Kloptdatwel?

3e spreker Skepsis-congres 2010: Stef Aupers

by 1 Comment

3e spreker Skepsis-congres 2010: Stef Aupers 1
Stef Aupers geeft als 3e spreker tijdens het Skepsis-congres 2010 zijn presentatie: De paranoïde samenleving

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 25-11-2010. UPDATE 21-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de lezing:

“De paranoïde samenleving, naar een sociologie van de complottheorie”

door Stef Aupers, universitair hoofddocent aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Paranoia
DSM-IV, het classificatiesysteem dat door de meeste hulpverleningsinstellingen gebruikt wordt om vast te stellen of sprake is van een psychiatrische stoornis, omschrijft een paranoïde persoonlijkheidsstoornis als volgt:

“Een diepgaand wantrouwen en achterdocht ten opzichte van anderen waardoor hun beweegredenen worden geïnterpreteerd als kwaadwillig (…)”.

Op het moment dat veel mensen deze eigenschap vertonen en de samenleving erdoor verandert, wordt het onderwerp van sociologisch onderzoek. Of een samenzweringstheorie nu waar is of niet, is voor een socioloog niet relevant; het gaat erom wat mensen voor waar houden en hoe die ‘waarheid’ verklaard kan worden vanuit bredere maatschappelijke ontwikkelingen.

Collectief wantrouwen
Dat complottheorieën niet iets zijn van de laatste eeuwen, bleek al uit het overzicht dat Jan Willem Nienhuys gaf, maar hoe komt het nu dat complottheorieën dusdanige vormen aannemen dat men zelfs kan spreken van een paranoïde samenleving? Volgens het SCP is 60% van de Nederlanders het eens met de stelling “Tegenwoordig weet je echt niet wie of wat je moet vertrouwen”. Tegelijkertijd geeft men aan dat het persoonlijk goed gaat maar met de samenleving slecht. Voorwaarde voor de ontwikkeling van complottheorieën is de aanwezigheid van wantrouwen, met name wantrouwen ten opzichte van overheden. In de Verenigde Staten is wantrouwen ten opzichte van de overheid gegroeid van 20% in 1964 naar 75% in 1998. Zo’n 80% gelooft dat de overheid van de VS informatie achterhoudt over buitenaardse wezens en voor 9/11 staat het percentage op 42%. Europa vertoont een vergelijkbare tendens. Wie herinnert zich niet de Mexicaanse griep waarover het gerucht ging dat in het vaccin vergif zat en dat de overheid het H1N1-virus zelf geproduceerd had?

Het feit dat sommige complotten wél waar zijn (denk aan Watergate) maakt het er niet makkelijker op.

Van ‘secure paranoia’ naar ‘insecure paranoia’
In de maatschappij was het tijdperk van ‘secure paranoia’ overzichtelijk: er was sprake van ‘exotische, gevaarlijke buitenstaanders’ die als groep te lokaliseren was en daardoor te bestrijden. Denk bijvoorbeeld aan geheime genootschappen, de communisten, de Joden et cetera.

‘Insecure paranoia’ is als fenomeen ongrijpbaarder en daardoor gevaarlijker. De eigen instituties en de eigen elite zijn niet meer te vertrouwen; er is geen sprake meer van één groep maar van verschillende (coalities van) ‘samenzweerders’.

Absolute kennis is problematisch
De positie van ‘autoriteiten’ in de maatschappij is ook veranderd; de tijd van absolute autoriteiten is voorbij. Dit geldt voor de autoriteit van de kerk, voor de autoriteit van personen en in toenemende mate ook voor de autoriteit van de wetenschappelijke kennis. ‘De’ expert bestaat niet meer. Via het internet wordt veel zinnigs en onzinnigs verspreid en iedereen heeft er een mening over. Kortom: er is sprake van een informatiechaos. Complottheorieën streven naar de waarheid, maar dragen eerder bij aan verwarring.

Sociale systemen zijn ondoorgrondelijk
Globalisering heeft een einde gemaakt aan overzichtelijke overheden. De afstand is groot en inzicht in de werking klein. Men raakt vervreemd van het systeem en vreest de almacht ervan. Wantrouwen is er ook ten opzichte van de werking van de financiële markt; ook die is ongrijpbaar hetgeen onzeker maakt. Wantrouwen is zoals gezegd een voorwaarde voor de ontwikkeling van complottheorieën maar hoeft niet per definitie uit te monden in paranoia. Er blijft voor sociologen genoeg werk aan de winkel.

Duivelsuitdrijving is geen therapie

by 7 Comments

In een nieuwsbericht dat ik van het Nederlands Instituur voor Psychologen (NIP) kreeg, zeggen ze duidelijk: Duivelsuitdrijving is geen therapie. Dat bericht werd verzonden naar aanleiding van Rob Hondsmerk, directeur van De Hoop, een christelijke gezondheidskliniek. Dhr. Hondsmerk is ook een Gz-psycholoog die aan duivelsuitdrijving doet bij kinderen.

Hij vertelde in het programma Hocus Pocus van radio 1 het volgende over een patiënt:

Dat jochie was 7 jaar oud, hadden ze vier man voor nodig om in bedwang te houden, zo sterk was hij, sprak met een hele rare stem, en het schuim stond op zijn lippen en het stonk naar zwavel, misschien wel alle klassieke kenmerken die je dan bij elkaar brengt, maar alsof die rechtstreeks uit de hel kwam.

Het Nederlands Instutuut voor Psychologen (NIP) staat niet achter deze praktijken. Rein Baneke (directeur NIP):

Ik denk niet dat hij mee moet gaan in het idee dat er nu een duivel uitgedreven moet worden en dat de patiënt dan verder het leven in kan.

Docent theologie en cultuur Robert Doornenbal – docent aan de Christelijke hogeschool in Ede

Het is wel redelijk nieuw dat iemand i de hulpverlening het ook zelf doet, want vaak is het zo dat je dan doorverwijst naar een pastor (…)

Ik geloof inderdaad dat de duivel, de negatieve geestelijke entiteiten, dat die bestaan ja, en dat jesus ze ook kan wegsturen.

Klik hier voor de uitzending van RTL over dit nieuws.

De Inspectie voor de Gezondheidzorg stelt in iedergeval een onderzoek in naar de praktijken. Lees hier het Volkskrant-artikel.

Op dit moment vind ik helaas alleen deel 3 van de programmareeks “Hocuspocus in de polder: serie Exorcisme”. Helaas is dit niet het deel waarin Rob Hondsmerk zijn uitspraken deed. In deel 3 wordt het gebedspastoraat in Harmelen besproken. Daar vinden uitdrijvingen van boze geesten plaats. Ondersteund door een leuk Harry Potterachtig muziekje maakt dominee Van der Dussen vanaf 4:16 een verrassend sceptische indruk wanneer hem gevraagd wordt wat hij ervan vindt:

Ik laat het open (…). Ik ben er heel aarzelend in om dat soort dingen te veroordelen omdat ze anders zijn dan mijn leefwereld. Een tijdje geleden in Streefkerk was er iemand die beweerde dat het gehoor teruggekomen is. Dat sluit ik niet uit. Ik wil best aannemen dat dat zo is. Maar dan gaat het regelmatig om gebeurtenissen die medisch zo moeilijk te controleren zijn. En dat heb je natuurlijk ook met mensen die bezeten zijn, in welke mate is men psychisch ziek geweest, of in welke mate is men van een duivel bezeten. Als je het helder hebt, dan kan ik vrij stellig zijn hoor, maar zolang dat niet het geval is, stel ik me graag bescheiden op.

De journalist Sander Bartling vraagt of hij al ooit een geval heeft meegemaakt waarbij het helder was?

Tja, ik zou dat niet kunnen noemen.

Luister zelf:

Werkt de player niet klik dan hier. Het lijkt erop dat de player alleen in Chrome werkt.

Het stukje vanaf 2:40 is ook erg interessant om te beluisteren. Hier wordt een persoon die naar zo’n dienst in Harmelen is gekomen gevraagd waarom zij daar is. Hoewel ze eerst grapt dat ze komt vanwege de koekjes, blijkt er toch wat meer achter te zitten:

Ze was laatst gaan eten bij een vriendin waarvan de man blijkbaar proppen in de oren heeft. Daar ging ze voor het eten bidden en ze zei hardop dat ze bad dat de proppen uit ‘s mans oren mochten komen. En nu wil het toeval dat de man diezelfde ochtend had besloten om de volgende dag de proppen bij de dokter eruit te laten halen.

Dus dan zie je dat God als je het gewoon… toch vrij zet in je… en dat kan je hier leren.

Angst voor vaccinaties zeer schadelijk voor derde wereld

by 3 Comments

Onlangs schreven we dat de angst voor vaccinaties enorm is aangejaagd door de wetenschappelijke fraude van Andrew Wakefield. Die liet zich betalen voor een bij elkaar gefantaseerd onderzoek dat vaccinaties kunnen leiden tot autisme. Zijn artikel in The Lancet heeft veel schade aangericht, schreef het het British Medical Journal onlangs.

Angst houdt niet alleen in het Westen mensen af van vaccinaties, dat is ook het geval in derdewereldlanden. En daar zijn de gevolgen nog groter dan in de rijke landen. Daarover schreef de Engelse krant The Guardian in een recent artikel.

Het artikel vertelt dat angst voor vaccinaties van alle tijden is. Toen het pokkenvaccin ter beschikking kwam, stonden cartoons in de krant van mensen met een koeienkop. Ieder land lijkt zijn eigen angsten te hebben. In Frankrijk leidde een hepatitisvaccin tot angst voor MS. De vaccinatieangst slaat over naar de derde wereld. In Zuid-Afrika is weerstand ontstaan tegen het vaccin tegen mazelen, rode hond en de bof. Dit heeft geleid tot een mazelenepidemie met honderden sterfgevallen. In India ziet de overheid ervan af om kinderen in te enten tegen Hib. Dit tegen adviezen van deskundigen in. In India overlijden volgens de WHO jaarlijks 80.000 kinderen aan Hib.

De vaccinatieangst in het Westen jaagt de angst in derdewereldlanden aan:

‘Our anti-vaccine fears, and the groups set up to highlight them in the developed world, may not directly cause these problems, but are “fuelling and amplifying them”, according to Dr Heidi Larson of the vaccine programme and policy group at Imperial College London. Shockingly, just five minutes spent looking at websites critical of vaccines increases your perceptions of the risks, and reduces the perceptions of the risks of not being inoculated, according to a recent paper from a German group published in the Journal of Health Psychology. Rumours about vaccines quickly gain credence in the internet hothouse, with sites feeding off each other’.

De angst wordt aangejaagd door desinformatie op het internet. Daar vind je bijvoorbeeld op allerlei plaatsen het verhaal van vier Indiase meisjes die overleden binnen 24 uur nadat ze het HPV-vaccin hadden gekregen. Wat er niet bij wordt verteld is dat twee overleden door een auto-ongeluk, de derde door een slangenbeet en de laatste door verdrinking in een waterput.

Wat kan dienen als tegengif? Hoe kunnen we verzekeren dat kinderen wel hun injecties krijgen? Het antwoord kunnen we misschien vinden in Zuid-Amerika. Daar is een beweging ontstaan met vertegenwoordigers die zich op lokaal niveau inzetten voor vaccinaties:

‘In South America, which has astonishingly high rates of vaccination, ownership clearly works. Brazil’s rates are 98% of children across all of the childhood vaccines. This is partly because campaigners such as Ciro de Quadros, the legendary former director of the Pan American Health Organisation, have made vaccination rates a matter of local pride. “Every mayor in Brazil can tell you the vaccination rate in their town,” he told me at the recent International Paediatric Congress in Johannesburg. Grassroots advocacy has also been a powerful counter force to rumour in countries such as Bolivia and Peru, which are as poverty-stricken and with infrastructure as poor as some in Africa’.

Wie nog eens de feiten over inentingen tegen kinderziektes op een rijtje wil zien, kan naar deze video kijken (klik hier als je geen scherm ziet).

Vaccines: Separating Fact from Fear from Mind and Body on Vimeo.

Een 10^23 recept: maak je eigen homeopathische wodka

by 12 Comments

In de video hieronder geeft de organisatie van 10^23 een origineel recept voor het zelf bereiden van homeopathische wodka. Klik hier als je het scherm hieronder niet ziet. Benodigd: wodka, handschoenen, gesteriliseerde mengbekers (met deksel!), injectiespuiten, maatbeker, heeeeel veel water, een stevig boek, een trechter. Zeer de moeite waarde als cadeautje! En zeer gezond, goed voor de nachtrust, veilig in het verkeer.  Je moet wel bereid zijn om 1,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000 watermoleculen te drinken om 1 wodkamolecuul te kunnen drinken. Dat is evenveel water als past in 30 miljard keer de omvang van de aarde. En steeds flink geschud natuurlijk. Krachtig spul! Bekijk in de video hoe proefdrinkers reageren op de gepotentieerde wodka.

Met dank aan skepsis.no/blog