Kloptdatwel?

Wedden dat je iets belangrijks mist

by 4 Comments

In dit blog stellen we vaak aan de orde dat goed waarnemen niet makkelijk is. Dat leidt tot veel misverstanden en foute theorieën. Test je eigen waarneming met behulp van de drie filmpjes hieronder. De eerste video toont aan dat mensen het onverwachte gewoonweg niet zien. De tweede video toont aan dat, als je op het onverwachte bent voorbereid, je nog altijd datgene mist waarop je niet bent voorbereid. De derde doet er nog een schepje bovenop. Met dank aanVideovolt.

Via Videovolt.

Wie meer voorbeelden wil zien kan naar Margila’s blog gaan(zie de link in de kolom hiernaast).

Orbs: wat is het, wie zijn het?

by 47 Comments

Het december/januari nummer van Happinez lag al tijden in de winkel maar ik was er steeds aan voorbij gelopen. Enkele dagen geleden besloot ik het toch maar te kopen toen mijn oog ineens viel op een onderzoek naar orbs dat werd aangekondigd op de cover. Orbs: wat is het, wie zijn het? Snel doorgebladerd naar p 114. Happinez-journalist Caspar Dullemond ging op onderzoek. Misschien heb je zelf zonder het te weten weleens een orb gefotografeerd: een lichtbol die door het beeld zweeft. Wat zijn dit voor wondere schijfjes, hoe komen ze daar en waarom duiken ze steeds vaker op? Dat zijn interessante onderzoeksvragen waarop Caspar zal trachten het antwoord te vinden.

Een stukje eigen ervaring: Ik weet nog goed dat ik mijn eerste orbs tegen kwam op een foto die ik had gemaakt in een oud kasteel in Spanje waar ik logeerde. Het kasteel werd gerund door een oude hippie en zijn 25 jaar jongere vrouw, zij beweerde van een heksenfamilie af te stammen en had als gevolg hiervan allerlei bijzondere gaven en kennis overgeerfd. Ik liet haar mijn foto zien die ik gemaakt had op de bovenverdieping van het kasteel waarop onder het dakbeschot wat witte bolletjes te zien waren. Ze vertelde dat het vaak voorkwam als mensen op die plek foto’s namen. Ze legde me uit dat het orbs waren oftewel ‘other reality beings’ en in dit geval waren het waarschijnlijk oude entiteiten die bij het kasteel hoorden. Spannend, maar ook wel een beetje griezelig. Ik durfde ‘s nachts niet meer zo goed in mijn eentje naar de wc, die daar vlak bij was.

Orbs: wat is het, wie zijn het? 1
Met een beetje respect… en genoeg regen, heb je zo een hoop orbs op je foto.

Terug naar het Happinez-onderzoek; de meest voor de hand liggende antwoorden zoals: het zijn door een flitser overbelichte stofjes, en het komt steeds vaker voor omdat er nu eenmaal veel meer en digitaal wordt gefotografeerd, worden even besproken maar snel van de hand gewezen.

Dullemond gaat te rade bij Ed Vos beroepsfotograaf en orb specialist. Hij schreef een rijk geïllustreerd boek over dit onderwerp (Ed Vos, Orbs en andere lichtfenomenen). Vos noemt de lichtbollen een fenomeen, ze zijn niet wetenschappelijk te bewijzen maar bestaan wel! Want hoe kan het dat orbs zich soms voor de helft achter het gefotografeerde object bevinden? En hoe komt het dat ze op sommige foto’s de contouren van een boom volgen? Dergelijke acties wijzen op gericht gedrag en op de aanwezigheid van een bewustzijn.

Binnen de wereld van de orbfotografie vallen de verklaringen grofweg uiteen in twee groepen. De ene groep ziet in de lichtbollen de zielen van overledenen. Een aanwijzing hiervoor zou zijn dat er op begraafplaatsen verhoudingsgewijs veel orbs worden gefotografeerd, ook zijn er verschillende verhalen van mensen die een geliefde persoon hadden verloren en deze later op een familiefoto als lichtvlekje vereeuwigd zagen.(!)

De andere groep houdt het erop dat orbs natuurwezens zijn. Ook dit is verdedigbaar: de meeste orbs worden ‘s nachts en in de vrije natuur gefotografeerd.
Het onderzoek slaat een nieuwe dwaalweg in en richt zich op de vraag: hoe fotografeer je een orb? Ed geeft daarvoor in zijn boek een aantal praktische tips. ‘Zorg ervoor dat je lekker in je vel zit, dat komt je ontvankelijkheid ten goede: ‘Een korte of langere meditatie verhoogt de kans op het fotograferen van lichtbollen aanzienlijk.’ Ten tweede is het goed om systematisch te fotograferen door bv. een reeks statieffoto’s van dezelfde situatie te maken. Ten derde vergroot je je kansen door de juiste plek op te zoeken. Begraafplaatsen vormen, zoals gezegd, een rijke bron. En ten slotte helpt het ook om de lichtbollen ‘respectvol’ te vragen zich op de foto’s te laten zien.’

Toen ik dit las moest ik heel hard lachen en Caspar Dullemond vast ook, alleen omdat hij voor de Happinez werkt moest hij er natuurlijk een gepast einde aan breien. Hij besloot zijn onderzoek met de diepzinnige overweging: waarom zou ik die orbs eigenlijk willen fotograferen? Als ze mij iets duidelijk willen maken vinden ze vast en zeker een manier.

Wie ook het gevoel heeft niet veel wijzer te zijn geworden van dit onderzoek kan hier het uitgebreide Skepter artikel over dit onderwerp lezen.

Heeft JP2 na zijn dood een wonder verricht?

by 7 Comments

Heeft JP2 na zijn dood een wonder verricht? 2Op 1 mei aanstaande zal de populaire, in 2005 overleden paus Johannes Paulus II zalig worden verklaard. Volgens de rooms-katholieke kerk heeft hij ruim twee maanden na zijn overlijden een wonder verricht door een non te genezen van de ziekte van Parkinson. Klopt dat wel?

Afgelopen week heeft de huidige paus vastgesteld dat JP2 een wonder heeft verricht. Hij zou op 2 juni 2005 een vrouw hebben genezen van parkinson, dat is dus twee maanden na zijn overlijden in april 2005! In de pers was vreemd genoeg wel veel aandacht voor het wonder dat JP2 zou hebben verricht, maar dat hij dit postuum zou hebben gedaan kreeg veel minder aandacht. Kun je na je dood wonderen verrichten? In een interview met Radio Vaticano, een officiële spreekbuis van de Katholieke kerk legt Kardinaal Amato het uit:

‘The miracle is the cure of French Sister Marie Simon Pierre from Parkinson’s. The disease was diagnosed in 2001 by her physician and by other specialists. Sister received proper treatment, which was not, however, apt to cure the disease, but only to attenuate her pain. At the news of the death of Pope John Paul II, who had suffered from the same disease, Sister Marie and her companions began to invoke the deceased Pontiff, asking him for healing. On June 2, 2005, tired and overwhelmed by the pain, Sister Marie made her intention to be released from professional work known to her religious superior. Her superior, however, invited Sister Marie to trust in the intercession of John Paul II. Sister Marie then retired for the night, which she passed quietly. On awakening she felt healed.Her pains had disappeared, and she felt no stiffness in her joints. It was June 3, 2005, the Feast of the Sacred Heart of Jesus. Sister Marie immediately interrupted her medical treatment and saw her doctor, who could only confirm that Sister Marie had been healed’ .

Heeft JP2 na zijn dood een wonder verricht? 3
Na zijn zaligverklaring zal JP2’s lichaam worden verplaatst naar deze kapel in de Sint Pieters Basiliek (bron: npr.org)

Het is natuurlijk al heel lastig om te accepteren dat iemand na zijn dood in staat is om anderen te genezen. Maar er is ook nog een ander lastig puntje. De diagnose van Parkinson is niet makkelijk te stellen. Gewoonlijk wordt de diagnose gesteld door andere ziektes uit te sluiten. Er is dus geen zekerheid dat zuster Marie aan Parkinson heeft geleden. Het verloop van haar klachten kan aan andere oorzaken te wijten zijn. Volgens de wikipedia:

‘There is no definitive test for diagnosis, but finding Lewy bodies during autopsy has traditionally been considered the gold standard. […] diagnosis can be difficult when the symptomatology is not fully typical of PD, since parkinsonism can occur due to a range of causes, and the difference with PD may be subtle, particularly in the early stages when symptoms may be mild’ .

De ervaringen van zuster Marie kwalificeren niet als wetenschappelijk bewijs. De interventie van JP2 na zijn dood kan niet worden vastgesteld, de diagnose van parkinson kan niet trefzeker worden gesteld en een ‘gevalsstudie’ levert onvoldoende bewijs.

De werkelijkheid is vermoedelijk dat er een grote maatschappelijke druk is om de populaire paus heilig te verklaren. Al tijdens zijn begrafenis waren er stemmen die hier om vroegen. Door de paus toe te dichten dat hij na zijn eigen overlijden een wonder heeft verricht, vermijdt de katholieke kerk de confrontatie met de wetenschap. Jammer genoeg is de gekozen casus van parkinson onbetrouwbaar.

De zaligverklaring van JP2 is de eerste stap op weg naar zijn heiligverklaring. De procedure om iemand zalig te verklaren kan pas vijf jaar na de overlijdensdatum beginnen.

Bron illustratie voorpagina: npr radio

4e spreker Skepsis-congres 2010: Jan-Willem van Prooijen

by 2 Comments

4e spreker Skepsis-congres 2010: Jan-Willem van Prooijen 4
Jan-Willem van Prooijen is de laatste spreker van het Skepsis-congres 2010: de psychologie van het geloof in complottheorieen.

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 26-11-2010. UPDATE 28-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de lezing:

De psychologie van het geloof in complottheorieën.

Jan-Willem van Prooijen is Associate professor aan de Vrije Universiteit van Amsterdam

In deze lezing gaat Jan-Willem van Prooijen in op de psychologische aspecten van het geloof in complotten. Daarbij is het niet relevant of een complottheorie waar is of niet: het gaat om hoe en waarom mensen in complotten geloven, vooral om welke psychologische factoren mensen gevoelig maken voor geloof in complottheorieën.

Van Prooijen verstaat onder een complottheorie: de verdenking dat een bedreiging van de sociale orde opzettelijk gepland en uitgevoerd werd door een kwaadaardig complot, vaak van legitieme autoriteiten of instituten. Een complottheorie ontstaat vooral na bedreiging van de sociale orde; deze bedreiging kan reëel en objectief zijn, maar ook irreëel en subjectief.

De 2 hoofdstellingen van Van Prooijen zijn:
1.  Complottheorieën zijn psychologisch gezien functioneel: mensen hebben behoefte om betekenis te verlenen aan stressvolle sociale gebeurtenissen en complottheorieën komen tegemoet aan deze behoefte.
2.  Complottheorieën zijn een reactie op grote maatschappelijke gebeurtenissen: mensen zoeken voor een groot gevolg graag naar een grote oorzaak.

Uit onderzoek blijkt (Whitson & Galinsky, 2008; Science) dat onzekerheid en gebrek aan controle de behoefte om betekenis te verlenen versterken. Mensen zien eerder onterecht patronen nadat ze een situatie in herinnering hebben geroepen waarin ze geen controle hadden. Uit ander onderzoek blijkt dat het identificeren van specifieke, benoembare vijanden effectiever is in het reduceren van angst dan het erkennen van het bestaan van toeval. Mensen vrezen toeval meer dan onrechtvaardigheid.

Van Prooijen heeft samen met anderen een vijftal studies uitgevoerd, waarvan hij de resultaten kort belicht. Voor de toehoorders is het wel even goed opletten, want in de getoonde statistieken begint de schaal van de staafjes niet bij 0!

Studie 1: Noord-Zuidlijn in Amsterdam
Insteek: manipulatie van controle.

Dit onderzoek had dezelfde opzet als dat van Whitson & Galinsky en besloeg o.a. vragen over corruptie bij gemeenteraadsleden. In de antwoorden maakte het verschil of mensen vooraf hadden gedacht aan een situatie met veel controle, een situatie met weinig controle, of een controleneutrale situatie.

De waargenomen immoraliteit van een autoriteit blijkt een goede indicator voor geloof in complottheorieën te zijn. Wanneer iemand als moreel goed wordt gezien, is complotdenken minder aan de orde. Denk bijv. aan de gestegen populariteit van George W. Bush na de aanslagen van 11 september 2001, of het geloof in God na rampspoed. Immoraliteit is zelfs een randvoorwaarde voor complotdenken. Oftewel gebrek aan controle leidt tot geloof in complotten mits de betreffende autoriteit als immoreel wordt gezien.

Studie 2: Aanslagen van 11 september 2001 (‘9/11’)
Insteek: behoefte aan structuur.

Dit onderzoek besloeg vragen over de regering van George W. Bush en onderzocht de invloed van de behoefte aan structuur, het kunnen omgaan met onzekerheid. De correlatie tussen waargenomen immoraliteit en geloof in complotten bleek sterker voor mensen die behoefte aan structuur hebben.

Studie 3: Westerse oliemaatschappijen
Insteek: manipulatie van moraliteit.

Dit onderzoek besloeg vragen over westerse oliemaatschappijen en de oorlog in Irak. Vooraf hadden mensen een stuk te lezen gekregen waarin westerse oliemaatschappijen als moreel of juist als immoreel werden afgeschilderd. In de antwoorden maakte het verschil of mensen vooraf hadden gedacht aan een situatie met weinig controle of een controleneutrale situatie.

Uitkomst: combinatie onzekerheid + immoraliteit = complotdenken.

Studies 4 en 5: Het ongeluk van ‘Yayi Godo’ uit Benin
Insteek: manipulatie van emotionele betrokkenheid.

Yayi Godo is een fictief persoon in een fictief krantenbericht in studie 4. Godo is oppositieleider in Benin en krijgt een auto-ongeluk. De mate van dreiging in het bericht kon zijn: groot (Godo overlijdt) of klein (Godo herstelt). In de antwoorden maakte het verschil of mensen vooraf het subjectieve perspectief hadden genomen van Godo zelf of afstand hadden genomen voor een objectieve beschrijving.

Uitkomst: combinatie subjectief perspectief + grote dreiging = complotdenken.

De opzet van studie 5 was gelijk aan die van studie 4, maar dan met het perspectief van een inwoner van Benin i.p.v. Godo zelf. Dit lost het mogelijke probleem op van het moeten nemen van het perspectief van een overleden persoon. De uitkomst is gelijk aan die van studie 4.

Ten slotte
Er dient zich een nieuwe onderzoeksvraag aan: Hoe kunnen we complotdenken tegengaan? De hypothese is dat transparantie helpt. Ter afsluiting geeft Van Prooijen daarom ‘openheid van zaken’ en laat weten dat zijn onderzoek gefinancierd werd door de CIA, MI6, de Mossad en het Nederlandse ministerie van Defensie. Dus in hoeverre wij hem kunnen geloven…

 

Belspelletjes ontmaskerd

by 4 Comments

Elsevier berichtte op 18 januari 2011:

De bedrieglijke praktijken van belspelletjes in België zijn vastgelegd door een onderzoeksjournalist. Vier maanden lang werkte Maxime De Winne bij een belspelletje en legde als presentator in opleiding het bedrog vast. […] In de uitzending wordt duidelijk dat het spelprogramma haar kijkers vraagt een haast onmogelijk raadsel op te lossen. De rekensleutel die tot de oplossing leidt, kan door een wiskundige pas na anderhalf jaar worden opgelost. Wanneer Basta de rekensleutel kraakt, reageren de bedenkers van de spelletjes woedend.

Het Belgische blad Humo vat de belspel-oplichting goed samen:

‘Wij mikken op de zwakken in de maatschappij. […] Het belspel, bedachten wij laatst, is als Het Leven zelf: ‘t is even weinig opwindend, het lachen vergaat je al snel, en je komt onveranderlijk bedrogen uit. Bekijk de filmpjes’.

Veel kijkplezier. Het eerste scherm geeft de korte versie, het tweede scherm de hele uitzending van de Vlaamse TV.

http://www.youtube.com/watch?v=fCfEyoc6JIM

http://www.youtube.com/watch?v=H2HdhBWSy_4

Illustratie voorpagina: Humo.