Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

Compleet doorgedraaid: de Magspirit Watervitalisator

by 75 Comments

Ieder zondag kun je bij RTL4 ‘genieten’ van het programma Altijd Jong. Het programma pretendeert een wekelijks magazine te zijn waarin je kunt ontdekken wat er wel én niet werkt binnen thema’s als spiritualiteit, well-being, lifestyle, cosmetica en gezondheid. In werkelijkheid is het een etalage waar menig verkoper van pseudowetenschappelijke onzin kritiekloos zijn producten aan de kijker kan presenteren. Kijk maar eens hoe Sjaak Bareman van Magspirit zijn watervitalisator aan de man brengt:

(video nog wel op de website van Magspirit te bekijken)

“Hoe is het gesteld met het Nederlands leidingwater?” vraagt de presentator, waarop Bareman een onthutsende antwoord geeft: “Het Nederlandse leidingwater is voor 30 procent drinkbaar meten wij, en dat is niet echt goed en smaakt ook niet echt lekker.” Hemeltjelief! Aan dat schrikbarende feit moet toch zeker wel iets te doen zijn? Gelukkig, daar heeft Bareman zijn Magspirit Watervitalisator voor: een roestvrijstalen staafje dat tot een wokkel is gedraaid. Met getallenrijtjes, laten we die vooral niet vergeten. Even mee roeren in je glas water en de drinkbaarheid neemt toe van het abominabel lage niveau van 30 procent tot maar liefst 85 procent!

Even roeren met het staafje en je water smaakt meteen beter, volgens Bareman.
Even roeren met het staafje en je water smaakt meteen beter, volgens Bareman.

Hoe werkt dat dan? Nou, dat is eenvoudig: door het wokkelen van de staafjes komt er een speciale frequentie in die het water ‘reset’ naar een gezonde frequentie. Die 120 ingegraveerde cijfertjes zijn ‘affirmaties’ die omgezet zijn in een cijfercode. En dat verdubbelt nog een keer de energie van het water. Wow! Miraculeus. En dat wordt dan voor maar 27 euro vijftig zomaar bij je thuis geleverd!
Natuurlijk zijn er talloze verkopers van watervitalisators, ook op Kloptdatwel? zijn ze vaker aan de orde gekomen. Het dingetje van Magspirit zou uitblinken door zijn goede prijs-kwaliteitverhouding en duurzaamheid, het gaat levenslang mee.

Op zijn website legt Bareman het allemaal weer net wat anders uit, met de Boviswaarde:

Leidingwater in Nederland heeft een boviswaarde van 300-3.000 bovis. Bij gezonde mensen past een boviswaarde van 6.500-8.000. […]
De handvitalisator brengt water naar een boviswaarde van 26.000 Bovis.

Over die Boviswaarde kun je meer lezen in een Skepterartikel van Rob Nanninga, maar het volstaat te weten dat je deze waarde van een imaginaire grootheid met een pendel vaststelt en dat er geen onderzoeken bekend zijn waarbij pendelaars onder goed gecontroleerde omstandigheden onafhankelijk van elkaar dezelfde waarden vinden bij een object.

Overigens blijkt uit webgeschiedenis van het  domein www.magspirit.nl dat deze vitaal waterbusiness een vrij recente switch in Baremans carrière moet zijn. In januari 2014 prees hij zichzelf nog aan als Cranio-Sacraaltherapeut. Misschien moeten we daar toch maar een lichtpuntje in zien, die roerstaafjes zijn een hobby die toch minder snel tot calamiteiten zal leiden.

Als Bareman werkelijk denkt dat even roeren met zijn staafjes de smaak van kraanwater direct merkbaar verbetert, in ieder geval anders dan met een gewoon roestvrijstalen staafje (ongewokkeld of zonder getallenrijtjes, of met ‘willekeurige’ getallen), dan moet hij zich maar even bij Skepsis melden voor een goed opgezette test. Als het lukt, kan hij daarna zo opgaan voor de Million Dollar Challenge van de James Randi Educational Foundation. Tot die tijd houden we het maar op wat de gevestigde natuurwetenschappen en ons gezonde verstand ons hierover ingeven: Bareman verkoopt onzin.

Wie het programma Altijd Jong volgt, zou zo elke week wel een aantal blogjes kunnen vullen. Op het ‘Skeptisch Chatten’ ontstond een paar dagen terug een discussie of dit allemaal zo maar kan en of je dit soort programma items niet gewoon als reclame kunt beschouwen. In het laatste geval zou een klacht bij de Reclame Codecommissie te overwegen zijn. Dat hier sprake is van misleiding lijkt me buiten kijf staan, want wat is dat nu voor klets dat ons leidingwater maar voor 30 procent drinkbaar is? Misschien ook een idee voor een waterleidingmaatschappij om aan de bel te trekken?

Slaapverwekkende nonsens van DOOOZz

by 47 Comments

Problemen met slaap kunnen allerlei oorzaken hebben. Benjamin Adamah sliep ook slecht en dacht dat ‘stralingsvervuiling’ wel eens een belangrijke oorzaak kon zijn, met name die afkomstig van Wi-Fi. Kwam het even mooi uit dat hij wel wist hoe hij dat op zou kunnen lossen! Adamah had namelijk jarenlange ervaring met orgon, levensenergie, die een ‘buffereffect’ op Wi-Fi heeft. En nog mooier, hij ontwikkelde de biologische orgonzender bioniet, die geen enge zaken als kunsthars bevat. Zo onstond de DOOOZz,  een soort ijshockeypuck die je in je slaapkamer moet leggen om weer van een weldadige nachtrust te kunnen genieten.

dooozz600x300
De ‘biozenders’ haal je ‘s avonds voor je gaat slapen uit het blik en plaats je in de slaapkamer. ‘s Ochtends wel weer in het blik opbergen, anders treedt ‘gewenning’ op! (foto: dooozz.nl)

De hoeveelheid onzin die op de website van DOOOZz staat, is nauwelijks samen te vatten. Volgens Adamah werkt het dus met orgon of orgone energie, een vaag begrip ontleend aan de ideeën van Wilhelm Reich. Zo’n beetje alles wat er in zweverige kringen als energie benoemd wordt, kom je ook wel tegen als orgon: Qi, mana, Od, dat soort termen. Reich dacht dat hij de orgon die alom aanwezig is, kon opvangen met apparaten die nog het meest op een Stalinorgel lijken, een batterij buizen gekoppeld aan een opslagmedium, meestal een reservoir met water. De chembusters die ik tegenkwam op de ‘oertijdmarkt‘ zijn er ook op gebaseerd.

Als je op Internet zoekt naar ‘orgoniet’ of ‘orgonite’ kom je eindeloos veel plaatjes tegen van kunstwerkjes van kunsthars, waarin metaaldeeltjes, spoelen en halfedelstenen zijn opgesloten. En natuurlijk de zweverige (web)winkels die ze aanbieden. De claims rondom die dingen variëren een beetje, maar meestal komt het er op neer dat ze negatieve orgon omzetten in positieve orgon. Deze relatief nieuwerwetse orgon-‘apparaten’ schijnen ontsproten te zijn aan de breinen van Don en Carol Croft. Orgoniet wordt ook nogal eens aangeboden om je tegen de vermeende schadelijke effecten van elektromagnetische velden te beschermen. Blijkbaar hebben elektromagnetische velden ook iets te maken met orgone energie.

Adamah gebruikte orgoniet eerst ook voor zijn elektrohypersensitiviteit, en daarvoor nog iets anders, maar:

Orgoniet heeft mij echter nooit de bescherming kunnen bieden die ik zocht. Meer dan drie jaar geleden was ik al van tachyonproducten op mijn eerste zelfgemaakte orgoniet overgestapt. Tachyonen beschermen tegen veel straling, maar niet tegen Wi-Fi en bevondien ondermijnt langere blootstelling aan tachyonenergie de yin-yang dynamiek en daarmee de levensenergie (orgon). Ik maakte een alternatieve gifvrije orgoniet omdat ik intuïtief een weerzin tegen giftige epoxiehars had. Intuïtie die ondersteund wordt door planten, die veel beter groeien in een orgonveld geproduceerd met bioniet dan bij een veld afkomstig van orgoniet.

Nou ja, eerst maar eens lezen hoe die zwarte blokjes bioniet dan zouden moeten werken:

De DOOOZz 1 werkt op vier manieren:

  1. Het schadelijke Wi-Fi veld wordt gebufferd en uw lichaam en energieveld worden beschermd.
  2. De informatie via halfedelstenen en kruiden zorgt voor diepe ontspanning en ontstressing.
  3. De combinatie van punt 1 & 2 zorgt voor diepe gezonde slaap.
  4. De zogeheten spin-inversie, een toestand die door straling is veroorzaakt bij elektrohypersensitieven en veel mensen met klachten die niet op therapie reageren, kan binnen enkele weken worden teruggedraaid.

Wat dat bufferen nou inhoudt, wordt nergens duidelijk op de site. We moeten het geloof ik maar doen met zinnen als:

De DOOOZz-producten gebruiken een combinatie van de klassieke orgonietformule om een orgonveld op te wekken, met het verschil dat bioniet geen giftige epoxiehars gebruikt, maar een natuurlijk medium in combinatie met alchemistisch gesorteerde metalen en lithotherapie. Daarbij maken de DOOOZz-producten gebruik van een intelligente keuze van halfedelstenen voor informatie van het orgonveld, die een zachte energie tegenover de harde microgolfstraling zet. Het veld van de DOOOZz-producten lijkt succesvol spininversie te stoppen en te keren en hiermee elektrohypersensitiviteit te genezen of te verzachten. Daarbij wordt de opname van energie (qi) verhoogt […]

Weer die spininversie! Martin Bier heeft hier op Kloptdatwel al eens uitvoerig uitgelegd wat dat in de natuurkunde echt is: Onzin over spininversie en elektrosmog. Volgens die antistralingsfantasten leggen skeptici dit natuurlijk weer helemaal verkeerd uit; het zal wel weer om spininversie in energetische en niet in elektrische zin gaan, of zoiets. In Frontier Magazine (pdf) van mei/juni dit jaar legt Adamah gelukkig ook even uit wat het verschil is tussen tachyon- en orgonenergie:

Orgone energie is beslist GEEN Nulpuntenergie
Hoewel de termen orgon en nulpunt-energie overal als synoniem worden gebruikt, is het belangrijk te begrijpen waarom dit pertinent onjuist is. Middels de Luriaanse torusafbeelding heb ik een van de meest eenvoudige weergaves van ons tijd/ruimte/bewustzijn/kundalini(energie)-continuüm neergezet. De belangrijkste illusie die de Luriaanse torus omver blaast is de illusie van ‘De Bron’ waar alles uit voort zou komen. Er is helemaal geen bron, enkel een eeuwig cybernetisch gebeuren of spel. Dit eeuwig gebeuren is de correlatieve dialectiek en dynamiek tussen een centripetaal yin-zog en een centrifugale yang-vortex en twee raakvlakken. Allereerst een overslagpunt, een nulpunt dat als non-lokaliteit, schematisch in het centrum van de torus zit net ‘boven’ het domein van yin en net ‘onder’ het domein van yang.

Meer citeren uit dit fraaie proza lijkt me niet nodig. Het bijbehorende plaatje maakt gelukkig alles duidelijk:

De Luriaanse torus
De Luriaanse torus

Hier kun je dus blijkbaar weinig mee als je geen hogere graad in de zweveritis hebt 😉 Gelukkig kan je orgon volgens Adamah ook gewoon met Kirlian-fotografie laten zien. Maar wacht, daar was toch ook niets bovennatuurlijks aan? Misschien moeten we dan maar op een indirecte manier laten zien hoe dat nu met die spininversie zit:

Je kunt een simpele spierreflextest doen om te zien of je spininversie hebt door iemand tegendruk te laten geven wanneer je rechtop zittend in een stoel je arm strekt en deze omhoog beweegt. Neem daarna een suikerklontje in de vuist van je gestrekte arm en duw opnieuw omhoog tegen de hand van je partner. Wanneer je minder energie hebt is dat een goed teken. Wanneer je er juist meer kracht door krijgt wijst dat doorgaans op spininversie, zeker als je al elektro-hypersensitieve klachten had.

Hmm, dit klinkt toch verdacht veel als zo’n trucje dat gebruikt wordt in toegepaste kinesiologie. Degene die het bij je uitvoert kan de uitkomst naar believen kiezen. Wat zou er nu gebeuren als je Benjamin Adamah je met deze ‘methode’ zou laten testen op spininversie? Zo maar een vraag …

Adamah omschrijft zich op zijn site als ‘schrijver, cultuurfilosoof, metafysicus, spreker, trainer, tijdschriftredacteur en astroloog.’ Ook publiceerde hij een boekje over vrije energie (Nulpunt Revolutie) en stimuleert hij mensen om vrije energie generatoren te bouwen. Zijn huidige researchveld betreft onderzoek naar Kuiperbelt objecten, Centauren en TNO’s en hun astrologische applicatie. Een man die van vele onzinmarkten thuis is, dus.

Meer over Wilhelm Reich, zijn rare ideeën en levensloop, is te lezen in het stuk dat Harald Merckelbach in 1992 in Skepter schreef: Een ontspoorde Freudiaan: De pseudowetenschap van Wilhelm Reich. Skepter, 5(1). Dat staat niet online, maar je kunt het natuurlijk wel vinden op de USB-stick met alle Skepters. En anders moet je het doen met het Wikipedia-artikel, dat ook niet slecht is.

The Insurance Toolbox jokt

by 37 Comments

Tussen de 1 en 5 miljard verspilt de overheid jaarlijks aan uit de hand gelopen ICT-projecten. Daar moeten wij toch een graantje van mee kunnen pikken, zullen ze bij The Insurance Toolbox gedacht hebben. Dit bedrijfje is gespecialiseerd in ‘innovatieve ICT oplossingen’, onder andere voor overheden zoals gemeentes. Die bieden ze dan ook ‘state-of-the-art stemanalyse-oplossingen’ aan voor het opsporen van bijstandsfraude. Innovatieve state-of-the-art software dus. Je zou zo geloven dat deze software met 85 tot 90% nauwkeurigheid bijstandsfraudeurs ontmaskert, zoals het op de website van The Insurance Toolbox te lezen was.

Maar wij weten wel beter. De wetenschappelijke literatuur is namelijk helder over de effectiviteit van deze software om frauduleuze meldingen en aanverwante vormen van deceptie op te sporen: die is zeer armoedig en haalt de beweerde 85-90% bij lange na niet. Sterker nog, je kunt net zo goed een muntje opgooien. En als je dan toch adverteert met hossana-verhalen, dan jok je. En jokken in reclame is niet zo netjes. Helemaal niet voor een bedrijf gespecialiseerd in fraude(detectie).

We besloten daarom naar de Reclame Code Commissie te stappen. Onze klacht – keurig onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek – in een notendop: The Insurance Toolbox maakt zich schuldig aan misleiding. Er bestaat namelijk geen enkel onderzoek dat de bewering staaft dat stemanalyse met 85 tot 90% nauwkeurigheid fraude opspoort.

insurancetoolboxBij The Insurance Toolbox kennen ze dat onderzoek wel. Er zijn namelijk ‘tal van onderzoeken die het tegendeel bewijzen’, zo schreven ze in hun reactie. Welke studies dat dan zijn, lieten de innovatieve state-of-the-art boys wijselijk in het midden. Ze wilden – hoe nobel – de Commissie de moeite van verdere discussie besparen, en zegden toe de tekst op de website aan te passen. Die is inderdaad veranderd: ‘85 tot 90% nauwkeurig’ is vervangen door ‘uitermate nauwkeurig’. Ze zijn niet voor één gat te vangen, de boefjes van The Insurance Toolbox.

Er is ongetwijfeld veel geld te verdienen met dit soort boerenbedrog. In het Verenigd Koninkrijk gaan er bijvoorbeeld miljoenen in om. En het is niet de eerste keer dat deze software de kop op steekt. Ook de ’guru’s van de Leugenacademie bieden het product aan. Het zal niet toevallig zijn dat ook zij het met de waarheid niet zo nauw nemen.

De Reclame Code Commissie was het in ieder geval met ons eens:

Gelet op het voorgaande is de Commissie van oordeel dat de bestreden reclame gepaard gaat met onjuiste informatie ten aanzien van de van het gebruik van het product te verwachten resultaten als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Nu de gemiddelde consument er bovendien toe kan worden gebracht een besluit over een transactie te nemen dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.

Een bedrijf gespecialiseerd in fraudedetectie dat zich schuldig maakt aan misleiding en oneerlijkheid. Heerlijk toch.

UPDATE (5-2-2015): Ook de formulering ‘uitermate nauwkeurig’ kan volgens de Reclame Code Commissie niet door de beugel. Opvallend detail: in het nieuwe weerwoord wordt geen melding meer gemaakt van de ‘tal van onderzoeken die het tegendeel bewijzen’. The Insurance Toolbox zou over het bestaan hiervan toch niet tegen de Commissie gelogen hebben?

Uitspraak hier

Dit stuk verscheen eerder op het  Forensische Psychologie Blog.

UPDATE (25-9-2015): Verzekeraar Delta Lloyd laat zich inpakken en gaat stemanalyse inzetten voor telefoongesprekken met de afdeling schadebehandeling en Integriteitzaken. Volgens Delta Lloyd zal analyse nooit alleen als bewijs gebruikt, maar is die vooral bedoeld om het gesprek te sturen. Ook wordt de cliënt van tevoren gevraagd of hij akkoord is met het gebruik van deze tool, maar weigeren kan weer worden uitgelegd als indicator van fraude: zie het bericht op amweb.nl.

Dr. Steven Novella aangeklaagd door dubieuze dr. Tobinick

by 3 Comments

Velen van jullie zullen bekend zijn met Steven Novella, een zeer actief scepticus bekend van een populaire podcast, uitstekende blogs en sceptische cursussen. Met zo’n scala aan activiteiten schopt hij regelmatig en terecht tegen het zere been van kwakzalvers of pseudowetenschappers. Helaas voelen sommigen van hen zich dusdanig in hun eer gekrenkt dat zij een rechtszaak tegen dr. Novella aanspannen in een poging de legitieme kritiek de kop in te drukken.

Steven Novella op TAM 2013
Steven Novella op TAM 2013

Recentelijk is Novella (met o.a. Science Based Medicine) aangeklaagd om een stuk dat op mei 2013 verscheen waarin hij de activiteiten van ene dr. Edward Tobinick onder een sceptisch vergrootglas heeft gelegd. Tobinick beweert dat een middel genaamd Enbrel de ziekte van Alzheimer of effecten van beroertes zou kunnen tegengaan. In zijn pompeus benaamde ‘Institute of Neurological Recovery’ (in feite een eenmanszaak, schrijft hij dit middel voor zonder dat daar degelijk onderzoek naar gedaan is. Dit laatste houdt hem echter niet tegen om flinke bedragen van kwetsbare mensen te vragen voor zijn dubieuze therapieën.

Novella ziet de rechtszaak met vertrouwen tegemoet, en meer details over de zaak zijn onder andere hier te vinden. Helaas is er voor zo’n rechtszaak veel geld nodig, en aangezien Novella niet in ‘the pocket of Big Pharma’ blijkt te zitten, kan hij wat financiële steun goed gebruiken. Daarom wil ik jullie graag wijzen op de speciaal voor dit doel opgezette legal defense fund: http://www.theskepticsguide.org/legaldefense

Een interview over de rechtszaak met Novella is te horen op een recente aflevering van de Rationally Speaking podcast.

Zwembad met ‘gevitaliseerd’ water?

by 18 Comments

Zwembad ‘Het Mineraal’ in Almere heeft bijzonder zwemwater. Volgens omroep Flevoland gaat het om ‘gevitaliseerd’ water. Anders dan bij gewoon kraanwater wordt bij het vitaliseren gebruik gemaakt van trillingen om het water te zuiveren. Eh, wat?

Bij het zien van het item en lezen van het bericht “Zwembad met gevitaliseerd water geopend” gaan er wat alarmbellen rinkelen. ‘Gevitaliseerd water’? Dat zijn we wel vaker tegengekomen op Kloptdatwel. Zo waren er medewerkers van een gerenommeerd ingenieursbureau die een besloten conferentie over ‘kosmisch geladen water‘ hielden en magisch water uit Ierland zou planten sneller doen groeien. Op de uitgebreide website van Stephen Lower zijn tal van andere voorbeelden van ‘gevitaliseerd’ water te vinden. De reacties onder het bericht bij omroep Flevoland laten zien, dat er bij meer mensen de wenkbrauwen gefronst werden.

Maar gaat het bij dit zwembad wel om dat soort pseudowetenschappelijke nonsens? De website van zweminstituut Siemons dat het bad exploiteert, geeft de volgende informatie over het water:

Electrolyse installatie
Om een hoge waterkwaliteit te garanderen, maakt Zweminstituut Siemons geen gebruik van chloorbleekloog voor de waterdesinfectie, zoals in de meeste zwembaden. Met onze elektrolyse-installatie maken wij met behulp van keukenzout en stroom ons eigen zuivere chloor. Er worden alleen zwemlessen en zwemtherapie in het zwembad gegeven; er is geen vrij zwemmen, dus geen piekbelasting voor het zwemwater.

zwembadmineraallogoNiks geen zweveritis of vage verhalen over trillingen in water of iets met magneten. Wie even zoekt op ‘zout elektrolyse chlorinator‘ zal snel zien dat dit een veelgebruikte methode is om zwembadwater te desinfecteren. Het elektrolyse apparaat zet het in zout in het badwater om in chloor dat net als in gewone chloorzwembaden zijn desinfecterende werk doet. Een belangrijk verschil met chloorzwembaden is dat het chloor continu wordt aangemaakt en afgebroken en in veel lagere concentratie aanwezig hoeft te zijn. Het wordt vooral voor kleinere (privé)zwembaden gepromoot, voor grotere publieke zwembaden is het misschien een te kostbare oplossing. Uit eigen ervaring kan ik wel vertellen dat het inderdaad veel aangenamer is om in water te zwemmen dat op die manier gezuiverd wordt.

Stormpje in een glas water, dus? Toch niet. Het zwembad heeft ook een aparte website, die er wat actueler uitziet. Daar staat over het vitaal water:

Het water in zwembad Het Mineraal wordt continue gevitaliseerd met behulp van een vitalisator. Hierdoor krijgt het water zijn natuurlijke oorsprong terug.

Aargh! Daar ging mijn koffie bijna over het toetsenbord. En dan verder:

Onderzoek laat steeds meer zien dat de manier waarop watermoleculen in groepen bij elkaar komen bepalend is voor de kwaliteit van het water. Omdat zwembad Het Mineraal een hoge kwaliteit wil bieden aan haar bezoekers hebben wij ons er voor ingezet om het water ook op moleculair niveau te verbeteren waardoor de positieve eigenschappen die het water op uw lichaam heeft nóg beter worden.

* bonkt hoofd op het bureaublad *

De manier waarop watermoleculen bij elkaar komen, noemen we ook wel de structuur van het water. De structuur van het water is in de natuur heel harmonieus en fijn. Maar op het moment dat water vanuit de bron door mensen behandeld wordt, raakt de structuur verstoord en gaat water zich anders gedragen, het water wordt hard, kan de huid uitdrogen, wordt minder effectief in het oplossen van stoffen etc.

Gelukkig zijn er specialisten die hebben nadacht over hoe water weer terug kan worden gebracht naar haar natuurlijke staat zonder gebruik te maken van chemicaliën of elektriciteit. Dit Natuurlijk maken van water noemt men het vitaliseren van water. Vitaal water ondersteunt de vitaliteit en het zwemplezier van haar bezoekers.

Ze gebruiken een vitalisator van EWO, dat staat voor Energie Wasser Optimierung. Dat bedrijf staat op de lijst van Stephen Lower’s website gecategoriseerd als ‘vortex water nonsense’ en hij voegt toe: ‘this Austrian “technology” employs “whirling”, magnetism, and “information transfer” bunk’. In het Duits klinkt pseudowetenschap toch net wat beter: Verwirbelung, Magnetismus, Informationsübertragung en zinnen als Das Resonanzgesetz zur Erklärung: Jeder Körper besitzt eine Eigenschwingung bzw. Eigenfrequenz, ob es sich nun um den menschlichen Körper, Wasser oder einen beliebigen Gegenstand handelt.

Zucht, diepe zucht. Ik neem maar eens glaasje water om hiervan bij te komen. Gewoon uit de kraan. Lekker dood.