Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Logos Instituut over de schreef met dino-actie volgens Reclame Code Commissie

by 5 Comments

De creationisten van het Logos Instituut waren niet zo gelukkig met de succesvolle actie met dinoplaatjes van Albert Heijn. In de gelikte campagne van de grootgrutter was er natuurlijk geen plaats voor het bizarre gedachtegoed van deze lieden, die zonder of blikken beweren dat de dinosauriërs gelijktijdig met de mens hebben geleefd.

De kaartjes die het Logos Instituut gratis aanbiedt om onder kinderen te verspreiden.
De kaartjes die het Logos Instituut gratis aanbiedt om onder kinderen te verspreiden.

Het Logos Instituut bedacht een snood plannetje: kaartjes met dino’s en een QR-code, net zoals die van de Albert Heijn. Alleen zou die code geen virtuele dino op je telefoon tevoorschijn toveren, maar je onverhoeds meesleuren naar een website vol met creationistische kletspraat, dinodino.nl. De Reclame Code commissie achtte deze actie ontoelaatbaar na een klacht van een ouder.

De klaagster vond het een kwalijke zaak dat onder de vlag van een Albert Heijn actie kinderen bewust benaderd worden en “gerekruteerd voor het geloof.” Haar zoontje was van de BSO thuisgekomen met een envelop met de nepperds. In de begeleidende brief werd de suggestie gedaan de kaartjes aan “klasgenootjes” en bij Albert Heijn winkels aan kinderen uit te delen zolang de actie van Albert Heijn loopt.

De voorzitter van de Reclame Code Commissie valt er met name over dat aan de kaartjes niet is af te zien dat het gaat om het uitdragen van een bepaald denkbeeld:

Kinderen zullen dit aldus opvatten dat men op de genoemde website meer plaatjes kan zien van dinosauriërs en ook een DVD over dino’s kan bestellen in het kader van de actie van Albert Heijn. De kaartjes dienen om die reden ook zelfstandig als een reclame-uiting te worden beschouwd. Op de website van adverteerder gaat het echter niet zozeer om dinosauriërs, maar om het verkondigen van een bepaald denkbeeld over dinosauriërs vanuit een Bijbelse visie. De kaartjes hebben niets te maken met het sparen van ‘dino-plaatjes’, zoals de actie door Albert Heijn is bedoeld. De oproep in de begeleidende brief om de kaartjes uit te delen op school en bij de winkels, alsmede de kaartjes zelf, zijn in plaats daarvan bedoeld om kinderen te bewegen informatie in te winnen over bepaalde denkbeelden van adverteerder, buiten hun ouders om.

en velt een stevig oordeel over de boefjes van het Logos Instituut:

De voorzitter acht het onaanvaardbaar om op deze wijze in de brief op te roepen tot een benadering van kinderen die in feite erop is gericht buiten hun ouders om een bepaald denkbeeld bij hen aan te prijzen. Adverteerder heeft daarmee de grenzen van het toelaatbare ruimschoots overschreden. Het moet ongepast worden geacht op deze heimelijke wijze kinderen te willen beïnvloeden.

De volledige uitspraak staat op de website van de Stichting Reclame Code.

rcc-vs-logos-dinos

Nieuw bewijs over Van Goghs oor de zomerkomkommer van 2016?

by 61 Comments

Net voor de grote vakantie groot nieuws van het Van Goghmuseum: nieuw bewijsmateriaal zou het het definitieve antwoord hebben geleverd op de vraag of Van Gogh nu zijn hele oor afsneed of slechts het lelletje. Een briefje van de dokter die hem behandelde was opgedoken, inclusief schetsje van de schade.

Van-Gogh-oor-briefje-Rey

In de nog uit te komen Skepter (nummer 29.3) onderzoekt hoofdredacteur Hans van Maanen hoe het nu eigenlijk zit met dit nieuwe bewijsmateriaal. Het wordt triomfantelijk naar voren geschoven in een nieuwe Van Goghbiografie (Van Goghs oor: het ware verhaal door Bernadette Murphy) en heeft ook een prominente plek gekregen op de lopende tentoonstelling in het Van Goghmuseum (De waanzin nabij).
Het blijkt eigenlijk maar weinig voor te stellen: het briefje is afkomsting van dr. Félix Rey. Die maakte het schetsje in 1930 voor de Amerikaanse auteur Irving Stone toen die onderzoek deed voor zijn geficitionaliseerde biografie van Van Gogh, die in 1934 uitkwam onder de titel Lust for Life. Dat Rey tekent dat zowat het hele oor werd afgesneden is niet opzienbarend, dat is namelijk wat hij altijd al beweerde. We kunnen dus hooguit zeggen dat Rey consistent op zijn standpunt is blijven staan, maar nieuw bewijsmateriaal is het nauwelijks te noemen.

Toen Van Maanen dit wilde voorleggen aan de expert van het Van Goghmuseum ving hij echter bot. Een telefoontje werd opgevangen door de afdeling persvoorlichting, die vond dat Van Maanen zijn vragen maar per e-mail moest indienen. Zo gezegd, zo gedaan. Maar het antwoord van het museum (op 19 juli) is ontluisterend te noemen: het museum, inclusief hun expert, blijken het boek van Murphy nog helemaal niet (of niet helemaal) gelezen te hebben. In september kan Van Maanen antwoord verwachten – de maand waarin de tentoonstelling afloopt.

Zie: Van Goghs oorlel door Hans van Maanen, Skepter 29.3 (2016)

God Helmet op Lowlands

by 1 Comment

Leuk experiment op Lowlands: bezoekers van het muziekfestival konden zich overgeven aan de zogenaamde ‘God Helmet‘ – een omgebouwde bromfietshelm die met spoelen een zwak magneetveld opwekt ter hoogte van je temporaalkwab. Daardoor zou je mystieke ervaringen kunnen opdoen.  Een experiment dat al veel vaker is gedaan en inderdaad rapporteren veel deelnemers aparte sensaties, tot aan uittredingen aan toen.

godhelmet

Ook op Lowlands gaf een groot deel van de deelnemers aan het experiment aan iets ervaren te hebben. Maar dat valt dit keer zeker niet aan het subtiele magneetveld toe te schrijven: de helm was namelijk nep, de draadjes waren niet aangesloten. De ‘bijzondere’ ervaringen worden waarschijnlijk veroorzaakt door ‘sensorische deprivatie’; de deelnemers kregen namelijk ook een blinddoek voor en met ruis werd voorkomen dat ze nog wat meekregen van geluiden om hen heen. Lees verder bij de Volkskrant: Experiment met ‘godhelm’ op Lowlands was nep, deelnemers kregen fophelm.

In Het religieuze brein (Skepter 22.1, 2009) schreef Ronald Kaptein over de mogelijkheid dat de neiging tot geloven van nature in de mens aanwezig is en dat die neiging ook door medische aandoeningen beïnvloed kan worden – bijvoorbeeld door epilepsie. Dat bracht neurowetenschapper Michael Persinger dan weer op het idee van zijn helm:

In de 19de eeuw begon het psychiaters op te vallen dat veel epilepsiepatiënten erg religieus waren. Later werd ontdekt dat dit met name het geval was bij temporaalkwabepilepsie. Men dacht in die tijd echter niet direct aan een neurologische oorzaak voor die religiositeit, maar zocht de reden eerder in het feit dat epileptici vaak sociaal afgezonderd waren en een sterke behoefte aan troost hadden.

Door sommigen is zelfs geopperd dat veel (christelijke) heiligen ook epilepsie hadden (Dewhurst en Beard 1970). Het opmerkelijkste verhaal is dat van de apostel Paulus, die volgeling van Jezus zou zijn geworden na een visioen tijdens een epileptische aanval. Ook Mohammed wordt er vaak mee in verband gebracht. Sinds de jaren vijftig zijn er experimenten gedaan waarbij de temporaalkwab, onderdeel van de hersenschors, van patiënten werd gestimuleerd tijdens hersenoperaties, waarop de patiënten soms begonnen te vertellen over een ‘kosmisch bewustzijn’, een spirituele aanwezigheid of andere anomale ervaringen.

In de jaren 1980 ontwikkelde de neurowetenschapper Michael Persinger een soort bromfietshelm (de ‘god helmet’) die met behulp van magnetische velden de temporaalkwab prikkelde en zo dezelfde gevoelens zou oproepen. Persinger beweerde dat dit bij tachtig procent van zijn proefpersonen het geval was. Zweedse onderzoekers (Granqvist et al., 2005) konden zijn resultaten niet bevestigen, maar ontdekten wel dat de suggestibiliteit van proefpersonen een grote rol speelde. Voorlopig staat het dus nog niet vast dat de helm echt werkt.

De kosten van onzin

by 37 Comments

Op het blog van Skepsis en hier op Kloptdatwel is met enige regelmaat met verbazing gereageerd op de programmering van Studium Generale van de TU Delft. Onder leiding van het hoofd Coen Vermeeren kwamen er lieden vertellen over graancirkels, homeopathie, complottheorieën over de aanslagen op de Twin Towers, vrije energiemachines, en Vermeeren sprak zelf natuurlijk over ufo’s. En dat allemaal zonder dat Studium Generale zelf zorg droeg voor het organiseren van een gezond tegengeluid. Wat zou deze ongein eigenlijk kosten?

Ik stuurde op 25 mei een Wob-verzoek naar de TU Delft met vragen over de kosten van sprekers (reis/verblijf en vergoeding) en de verwerking van de lezingen tot YouTube-filmpjes. Om het wat concreter te maken vroeg ik het voor zeven lezingen die mij of anderen in de afgelopen twee jaar om verschillende redenen waren opgevallen (*). Net binnen de uiterste termijn voor de beantwoording kreeg ik het antwoord binnen.

Mijn vragen betroffen de volgende lezingen:
9 mei 2016 De cyborgtoekomst van de mensheid – Marcel Messing
21 april 2016 Mobiele straling gevaarlijk? – Leendert Vriens
16 november 2015 Hoezo 5 voor 12? Waarom ons klimaat niet gered hoeft te worden – Marcel Crok (*)
16 april 2015 The 9/11 building collapse: “it’s time to talk about it” – Richard Gage
16 maart 2015 Homeopathische geneeskunde – De werking verklaard en wetenschappelijk bewezen? – Lex Rutten en Gio Meijer
10 november 2014 Patronen van bedrog – Willem Middelkoop
21 mei 2014 Eérst voeding, dan pas medicijnen! – Gert Schuitemaker

Antwoord van de TU Delft (pdf).

De meeste sprekers vroegen geen vergoeding en kregen een fles wijn voor hun presentatie. Dit is de gebruikelijke gang van zaken voor dit soort lezingen in academische sfeer. Er waren echter drie sprekers die wel een stevige beloning opstreken. Wie dat precies zijn, wil de TU Delft niet mededelen. Twee van hen wilden niet dat het bedrag bekend zou worden gemaakt en de TU is van mening dat openbaarmaking een probleem op zou kunnen leveren voor de sprekers en de universiteit voor hun onderhandelingspositie bij toekomstige spreekbeurten. Deze drie kregen gezamenlijk 2.228 euro, dat wilde de TU wel aan ons kwijt. De lezer kan zelf een gokje wagen om wie het gaat.

Voor de rest verwijs ik de lezer naar de brief van de TU Delft.

NB: uit de beantwoording blijkt dat ik per abuis geschreven had dat mijn vraag om acht lezingen zou gaan. Kan ook zijn dat ik er eerst meer op mijn kandidaatlijstje had staan, of dat ik acht sprekers bedoelde (de homeopathielezing werd door twee personen verzorgd), dat weet ik echter niet meer.

Naschrift 9-10-2016
Marcel Crok reageerde op Twitter en in e-mail verontwaardigd dat zijn lezing in het rijtje van lezingen staat dat ik in mijn Wob-verzoek opnam. Ik zou daarmee ‘klimaatsceptici’ schofferen  – doordat er ‘onzin’ in de titel staat, en ik het organiseren van lezingen over wetenschappelijk (zeer) omstreden of ronduit pseudowetenschappelijke onderwerpen zonder gezond tegengeluid als ‘ongein’ betitel.

Los van wat ik nu zelf inhoudelijk van de lezing van Crok vind (op een aantal ondergeschikte punten ben ik het waarschijnlijk zelfs wel eens met hem), is het volgens mij overduidelijk dat zijn kijk op het klimaatdebat en de gebruikte modellen sterk afwijkt van wat in mainstream wetenschap gangbaar is. Ook was er op de Facebookpagina van Studium Generale veel kritiek op de aankondiging van deze lezing, een belangrijke reden voor mij om deze lezing mee te nemen in mijn Wob-verzoek. Dat Crok op andere podia wel in debat gaat met de gevestigde wetenschap, spreekt voor hem, maar doet er niets aan af dat dat bij Studium Generale niet het geval was.
Misschien had ik alleen de lezing van Salomon Kroonenberg  voor de volledigheid ook mee moeten nemen, die leverde immers ook veel verbaasde reacties op. En dan had Crok zich misschien iets minder eenzaam gevoeld in dit rijtje van personen die in mijn ogen ‘verdacht’ zouden zijn, zoals Crok in een mail aan mij veronderstelde.