Correctie: De app is niet door SKEPP ontwikkeld.
Onze zuidelijke vrienden van SKEPP hebben een app ontwikkeld. Er is een skeptische app ontwikkeld. Zegt het voort! Ideaal op feestjes!
Deze app gaat over kritisch denken. Hij is bedoeld voor iedereen die niet klakkeloos aanneemt wat hem/haar wordt voorgeschoteld. Deze app bevat nieuws, definities, argumenten, podcasts, tweets en artikelen over bovennatuurlijke, paranormale, occulte en pseudo-wetenschappelijke onderwerpen.
Zoals eerder al bericht op Skepsis.nl, mag er over homeopathische middelen niet meer zomaar gezegd worden waartegen ze zouden helpen. Eerder was dit al het geval voor webwinkels, maar vanaf vandaag, 1 juli 2013, mag er ook in winkelschappen geen reclame met indicatie voor homeopathische middelen meer gemaakt worden (Geneesmiddelenwet artikel 84 lid 2). Effectief is hiermee de homeopathische reclame hierdoor nu net zo sterk verdund als de oplossing die in de verpakking zit.
Nu is het ondertussen al wel duidelijk dat niet elke verkoper van deze ‘geneesmiddelen’ zich netjes aan de regels houdt. Een goed voorbeeld is de website van Etos waar het bekende (en onuitspreekbare) oscillococcinum nog steeds gepromoot wordt als middel tegen griep. Op de verpakking van oscillococcinum op de site van Etos staat nog duidelijk ‘Homeopathisch geneesmiddel bij griep’, terwijl dat al lang ‘Homeopathisch geneesmiddel’ zonder indicatie zou moeten zijn. De producent van oscillococcinum (Boiron) heeft uitgebreid de kans gehad de werking van het middel wetenschappelijk te bewijzen, volgens dezelfde spelregels die al veel langer voor alle niet-homeopathische middelen gelden. Verrassend genoeg is het Boiron niet gelukt om de genezende werking van sterk verdunde rotte eendenlever te onderbouwen en dus blijft er vrij weinig over om te vertellen over oscillococcinum.
De wettelijke bepaling kunnen verkopers er niet van weerhouden om je persoonlijk advies te geven wanneer klanten daarom vragen, en via die weg alsnog de werkzaamheden van hun homeopathische ‘geneesmiddelen’ te promoten. Niet voor niks komt op de webpagina van VSM uitgebreid de advieslijn in beeld, met zelfs de mogelijkheid om je door hen terug te laten bellen. Daar kan UPC nog wat van leren! Daarmee moet gezegd worden dat de bijsluiter van de Dr. Schlüsser zouten een mooie omschrijving hebben in de bijsluiter: “Een VSM Schüssler zout is een homeopathisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische indicatie dat wordt toegepast volgens de therapie van Dr. Schüssler.” Volledig volgens de richtlijnen, resulterend in een merkwaardig soort alleszeggende nietszeggendheid.
Skeptische actie
Jan Willem Nienhuys heeft op Skepsis.nl al tips gegeven over actie die we kunnen ondernemen en is zelf al druk bezig geweest met het aankaarten van reclame voor oscillococcinum. Kort samengevat kun je een onwettige reclame melden bij het KOAG/KAG (Keuringsraad Openlijke Aanprijzing Geneesmiddelen (KOAG) en de Keuringsraad Aanprijzing Gezondheidsproducten (KAG)) met een simpele email, zolang het inderdaad gaat om een middel met een RVH-nummer (dit geeft een officiële registratie als homeopathisch middel aan). Bij het CBG-MEG is de officiële bijsluiter van elk middel op te zoeken, bijvoorbeeld de oscillococcinum-bijsluiter, waarmee je de gemaakte claim kan controleren en ook het RVH-nummer kunt vinden.
Onderaan deze post vind je een voorbeeldmail die naar het KOAG/KAG gestuurd kan worden, mocht je iets tegenkomen wat niet in de haak is. Zoals gezegd, gaat het vanaf 1 juli 2013 niet alleen over webwinkels, maar mogen ook fysieke winkels hun oude voorraad met indicatie niet meer verkopen. Het zou mooi zijn als we actief het KOAG/KAG op de hoogte stellen van eventuele misstanden. We zien natuurlijk graag voorbeelden van gevonden misstanden en verstuurde e-mails terug in de commentaren!
Update: Een tweetje sturen naar de betreffende winkel lijkt ook goed te werken!
— Voorbeeld email —
Aan: keuringsraad@koagkag.nl
Geacht heer/mevrouw,
Graag attendeer ik u er op dat [ verkoper / producent ] onwettig reclame maakt voor een homeopathische middel zonder therapeutische indicatie. Hieronder vindt u de details van het product en de gemaakt claims. Ik hoop dat deze informatie genoeg is voor u om actie richting de adverteerder te ondernemen.
Naam product:
URL (indien van toepassing):
Omschrijving claims:
Link naar bijsluiter (hier te vinden):
Post- en emailadres verkoper/producent:
Met vriendelijke groet,
—
Op de website van SKEPP, de Belgische zusterorganisatie van Stichting Skepsis, houdt Roeland Heeck een verzameling bij van ‘rare apparaten‘. Veel van die apparaten worden gebruikt door alternatieve therapeuten om diagnoses mee te stellen en om ziektes te bestrijden. Van elk apparaat is beschreven wat het zou moeten doen en waar je het wellicht kunt aantreffen. Het zijn ‘rare apparaten’ omdat de claims over de werking niet gebaseerd zijn op fatsoenlijk onderzoek en meestal nogal bijzonder zijn gezien de huidige stand van kennis in de natuurwetenschappen, biologie en geneeskunde.
De verzameling wordt regelmatig aangevuld, ook via tips die naar SKEPP gestuurd worden. Van het volgende apparaat werd een afbeelding ingestuurd, maar het is nog niet gelukt om erachter te komen hoe het heet en wie het op de markt brengt. Informatie daarover is van harte welkom!
De inzender merkte het volgende op over het apparaat: “Het kastje kan niet worden opengemaakt en is volgens ons verder helemaal leeg. Er staan geen referenties op en het kan niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet.” Omdat er geen stekker voor het net aan zit en ook niet in batterijen wordt voorzien, zal het volgens rareapparatenexpert Heeck wel weer gaan om “hogere energieën”. Dat zijn die welke in de natuurkunde onbekend zijn. Ook de “zend”-piramide wijst in die richting.
Informatie is welkom. Hier in de commentaren, via ons e-mailadres of rechtstreeks naar SKEPP.
De onderstaande tekst is de vertaling van het artikel van Psyblog getiteld: ´Why people believe weird things and 8 ways to change their minds´, dat op haar beurt weer gebaseerd is op het artikel van Stephan Lewandowsky: Misinformation and Its Correction – Continued Influence and Successful Debiasing.
Waarom mensen vreemde dingen geloven en 8 manieren om ze op andere gedachten te brengen.
WAAR KOMT AL DIE FOUTE INFORMATIE VANDAAN
1) Geruchten en verzinsels
Mensen zijn dol op sensationele verhalen. En ze vinden het leuk om ze verder te vertellen, zodat ze hun toehoorder blij kunnen maken dan wel met walging of angst kunnen vervullen. Kortom alles wat heftige emoties oproept, is goed.
Gewone verhalen zonder opsmuk, die waarschijnlijk meer waarheidsgetrouw zijn, maar minder opwindend, krijgen maar mondjesmaat de kans om zich te verspreiden.
Nog idioter is het dat mensen graag dat blijken te geloven, wat ze uit verhalen oppikten waarvan duidelijk is dat ze verzonnen waren. Zelfs als:
. Het onomstotelijk vast staat dat het een verzinsel is,
. en als verteld wordt dat die fictie onjuiste informatie geeft,
– en bovendien de echte feiten al lang bekend zijn.
Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat onze weerstand tegen onwaarheid lager is, wanneer we bloot staan aan populair amusement.
2) Politici
We zouden toch kunnen weten dat politici werkelijk alles beweren om maar verkozen te worden, maar kunnen we uit die bronnen wel waarheid van leugen onderscheiden?
Uit studies blijkt dat wij er moeite mee hebben dat onderscheid te maken. Weten dat ze kunnen liegen, is geen garantie tegen het geloven van leugens.
3) De Media
De gebruikelijke redenen voor desinformatie in de media is de neiging tot versimpeling en de als zodanig gevoelde noodzaak om zogenaamd ”afgewogen” te berichten.
De behoefte aan afgewogen berichtgeving is een interessant geval want de meeste van de besproken onderwerpen zijn zelf niet ’afgewogen”. Neem als voorbeeld het feit dat 95% van de klimaatwetenschappers het er over eens zijn dat de aarde opwarmt vanwege de broeikasgassen. Maar uit de berichtgeving in de media valt dat niet af te leiden, omdat die elke keer weer een ”afgewogen” oordeel willen geven.
4) Het Internet
Er valt veel goeds te zeggen over internet, maar het is toch ook een enorme bron van desinformatie. Een beangstigend voorbeeld:
Als we de eerste 50 websites bekijken die een hit geven op het trefwoord ”afvallen”, dan blijkt dat slecht 3 daarvan goede adviezen geven over diëten.
Bovendien zal men in het algemeen die informatie zoeken die de eigen opvatting onderschrijft. En met de enorme hoeveelheid beschikbare informatie is het niet moeilijk om juist die informatie te vinden die past in onze eigen denkbeelden. Wat je ook gelooft, er zijn altijd wel anderen te vinden die er net zo over denken.
WAAROM GELOVEN MENSEN DE FOUTE INFORMATIE
Het is overduidelijk dat leugens en desinformatie in overvloed worden aangeboden. Maar als we dan al weten dat politici, de media en internet, af en toe liegen, hoe kan het dan toch dat sommigen erin geloven?
Het probleem is de manier waarop mensen iets geloven (of juist niet) gewoon vreemd is. Slechts weinigen nemen de moeite om de feiten te controleren; de meesten gebruiken deze methode om weinig mentale inspanning te hoeven leveren:
Maar dit alles verklaart nog steeds niet waarom mensen allerlei gekke dingen blijven geloven zelfs nádat is aangetoond dat het niet klopt. Het blijkt dat zelfs als de bron van de foute informatie de bewering heeft ingetrokken en de betrokkenen hebben toegegeven dat het gebaseerd was op leugens, het nog moeilijk is om de desinformatie ter zijde te schuiven.
Er zijn allerlei redenen te bedenken, maar er is er één die te maken heeft met de wijze waarop ons geheugen werkt: we vinden het veel makkelijker om de kern te herinneren dan de details. Gewoonweg omdat het wel zo handig is als we iets op die manier herinneren. Neem bijvoorbeeld het feit dat het bereiden van vlees de verteerbaarheid verbetert. We generaliseren dat tot de overtuiging dat veel van ons voedsel smakelijker wordt door koken.
Het nadeel van deze wijze van herinneren is dat we wel de kern van een verhaal herinneren (de maan is van kaas), maar vergeten dat de bron van die wijsheid weinig betrouwbaar was (een stout kind).
8 MANIEREN OM VERKEERDE INFORMATIE TE WEERLEGGEN
Is het toch mogelijk om valse informatie te weerleggen? Lewandowsky en zijn mede-auteurs zeggen van wel, maar het is moeilijk en het lukt alleen met de volgende 8 psychologische handgrepen:
1) Meer dan alleen maar de simpele waarheid
Iemand van gedachten doen veranderen lukt niet door hem alleen maar te vertellen dat hij zich vergist; was dat maar zo. Om overtuigd te worden, willen mensen een alternatieve verklaring voor het gebeurde horen en als het even kan ook de reden voor de leugen bij de bron.
2) Kort en Krachtig
Het alternatieve verhaal moet zeker niet te ingewikkeld klinken. Hoe korter hoe overtuigender. Overdaad aan informatie maakt dat men zich afsluit voor het verhaal; een paar pakkende uitspraken zijn genoeg.
3) Herhaal niet de mythe zelf
Probeer het herhalen van het oorspronkelijke verhaal te vermijden. Men onthoudt nu eenmaal de kern van de boodschap makkelijker en dus is herhalen de beste manier om de fout in te gaan.
4) En nu komt er een portie desinformatie….
De mythe moet wel één keer herhaald worden, zodat men weet waarover je het hebt. Maar dan wel eerst aankondigen dat het om de foute informatie gaat.
5) Feiten, feiten, feiten
Als de mythe is aangegeven, is het tijd om de feiten op een rij te zetten. Elke herhaling maakt het weerwoord ook sterker. Vergeet nooit de kracht van herhaling (zie ook: The Illusion of Truth).
6) Val de bron zelf aan
Wat is de bron van de desinformatie? En wat weten zij dan wel? Niets! Spoor de mensen maar aan om extra sceptisch te zijn.
Eén van de uitdagingen is hier wel dat men graag diegene gelooft die dingen zegt die passen in het wereldbeeld van de toehoorder. Dus is het heel belangrijk om….
7) Bevestig hun wereldbeeld…
Je moet de toehoorders aan jouw kant houden, zelfs als je dingen zegt die ze liever niet horen. Dat kan door de zaak zo voor te stellen dat hij past in hun wereldbeeld.
Dus tegen een persoon die de geboorteplaats van Obama betwijfelt, moet je zeggen: we houden geen van tweeën van die man, maar hij is wel op Hawaï geboren.
Om mensen iets te vertellen wat ze niet aanstaat, is altijd een vorm van koorddansen. Ver genoeg gaan om je punt te scoren, maar niet zo ver dat je ze tegen je in het harnas jaagt.
8) Bevestig hun ego
Een andere manier om de natuurlijke weerstand tegen feiten te omzeilen, is om de eigenwaarde van die toehoorder te strelen. Dus ze met een omweg het idee geven dat het zaken betreft die hun gezin, hun vrienden en hun idealen aangaat.
Onderzoek wees uit dat het mensen helpt om met cognitieve dissonantie om te gaan als hun eigen wereld rechtstreeks wordt aangesproken.
MODDER KLEEFT
Natuurlijk zijn al deze methoden gesneden koek voor opinieleiders en mensen die invloed willen uitoefenen. Maar juist daarom is het belangrijk er kennis van te nemen. Zoals Lewandowsky en medeauteurs concluderen: Het bijsturen van desinformatie is cognitief gezien hetzelfde als het overbrengen van onjuiste informatie aan mensen die tot dan wel goed geïnformeerd waren. Dus is het belangrijk voor de gewone man om een basis begrip te hebben over de effecten van foute informatie. Het in brede kring aanwezige inzicht dat sommigen misschien wel met modder gooien omdat ze geloven dat modder gezien zijn kleverige aard altijd wel wat beklijft…zal bijdragen aan een goed geïnformeerd publiek.
Met dank aan Piet Rademaker voor de vertaling en Jan Broekhof voor enkele correcties.
Vorig jaar waren we rond deze tijd met een ‘Kloptdatwel delegatie’ in Berlijn waar toen het 6e wereldcongres voor skeptici plaatsvond. Het was een geslaagd evenement met interessante lezingen en bovendien erg gezellig. Op Kloptdatwel hebben we er vorig jaar een heel aantal berichten over geschreven. Tijdens het afscheidsetentje, dat tevens als vergadering van de ECSO (de Europese skeptici) diende, hebben de Zweden belooft om in 2013 een congres in Stockholm te zullen organiseren en dat hebben ze inmiddels gedaan! Het congres vindt plaats van 23 tot 25 augustus (volgens de Zweedse skeptici was het land in augustus op zijn mooist en heb je dan de beste kans op mooi weer daar).
Het thema van de conferentie is ‘ESCape to Clarity!’ en Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij is een van de sprekers! De volledige lijst met sprekers staat hieronder:
Anna Bäsén (Sweden): Undercover Health Journalism
Chris French (UK): Psychological Perspectives on Paranormal Belief and Experience
Maria Berglund (Sweden): Våra opålitliga hjärnor: hur fel vi uppfattar världen och hur fel vi tänker om det vi uppfattar
Dénis Caroti (France): CorteX and Chomsky’s Wish
Kendrick Frazier (US) of the Committe for Skeptical Inquiry: title to be announced.
Christer Fuglesang (Sweden): ESA: Did You Know That You Too Are Co-Owner of a Space Agency?
D.J. Grothe (US) of the James Randi Educational Foundation: Critical-thinking Teaching Materials for Schools
Kristine Hjulstad (Norway): How Magicians Fool Our Brains
Catherine de Jong (Netherlands): Pseudoscientific Addiction Treatments
Dan Larhammar (Sweden): Nytt och trendigt inom alternativmedicinen
Max Maven (US) does magic
Michael “Marsh” Marshall (UK): Bad News. PR and Spin in the Media
Beatrice Mautino (Italy): Solving Mysteries to Learn Science (and Vice Versa)
Hans Rosling and Ola Rosling (Sweden): A Fact-based Worldview Through Animated Data
Hayley Stevens (UK): A Skeptic’s Guide to Ghost Hunting
Tom Stone (Sweden): The Art of Deception
Barbro Walker (Germany): A Close Look at Brain Gym
Tomasz Witkowski (Poland): Is Psychology a Cargo-Cult Science?
Voor meer informatie en het reserveren van plaatsen zie de website http://euroscepticscon.org/