De Reclame Code Commissie (RCC) heeft het maar druk met ongeoorloofde reclame voor allerhande gezondheidsproducten. Eerder besprak ik al afgekeurde reclames voor Chinese kruidengeneeskunde en voor groene koffie als afslankmiddel. Begin juli keurde de RCC een reclame voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics af. Dit rare apparaat zou de energetische structuren van het lichaam meten, allerhande disbalansen opsporen en deze gelijk behandelen. Te mooi om waar te zijn dus. De RCC acht de reclame van Checkpoint4U misleidend ten aanzien van de van het apparaat te verwachten resultaten. Checkpoint4U kan namelijk – weinig verrassend – niet onderbouwen dat het apparaat doet wat het zou moeten doen.
De reclame in kwestie verscheen in het blaadje ‘dé Weekkrant’ ‘Het Kanton’. In de advertentie werd ten aanzien van de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics onder meer gesteld dat deze scan gezien kon worden als een soort APK voor het lichaam:
“Het meet systeem meet de energetische structuren van het lichaam veilig en nauwkeurig. Dit gebeurt door middel van elektromagnetische frequenties die het lichaam doorgezonden worden. Hierdoor zijn in een vroeg stadium verstoringen in het lichaam te signaleren voordat er lichamelijke klachten optreden. Door deze metingen krijgt u een duidelijk beeld van hoe het is gesteld met uw gezondheid.”
De advertentie in kwestie (klik voor vergroting).
Een meting geschiedt door twee elektroden aan de enkels te bevestigen, waarmee de patiënt verbonden wordt met het apparaat. De reclame beloofde “een nauwkeurige meting van meer dan 550 verschillende lichaamsfuncties” in slechts 8 minuten en “meer dan 100 miljoen afzonderlijke metingen van het lichaam”. Disbalansen – die uiteraard standaard gevonden zullen worden, zo mogen we aannemen – zouden direct met de Bodyscan behandeld kunnen worden. De patiënt krijgt ook orthomoleculair voedingsadvies. Dat is niet verwonderlijk, want Checkpoint4U wordt mede gerund door een orthomoleculair therapeute.
Ook niet verwonderlijk is dat de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics is opgenomen in de Rare apparaten-database van Roeland Heeck op de website van Skepp. De omschrijving die van het apparaat wordt gegeven is uiterst helder:
“Zoveelste apparaat waarmee wordt gesuggereerd dat er iets zinvols wordt gemeten en dat met het apparaat gelijk de kwasigenezing wordt ingezet.”
Dat moet ook ongeveer de gedachte van de klager in de procedure bij de RCC zijn geweest. Zijn klacht was onder meer gebaseerd op totaal gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing en het aanpraten van niet-bestaande aandoeningen. De RCC – die in haar uitspraak overigens voortdurend van ‘Vitalec’ rept in plaats van van het correcte Vitatec – kan niet anders dan klager gelijk geven:
“Het lag op de weg van adverteerder om de juistheid van de in de uiting gestelde werking van het onderhavige meetsysteem aannemelijk te maken. Daarin is adverteerder naar het oordeel van de Commissie niet geslaagd. Adverteerder heeft gesteld dat de Vitalec Global Diagnostics “een officieel erkend medisch scanapparaat” is dat “door meerdere artsen en therapeuten in en buiten Nederland wordt gebruikt”. Adverteerder heeft deze stelling echter niet onderbouwd, bijvoorbeeld door het overleggen van desbetreffende gegevens aan de Commissie. Ook adverteerders stelling dat het afgelopen jaar vele klanten een bodyscan hebben laten uitvoeren en dat dit tot overwegend (hele) positieve reacties heeft geleid, maakt niet dat aannemelijk is geworden dat het bewuste meetsysteem de werking heeft die daaraan in de advertentie wordt toegeschreven.”
Kortom, voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics geldt wat voor alle rare apparaten geldt die energetische geneeskunde beloven: niet onderbouwde onzin, zonde van je geld.
Op 20 oktober 1967 reden twee cowboys, Roger Patterson en Bob Gimlin, de bossen van Californië in om Bigfoot op de film te zetten. En daar slaagden ze vrijwel direct in. In de regio waar de Bigfootlegende enkele jaren eerder ontstond, schoten ze het volgende 16mm filmpje dat nogal schokkerig is, maar een heus Bigfootvrouwtje zou laten zien:
Een reddit user maakte onlangs een gestabiliseerde versie van deze film die een wat duidelijker beeld van het loopje van Bigfoot geeft en het aannemelijker zou maken dat het hier om iemand in een apenpak zou gaan:
(tweede) gestabiliseerde versie van reddit user ajs_uk
In het Skepterartikel ‘Bigfoot leeft‘!’ schreef Rob Nanninnga (Skepter 18.1, 2005) het volgende over deze Patterson-Gimlin film:
De voormalige rodeorijder Roger Patterson zorgde in 1967 voor een nieuw hoogtepunt door in hetzelfde Bluff Creek een Bigfoot op film vast te leggen. Hij werkte samen met een vriend aan een low budget documentaire en had een paar dagen eerder al een scène gefilmd waarin hij een zelfgemaakte voetafdruk met gips vulde. Terwijl de mannen te paard door de streek reden, zagen ze opeens een vrouwelijke Bigfoot. Patterson kon nog net van afstand filmen hoe het wezen via een droge rivierbedding het bos inliep. De schamele beelden bleken goud waard te zijn (vermoedelijk wel $100.000) en kwamen volgens onderzoekers overeen met de bijbehorende voetafdrukken.
Patterson (1933-1972) was de eerste die een boek over Bigfoot schreef. In 2004 verscheen er ook een boek over Patterson, The Making of Bigfoot van Greg Long. Daaruit bleek dat Patterson bij velen als onbetrouwbaar bekend stond. Verscheidene slachtoffers verklaarden dat ze door hem waren bedrogen of opgelicht. Long sprak ook met een zekere Bob Heironimus, die vertelde hoe hij in opdracht van Patterson voor Bigfoot had gespeeld in een aangepast gorillapak. Hoewel anderen het verhaal bevestigden, waaronder de kostuumhandelaar, is het volgens Bigfootaanhangers een verzinsel.
Wikipedia heeft al een vrij uitgebreid artikel over deze film, maar wie zich meer wil verdiepen in de achtergrond van de verhalen over Bigfoot, moet Abominable Science! van Daniel Loxton en Donald Prothero lezen (links onderaan dit artikel). Loxton schreef het hoofdstuk over Bigfoot die ook wel de Sasquatch genoemd wordt (het boek bevat ook hoofdstukken over andere bekende cryptiden als het monster van Loch Ness en de Yeti) en stelt zich op het standpunt dat we nu eigenlijk niet kunnen vaststellen of de film een echte Sasquatch laat zien of een man in een gorillapak. Voor een definitief antwoord is volgens Loxton één van de volgende dingen nodig: een levende of dode Sasquatch, krachtig nieuw bewijsmateriaal dat de film ontmaskerd als een hoax (bijvoorbeeld het gebruikte pak), of een bekentenis van de Gimlin, de enige originele getuige die nog leeft. In het vervolg geeft Loxton overigens een uitgebreid overzicht van indirect bewijsmateriaal dat toch vrij aannemelijk maakt dat het om een door Patterson knap in elkaar gestoken vervalsing gaat.
In de discussie op reddit waar deze stabilisatie geplaatst werd, verwijst ook iemand naar een een oudere stabilisatie, die juist reacties opriep, dat het overduidelijk géén hoax zou zijn.
De Reclame Code Commissie (RCC) heeft reclame voor een supplement met de naam ‘Groene koffie 1500’ afgekeurd. Het product zou helpen bij het afslanken, maar de RCC acht de betreffende reclame misleidend en in strijd met de Europese verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen.
Groene koffie 1500 van de gelijknamige website www.groenekoffie1500.nl
Groene koffie als afslankmiddel is in skeptische kringen niet onbekend. In 2012 verklaarde de RCC al een klacht van Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, tegen reclame voor het product Green Coffee 800+ gegrond. Volgens de RCC was niet aangetoond of voldoende aannemelijk gemaakt dat Green Coffee 800+ de afslankende werking heeft die daaraan wordt toegeschreven. De reclame voor het product was misleidend en daarmee oneerlijk. Begin dit jaar schreef Pepijn van Erp een stuk over frauduleus onderzoek naar groene koffie en de dubieuze rol die de Amerikaanse tv-dokter Dr. Oz speelde bij de promotie van het vermeende afslankmiddel.
Dit keer ging het dus om Groene koffie 1500, eenzelfde soort product met een ander nummertje. Volgens de website waarop de reclame werd gemaakt is Groene koffie 1500 “de opvolger van Green coffee 800, Green coffee 1000 en Green coffee 1000 plus. Green coffee 1500 is de meest geavanceerde formule”. De persoon die de klacht aanbracht, was niet onder de indruk van dit beweerdelijk zeer geavanceerde supplement en voerde aan dat voor de geclaimde afslankende werking geen wetenschappelijk bewijs voorhanden is. Klaagster stelde onder meer:
“Eén artikel dat een beetje in de buurt komt, is “Can green tea preparations help with weight loss?”. Het gewichtsverlies dat hier werd waargenomen, werd statistisch gezien echter niet de moeite waard genoemd.”
Dat ging dus over groene thee-preparaten, maar het onderzoek is toch relevant omdat Groene koffie 1500 mede en misschien zelfs wel vooral een extract van groene theebladeren bevat. De eerste klacht was dan ook dat de benaming ‘green coffee‘ (nu kennelijk weer in het Engels) misleidend was. Die klacht wijst de RCC af, omdat de adverteerder inmiddels ook Arabica koffiebonen bij de ingrediënten had vermeld. De reclame is wel in een ander opzicht misleidend, namelijk omdat voor de consument onduidelijk is of er vitamine B12 in het product zit, terwijl deze vitamine wel in de reclame genoemd werd. Verder zijn de in de reclame genoemde gezondheidsclaims – regulering van de eetlust, snellere stofwisseling, hogere vetverbranding, verbeterde afvoer van afvalstoffen – in strijd met de Europese Verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen en daarmee ook in strijd met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code.
Opmerkelijk is nog dat de adverteerder zich in deze procedure het slachtoffer waande:
“Wat betreft het effect van het bij de in de ingrediënten vermelde “EGCG” zou adverteerder het waarderen als de Commissie tracht om de marktleider op dit gebied juiste informatie te laten verstrekken, alvorens adverteerder “aan te pakken”. Adverteerder stelt:
“Zie oa website “De Tuinen” bij zoekopdracht EGCG. ? extract ter ondersteuning van de vetverbranding”.
In het geval de Commissie “de grotere vissen” zoals bijvoorbeeld “De Tuinen” niet willen aanschrijven, dan zal adverteerder laten onderzoeken in hoeverre “uw organisatie” en “naam klaagster” onafhankelijk zijn ten opzichte van deze aanbieders.”
Nodeloos te zeggen dat de RCC hier niet van onder de indruk was.
Update 28 augustus 2015: Inmiddels is er ook een oordeel van de voorzitter van de RCC over de reclame voor ‘De Tuinen Groene Koffie’. Ook hier krijgt klaagster Rie Prins volledig gelijk, zij het op iets andere gronden. De gemaakte gezondheidsclaim, namelijk dat een extract van yerba mate in de koffie positieve invloed op de vetverbranding zou hebben en dus tot gewichtsverlies zou leiden, is niet in strijd met de Europese Claimsverordening. De claim staat namelijk ‘on hold’ – is nog niet beoordeeld door de EFSA en de Europese Commissie – en mag dan voorlopig gebruikt worden, althans volgens de Claimsverordening. Echter:
“Het feit dat deze stof om die reden op de ‘on hold’ lijst is geplaatst, impliceert derhalve nog geen enkel oordeel over de aannemelijkheid van de werking daarvan. Om die reden dient adverteerder, zolang deze beoordeling niet heeft plaatsgevonden en totdat de Europese Commissie de claim bij verordening heeft goedgekeurd, de werking van het product aannemelijk te maken indien deze, zoals in het onderhavige geval, gemotiveerd wordt betwist.”
Waarna de voorzitter kan concluderen:
“Dat het aangeprezen product een afslankend effect heeft, is door adverteerder op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt.”
De reclame is daarmee misleidend en daarom ook oneerlijk in de zin van artikel 7 van de Reclame Code Commissie.
Update 27 november 2015:
Ook de reclame voor Green Coffee Bean Max is misleidend en daardoor oneerlijk. Deze groene koffie zou de vetopname verminderen en helpen af te vallen. De RCC oordeelt dat dit “door adverteerder niet, althans niet voldoende aannemelijk [is] gemaakt, ook niet door de mededeling dat adverteerder vaak van klanten verneemt dat het product goed werkt.” De adverteerder had in zijn advertentie meerdere malen de curieuze disclaimer “het resultaat van Green Coffee Bean Max is niet gegarandeerd maar kan wel behaald worden” opgenomen. Daar is de RCC niet van onder de indruk. Op het al even merkwaardige verweer:
“Indien Nederlanders geen supplementen meer mogen verkopen, omdat geen claim meer mag worden gebruikt, zullen supplementen voornamelijk worden verkocht door buitenlandse bedrijven. Op deze bedrijven wordt geen toezicht uitgeoefend. Bovendien betalen deze bedrijven geen belasting in Nederland, hetgeen arbeidskrachten zal kosten. Adverteerders producten worden in Nederland geproduceerd en voldoen aan de regels van de VWA. Verder laat adverteerder audits uitvoeren om de kwaliteit van de producten te waarborgen.”
gaat de RCC – naar ik vermoed omdat het niet relevant is – niet eens in.
Father Syquia en zijn team van vier andere priesters, die samen het bureau voor Exorcisme van de Katholieke kerk op de Filipijnen runnen, komen om in het werk. De laatste jaren is het aantal gevallen waarin er een beroep op de duivelsuitdrijvers wordt gedaan enorm gegroeid. Eigenlijk zou er in elk van de 86 diocesen op de eilandengroep wel genoeg werk zijn voor een exorcist.
Exorcism of St Benedict by Spinello Aretino, 1387
In ‘Help Wanted: The Philippines Needs More Exorcists‘ legt Syquia uit waarom het komt dat er de laatste jaren zoveel meer werk voor hem is. Als er lokaal geen exorcist beschikbaar is, wordt een patiënt met klachten vaak naar occulte genezers gebracht, die met spiritisme in de weer gaan, of kristallen, of gebedsgenezing (maar dan vast niet volgens de katholieke regeltjes). Na de behandeling komt het vaak voor dat deze genezers ‘spirituele openingen’ achterlaten, waar demonen zich vervolgens aan kunnen vastklampen.
Het is geen eenvoudig werk dat het team van Syquia verricht, gebedssessies van vier uur achter elkaar zijn geen uitzondering en dan nemen die demonen ook vaak nog eens wraak op de priester in kwestie. Zo raakte Syquia al één aspirantexorcist kwijt, die moest afhaken na het oplopen van een mysterieuze ziekte. Desalniettemin ziet het hoof van het exorcistenbureau in Manilla bij veel jonge priesters interesse om het vak op te nemen en de spirituele strijd aan te gaan, die volgens hem eigenlijk bestaat uit een soort commandoacties achter de vijandelijke linies. Syquia zal het wel weten, hij is getraind in het Vaticaan en is ook lid van de internationale vereniging van exorcisten die daar gevestigd is.
Update 8 augustus: deze meeting gaat niet door wegens te weinig aanmeldingen.
Op maandag 10 augustus zal er in Café de Doffer de maandelijkse Skeptics in de Pub plaatsvinden. Deze maand zal er een Skeptische pub quiz georganiseerd worden. De meest rare claims en bijzondere wetenschappelijke feiten zullen de revue passeren.
Het concept van Skeptics in the Pub is ontstaan in Londen in 1999 en vindt over de hele wereld navolging. De eerste groep in Nederland was Skeptics in the Pub Den Haag. De tweede Nederlandse groep is dus degene in Amsterdam. In Amsterdam zal er iedere 2e maandag van de maand een Skeptics in the Pub worden georganiseerd waarbij een spreker een engelstalige presentatie van 30-60 minuten houdt in een informele setting. Na de presentatie is er ruimte voor vragen en een goed gesprek aan de bar.
