar zijn met die van de magnetronoven, maar met een vermogen dat te klein is om tot merkbare opwarming te leiden. Een kus of zonnestraal op je wang leidt tot veel meer opwarming dan mobiel bellen. In de tweede plaats blijkt keer op keer bij goed uitgevoerd dubbelblind onderzoek met een controlegroep dat elektrosmog geen waarneembaar effect op de gezondheid heeft. Het is hierom dat de producten van spininversion.nl vooral aan de man gebracht worden als remedies voor vage zaken als slaapproblemen, lichaam “op slot,” vermoeidheid, etc., met andere woorden zaken waar zelfsuggestie een grote rol kan spelen.

Spininversion.nl is niet meer dan een website vol pseudowetenschap, een assortiment glanzende onzinapparaten en een iDEAL account voor het snel en gemakkelijk afrekenen.

Noot van de redactie: dit is een licht aangepaste versie van het artikel dat Martin Bier op 22 juli 2013 op kloptdatwel publiceerde. De heer Philippsborn maakte bezwaar tegen een aantal zaken, waaronder het taalgebruik dat onnodig smadelijk zou zijn en het onrechtmatig gebruik van zijn foto’s. De redactie heeft de tekst daarop iets aangepast en één foto verwijderd. Het gebruik van de afbeelding van de ‘Cuspis’ valt volgens de redactie onder het beeldcitaatrecht (het bewuste product wordt in de tekst besproken).
Daarnaast schrijft de heer Philippsborn dat Bier zijn verhaal helemaal niet begrepen heeft: zijn ‘spininversie’ moet gezien worden als energetische spininversie wat volgens hem heel iets anders is dan de in de natuurkunde gebezigde term, die Bier gebruikt en op elektrische spininversie slaat. De redactie neemt daarvan akte, het is blijkbaar allemaal één groot misverstand, maar vraagt zich intussen wel af wie de ‘ze’ zijn waarover Philipsborn het heeft in de video van ‘Koen Groen’ als hij zegt: “Dat noemen ze spininversie.”
* Deze producten worden aan de man gebracht met claims die met de huidige wetenschappelijke kennis niet plausibel zijn en waarvoor geen deugdelijk wetenschappelijk bewijs wordt verstrekt. De producten die spininversion.nl aanbiedt tegen elektrosmog zijn volgens de redactie van het soort waartegen ook het Kennisplatform Elektromagnetische Velden waarschuwt.

titelafbeelding: screenshot website spininversion.nl