Kloptdatwel?

Jamy Ian Swiss over skepticisme op TAM 2012

by 173 Comments

Op The Amazing Meeting die onlangs in Las Vegas werd gehouden, hield Jamy Ian Swiss een boeiend betoog over wat skepticisme eigenlijk inhoudt. Er komen een aantal interessante thema’s aan bod, die ik regelmatig terug zie komen in discussies tussen skeptici en anders gestemden. Bijvoorbeeld het verschil tussen skeptisch activisme en het atheïstisch activisme van de zogenaamde ‘New Atheists’ als Dawkins en Hitchens. Ook bespreekt hij het nut van de bemoeienis van skeptici met zaken als paranormale claims. Waarom zouden wetenschappers dat niet kunnen doen? Dat kan wel, maar ‘gewone’ wetenschappers ontberen vaak de specialistische kennis van nonsens.
Als een belangrijke motivatie om pseudowetenschap aan de kaak te stellen, voert Swiss ook aan dat er gewoon heel veel geld en energie mee verspild wordt. Mensen die er intrappen wordt eigenlijk de gelegenheid ontnomen om er iets mee te doen dat ons allen wel iets verder zou kunnen helpen. In die zin is skepticisme ook een vorm van consumentenbescherming.
Ik kan me in ieder geval erg goed vinden in het betoog van Swiss en ik kom op andere skeptische sites veel bijval tegen voor zijn verhaal (zie o.a . Skepticism and Ethics en Respectful Insolence). Hij komt op na de inleiding van de man met de gitaar:

[update 31/1/2015: video vervangen door een versie met Nederlandse ondertiteling]

Pareidolia strikes again! Deze keer Maria op een boom

by 11 Comments

Pareidolia: het herkenbare dingen menen te zien in willekeurige en alledaagse vormen. We schreven er op Kloptdatwel al eerder over (bekijk even het plaatje in dit artikel en je ziet opeens overal eenden met honden-maskers!).

Deze keer zou de maagd Maria verschenen zijn op een boom in New York:

Pareidolia strikes again! Deze keer Maria op een boom 1
Nou, dat kán gewoon geen toevallige knoest zijn toch? (Klik voor vergroting).

Niet iedereen is er blij mee, volgens The New York Times zou ene heer Domenech roepen dat het hekserij is waarop een oude vrouw de man begint te slaan met een bloem.

Hilarisch dat dit allemaal ontstaat door een simpele knoest in een boom.

Hieronder een filmpje van de boom:

 

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat

by 61 Comments

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 2Eigenlijk was ik wel een beetje klaar met het fenomeen Robbert van den Broeke. Maar hij duikt toch telkens weer op in het nieuws of in de commentaren hier op Kloptdatwel. In De Telegraaf konden we onlangs lezen hoe hij het aan de stok kreeg met een boze boerin. Van den Broeke zou zelf de graancirkel op haar land hebben gemaakt. Maar enigszins buiten ieders blikveld vindt er ook een venijnige discussie plaats tussen verschillende groepen in het graancirkelwereldje. Aanleiding? Een filmpje van Van den Broeke waarin verschijningen te zien zijn van Pat Delgado, een ‘graancirkeldeskundige’ van het eerste uur en vreemd genoeg ook van Dave Chorley. Die laatste is één helft van het duo Engelse grappenmakers dat begin jaren ’90 bekend maakte dat zij verantwoordelijk waren voor het merendeel van de graancirkels in de jaren ervoor. Het gedoe en waarover het precies gaat, vind ik niet zo boeiend. In ieder geval is wel duidelijk dat de familie van Delgado niet zo blij is met de filmpjes van Van den Broeke en wat hij beweerde door te krijgen van de geest van Pat Delgado.

Het foto-experiment
Interessanter vind ik een andere filmpje dat Van den Broeke maakte waarin Delgado en Chorley een rol spelen. Dit filmpje is gemaakt om te laten zien dat hij zijn verschijningsfoto’s kan maken, zonder de truc te gebruiken die door Rob Nanninga op het Skepsis-blog uit de doeken is gedaan. Cameraman Stan filmt in één ononderbroken shot hoe Van den Broeke eerst laat zien dat zijn camera geen beelden in het geheugen heeft zitten, geen transparantje voor de lens kan houden en vervolgens toch drie foto’s kan maken waarvan twee met verschijningen. Wonderbaarlijk of niet? Eerst zelf even kijken:

Op het blog van een grote aanhanger van Van den Broeke, Nancy Talbott, wordt ruim aandacht gegeven aan deze verschijningen. De drie foto’s die Van den Broeke maakte, staan daar ook (op de eigen website van Van de Broeke staan alleen de twee waarin de verschijningen voorkomen).

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 3
De eerste foto, met verschijning van Dave Chorley

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 4
Foto 2, met Pat Delgado die verschijnt

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 5
De derde foto, zonder verschijningen

Tijdsverschillen
Talbott merkt op dat er iets raars aan de hand is met de tijden waarop de foto’s zijn gemaakt. Volgens de videobeelden moeten ze alle drie binnen een paar seconden zijn gemaakt. Maar de tijdsaanduidingen van de digitale bestanden zijn nogal verrassend. Ze liggen minuten uiteen en lijken van een uur of twee vóór de video-opname te zijn. Maar dat laatste zegt natuurlijk niet zoveel als niet duidelijk is of de tijdsinstellingen van video- en fotocamera gesynchroniseerd waren:

Photo #1 (Dave Chorley) taken @ 03.21.04 am
Photo #2 (Pat Delgado) taken @ 03.28.58 am
Photo #3 (Stan w/video) taken @ 03.55.45 am

Vreemd, maar dit soort anomalieën komen wel vaker voor bij de foto’s van Van den Broeke. De volgorde van foto’s op een geheugenkaartje verandert of de nummering verspringt opeens. Voor zij die geloven in Van den Broeke alleen maar meer aanwijzingen dat hij over bijzondere vermogens beschikt. Maar dan zijn ze er toch nog één vergeten!

De vermogens van Van den Broeke gaan nog verder!
Als je goed kijkt naar de drie foto’s (die dus volgens Van den Broeke) binnen een tijdsbestek van een paar seconden gemaakt zouden zijn, valt het je misschien op dat Stan de cameraman alléén in de laatste foto de handstrap van de videocamera om zijn hand heeft zitten! Als we het verhaal van Van den Broeke en zijn cameraman moeten geloven, is die tussen de opnames van de tweede en derde foto plots om de hand gaan zitten. En dat allemaal zonder dat de camera wild heen en weer beweegt. Voorwaar een prestatie.

Als je dat eenmaal gezien hebt, zie je ook dat de foto’s niet allemaal vanuit exact dezelfde positie lijken te zijn genomen of dat Stan toch iets verder van de rand van het gordijn muur afstaat in de eerste twee foto’s. Hieronder de drie foto’s uitgesneden op Stan en zijn camera. Je kunt het ook zien als je bovenstaande video goed bekijkt en op de juiste momenten stilzet (zo rond 1:26 is het erg opvallend dat het perspectief verspringt tussen foto 2 en foto 3).

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 6
Cameraman Stan heeft in opname drie plotseling de handstrap om zijn hand zitten.

Hoe flikt Van den Broeke het?
Al ga je er vanuit dat de opnames met de geestverschijningen eerder zijn gemaakt (met zo’n transparantje) en al op de geheugenkaart stonden voordat het filmpje werd gemaakt, dan nog is niet meteen duidelijk hoe Van den Broeke kan starten met een ogenschijnlijk lege geheugenkaart. Ik dacht zelf eerst aan de mogelijkheid dat het blauwe schermpje met de mededeling ‘Geen afbeeldingen beschikbaar‘ misschien een afbeelding is die ook op het geheugenkaartje is gezet. Als je dan op ‘afspelen’ drukt, laat de camera die afbeelding zien en lijkt het net alsof de camera de mededeling doet. Zou kunnen, maar dan moet Van den Broeke die nog snel even wissen voordat hij de afbeeldingen aan Stan laat zien. Na het laten zien van de eerste afbeelding, druk hij nl. op ‘links’ en dan komt foto drie weer in beeld. Er zitten dus nog maar drie afbeeldingen op de geheugenkaart.
Deze optie werd ook genoemd in een discussie op de website Grenswetenschap.nl. Daar suggereerde iemand echter ook de mogelijkheid dat de afbeeldingen in het interne geheugen stonden. Dat leek me niet zo waarschijnlijk, omdat de camera’s die ik in handen had gehad meteen een foutmelding geven als er geen geheugenkaart in het toestel zit. Dacht ik. Maar met het toestel dat ik twee jaar terug kocht (een Panasonic Lumix) blijkt het heel gemakkelijk voor elkaar te krijgen. Je neemt eerst, met de truc die Nanninga heeft beschreven, de twee foto’s zónder geheugenkaart in het toestel. Waarschijnlijk neem je er meer en gooi je de foto’s die niet bevallen, weg. Die twee overgebleven opnames staan dan in het interne geheugen.
Vervolgens plaats je een lege geheugenkaart in het toestel en als je drukt op afspelen, geeft het toestel inderdaad een mededeling dat er geen afbeeldingen zijn om weer te geven. Met 7 keer klikken (bij mijn camera) kan je dan de afbeeldingen vanuit het interne geheugen kopiëren naar de geheugenkaart. Nieuwe foto’s die gemaakt worden, komen gewoon na de gekopieerde foto’s op het geheugenkaartje te staan. Maar de volgorde van handelingen maakt niet uit: ook als je eerst de nieuwe foto’s maakt en dan pas de foto’s uit het interne geheugen kopieert, staan de foto’s in de goede tijdsvolgorde.

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 7
Gedeelte van blz. 77 van de handleiding. Klik voor een vergroting.

Met de camera uit het filmpje moet het ook zo kunnen (zie de uitgebreide handleiding op blz. 77, het relevante gedeelte zie je rechts in het plaatje). Net voordat Van den Broeke de afbeeldingen aan de camera laat zien, heeft hij al wat knopjes ingedrukt (tussen 1:19 en 1:22). De laatst gemaakte afbeelding verschijnt ook niet meteen, wat er op kan duiden dat de camera nog ergens mee bezig was (het kopiëren van de afbeeldingen vanuit het interne geheugen misschien?). En zijn duim ligt niet op de knop die je gebruikt om op ‘afspelen’ te drukken (die zit iets verder links onder), maar op de grote ‘control’-knop waarmee je de kopieerinstructie kunt geven. Het is aardig krap in de tijd en de cameraman moet niet te snel komen kijken. Maar met even oefenen, kan je het natuurlijk blind doen; het is een vaste volgorde van knopjes indrukken die dicht bij elkaar liggen.
Maar hoe zit het dan met het gegeven dat je Van den Broeke drie keer hoort afdrukken? Heeft hij dan ook nog eens snel twee foto’s gewist (die dan erg zouden moeten lijken op foto 3)? Dat denk ik niet. Als je goed luistert, hoor je een afdrukgeluid op ongeveer 1:07, 1:11 en 1:16. Alléén bij de  middelste ‘afdruk’ zie je kort daarna het gezicht van Van den Broeke oplichten door het LCD-scherm dat de genomen foto weergeeft. Wellicht zijn de geluiden van de andere ‘afdrukmomenten’ later in het filmpje gemonteerd.

Oorsprong van de gebruikte beelden
Het is intussen wel bekend dat de verschijningen Van den Broeke meestal zijn terug te vinden in boeken, tijdschriften of op Internet. Ook hier lijkt duidelijk te zijn waar de afbeeldingen vandaan komen. Ene Roger Wibberley heeft een YouTube filmpje geplaatst “Robbert’s Fake shots of Pat Delgado and Dave Chorley“, waarin hij aardig overtuigend laat zien dat de verschijningen van Delgado en Chorley lijken te komen van stills van een televisieverslag over de bekendmaking van de hoax door Chorley en zijn compaan Doug Bowers.

Het filmpje van Wibberley:
http://www.youtube.com/watch?v=Gsa2oYECcFg

Kloptdatwel in Berlijn

by 72 Comments

Drie dagen World Skeptics Congress 2012Kloptdatwel in Berlijn 8

‘Promoting science in an age of uncertainty’ was het thema van het zesde skeptische wereldcongres dat plaatsvond van 18 tot en met 20 mei 2012. De organisatoren van de Duitse skeptische organisatie GWUP hadden erg hun best gedaan. Midden in het centrum van Berlijn in het chique Crowne Plaza hotel vond het zeer goed verzorgde evenement plaats.

Kloptdatwel in Berlijn 9
Ray Hyman en Anila Asghar

22 sprekers van over de hele wereld gaven drie dagen lang interessante lezingen waarin werd ingegaan op vragen als: Waarom zoeken mensen steun bij pseudowetenschappen? Wat maakt alternatieve geneeskunde zo aantrekkelijk, en hoe kunnen we te weten komen wat echt werkt? Waarom is het zo moeilijk om op een rationele manier met risico’s en onzekerheden om te gaan?

Wat betreft die laatste vraag schiet me een leuk voorbeeld te binnen uit de lezing van Holm Hummler over risicomanagement: stel u bent van plan ergens aan een strand in Australië te gaan zwemmen en ziet een bordje met de waarschuwing ‘beware of sharks‘, waarschijnlijk gaat u dan niet meer het water in. Een vergelijkbaar bordje aan een palmbomenlaan met de mededeling beware of falling coconuts zal veel minder angstige gevoelens oproepen. Toch (of juist daarom) overlijden jaarlijks wel 150 mensen door een vallende kokosnoot. Ter vergelijking: het aantal mensen dat een haaienbeet niet overleeft blijft meestal onder de tien (De Telegraaf schreef hier ook ooit een artikel over).

Kloptdatwel in Berlijn 10
Gita Sahgal, Eugenie Scott en Johan Braeckman

Andere vragen waren: kunnen we kinderen al leren om kritisch en wetenschappelijk te denken? En hoe kunnen disciplines als biologie en psychologie zichzelf beschermen tegen pseudowetenschappelijke invloeden? (Samenvattingen van de lezingen zijn hier te vinden.)

Skeptici

Behalve de lezingen bijwonen was het ook erg leuk om mede-skeptici te ontmoeten, hiervoor was ruim gelegenheid tijdens de bijzonder goed van eten en drinken voorziene koffiebreaks en lunchpauzes.

Kloptdatwel in Berlijn 11
Kloptdatwel auteurs en/of werkgroepleden

Kloptdatwel was goed vertegenwoordigd: er waren wel zes werkgroepleden/schrijvers aanwezig. Fijn was het ook dat Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, ons voorstelde aan verschillende interessante mensen.

Zo ontmoetten we Gerald Woerlee, een aardige man met veel gevoel voor humor, mij bekend van het artikel in Skepter over bijna-doodervaringen naar aanleiding van het boek van Pim van Lommel*. Hij heeft verschillende boeken (zie onderaan!) geschreven over bijnadoodervaringen, anesthesie, religie en atheïsme.

Tijdens de eerste lunch belandden we aan tafel met een Nederlands echtpaar, waarmee we napraatten over de lezing van Eugenie Scott: Creationism In and Outside the US. Natuurlijk kwam toen ook de Nederlandse zaak betreffende minister Maria van der Hoeven en de Delftse hoogleraar Cees Dekker ter sprake (hier een interessant artikel op de website van Kennislink over deze kwestie) .

Tegenover mij aan tafel zat een ‘skeptiker’ uit Dresden, voormalig Oost-Duitsland. Hij vertelde dat in deze stad de alternatieve therapievormen welig tierden; bij hem in de straat zit een tandarts die adviseert amalgaamvullingen te laten vervangen door goud. Een handige vorm van klantenbinding, want het zachte goud is na een aantal jaren alweer aan vervanging toe!


Kloptdatwel in Berlijn 12Kloptdatwel in Berlijn 13 Kloptdatwel in Berlijn 14Kloptdatwel in Berlijn 15

 

 

 

 

 

Meer skeptici

‘s Avonds stond een sightseeing boat tour met dinerbuffet gepland. We troffen het enorm met het weer, het was een warme dag geweest, zodat we de hele avond aan dek konden blijven. Berlijn is een erg mooie stad, heel divers qua architectuur en alles is ontzettend groen! Vrijwel overal zijn bomen geplant, dat was in de straten ook al opgevallen; er is bijna geen straat te vinden die niet vol staat met bomen. 

Kloptdatwel in Berlijn 16
Sven Ove Hansson, Amardeo Sarma, Wim Betz en Catherine de Jong


Met Catherine en Maarten zat ik aan tafel bij Wim Betz, (voorzitter van het Belgische Skepp) en zijn vrouw, wat erg gezellig was. Na het eten kwamen een aantal bestuursleden van Europese skeptische organisaties bij ons zitten en werden plannen bedacht waarmee de merkwaardige geneesmiddelenstatus van homeopathische middeltjes op Europees niveau in de politiek onder de aandacht kan worden gebracht.

Kloptdatwel in Berlijn 17
Catherine feliciteert Simon Singh met zijn Award

Wim Betz had de avond ervoor een Award in ontvangst mogen nemen voor zijn jarenlange inspanningen ter bestrijding van de kwakzalverij. Andere Award-winnaars waren: Edzard Ernst en Simon Singh, bekend van de bestseller Trick or treatment? (In het Nederlands Bekocht of behandeld?) en de Italiaan Luigi Garlaschelli. Zijn specialiteit is het verklaren en kopiëren van wonderen. Binnenkort verschijnt van hem een boek over de veronderstelde wonderen van Lourdes.

De laatste dag en nog meer skeptici

De laatste dag begon met een lezing van James Randi, ‘An Amazing life’, waarin hij weer mijn favoriet, de Filipijnse nepoperatie liet zien. Voor liefhebbers of voor wie hem nog niet gezien heeft, hier nog even het filmpje:

 

Erg leuk dat Randi er weer bij was. Leuk ook om hem samen met collega Ray Hyman (allebei even oud, grijs en klein, ik schat ca. 1.50) al grappen makend door de hotelgangen te zien lopen.

Kloptdatwel in Berlijn 18
Tot ‘s avonds laat napraten in het Crowne Plaza café
Kloptdatwel in Berlijn 19
DJ. Grothe, Ray Hyman en James Randi

Later tijdens de lunch spraken we met twee Duitse journalistes, de een werkte voor de ARD, de belangrijkste Duitse tv-zender, die elke dag een item over het congres uitzond. Ze vertelde hoe de Duitse situatie wat betreft vergoedingen voor alternatieve behandelingen in elkaar zit. Ook daar worden alternatieve behandelingen niet vergoed uit de basisverzekering. Alternatieve behandelaars moeten het diploma ‘Heilpraktiker’ op zak hebben. Het enige waar dit diploma in voorziet is dat er een zekere medische basiskennis aanwezig is, met de bedoeling dat de behandelaar de patiënt tijdig naar het officiële medische circuit verwijst. Verder kan de behandelaar om het even wat voor cursus volgen of gewoon zelf iets verzinnen. Naar mijn idee geeft dit systeem wel wat meer helderheid dan het Nederlandse, waar verzekeraars door hun vergoedingenbeleid bijdragen aan het idee dat de ene alternatieve therapie wel zou werken en de andere niet.

Een van de laatste sprekers was Rebecca Watson, bekend van het Skepchick-netwerk

Kloptdatwel in Berlijn 20
Rebecca Watson en Maarten

(http://skepchick.org/author/rebecca/) en van ‘The skeptics guide to the universe’. Haar lezing ‘How girls evolved to shop and other ways to insult women with science’ ging over de onzinnige sekse-gerelateerde uitspraken die ons onder het mom van neurobiologie en psychologie bereiken via de populaire media. Watson baseerde zich ondermeer op werk van Cordelia Fine die zich ook stoort aan dit neuroseksisme. Van haar verscheen vorig jaar een boek over dit onderwerp: Delusions of Gender (zie onderaan!); Nederlandse vertaling: Waarom we allemaal van Mars komen, hoe neuroseksisme aan de basis ligt van de verschillen tussen man en vrouw (zie onderaan!). Ter illustratie een treffend voorbeeld uit het boek van Fine dat duidelijk maakt wat er mis kan gaan:

Een bekend onderzoek van de Britse ontwikkelingspsycholoog Simon Baron-Cohen wees uit dat zelfs meisjesbaby’s van anderhalve dag oud al meer belangstelling hebben voor gezichten dan even oude jongensbaby’s. Een aangeboren verschil! Of toch niet? Wat er meestal niet bij verteld wordt is dat de studie een belangrijke tekortkoming vertoonde. De blindering was vergeten! de onderzoekers wisten of een baby een meisje of een jongetje was en waren dus niet per se objectief. Toen andere onderzoekers het experiment herhaalden met in het wit gehulde baby’s in een neutrale ruimte vonden zij geen enkel verschil.

Ter afsluiting gingen we die avond met de organisatoren een hapje eten in de stad. Ergens anders was nog een ‘Skeptics in the pub’, maar daar zijn we niet meer aan toegekomen. Het was een geslaagd congres, alle dagen waren vrijwel uitverkocht (ik dacht ca. 300 bezoekers per dag) en hadden een behoorlijk aantal belangstellenden uit niet-Duitstalige landen weten te trekken (Volgens Martin Mahner van de GWUP, was het ongeveer 25%). De Zweden, die – heel opmerkelijk voor zo’n klein land – een van de grootste skeptische organisaties hebben, beloofden volgend jaar in augustus een Europees congres in Stockholm te zullen organiseren!

Hieronder zie je de boeken van G.M. Woerlee. Als je ze bestelt via onderstaande links steun je daarmee Kloptdatwel! Alvast enorm bedankt!

Geïnteresseerd in het boek van Cordelia Fine? Bestel het via de onderstaande link en steun daarmee Kloptdatwel.nl! Alvast enorm bedankt!

* Edit Maarten: Dat was zelfs het artikel dat ervoor zorgde dat ik een abonnement nam op Skepter! Bedankt heer Woerlee!

Bill Nye over pseudowetenschap

by 5 Comments

Bill Nye is een Amerikaanse presentator die midden jaren ’90 het Disney programma “Bill Nye The Science Guy” presenteerde, een kinderprogramma over allerlei wetenschappelijke onderwerpen. Tussen de honderd afleveringen zit er ook één over pseudowetenschap. Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder andere Bigfoot, UFO’s, en astrologie. James Randi komt ook even langs om een lepeltje te buigen. Een grappige aflevering die draait rond het uitgangspunt:  “extraordinary claims require extraordinary evidence“.

http://www.youtube.com/watch?v=ZPk9LM44mLA