Kloptdatwel?

Skepticisme

Nanninga versus Rostelli in het Zwarte Schaap

by 49 Comments

In mei vorig jaar overleed Rob Nanninga, jarenlang bestuurslid van Skepsis en vanaf 2002 tot zijn dood hoofdredacteur van Skepter. Hij trad de laatste jaren niet zoveel in de publiciteit anders dan met zijn stukken. Er is daarom ook maar weinig beeldmateriaal van hem te vinden op het internet. Op de website van Skepsis stond wel een kort video-fragment in heel lage resolutie van een tv-programma waarin Nanninga een rol vervulde. Het gaat om de aflevering van Het Zwarte Schaap met Rasti Rostelli uit 2001, die ik in z’n geheel aantrof op YouTube:

Nanninga deed al in 1994 in Skepter uit de doeken dat Rostelli eenvoudige goocheltrucs gebruikte: Doe wat ik zeg! – Rostelli ontmaskerd (Skepter 7.4, 1994)

Meester Kackadorisprijs 2015 voor directeur Consumentenbond

by 9 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Decennia lang was de homeopathie de meest populaire vorm van kwakzalverij in ons land. Zij profiteerde zeer van het pro-alternatieve klimaat dat in de jaren 70 van de vorige eeuw ontstond en had het voordeel dat zij vanaf het begin af aan ook door artsen werd toegepast, terwijl er ook al lang beroepsverenigingen, een patiëntenvereniging en homeopathische firma’s bestonden. Het aantal homeopathisch artsen nam tussen 1977 en 1993 toe van 50 naar 520. Sindsdien zakte overigens het aantal weer tamelijk snel.
De omzet in homeopathica steeg tussen 1985 en 1993 ongeveer met 300 procent om daarna te stagneren. Volgens een conservatieve schatting (van Nehoma) bedroeg de omzet van de middelen, inclusief de fytotherapeutica, in 1994 97 miljoen euro (consumentenprijzen) en volgens een andere schatting (Neprofarm) 174 miljoen.
In de jaren zeventig en tachtig verspreidde de homeopathie zich ook in de diergeneeskunde en de tandheelkunde. Het privaatdocentschap homeopathie aan de VU bleef, ondanks affaires, onbedreigd. De overheid en publieke opinie beschouwden de homeopathie nauwelijks meer als alternatief en de middelen werden tot 1993 volledig vergoed door het ziekenfonds. Overheidsdienaren hielden feestredes bij de uitbreidingen van de homeopathische fabrieken. De KNMP (met zijn folder Apotheek Info in 1990)  en overheidsvoorlichting via Postbus 51 verspreidden wervende publiciteit over de homeopathie en het KNMG-blad Medisch Contact accepteerde advertenties voor homeopathica en personeelsadvertenties waarin homeopathische artsen voorrang werd beloofd.
Universitaire onderzoekers onder leiding van Knipschild uit Maastricht gaven in 1991 met een artikel in het British Medical Journal de homeopathie het voordeel van de twijfel. Deze publicatie zou jarenlang tot de canon van de homeopathie behoren. Vooraanstaande homeopaten ontvingen Koninklijke onderscheidingen.

Na 1993 begon de teruggang van de homeopathie: artsen keerden zich er vanaf, op de zelfzorgmarkt gingen de voedingssupplementen overheersen en wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid bleef uit. De consumentengids van juli 1994 publiceerde een vergelijkend onderzoek naar zeven homeopathische medische zelfhelpboeken. De recensie werd geschreven door een homeopathisch arts! In 1996 liet de consumentenbond zich tegen betaling strikken door VWS om deel te nemen in het project ‘Ondersteuning Kwaliteitsbeleid Alternatieve Beroepsorganisaties’. Dolkomisch waren de rapportcijfers die ernstige kwakzalverijen als de ASR-therapie uit Hengelo (de zgn. bordeeltherapie) in het kader van dat project ontvingen.

Vanaf 1999 ging het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) homeopathica registreren: sommige preparaten konden daarna met een toegestane indicatie worden verkocht. Het CBG nam in verband met deze omstreden taak homeopathische artsen in dienst. In 2002 werd het privaatdocentschap homeopathie aan de VU vrijwel volledig ontmanteld en trad minister Brinkhorst van LNV streng op tegen een dierenarts die beweerde iets homeopathisch tegen mond- en klauwzeer te kunnen doen. Intussen bezocht in dat jaar nog altijd 2,4 procent van de bevolking een homeopaat: 370.000 mensen per jaar.

Enkele jaren geleden verbood VWS homeopathische aanbieders nog indicaties te noemen, waarvoor niet op normale farmacologische wijze bewijs van werkzaamheid was geleverd. Hoewel er bij het CBG nog altijd een zestal medewerkers is ingehuurd voor de homeopathische waterhandel en er nog zo’n 3900 middelen in de handel zijn, ondanks deze relicten is de vaderlandse homeopathie geleidelijk een volledige instorting nabij. En zo hoort het ook in een beschaafd land.
In dat licht kwam de démarche van consumentenbond-directeur Bart Combée, die bij VWS aandrong op wederinvoering van de leugenachtige bijsluiterteksten, als wel zeer unzeitgemäss en was zij op geen enkele manier te rijmen met zijn ferme uitspraken van dat de werkzaamheid van homeopathie niet bewezen is. Veel leden misten echter die zo praktische voorlichting. Kan waar zijn, maar het bijgelovige deel van zijn 500.000 leden tellende bond op deze wijze naar de mond praten, dat getuigt van diepe minachting voor die dommige mensen, die hij nu juist zou moeten beschermen tegen valse claims en misleiding. Zoals een echte consumentenbond betaamt. In een reactie op zijn verkiezing stelde Combée, dat als de jury zich nergens meer druk over had te maken dan over zijn actie, dat dan de missie van de Vereniging tegen de Kwakzalverij geslaagd was en dat opheffing moest worden overwogen. Leuk gevonden, maar de consumentenbond zou beter eerst de eer aan zich zelf kunnen houden als zij leugens over maar liefst 3900 producten voor lief neemt.

Skepsis congres 2015: Expert gezocht

by 12 Comments

Op zaterdag 31 oktober 2015 houdt stichting Skepsis haar jaarlijkse congres, dit jaar onder de titel: ‘Expert gezocht’. Het congres vindt dit keer plaats in Zwolle, in de Nieuwe Buitensociëteit. Het programma staat in het kort op onderstaande flyer. Klik op de afbeelding om een pdf te downloaden met meer toelichting op het programma en de sprekers. En daarin tref je ook informatie aan over hoe je je kunt aanmelden.

De redactie van Kloptdatwel? zal uiteraard van de partij zijn, en waarschijnlijk diverse auteurs van artikelen op deze site. Het congres is daarom ook een mooie gelegenheid om ‘ons’ eens in levende lijve te ontmoeten!

Skepsiscongres-2015-aankondiging

 

De longlist van de Meester Kackadorisprijs 2015

by 33 Comments

De Vereniging tegen de Kwakzalverij zal op haar congres (3 oktober a.s.) traditiegetrouw weer de Meester Kackadorisprijs uitreiken aan die instelling, persoon of onderneming die afgelopen jaar het meest heeft bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland. De lijst met de laatste acht kandidaten werd op 13 september bekend gemaakt. Meest opvallende kandidaten zijn de voorzitter van de Consumentenbond, de meervoudige Belastingkamer van het Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch en de minister van Economische Zaken. Een mooie selectie kandidaten of valt er wel wat op aan te merken? Wie mist er beslist op het lijstje en wie hoort er echt niet op thuis? Discussieer mee en geef uw keuze aan in de poll!

VtdK-websitelogo

Bij de beoordeling van de lijst is het wel goed in het achterhoofd te houden wat de bedoeling van de prijs precies is. Die is niet in eerste instantie bedoeld om de ergste kwakzalver aan te wijzen. Op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) staat het reglement. Uit de inleiding daarbij:

Hoewel daadwerkelijk actieve kwakzalvers niet worden uitgesloten, is nadrukkelijk ook gedacht aan personen/instellingen die via publiciteit, geldstromen, opleidingen, wet- of regelgeving, mantelorganisaties, rechtspraak of anderszins de kwakzalverij hebben bevorderd zonder daarbij zelf vuile handen te maken. Het kan zijn dat de bekroonde activiteiten willens en wetens zijn ondernomen, maar ook naïeve of bona fide inspanningen die wellicht onbedoeld de kwakzalverij hebben bevorderd, kunnen in aanmerking komen. Goed bedoeld is dus geen excuus!

De genomineerden

  1. Bart Combée, voorzitter van de Consumentenbond. Genomineerd, omdat hij zich in augustus 2014 wendde tot de minister van VWS met het dringende verzoek de vermelding van indicaties op de homeopathische middelen weer toe te laten! De minister deed echter met haar verbod op onbewezen claims voor de homeopathica niets anders dan de Consumentenbond al sinds haar oprichting doet: de koper beschermen tegen bedrog en te mooie beloften;
  2. Deventer ziekenhuis. Naast reguliere zorg wil het Deventer Ziekenhuis haar patiënten ook aanvullende (complementaire) zorg bieden. Het gaat dan bijvoorbeeld om een hand-, voet-, of hoofdmassage, het luisteren naar muziek of een behandeling met etherische olie. Brutaal beweert men op de website dat ‘gebleken is dat complementaire zorg het welbevinden bij patiënten verhoogt en het zelfherstellende vermogen van de mens ondersteunt’;
  3. Stichting Fonds NutsOhra (FNO) wegens financiering van het project ‘Keuzehulp Complementaire Zorg voor kinderen met kanker’ (2015-2016), waaraan o.a. wordt meegewerkt door het Van Praag Instituut en het Louis Bolk Instituut;
  4. Minister Henk Kamp. In 2013 meldde de minister van Economische Zaken, dat er op termijn vanaf 2017 580 miljoen euro zal worden uitgetrokken om bewoners onder hoogspanningslijnen te vrijwaren van de electromagnetische velden die daarbij ontstaan. Deels zullen kabels ondergronds worden gelegd, deels zullen bewoners worden uitgekocht. De minister gaat daarbij mee in de onrust bij delen van de bevolking die vage klachten toeschrijven aan deze EMV en de kans op kinderleukemie verhoogd achten;
  5. Kwaliteitsregister Verplegenden & Verzorgenden. Het automatisme waarmee dit register de paranormale cursussen van het Van Praag Instituut accepteert, laat zien dat dit register volkomen waardeloos en nietszeggend is;
  6. Meervoudige Belastingkamer, Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch. Dit hof oordeelde in 2013 in hoger beroep dat een magnetiseur die over de jaren 2003 t/m 2007 ruim 80.000 euro aan btw moest betalen, daarvan moest worden vrijgesteld;
  7. Register Beroepsbeoefenaren Complementaire Zorg (RBCZ) is een koepelregister waarin clubs van alternatieve behandelaars zich als geheel kunnen melden om in aanmerking te komen voor registratie van hun individuele leden. Voorwaarde is slechts, dat er minstens 50 Hbo-ers van zo’n beroepsvereniging lid zijn, ook al is de rest aroma-therapeut, neuropsyrurg of zelfbenoemd magnetiseur. “Beroepsvereniging” is hier een misleidende term;
  8. De 50 Plus Beurs is in 23 jaar uitgegroeid tot het jaarlijks grootste seniorenevenement met 100.000 bezoekers en 600 kramen in de Jaarbeurs in Utrecht. In de hal gezondheidszorg is er vooral  alternatieve onzin aan te treffen, zoals designsieraden “met geïntegreerde magneten”, kettingen van semi-edelstenen die helende krachten hebben, spijkerbedden, kruiden en thee. Duidelijk is dat de 50 Plus Beurs de standhouders uitsluitend selecteert op basis van de betaling van de stand en aan kwakzalvers niets in de weg legt.

De redenen voor nominatie staan uitgebreider op de site van de VtdK.

Wat denkt de lezer van Kloptdatwel ervan? Daar zijn we uiteraard benieuwd naar. Geef uw commentaar in de reactiemogelijkheid hieronder en wegens groot succes vorig jaar hebben we ook weer een poll gemaakt. Meteen stemmen als u uw mening al klaar hebt, maar wachten met stemmen kan natuurlijk ook om de overwegingen van andere commentatoren uw eerste oordeel mogelijk te laten beïnvloeden. Misschien neemt de jury van de Meester Kackadorisprijs de commentaren en de uitslag van de poll nog wel mee, hoewel de winnaar van vorig jaar niet zo hoog in de poll eindigde 😉

Update 2-10-2015
De prijs gaat naar de voorzitter van de Consumentenbond aldus het persbericht van de VtdK.

This poll is no longer accepting votes

Wie verdient de Meester Kackadorisprijs 2021?
1082 votes
StemResultaten

Spreekbeurt, presentatie of werkstuk over homeopathie, ufo’s of gedachtelezen?

by 17 Comments

Spreekbeurt, presentatie of werkstuk over homeopathie, ufo's of gedachtelezen? 1Heb je ooit gegoogeld naar informatie voor een werkstuk of spreekbeurt over bijvoorbeeld homeopathie*? Het merendeel van deze informatie lijkt te komen van homeopaten* zelf. Je moet de informatie dan wel kritisch beoordelen. Vaak is het wat mooier gemaakt dan het daadwerkelijk is. Maar slechts weinig scholen hebben ‘kritisch denken’ op het programma staan. En dat is jammer, want kritisch denken scherpt je verstand en ligt aan de basis van echte wetenschap.

Wanneer je toch op zoek bent naar een bijzonder thema voor je scriptie of spreekbeurt, dan zul je in het onderstaande overzicht veel van je gading vinden. Het is een lijst van onderwerpen van alternatieve, paranormale en pseudowetenschappelijke aard: prima kandidaten om onder de loep genomen te worden. Skepsis, de stichting van Nederlandse skeptici, heeft zich tot doel gesteld vooral kritisch te kijken naar dit soort beweringen en die op hun wetenschappelijke waarde te toetsen. Op Skepsis.nl, SKEPP.be, of Kloptdatwel.nl tref je veel informatie aan die je kan helpen over zulke onderwerpen een werkstuk te maken of spreekbeurt te houden. Of gebruik deze speciale zoekmachine die alleen skeptische sites doorzoekt: Skeptische Zoekmachine.

Voor homeopathie, UFO’s en cold reading geven we alvast een opzet aan voor het maken van een opdracht. Je kunt ze gebruiken als een soort kapstok om je werkstuk, scriptie of spreekbeurt structuur te geven.

Werkstuk homeopathie

Werkstuk UFO’s

Werkstuk cold reading

Verder hebben we een kort stuk geschreven (Kritisch denken, wie doet dat nou niet) over (het nut van) kritisch denken in het algemeen. Doe er je voordeel mee, veel leesplezier en … succes met je opdracht!

 

* Voor homeopathie kan je ook een ander onderwerp nemen. Bijvoorbeeld acupunctuur. De homeopaten worden dan natuurlijk acupuncturisten.

Suggesties voor werkstukonderwerpen in de pseudowetenschappelijke, paranormale en alternatieve wereld:

Bovennatuurlijk & buitenzintuiglijk

Bijnadoodervaring (BDE, Pim van Lommel, operatie, uittreding)
Buitenzintuigelijke waarneming (BZW, ‘ESP’)
Helderziendheid (paragnost, politieonderzoek, verleden)
Helderziendheid (paragnost, toekomst, voorspelling)
Mediums en paragnosten (overzicht: Char, Uri Geller, Jomanda, Derek Ogilvie)
Parapsychologie (paranormaal onderzoek)
Reïncarnatie (karma, volgende en vorige levens)
Spiritisme (Harry Houdini, medium, ouijabord, seance, spreken met overledenen)
Spook (ectoplasma, fotografie, geest, orb, overledene)
Spookhuis (apparaat, onderzoek)
Stemmen (band, ‘EVP’, geest, opname, overledene)
Telekinese (‘the men who stare at goats’, toevalsexperiment, verplaatsen met gedachten)
Telepathie (Ganzfeld, gedachten lezen, Zenerkaart)

Filosofie & geloof

Antroposofie (Rudolf Steiner, Vrije School)
Einde der tijden (Harold Camping, eschatologie, Mayakalender)
Raëlianen (buitenaards wezen, kloneren, ufo, Claude Vorilhon)
Scientology (dianetica, L. Ron Hubbard, psychologieontkenning, sciencefiction, thetaan, Xenu)
Sekte (cultus, goeroe, volgeling)
Theosofie (madame Helena Blavatsky, wortelras)

Gezondheid & medisch

Acupunctuur (acupressuur, Chinees, meridiaan, qi)
Alternatieve geneeswijze (allopathie, oosterse, westerse)
Aromatherapie
Bachbloesemtherapie (Edward Bach)
Bioritme
Chiropraxie
Dieet (bedrog, zin en onzin van)
Edelsteen (geneeskracht, therapie)
Gebedsgenezing
Homeopathie (‘gelijke geneest gelijke’, C.F.S. Hahnemann, potentiëren, schudden, verdunnen)
Iriscopie
Jomanda (genezend medium, ingestraald water, kosmische energie, Sylvia Millecam)
Macrobiotiek
Magnetische armband en ketting (geneeskracht)
‘Psychic healing’ (kippenbloed, nepoperatie, valse duim)
Regressietherapie (jeugd, valse herinnering, vorig leven)
Reiki (Japans, ki)
Therapeutische aanraking (‘therapeutic touch’)
Vaccinatie (autisme, doofpot, kwikverbinding, religieuze bezwaren)
Voedingssupplementen (toevoegingen)
Voetreflexologie

Magisch & mythisch

Aardstraal (detectie, neutralisatie)
Aura (fotografie, kleur, lezen, therapie)
Hekserij (heks, Maan, spreuk, tovenarij, Wicca)
Holisme
Hypnose (podium, therapie, valse herinnering)
Leylijn (kerk, tempel, verbinding)
Mythisch wezen (eenhoorn, elf, engel, kabouter, vampier, weerwolf)
Nieuwetijdskind (indigokind)
Pendel (ideomotorisch effect)
Tarot (kaartlegging, voorspelling)
Vrijdag de dertiende
Waarzeggerij (kermis, kristallen bol, voorspelling)
Wichelroede (detectie, ideomotorisch effect, water)

Pseudowetenschap & morosofie

Astrologie (dierenriem, geboortetijdstip, horoscoop, sterrenbeeld)
Atlantis (Charles Berlitz, Ignatius Donnelly, Lemurië, Moe, Plato, verdwenen beschaving)
Bermudadriehoek
Bijbelcode (“Moby Dick”,verborgen boodschap)
Buitenaardse god (Erich von Däniken, Ezechiël, Nibiru, oudheid, Zecharia Sitchin)
‘Close encounter’ (buitenaards wezen, B. en B. Hill, Eduard Meier, ontmoeting, ontvoering)
Creationisme (evolutieontkenning, intelligent ontwerp, jonge Aarde, oude Aarde)
Cryptozoölogie (Bigfoot, film, foto, hoax, Nessie, Ogopogo, plesiosaurus)
Enneagram (George Gurdjieff, Pjotr Ouspensky)
Geschiedherschrijving (Holocaustontkenning, revisionisten)
Graancirkel (Doug Bower, buitenaards, David Chorley, hoax, ingewikkeld figuur, paranormaal)
Grafologie (handschriftkunde)
Handlijnkunde
Kosmisch biljart (Bijbelverklaring, Nibiru, Zecharia Sitchin, Immanuel Velikovsky)
Maanlandingshoax (schaduw, ster, vlag)
Numerologie (cijfers en letters, geboortedatum, naam)
Piramidiotie (Cheops, Kees de Jager, Charles Piazzi Smyth, jaartallen, kosmische kennis)
Pseudoarcheologie (menhir, piramide, sfinx, Stonehenge)
Straling (gsm, hormese, nucleair)
Ufo (Kenneth Arnold, getuige, J. Allen Hynek, lichtverschijnsel, Roswell, vliegende schotel)
Verdwenen kennis (Dogon, Charles Hapgood, kaart, Piri Reis)

Samenzweringen & geheime genootschappen

9/11 (bom, explosie, Pentagon, ‘Truthers’, vliegtuig, WTC)
Buitenaardse regering (David Icke, koninklijk huis, reptiel, wereldregering)
Illuminati (Beieren, wereldregering)
Samenzwering (complot, vermeende en echte)
Tempeliers (Rennes-le-Château, schatrijk)
Ufo (alien, Area 51, autopsiefilm, doofpot, Roswell)

Wetenschap & skepsis

Barnumuitspraak
‘Cold reading’ (koud lezen)
Controlegroep
Drogredeneringen (zo moet het dus niet)
Fraude (zo mag het dus niet)
Gerechtelijke dwalingen
Gezichtsbedrog (optische illusie, pareidolie)
Glossolalie
Hoax (film, foto, Oulipo)
Ideomotorisch effect
Infrageluid
Kwakzalverij
Mentalist
Natuurkundige begrippen misbruikt (energie, frequentie, kwantum, magnetisme, trilling)
Perpetuum mobile (eeuwigdurende beweging, gratis energie)
Placebo en nocebo
Schade door pseudowetenschap (alternatieve schade, www.whatstheharm.net)
Scheermes van Occam (William of Ockham)
Skeptici (overzicht: Kees de Jager, Joe Nickell, J.W. Nienhuys, Ronald Plasterk, James Randi)
Skeptische organisaties (overzicht)
Toeval
Valse herinnering (satanisch misbruik, seksueel misbruik, valse beschuldiging)
Wetenschap versus pseudowetenschap
Zelfbedrog

Met dank aan Jan van der Gaag