Kloptdatwel?

Gezondheid

Vereniging Homeopathie vindt bewijs voor de werking van homeopathie. Even lachen.

by 50 Comments

De Vereniging Homeopathie deelde enthousiast het volgende plaatje op haar Facebook-pagina (*):

Vereniging Homeopathie vindt bewijs voor de werking van homeopathie. Even lachen. 1

Tjongejonge, “een 6 jaar durend onderzoek onder 6.544 personen” en het staat in PubMed! Nou dan moet het wel OK zijn, toch? Beetje jammer dat ze er niet even een linkje naar het onderzoek zelf bij zetten, maar dat hebben we ze zelf natuurlijk zo gevonden. Het moet haast wel om dit onderzoek gaan:

David S. Spence, Elizabeth A. Thompson, and S.J. Barron. Homeopathic Treatment for Chronic Disease: A 6-Year, University-Hospital Outpatient Observational Study The Journal of Alternative and Complementary Medicine. Nov 2005. (PubMed link)

Het artikel (uit 2005!) kon ik helaas niet in geheel vinden [inmiddels wel, zie naschrift], dus moeten we het maar even met de samenvatting doen:

Abstract
OBJECTIVE:
The aim of this study was to assess health changes seen in routine homeopathic care for patients with a wide range of chronic conditions who were referred to a hospital outpatient department.

DESIGN:
This was an observational study of 6544 consecutive follow-up patients during a 6-year period.

SETTING:
Hospital outpatient unit within an acute National Health Service (NHS) Teaching Trust in the United Kingdom.

PARTICIPANTS:
Every patient attending the hospital outpatient unit for a follow-up appointment over the study period was included, commencing with their first follow-up attendance.

MAIN OUTCOME MEASURE:
Outcomes were based on scores on a 7-point Likert-type scale at the end of the consultation and were assessed as overall outcomes compared to the initial baseline assessments.

RESULTS:
A total of 6544 consecutive follow-up patients were given outcome scores. Of the patients 70.7% (n = 4627) reported positive health changes, with 50.7% (n = 3318) recording their improvement as better (+2) or much better (+3).

CONCLUSIONS:
Homeopathic intervention offered positive health changes to a substantial proportion of a large cohort of patients with a wide range of chronic diseases. Additional observational research, including studies using different designs, is necessary for further research development in homeopathy.

Het is dus niet meer dan een soort klanttevredenheidsonderzoek. Er is geen controlegroep en de uitkomsten berusten op zelfrapportages op een 7-punts schaal. Ook deden er alleen patiënten mee die bij minstens één vervolgafspraak kwamen opdagen. Patiënten die na een eerste consult zo ontevreden waren (of net op tijd doorkregen wat voor onzin homeopathie eigenlijk is) en wijzer geworden een mogelijk geplande vervolgafspraak lieten schieten, zitten er dus niet bij.

Dat de patiënten die bleven komen best tevreden waren en de homeopathische behandelaars een dikke voldoende gaven voor de behandeling van hun chronische aandoening is dus niet zo verrassend. Zeker als we nog bedenken dat het vaak ging om klachten die soms opspelen en daarna weer afnemen. Waarschijnlijk is bij het eerste consult sprake van een verhoogde last, die vanzelf al zou verminderen, ook zonder homeopathische korreltjes (“regression to the mean“).

O ja, het Bristol Homeopathic Hospital waar dit onderzoekje uitgevoerd werd, is in 2015 opgeheven...

Naschrift
De studie inmiddels gevonden op de site van de bekende kwakzalverbestrijder David Colquhoun die in 2005 al een blog schreef over dit infamous paper. Kort citaat:

It is obvious that there is not the slightest reason to attribute the answers given by patients to the fact that they had been given homeopathic treatment. That would be the crudest form of post hoc ergo propter hoc error. It does not even show that the homeopathic treatment was producing a placebo effect.

Papers like this do not add to human knowledge, they detract from it. By reverting to pre-enlightment forms of argument, they mislead rather than enlighten. To make matters worse, this work was done at public expense, by the Directorate of Homeopathic Medicine, United Bristol Healthcare, National Health Service Trust, Bristol, United Kingdom.

Link naar een pdf van het artikel is te vinden onderaan dat blog.

* Update 27 mei 2019: het bericht is inmiddels van de Facebookpagina verdwenen …

Peter Aaby over de mogelijke onverwachte negatieve effecten van het vaccin tegen difterie, tetanus en kinkhoest

by 14 Comments

Peter Aaby is een Deense antropoloog en arts die veel onderzoek heeft gedaan naar de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Zijn onderzoek naar de invoering van het DTP-vaccin, bedoeld als bescherming tegen difterie, tetanus en kinkhoest (ook wel DPT of DTwP genoemd, of DKT in het Nederlands) is spraakmakend en enigszins omstreden. Antivaxxers pikken de resultaten die lijken te duiden op gevaren van het vaccin er uit, zeker nu Aaby het in een presentatie voor een algemener publiek begrijpelijk heeft uitgelegd.

Uit de gegevens die het team van Aaby de jaren 80 van de vorige eeuw in de binnenlanden van Guinee-Bissau verzamelde bij de invoering van het vaccinatieprogramma, lijkt namelijk naar voren te komen dat het vaccinatieprogramma als geheel (met de inenting tegen tuberculose en het vaccin tegen mazelen) weliswaar de kindersterfte belangrijk heeft teruggedrongen, maar dat het DTP-vaccin op zichzelf juist de sterfte zou hebben doen toenemen (en vooral bij meisjes). Geen leuk nieuws dus voor de WHO, en beleidsmakers die gaan over de wereldwijde vaccinprogramma’s worstelen dus al jaren met mogelijke negatieve effect.

In zijn meest recente boek (eerder besproken op Kloptdatwel) noemt Gøtzsche dit onderzoek van Aaby overigens ook. Hij merkt daar het volgende over op:

Het gecombineerde difterie-, tetanus- en kinkhoestvaccin (DKT-vaccin) verdubbelt in lage-inkomenslanden vermoedelijk de algehele sterfte aan andere infecties. Dit is zorgwekkend, want longontsteking en sepsis veroorzaken in die gebieden meer sterfte dan de ziekten waar het vaccin voor bedoeld is. Deze bevindingen maakten Aaby weinig populair bij het hoofdkantoor van de  Wereldgezondheidsorganisatie. Boodschappen voor de volksgezondheid worden lastig wanneer er zulke totaal onverwachte uitkomsten optreden.
In het Westen is het gecombineerde DKT-vaccin ongetwijfeld uiterst nuttig en een vaccin dat we allemaal zouden moeten hebben. Voor de komst van deze vaccins stierven veel mensen aan difterie, tetanus en kinkhoest.

Bij het symposium ter gelegenheid van de recente oprichting van het nieuwe instituut van Peter Gøtzsche hield Aaby een presentatie die nu een kleine week online staat en al veel op de sociale media gedeeld wordt door antivaxxers.

https://www.youtube.com/watch?v=NPNHYAevTwg

[toevoeging (14/8/2024): de video blijkt in 2021 door YouTube verwijderd te zijn. Je kunt ‘m nog wel bekijken op de site van het instituut van Gøtzsche ]

Een van de artikelen van Aaby werd al eerder veel rondgepompt door antivaxxers en bijvoorbeeld kritisch besproken op het Skeptical Raptor blog. Wie daar in de comments kijkt ziet echter ook kritiek van Aaby op die bespreking en die lijkt alleszins redelijk. Er lijkt wel degelijk iets aan de hand met dat DTP-vaccin en bij de WHO nemen ze het inmiddels ook wel serieus. Maar voorlopig lijkt de meerderheid van de experts het bewijs niet overtuigend genoeg te vinden om iets te veranderen aan bijvoorbeeld de volgorde van de vaccinaties.

In een artikel van Der Spiegel wordt nader ingegaan op de niet-specifieke effecten van vaccins die Aaby naar voren brengt, dit naar aanleiding van zijn voorkomen in de Duitse antivaxdocu Eingeimpft (veelvuldig besproken bij GWUP). Die niet-specifieke effecten lijken er in ieder geval in positieve zin te zijn bij het mazelenvaccin (wat Aaby ook in zijn presentatie benadrukt), maar het lijkt er ook op dat deze niet-specifieke effecten een grotere rol spelen in bijvoorbeeld Afrika waar mensen veel geplaagd worden door parasieten en worminfecties. De negatieve niet-specifieke effecten kunnen de opgevoerde infectiologen (o.a. Mihai Netea van Radboud UMC) echter minder goed duiden. Meer onderzoek lijkt gewenst, maar is niet zo gemakkelijk.

In het Rijksvaccinatieprogramma zit overigens het DKTP-Hib-HepB vaccin en Nederland is natuurlijk geen ontwikkelingsland, dus laten we vooral de opmerking van Gøtzsche dat we het vaccin hier allemaal zouden moeten hebben, ter harte nemen.

Bedenker van de Mente neurofeedback hoofdband voor autisme sjoemelde met wetenschappelijke titels

by 17 Comments

Kinderen met autisme of PDD-NOS zouden volgens het bedrijf Mente Autisme geholpen zijn met een hoofdband die werkt met neurofeedback: “Sensoren in de hoofdband meten de hersenactiviteiten van je kind. Met behulp van geluiden worden de hersengolven in een rustiger patroon gebracht.” Voor kinderen tot 12 jaar zou het dragen van de band gedurende 40 minuten per dag al na een paar weken duidelijke verbeteringen laten zien.

De band is ontwikkeld door de Maltees Adrian Attard Trevisan, die er prat op ging maar liefst twee keer gepromoveerd te zijn, eerst in het Verenigd Koninkrijk en later in Italië. The Sunday Times of Malta onthult nu echter dat daar maar weinig van klopt.

Bedenker van de Mente neurofeedback hoofdband voor autisme sjoemelde met wetenschappelijke titels 2

 

De Maltese krant schrijft dat Trevisan sinds hij in 2012 begon met de marketing van de Mente deed alsof hij gepromoveerd was in de neurowetenschappen aan het University College London. Daar was hij echter alleen maar ingeschreven als masterstudent. In 2015 promoveerde hij dan wel echt aan een Italiaanse universiteit, maar een medewerker van Trevisan beweert nu dat delen van het proefschrift overgeschreven zijn van onderzoek wat hij deed, plagiaat dus.

In Nederland is de hoofdband sinds enige tijd ook verkrijgbaar. Een paar maanden terug werd er nog aandacht aan besteed in het programma Editie NL. Maar werkt die hoofdband nu wel of niet? Op de website van de leverancier in Nederland wordt verwezen naar een aantal wetenschappelijke artikelen. Eigenlijk is maar eentje daarvan relevant, een onderzoek waarvan de resultaten werden gepubliceerd in de journal Frontiers Neurology.
Erg onder de indruk raakte ik niet na het lezen. Uiteindelijk bleven er na heel veel uitvallers 17 deelnemers in de groep over die een echt werkende hoofdband omkregen en evenveel in de controlegroep. Er wordt gesproken over significante resultaten, maar er zijn zoveel vergelijkingen gemaakt zonder te corrigeren voor meervoudig toetsen, dat dat ook niet echt verrassend is.

Volkomen terecht dat de woordvoerder van Nederlandse Vereniging voor Autisme tegenover Editie NL zich erg terughoudend opstelde. De band kost ook maar liefst 2000 euro. Je mag toch eigenlijk wel wat serieuzer onderzoek verwachten als een bedrijf zoveel geld voor een apparaat vraagt, waarvan de werking allerminst bewezen is. Sowieso is het maar de vraag of neurofeedback echt iets doet (dus niet alleen op grafiekjes van hersengolven), lees daarvoor het redelijk recente (2017) artikel van Niki Korteweg uit Skepter:

https://skepsis.nl/neurofeedback-weinig-bewijs/

Titelfoto: screenshot uitzending Editie NL 

Reclame Code Commissie deelt tik op de vingers uit voor spotjes met ‘de R in de maand’ van griepalert en Oscillococcinum

by 11 Comments

De Reclame Code Commissie heeft een beslissing genomen over de klachten die ingediend waren over de spotjes van griepalert.nl en Oscillococcinum die vanaf januari in de STER-blokken te zien waren, die met “de ‘R’ is in de maand”. De commissie vindt dat de reclame-uitingen in strijd zijn met artikel 2 van de Nationale Reclamecode en beveelt de adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken. Mooi, daar zijn we hopelijk weer een tijdje vanaf.

Reclame Code Commissie deelt tik op de vingers uit voor spotjes met 'de R in de maand' van griepalert en Oscillococcinum 3

In ‘De boefjes van Salveo Pharma‘ schreef ik waarom de spotjes in mijn ogen niet door de beugel konden. Voor een homeopathische geneesmiddel mag je geen reclame maken waarbij je noemt waar het voor bedoeld is als je daarvoor geen wetenschappelijk bewijs kunt overleggen. De Nederlandse marketeer van Oscillococcinum, Salveo Pharma, had een spotje voor Oscillococcinum ter goedkeuring ingediend bij de instantie die daar over gaat: KOAG/KAG. Die keurde het spotje goed, omdat er niet zo’n indicatie in genoemd wordt en ‘R in de maand’ gezien wordt als aanduiding voor een gebruiksmoment, wat blijkbaar wel mag. Het spotje voor griepalert.nl werd echter niet aan KOAG/KAG voorgelegd.

KOAG/KAG schreef, na aanleiding van de klachten, aan de Reclame Code Commissie van mening te zijn dat “beide commercials op een onjuiste manier bij elkaar zijn gebracht” en dat de indicatie griep die in de commercial voor griepalert.nl wordt genoemd, afstraalt op de commercial voor Oscillococcinum die er telkens meteen op volgde in de STER-blokken. Volgens Salveo Pharma zouden de uitingen echter volledig los van elkaar staan: “Tussen beide commercial is geen enkel verband te leggen noch te impliceren.” Het is niet zo verwonderlijk dat de commissie hier niet in meeging en oordeelt dat “de gemiddelde consument een onmiskenbare samenhang [zal] zien tussen beide commercials.”

Kortom, de klagers kregen gelijk. Maar intussen kon Salveo Pharma tot deze uitspraak ongestoord doorgaan met het uitzenden van de spotjes en het is maar de vraag of hun geplande campagne nu zoveel ingekort is. Over de gang van zaken bij de STER heb ik daarom eigenlijk ook wel wat vragen. Die heeft zich er blijkbaar voor geleend om die twee spotjes achter elkaar geplakt uit te zenden en had toch ook wel kunnen bedenken dat dat dubieus was, aangezien er alleen een KOAG/KAG-goedkeuring was voor het Oscillococcinum-spotje zonder het griepalert-verhaal daaraan voorafgaand.

Update 2 april 2019
Salveo Pharma was in beroep gegaan tegen de uitspraak, maar heeft ook bij het College van Beroep van de Stichting Reclame Code ongelijk gekregen. Aanvulling: uitspraak nu ook online.

De boefjes van Salveo Pharma

by 13 Comments

In reclame voor een homeopathisch geneesmiddel mag je niet noemen waarvoor het bedoeld is. Tenzij je overtuigend bewijs aanlevert dat het bij die indicatie ook echt werkt. Maar dergelijk bewijs is voor geen enkel homeopatisch middel geleverd, ook niet voor Oscillococcinum, de schudverdunde verrotte ingewanden van de muskuseend (Anas barbariae). Het marketingbedrijf Salveo Pharma BV dat de marketing van dit peperdure onzinproduct in Nederland verzorgt, probeert deze beperking slinks te omzeilen.

Dit zag ik donderdagavond in het STER-reclameblok voor de uitzending van Jinek:

Dat griepalert.nl is een website van Salveo Pharma, wat duidelijk wordt als je de ‘kleine lettertjes’ op die site leest. Afzonderlijk zijn de spotjes voor griepalert.nl en Oscillococcinum waarschijnlijk niet in strijd met de reclamecode en de wetgeving op reclame voor geneesmiddelen. Maar door ze zo pal na elkaar te plaatsen en ook nog eens in beide spotjes de uitdrukking ‘de R (is weer) in de maand’ te gebruiken, wordt de kijker mogelijk toch weer op het idee gebracht dat Oscillococcinum een middel is dat iets tegen griep zou kunnen uitrichten. En nogmaals, daar is geen enkele betrouwbaar bewijs voor en is bovendien bijzonder onwaarschijnlijk omdat de vermeende actieve bestanddelen (die verrotte eendeningewanden) zo belachelijk ver verdund zijn.

Ook CDA Tweede Kamerlid René Peters was deze twee spotjes opgevallen. “Het zal best legaal zijn allemaal. Maar apart is het wel.” schrijft hij. Ik heb daar wat sterkere bedenkingen bij en heb vandaag een klacht ingediend bij de Reclame Code Commissie. Mijns inziens zou het niet toegestaan moeten zijn dat deze twee spotjes in hetzelfde reclameblok worden uitgezonden.

Na de Oscillococcinum volgde in hetzelfde blok overigens nog een spotje voor een ander product van Salveo Pharma, nl. Trachitol, waaarvan het Zorginstituut Nederland in haar Farmacotherapeutisch Kompas op ‘farmacotherapeutische gronden’ adviseert om het niet voor te schrijven.