Kloptdatwel?

Skepsis Congres 2011 – Brein en Illusie

by 1 Comment

Zaterdag 22 oktober kunnen we weer gaan genieten van interessante sprekers tijdens het Skepsis Congres 2011: Brein en Illusie. Tijdens het congres zullen naast bestuursleden en een aantal auteurs van Kloptdatwel ook werkgroepleden van Skepsis aanwezig zijn, er zullen Skeptische notities verkocht worden en mogelijk ook een aantal boeken.

Wanneer: zaterdag 22 oktober 2011
Aanvang: 10.30 uur, zaal open: 09.45 uur
Entree: gratis voor donateurs van Stichting Skepsis anders 22,50 euro (lunch is 15 euro)
Aanmelden: klik deze link en bekijk daar de instructies (bijna onderaan)
Locatie: Hogeschool Domstad, Koningsbergerstraat 9, Utrecht (meer informatie onderaan deze link)

Er zijn inmiddels al meer dan 250 aanmeldingen en de zaal is op een maximum van 400 berekend. Wacht dus niet te lang met uw aanmelding!
Mocht het echter niet lukken om ons congres in uw overvolle agenda te krijgen, houdt dan Kloptdatwel.nl in de gaten. Tijdens het congres willen we ook dit jaar weer simpele video-opnamen maken en deze op Kloptdatwel publiceren. Zie hier de opnamen van 2010.

Het programma van het Skepsis Congres 2011: Brein en Illusie:

9.45 De zaal is geopend vanaf kwart voor tien. U kunt uw entreebewijzen bij onze receptie afhalen. Koffie en andere dranken zijn bij de prijs inbegrepen.
10.30 Opening van het 24ste Skepsiscongres door prof. dr. Frans Sluijter, voorzitter van de Stichting Skepsis
10.35 JAN VAN GIJN
prof. em. dr. J. van Gijn is neuroloog en redacteur van Brain. Hij schreef Lijf en leed (februari 2011).		 Zielenpijn
Vele mensen hebben pijn ten gevolge van een psychisch proces zoals angst, depressie of een persoonlijkheidsstoornis. Dat is iets totaal anders dan fantoompijn. Zulke pijn komt wel uit de hersenen, maar geldt als onverklaarbaar.
11.35 IRIS SOMMER
prof. dr. I.E.C. Sommer leidt de Stemmenpoli van de UMC Utrecht en schreef Stemmen horen (april 2011).		 Stemmen in beeld
Wat gebeurt er in de hersenen als iemand stemmen hoort en waarom horen sommigen ze wel en anderen niet?
12.35
Korte presentatie over Skepsis-werkgroepen gevolgd door lunchpauze
14.00 DICK SWAAB
prof. dr. D.F. Swaab is neurobioloog en thans hoogleraar aan de Zhejiang University Medical School in Hangzhou. Hij schreef Wij zijn ons brein (september 2010).		 De zetel van zonderlinge verschijnselen
Het zijn de hersenen ook waar zich de zetel bevindt van waanzin en krankzinnigheid, van angsten en verschrikkingen die ons bestormen, dikwijls ‘s nachts, maar soms zelfs overdag; daar ligt de oorzaak van slapeloosheid en slaapwandelen, van gedachten die niet willen komen, van vergeten verplichtingen en van zonderlinge verschijnselen. – Hippocrates (geciteerd in de Inleiding van Wij zijn ons brein).
15.00 Pauze
15.30 HERMAN PHILIPSE
prof.dr.mr. H. Philipse is filosoof en universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Zijn meest recente populaire boek is de bundel Filosofische polemieken (2009).		 Wij mensen kunnen niet ons brein zijn
Boeken over hersenen zijn bestsellers, want velen willen op de hoogte blijven van de laatste vorderingen in het onderzoek naar de werking van dit orgaan. De hersenonderzoekers populariseren echter hun onderzoek soms in misleidende bewoordingen. Filosofen, deskundig in begripsanalyse, hebben de taak conceptuele verwarring te bestrijden en helderheid te scheppen.
16.30 Borrel

 

Mocht u interesse hebben in een van de boeken van de sprekers dan kunt u deze via de links hieronder bij Bol.com bestellen. Met een bestelling steunt u Kloptdatwel.

Zwevend Zeist

by 1 Comment

In april dit jaar ben ik naar de cabaretvoorstelling geweest van Dorine Wiersma. Ik schreef daar toen het volgende over:

Dorine Wiersma is cabaretière (naast gitaardocent) en heeft op dit moment een show waarin ze (in elk geval tijdens de eerste helft) zo ongeveer het hele sceptisch woordenboek m.b.t. de antroposofie gebruikt, naast een hoop andere zweeftermen. Afgelopen zaterdagavond (16 april) zag ik haar show en na afloop had ik spierpijn in mijn lachspieren, omdat mijn gezicht tussen het lachen door slechts verviel naar een dikke grijns.

Wiersma woont in Zeist, volgens haar het antroposofisch centrum van Nederland. En op de vrije school waar kinderen leren haken, volksdansen, bamboeblokfluitjes maken, vormen kinderen die niet van de ‘nieuwe tijd’ zijn, een afkorting (PDD-NOS, ADD, etc) of spannende allergie hebben, kortom, die ‘normaal’ zijn, het buitenbeentje. Iedere straat heeft wel een auralezer, een dierenfluisteraar (die voorheen alleen fluisterde met levende, maar sinds de crisis ook met overleden dieren), of een buurvrouw die adviseert ‘meer rood te dragen’ omdat dat het innerlijke blauw naar buiten brengt.

Luister even naar het liedje wat Wiersma speelde tijdens een interview bij radio RTV Utrecht, vanaf 6:22, voor een tipje van de sluier.

[audio:http://mediaplayer.rtvutrecht.nl/stream/94c55084.mp3]

Als de player niet werkt, klik dan hier.

Ik schreef toen dat haar voorstellingen nog slechts tot het einde van april te zien waren, maar gelukkig zijn er inmiddels nog meer voorstellingen gepland. Hoewel we even gepoogd hebben om de show professioneel te laten opnemen, is daar tot op heden nog geen concreet plan uit naar voren gekomen. U zult dus echt zelf naar de voorstelling moeten gaan, maar dat is niet bepaald een straf ;). Klik hier voor de agenda.

Hieronder haar promofilmpje ‘Zwevend Zeist’:

De zaak Stolk – het verhaal van een sprookjesprofessor

by 3 Comments

Academische fraude wordt in alle openheid behandeld. Dat toont de zaak Diederik Stapel / Roos Vonk. Dat is goed, want zo weet je dat je niet kunt vertrouwen op de onderzoeksresultaten van Stapel en Vonk. Dat ging 50 jaar geleden heel anders. Dat laat de zaak van prof. dr. dr. Anthonie Stolk zien. Stolk was net als Stapel begaafd en publiceerde enorm veel artikelen in toonaangevende tijdschriften. Ook zijn onderzoeksgegevens bleken (ten minste voor een deel) verzonnen. Met stille trom verliet hij in 1962 de VU. Zijn artikelen werden niet teruggetrokken. Hij bleef zijn hoogleraarstitel voeren en vond bij de pers een willig oor voor zijn verhalen over kostbare schatten die hij in Zuid-Amerika zou hebben gevonden. Tot op hoge leeftijd bleef hij publiceren. 

De zaak Stolk - het verhaal van een sprookjesprofessor 1
Toponderzoeker Diederik Stapel bekende onlangs dat hij onderzoeksgegevens heeft verzonnen

Onlangs schreef Kloptdatwel dat de Universiteit van Tilburg bekend heeft gemaakt dat toponderzoeker Diederik Stapel onderzoeksgegevens heeft verzonnen. Inmiddels ligt ook zijn samenwerkingspartner prof. Roos Vonk onder vuur. De Volkskrant beschuldigt haar ervan dat ze ‘academische basisvaardigheden mist’ omdat ze de verzonnen onderzoeksgegevens van Stapel kritiekloos voor waar aannam. Deze zaak wordt in alle openheid besproken en dat is goed. Want daardoor weet iedereen dat we niet klakkeloos kunnen vertrouwen op de onderzoeksresultaten van Stapel en Vonk.

Pas in 1993 werd duidelijk dat VU-hoogleraar Anthonie Stolk in de jaren 1950 en ’60 jarenlang onderzoeksgegevens had verzonnen. Dat kwam aan het licht in een boek van onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten, Valse Vooruitgang. De VU stuurde Stolk begin jaren ’60 met vervroegd pensioen. De universiteit maakte echter nooit bekend dat het onderzoek van Stolk niet deugt. Het gevolg was dat Stolk ook na zijn pensionering de hoogleraarstitel bleef voeren en tot in de jaren 1990 een prominente rol kon spelen in de Nederlandse media met columns en populair-wetenschappelijke boeken en stukken.

Frank van Kolfschooten beschrijft de zaak Stolk met veel smaak in zijn boek Valse Vooruitgang en in nr. 9 (2010) van het Nederlandse misdaadtijdschrift ‘Koud Bloed’. Hieronder een korte samenvatting.

Een boek van Stolk - als bioloog had hij ook verstand van het trekgedrag van dieren
Een boek van Stolk – als bioloog had hij ook verstand van het trekgedrag van dieren

Stolk beschikte over talenten. Hij was in 1950 twee keer gepromoveerd (biologie en medicijnen) en trad daarna in dienst als hoogleraar bij de VU in Amsterdam. Hij legde een enorme productiviteit aan de dag met jaarlijks circa 30 artikelen die ook nog eens verschenen in toonaangevende tijdschriften zoals The Lancet, Nature en de Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In 1957 werd zijn productiviteit nog groter toen hij onder het pseudoniem dr. Carol Brubaker ‘waargebeurde’ avonturenverhalen begon te publiceren over expedities naar donker Afrika. Stolk ontpopte zich als een echte ‘homo universalis’ – hij voorzag zijn ‘dr. Brubaker’-boeken van zelfgemaakte foto’s en hij zei in een interview dat hij een poëzieprijs had gewonnen. Sommige collega’s van Stolk dachten dat de foto’s in dierentuinen waren genomen. Ook vonden ze dat een plattegrond van een Afrikaans dorp verdacht veel leek op microscopisch beeld van een cel.

In 1962 liep Stolk tegen de lamp. De Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) ontdekte dat een onderzoek van Stolk naar bacteriestammen bij 14.000 vissen onderlinge tegenstrijdigheden bevatte. Het OVB vermoedde dat de gegevens waren verzonnen. Ook bleek het onderzoek van Stolk voor het farmabedrijf Ulcerpax niet te kloppen. Stolk zou 1.828 ratten hebben onderzocht. Het faculteitsbestuur vond slechts de onderzoeksgegevens van 180 ratten. Hetzelfde gebeurde bij een onderzoek voor een ander farmabedrijf, Brocades. Stolk bleek voor dit bedrijf niet 23.000 vissen te hebben onderzocht maar slechts 600. Hoewel Stolk bezwoer dat hij de onderzoeksgegevens van de andere 22.400 vissen thuis had liggen, werden ze nooit gevonden. Stolk werd met verlof gestuurd. Uiteindelijk besloot de VU na verschillende medische adviezen dat Stolk vanwege vroegtijdige dementie met pensioen moest. De betrokkenen bij de VU kregen volgens Van Kolfschooten een spreekverbod opgelegd. De geruisloze aftocht van Stolk leidde er toe dat veel publicaties van Stolk niet ter discussie werden gesteld. De Proceedings van de KNAW trok (op een enkele uitzondering na) het werk van Stolk niet terug. Uit de Science Citation Index bleek dat het werk van Stolk na diens pensioen nog regelmatig werd aangehaald. Volgens collega’s is er weinig zekerheid dat de artikelen juist zijn. Zijn ex-collega aan de VU, prof. dr. F.C. Stam vertelde in 1993 aan Van Kolfschooten:

‘Ik kan mij niet voorstellen dat die [publicaties] kwalitatief betrouwbaar zijn. Ik zou wel eens willen weten waar hij de tijd vandaan had moeten halen om al die onderzoeken te doen. Hij had nauwelijks staf en leefde in een isolement’.

Een boek van Stolk: 'mijn ervaringen met de Zuidamerikaanse Jivaro- en Cayapa-indianen', antiquarisch verkrijgbaar
Een boek van Stolk: ‘mijn ervaringen met de Zuidamerikaanse Jivaro- en Cayapa-indianen’

Na zijn ‘pensionering’ bleef Stolk actief in de media. Hij was columnist bij De Telegraaf tot in de jaren 1990 en hij was ook vaste medewerker bij de radio. In 1964 kwam hij in het nieuws met de ‘ontdekking’ in Zuid-Amerika van een schat van ruwe smaragden, beelden en andere kostbare voorwerpen. Stolk vertelt met een fijn gevoel voor jongensboekromantiek en understatement:

‘Ik was naar het zuidelijke Amazonegebied gegaan voor een foto- en filmexpeditie naar zeldzame planten en dieren. Onderweg vond ik de resten van deze [16e eeuwse] Chibcha-indianen en toen ben ik verder gaan zoeken. Ik ben geen archeolooog, maar als je er zo met je neus op wordt gedrukt…. Je zou het inderdaad een schat kunnen noemen als je het materialistisch zou bekijken, maar daar heb ik geen behoefte aan. Ik voel er niet voor om de kunstvoorwerpen die ik gevonden heb te verkopen. Die bewaar ik thuis, veilig in de kluis. Daar heb ik nu eenmaal plezier in’.

Het hoeft geen betoog dat de schat nooit is aangetroffen, niet in Zuid-Amerika en ook niet in de kluis bij Stolk thuis. Wel bleef Stolk tot op hoge leeftijd vertellen en publiceren over zijn ontdekkingsreizen. Omdat hij nooit in het openbaar was ontmaskerd vond hij bij de pers een willig oor. Hij overleed in 1996 op 79-jarige leeftijd in Noordwijk.

Meer lezen? Frank van Kolfschooten, Valse Vooruitgang, uitgeverij Pandora (antiquarisch verkrijgbaar) en Koud Bloed nr. 9, 2010 (te bestellen via internet bij uitgeverij Nieuw Amsterdam).

Illustratie voorzijde: wikimedia commons, md. Shafiqul Islam (Kobi). Met dank aan een van onze lezers (Utrechtse).

 

 

Presidentskandidaat neemt ‘verstandelijke handicap door vaccinatie’ serieus

by 9 Comments

Michele Bachmann, presidentieel kandidaat in Amerika, sprak onlangs een huilende vrouw die beweerde dat haar dochter na een HPV-vaccinatie  (dat baarmoederhalskanker kan voorkomen) een verstandelijke handicap kreeg. Aangezien er al miljoenen meisjes zijn gevaccineerd die als voornaamste bijwerkingen pijn en spierpijn rapporteerden lijkt het erg onwaarschijnlijk dat het verhaal van de vrouw klopt. Helaas nam mevrouw Bachmann haar wel serieus.

Zie video vanaf 0:50.

Hoewel Bachmann de anekdote voor politiek gewin lijkt te gebruiken (niet geheel onverwacht) is door het serieus nemen van het verhaal van de vrouw de impliciete boodschap helaas dat de vaccinatie zeer schadelijk zou kunnen zijn en dat klopt natuurlijk niet. Ik hoop dat de verplichte inenting, die de gouverneur van Texas wil instellen, hierdoor geen vertraging oploopt of niet doorgaat.*

Voor meer informatie over bijwerkingen van het vaccin (die vaak voorkomen maar over het algemeen mild zijn en vanzelf verdwijnen) klik hier (algemeen en korte risico informatie – pdf), hier (situatie NL – pdf) en hier (situatie internationaal).

* Deze zin bevat teveel onjuistheden om te laten staan. Ten eerste blijkt deze inenting niet verplicht te zijn zoals Bachmann me deed geloven (vanaf 1:46 “the requirement, that all innocent little twelve /eleven year old girls would be forced by the government to take an injection etc”), er is namelijk een ‘opt-out’-mogelijkheid. Ten tweede gebeurde dit allemaal in 2007 al. Zie ook deze wikipedia aantekening en de daar aangehaalde bronnen, en de comments van Jan Willem Nienhuys en Magnolia hieronder. Mijn excuses voor deze onzorgvuldigheid.

BBC pakt homeopaten aan

by 5 Comments

In 2007 stelde het programma Newsnight van de BBC homeopaten aan de kaak die hun patiënten onbeschermd tegen tropische ziekten de wereld over lieten reizen. Onbeschermd? Nou ja, de reizigers kregen homeopathische druppeltjes en korreltjes mee als bescherming tegen o.a. malaria, gele koorts en tyfus.  Een update van Newsnight uit 2011 laat zien dat de homeopathische behandelaars nog steeds hun onwerkzame korreltjes voorschrijven als bescherming tegen tropische ziekten en daardoor mensenlevens in gevaar brengen. Letterlijk.

http://www.youtube.com/watch?v=qgHRWB6-k-Q

De documentaire begint met het verhaal van iemand die op vakantie gaat naar de Sahara met alleen homeopathische malaria-bescherming bij zich. De man wordt ziek en gaat bijna dood. Daarna toont de verborgen camera een homeopathische behandelaar die tegen de ‘mystery-patient’ van de BBC het volgende durft te beweren (vertaald): ‘ja je weet het niet echt, je weet niet precies hoe goed dit homeopathische middel werkt tegen tropische ziektes, misschien werken vaccinaties in 70% van de gevallen en werkt homeopathie in 60% van de gevallen’. Een apotheker schrijft in de bijsluiter bij een homeopathisch preparaat tegen tropische ziektes ‘er is geen wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van dit middel, maar er is wel anekdotisch bewijs’. Anekdotisch bewijs? Dat kennen we nog wel van de tabaksindustrie die graag wees op grijsaards die iedere dag een paar sigaartjes hadden gerookt. De boodschap was – kan niet slecht zijn dus. En aan die advertentiepraktijk is wel paal en perk gesteld. Met hetzelfde recht is er anekdotisch bewijs dat je een prinses kunt opsporen door een erwt onder haar matras te verbergen.

Het wordt kortom erg duidelijk dat de patiënt niet goed wordt voorgelicht.

Daarna komt een hele batterij wetenschappers aan het woord die uitleggen dat homeopathie niet werkt als bescherming tegen tropische ziekten.

En dan wordt het nog interessanter. Samen met de publicist Simon Singh (die in 2010 het congres van de Vereniging tegen de Kwakzalverij toesprak) gaat de Newsnight journalist een discussie aan met de voorzitter van de Engelse homeopaten-vereniging, Zofia Dymitr.  De voorzitter krijgt maar één vraag: ‘wilt u uw leden verbieden om homeopathie aan te bieden als bescherming tegen tropische ziektes’. Zij blijkt in in staat om minutenlang om deze vraag heen te draaien. Zo zegt ze o.a. dat de Engelse homeopaten-vereniging de behandelwijze niet goedkeurt, dat de vereniging niet-bindende richtlijnen verschaft, maar dat de wens van de patiënt toch ook heel belangrijk is, niet iedereen voelt voor de conventionele vaccinaties, de homeopathische arts kan anekdotische bewijzen gebruiken, etc etc.

Simon Singh sluit af (vertaald):

‘Natuurlijk is het een goed idee dat mensen zelf keuzes kunnen maken, maar dan wel op basis van correcte, begrijpelijke en eerlijke informatie. Dat lukt niet zolang het beeld dat homeopathie werkzaam is wordt ondersteund doordat homeopaten verkeerde informatie geven, het ziekenfonds onwerkzame homeopathische behandelingen vergoedt, celebrities zoals Prins Charles homeopathie aanprijzen en zolang homeopathische middelen door serieuze apotheken prominent worden uitgestald’.

O ja, en mis de Mitchell & Webb clip even na 3:00 niet!

Edit: Hier is de link naar het volledige filmpje van de sketch van Mitchell & Webb.

 

Illustratie voorzijde: uit de sketch ‘homeopathic hospital’ van Mitchell & Webb (uit de besproken BBC-Newsnight uitzending). Via gwup-blog.