Kloptdatwel?

acupunctuur

BTW-feuilleton deel 329: ook in hoger beroep BTW-vrijstelling voor arts-acupuncturist

by 26 Comments

In navolging van eerder de rechtbank heeft nu ook het Gerechtshof Den Bosch bepaald dat een arts-acupuncturist is vrijgesteld van de verplichting BTW af te dragen. De argumentatie van het hof is enigszins anders dan die van de rechtbank, maar niet per se beter. Hoewel cassatie nog mogelijk is, zijn er ook tekenen dat de Belastingdienst de handdoek in de ring gooit, mede in het licht van andere uitspraken van rechters over chiropractoren en paranormale therapeuten.

BTW-feuilleton deel 329: ook in hoger beroep BTW-vrijstelling voor arts-acupuncturist 1

De bedoeling van de nogal ingewikkeld geformuleerde vrijstellingsbepaling in de Wet op de omzetbelasting leek duidelijk: artsen die homeopathie, acupunctuur of aanverwante alternatieve diensten leveren, dienen over díe diensten BTW af te dragen. Vrijgesteld zijn sinds 1 januari 2013 alleen “de diensten op het vlak van de gezondheidskundige verzorging van de mens door beoefenaren van een medisch of paramedisch beroep die een op dit beroep gerichte opleiding hebben voltooid waarvoor regels zijn gesteld bij of krachtens de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, voor zover deze diensten tot het gebied van deskundigheid van dit beroep behoren en onderdeel vormen van bedoelde opleiding”. In september vorig jaar oordeelde de Rechtbank Zeeland-West-Brabant dat een arts-acupuncturist een beroep kon doen op deze bepaling. Dat oordeel is nu door het Gerechtshof Den Bosch bevestigd in een lang arrest. Veel woorden zorgen echter niet automatisch voor een betere motivering. Ik bespreek enkele opvallende onderdelen van de hofuitspraak.

Lange citaten

Ooracupuncturisten zien een omgekeerde foetus in de oorschelp. Klachten elders in het lichaam corresponderen met punten op de oorschelp. (afbeelding van http://www.acuwatch.org
Ooracupuncturisten zien een omgekeerde foetus in de oorschelp. Klachten elders in het lichaam corresponderen met punten op de oorschelp. (afbeelding van http://www.acuwatch.org)

Het hof citeert uitvoerig uit een informatiefolder van de arts in kwestie (r.o. 2.3). Die folder heeft een hoog “andere dokters zijn dom”-gehalte. Déze dokter behandelt geen klachten, maar mensen met klachten en legt accenten “op gebieden die bij andere dokters waar [sic] niet meer vanzelfsprekend aan bod komen, zoals aandacht voor (gezonde) voeding, leefstijl en gewoonten, de sociale context, medische voorgeschiedenis enzovoort.” We lezen dat de arts meent dat op de oorschelp “punten te vinden [zijn] die in relatie staan met andere delen van het lichaam” en dat je ooracupunctuur kunt inzetten als hulp bij stoppen met roken. Zijn belangrijkste behandelwijzen zijn ooracupunctuur en ‘gewone’ acupunctuur. Preparaten, waaronder homeopathische middeltjes, kunnen hierbij ook toegepast worden. Een disclaimer bevat de folder ook: de door deze arts toegepaste behandelwijzen zijn “(nog) niet algemeen wetenschappelijk aanvaard”. Gevolgd door de bekende klacht dat Nederland op dit gebied erg achterloopt bij andere landen. De relevantie van het citeren van deze lappen tekst wordt lang niet altijd duidelijk. Wel wordt duidelijk wat voor nonsens allemaal onder de vrijstelling valt.

Ook de wetsgeschiedenis wordt ruimhartig geciteerd (r.o. 4.5-4.6). Dat is in die zin behulpzaam dat nog eens goed duidelijk wordt dat de wetgever beoogde de vrijstellingsregeling voor alternatief werkende artsen te laten vervallen. Misschien heeft hij het niet duidelijk en zorgvuldig genoeg opgeschreven, de intentie was zonneklaar.

Procesorde

De rechtbank krijgt een kleine tik op de vingers van het hof. Zij blijkt op eigen houtje te hebben vastgesteld dat er aan de Universiteit Utrecht een keuzevak over complementaire zienswijzen in de zorg wordt gegeven. Nu mogen rechters in het bestuursrecht ambtshalve de feiten aanvullen, maar ze moeten partijen wel de gelegenheid geven op deze feiten te reageren. De rechtbank heeft dat niet gedaan en daarmee de goede procesorde geschonden, aldus het hof. Die constatering heeft verder geen gevolgen voor de uitkomst van de zaak, maar het blijft raadselachtig waarom de rechtbank zo overijverig te werk is gegaan. De aanwezigheid van het genoemde keuzevak in Utrecht speelde een belangrijke rol bij het oordeel van de rechtbank dat acupunctuur onderdeel is, althans kan zijn van de opleiding tot arts. En dat is weer een wettelijke voorwaarde voor BTW-vrijstelling.

Deskundigheidsgebied

Van belang voor de BTW-vrijstelling is dat de verrichte diensten tot het gebied van deskundigheid van een arts behoren. Volgens het hof is dat bij acupunctuur het geval. Hierbij maakt het hof het minder bont dan eerder de rechtbank, die er het nogal magere ZonMw-rapport over complementaire zorg en een vreemde resolutie van de Amerikaanse senaat over natuurgeneeskunde bijsleepte. Het hof knoopt aan bij de tekst van de Wet BIG: die zegt dat tot het deskundigheidsgebied van een arts behoort “het verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst”. En daaronder vallen volgens diezelfde wet weer “alle verrichtingen – het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen -, rechtstreeks betrekking hebbende op een persoon en ertoe strekkende hem van een ziekte te genezen, hem voor het ontstaan van een ziekte te behoeden of zijn gezondheidstoestand te beoordelen”.

Ac_chart_300pxAls je dit letterlijk neemt, en dat doet het hof dus, valt onder het deskundigheidsgebied van een arts dus álles wat maar de strekking heeft een patiënt te genezen, voor ziekte te behoeden of de diagnosticeren. Dus ook een behandeling bestaande uit aderlaten in combinatie met bidden, homeopathisch immuniseren of het stellen van een diagnose met elektroacupunctuur volgens Voll. Allemaal gericht op het genezen of het voorkomen van ziekte, dan wel het stellen van een diagnose. Maar tegelijkertijd gespeend van enige wetenschappelijk onderbouwing. Is dat bezwaarlijk? Volgens het hof niet als het om acupunctuur gaat:

“4.10. De omstandigheid dat de wetenschappelijke waarde en effectiviteit van acupunctuur niet algemeen aanvaard zijn, zoals belanghebbende in zijn onder 2.3 geciteerde informatiefolder ook vermeldt, doet aan het vorenstaande niet af. Enerzijds kan uit de onder 2.9 vermelde notitie van de KNMG worden afgeleid dat niet-reguliere behandelwijzen, zoals acupunctuur, zo raken aan het verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst dat het nodig was hiervoor aan artsen gedragsregels te geven. Anderzijds kan uit de onder 2.9 vermelde notitie van de KNMG worden afgeleid dat niet-reguliere behandelwijzen niet dermate ver verwijderd zijn van hetgeen een arts doet of dermate ongeschikt zijn voor genezing of preventie van een ziekte of beoordeling van de gezondheidstoestand van de patiënt dat het een arts zou zijn verboden dergelijke behandelwijzen toe te passen, hetgeen wordt bevestigd door het onder 2.6 vermelde feit dat acupunctuurbehandelingen door 70% van de zorgverzekeraars worden vergoed (afhankelijk van de voorwaarden van de (aanvullende) zorgverzekering).”

Wat staat er echter in deze KNMG-notitie? Dit:

“Met reguliere behandelwijzen wordt in dit standpunt gedoeld op methoden van diagnostiek, preventie en behandeling die gebaseerd zijn op de kennis, vaardigheden en ervaring die nodig zijn om de artsentitel te behalen en te behouden, die algemeen door de beroepsgroep worden aanvaard en deel uitmaken van de professionele standaard. Niet-reguliere behandelwijzen zijn methoden van diagnostiek en behandeling die buiten deze omschrijving vallen.”

Met andere woorden, behandelingen als acupunctuur vallen niet onder de methoden van behandeling gebaseerd op kennis, vaardigheden en ervaring die nodig zijn om de artsentitel te behalen en te behouden, worden niet algemeen door de beroepsgroep aanvaard en maken geen deel uit van de professionele standaard. Dan is het vreemd om mede op basis van deze notitie te concluderen dat acupunctuur tot het deskundigheidsgebied van een arts behoort. Lezing van de rest van de geciteerde KNMG-notitie leidt eerder tot de conclusie dat alternatieve behandelingen alleen in een strak gereguleerde context mogen plaatsvinden en dat ze dus eerder buiten het deskundigheidsgebied van een arts vallen, ook al worden ze toegepast door artsen.

Onderdeel van de opleiding

Een tweede eis voor BTW-vrijstelling is dat de diensten onderdeel vormen van een Wet BIG-opleiding. Net als de rechtbank concludeert het hof dat het curriculum van de artsenopleiding niet bij of krachtens de Wet BIG geregeld is. Invulling van dat curriculum is aan de universiteiten overgelaten. De rechtbank concludeerde vervolgens aan de hand van twee keuzevakken in Utrecht en Groningen over complementaire en alternatieve geneeswijzen dat acupunctuurbehandelingen onderdeel konden vormen van de artsenopleiding. Dat was om meerdere redenen een merkwaardige overweging, al was het alleen maar omdat iets leren over acupunctuur iets heel anders is dan leren hoe je acupunctuur moet toepassen. Het hof gebruikt de keuzevakken niet als argument, althans niet hier. Het concludeert slechts dat in de Wet BIG of de daarop gebaseerde lagere regelgeving geen antwoord kan worden gevonden op de vraag welke specifieke handelingen deel uitmaken van de artsenopleiding.

Is dit nu overtuigend? Een andere redenering was ook mogelijk geweest. De vrijstellingsbepaling van de Wet op de omzetbelasting gebruikt het woord ‘opleiding’ twee keer. Een beroepsbeoefenaar moet een “opleiding hebben voltooid waarvoor regels zijn gesteld bij of krachtens de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg” en de verrichte diensten moeten “onderdeel vormen van bedoelde opleiding”. Voor de artsenopleiding zijn regels gesteld in het Besluit opleidingseisen arts. Die zijn gericht op bepaalde, ook door het hof genoemde competenties, die in de bijlage bij het Besluit tamelijk uitgebreid worden beschreven. Daar staat bijvoorbeeld dat de arts de bekwaamheid heeft “het therapeutisch arsenaal – eenvoudige chirurgische en farmaco therapeutische behandelingen – van het vakgebied toe te passen” en “basale eerste hulp te geven” (onder 1.2). Over energie weer laten stromen met behulp van naalden is niets opgenomen. Wel moet de arts als academicus de principes van kritisch denken kunnen toepassen op bronnen van medische informatie (6.3) en waar mogelijk besluiten nemen op basis van evidence based medicine (6.4), wat er nu niet bepaalt op wijst dat (oor)acupunctuur onderdeel is of zou moeten zijn van de opleiding.

Het hof leest de vrijstellingsbepaling kennelijk zo dat het hele curriculum in de wet of het Besluit opleidingseisen arts moet zijn geregeld. Dat is een heel strakke interpretatie, die niet noodzakelijkerwijs voortvloeit uit de tekst van de vrijstellingsbepaling en ook niet past in het Nederlandse systeem van onderwijswetgeving, waar wettelijke doelen en competenties vaak gecombineerd worden met de vrijheid van instellingen om het curriculum te bepalen. Dat is juist bij de opleiding tot arts het geval. Om te beoordelen of acupunctuurbehandelingen onderdeel uitmaken van de artsenopleiding moet je dan ook niet alleen kijken of die behandelingen in de Wet BIG of het Besluit opleidingseisen arts genoemd worden, maar juist naar wat de universiteiten in hun curricula hebben opgenomen. Dan is evident dat acupunctuur geen onderdeel van de opleiding tot arts vormt, een constatering waaraan het bestaan van keuzevakken voor een handjevol studenten aan twee universiteiten niet af kan doen.

BTW-richtlijn

Flag_of_Europe.svgBij deze door het hof geconstateerde stand van zaken moet het nagaan of een richtlijnconforme uitleg van de Wet omzetbelasting – dat wil zeggen een uitleg in het licht van de tekst en strekking van de Europese BTW-richtlijn – meebrengt dat ook een arts-acupuncturist recht op vrijstelling heeft. Hier speelt het fiscale neutraliteitsbeginsel een rol. Dat neutraliteitsbeginsel wordt geschonden als reguliere behandelingen zijn vrijgesteld van BTW-betaling en die van de arts-acupuncturist niet, terwijl diens behandelingen voor de patiënt een gelijkwaardig kwaliteitsniveau hebben. Hier gaat het hof mijns inziens veel te kort door de bocht:

“4.22 In het onderhavige geval staat het volgende vast:

– belanghebbende is arts;

– belanghebbende heeft de postacademische acupunctuuropleiding van de NAAV voltooid;

– belanghebbendes acupunctuurbehandelingen worden door 70% van de zorgverzekeraars vergoed, afhankelijk van de voorwaarden van de (aanvullende) zorgverzekering;

– belanghebbende is, evenals alle andere artsen, gebonden aan de onder 2.9 vermelde gedragsregels van de KNMG;

– belanghebbende is als arts onderworpen aan het medisch tuchtrecht; en

– in het kader van de artsenopleiding aan de universiteiten van Groningen en Utrecht kan een keuzevak worden gevolgd in complementaire geneeswijzen.

Gelet op het vorenstaande is het Hof van oordeel, dat het kwaliteitsniveau van belanghebbendes acupunctuurbehandelingen wordt bepaald door zijn hoedanigheid als arts. Belanghebbende dient zijn diagnose te stellen vanuit zijn expertise als arts en hij moet ervoor waken dat zijn acupunctuurbehandelingen niet in de weg staan aan door artsen toegepaste reguliere behandelwijzen. Belanghebbendes acupunctuurbehandelingen zijn aanvullend op de (voor de omzetbelasting vrijgestelde) reguliere behandelwijzen van artsen, hij dient zich rekenschap te geven van de voor- en nadelen van acupunctuur ten opzichte van de door artsen regulier toegepaste behandelwijzen en hij dient de patiënt daaromtrent te informeren. Aldus is gewaarborgd dat belanghebbendes acupunctuurbehandelingen van (minstens) een gelijk niveau zijn als de door de artsen verleende diensten, die zijn vrijgesteld voor de omzetbelasting.”

Het hof is hier wel heel goed van vertrouwen. “Postacademische acupunctuuropleiding” is wel erg veel eer voor een interne opleiding van de NAAV. Deze is natuurlijk niet geaccrediteerd door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO), de organisatie die bijvoorbeeld ook de kwaliteit van het hoger beroepsonderwijs en universitaire opleidingen bewaakt. Cees Renckens citeerde enkele jaren terug uit een NAAV-scriptie. Ancestrale energie, karmische invloeden, qi en chakra’s vlogen je om de oren. Reden genoeg dus om aan de kwaliteit van deze “postacademische opleiding” te twijfelen. Maar het is niet heel verrassend dat het hof dat niet doet. Ditzelfde hof nam namelijk de opleiding tot paranormaal therapeut aan het Johan Borgman College[1] te Amsterdam volstrekt serieus en meende dat die opleiding van HBO-niveau was. De Hoge Raad vond dat niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd (zie het naschrift bij dit stuk).

Dat vergoeding door zorgverzekeraars niets zegt over de kwaliteit van de behandelingen, aangezien zorgverzekeraars hun (aanvullende) pakketten voornamelijk op basis van economische motieven vaststellen (en dus ook wel eens acupunctuur schrappen!), is een punt dat al zo vaak gemaakt is, dat ik het bij deze constatering laat. De KNMG-notitie is hiervoor reeds genoemd, en het is opvallend dat het woord ‘kwaliteit’ of woorden van gelijke strekking totaal afwezig zijn in de door het hof geciteerde gedeelten van de notitie. Het woord “schade” – breed op te vatten volgens de notitie – staat er daarentegen vier keer in. Dat lijkt ook de belangrijkste drijfveer van de notitie te zijn: voorkomen dat artsen zozeer van reguliere behandelwijzen wegdrijven dat patiënten valse hoop geboden wordt en zij worden weggehouden van mogelijk effectieve conventionele behandelingen. Met de kwaliteit van de niet-reguliere behandelingen heeft dat niet veel te maken.

Ook de opmerking over het tuchtrecht is niet echt overtuigend. Enigszins cynisch zou je kunnen stellen dat er inderdaad wel eens een arts-acupuncturist door een tuchtcollege is doorgehaald in het BIG-register, maar dat de patiënt toen al overleden was. Belangrijker is dat tuchtcolleges geen volledige kwaliteitstoets verrichten. In maart van dit jaar moest het Regionaal Tuchtcollege te Amsterdam bijvoorbeeld oordelen over het handelen van een integraal natuurarts (lid van de AVIG). De arts kreeg een schorsing wegens een slecht begrensde arts-patiëntrelatie, maar:

“Over de geneeskundige behandeling van verweerster heeft het college geen tuchtrechtelijke aanmerkingen: Verweerster is werkzaam als integraal natuurarts en niet (meer) werkzaam als allopathisch of regulier arts. Daarbij past een andere wijze van behandeling van patiënten, die in Nederland voor basisartsen niet ongeoorloofd is.”

Gevolgd door de nodige overwegingen waaruit blijkt dat het tuchtcollege enigszins marginaal toetst. Klager kreeg ook nog tegengeworpen dat hij “bewust heeft gekozen voor deze integrale (natuur)geneeskunde, zoals door verweerster ook wordt uitgeoefend”. Dan moet je dus kennelijk niet zeuren als de kwaliteit van de behandelingen je niet bevalt. Ook daarom denk ik dat het tuchtrecht hooguit als een halve kwaliteitswaarborg functioneert.

Ten slotte: daar zijn ze weer, de keuzevakken in Utrecht en Groningen. Waarom het hof ze nog noemt, is onduidelijk. De arts in kwestie heeft die vakken niet gevolgd: hij heeft blijkens de uitspraak in Maastricht gestudeerd.

Slot

Vrouwe Justitia (foto: Marion Golsteijn, CC BY-SA 4.0-licentie via Wikimedia Commons)
Vrouwe Justitia (foto: Marion Golsteijn, CC BY-SA 4.0-licentie via Wikimedia Commons)

Vrouwe Justitia heeft met deze uitspraak de blinddoek wellicht iets te ver over haar ogen getrokken. De hofuitspraak kan niet overtuigen, maar voorlopig moeten we het er mee doen. Er is nog cassatie tegen de uitspraak mogelijk, maar het is onduidelijk of de belastinginspecteur daar nog trek in heeft. De uitspraak van de Hoge Raad over de paranormaal therapeut is hem natuurlijk ook bekend. Ook al gaat deze uitspraak over het oude recht – d.w.z. de situatie vóór 1 januari 2013 – de uitspraak werkt kennelijk door in het huidige recht. De Rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft hem immers al gebruikt om chiropractoren aan vrijstelling te helpen en de Belastingdienst is daar kennelijk in mee. Eerder nog kondigde de belastinginspecteur aan in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak inzake de chiropractoren, maar de vraag is of dat nog wordt doorgezet.

Een andere vraag is hoeveel procedures er nog gaan volgen. Zie ik het goed, dan zijn bijvoorbeeld lekenacupuncturisten nog niet vrijgesteld. De argumentatie van het hof ziet uitsluitend op BIG-geregistreerde artsen. Ook lekenhomeopaten hoeven nog niet direct op een milde behandeling van de Belastingdienst te rekenen. Zelfs de paranormaal therapeut die de zaak bij de Hoge Raad won, moet in principe gewoon BTW betalen (hij is immers niet BIG-geregistreerd), tenzij de rechter anders oordeelt.

Niettemin is het wellicht goed als ‘de politiek’ nu eens van zich laat horen. In 2012 is wetgeving aangenomen door beide Kamers, die nu al driemaal door rechters anders wordt uitgelegd. De maatregel moest 65 miljoen euro opleveren. Zelfs als de genoemde lekenbehandelaars belastingplichtig blijven, omdat ze niet kunnen aantonen dat hun behandelingen van gelijkwaardig niveau zijn als die van (alternatieve) artsen, zal er maar een fractie van dat bedrag overblijven. Neemt de wetgever dat verlies of neemt hij nieuwe, betere, uitgebreidere en vooral: principiëlere wetgeving aan? We wachten het af.

[1] Johan Borgman (1889-1976) was een bekende paranormaal genezer. Hij eindigde op de derde plaats van de meest notoire genezers van de twintigste eeuw.

Skeptics in the Pub Amsterdam: Skeptische Pub Quiz

by 5 Comments

Teesside-Skeptics-in-the-Pub

Update 8 augustus: deze meeting gaat niet door wegens te weinig aanmeldingen. 

 

Op maandag 10 augustus zal er in Café de Doffer de maandelijkse Skeptics in de Pub plaatsvinden. Deze maand zal er een Skeptische pub quiz georganiseerd worden. De meest rare claims en bijzondere wetenschappelijke feiten zullen de revue passeren.

Meer informatie is te vinden via Meetup of Facebook.

Het concept van Skeptics in the Pub is ontstaan in Londen in 1999 en vindt over de hele wereld navolging. De eerste groep in Nederland was Skeptics in the Pub Den Haag. De tweede Nederlandse groep is dus degene in Amsterdam. In Amsterdam zal er iedere 2e maandag van de maand een Skeptics in the Pub worden georganiseerd waarbij een spreker een engelstalige presentatie van 30-60 minuten houdt in een informele setting. Na de presentatie is er ruimte voor vragen en een goed gesprek aan de bar.

Smakeloze reclame voor Traditionele Chinese Geneeskunde afgekeurd

by 15 Comments

De Reclame Code Commissie heeft een advertentie van Chinees Medisch Centrum Big Song afgekeurd wegens strijd met de goede smaak en het fatsoen. In de advertentie was een foto geplaatst van Andreas Lubitz, de co-piloot die Germanwings vlucht 9525 liet neerstorten en daarmee 150 mensen de dood injoeg. De advertentie suggereerde dat Lubitz teveel hitte in zijn lichaam had en dat de ramp met zijn vliegtuig mogelijk voorkomen had kunnen worden als hij zich volgens de Chinese geneeskunde had laten behandelen met kruiden. Smakeloos, aldus een klager, die van de Reclame Code Commissie volledig gelijk krijgt.

De advertentie verscheen in het krantje ZondagNieuws Westelijke Mijnstreek van 26 april 2015. Onder de kop “Hitte in het lichaam is mogelijk de fatale oorzaak van veel tragedies” werd de “mening van een Chinese therapeut met heel veel klinische ervaring” gegeven. Die vermeende expert mocht vervolgens onder een foto van co-piloot Lubitz een hoop onzin uitkramen over diens lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Lubitz zou tot het constitutionele type ‘bloedstase’ behoren, wat onder meer te zien zou zijn aan zijn gelaatskleur. Dit type zou gebaat zijn bij een dieet met veel (bij de wijze oude Chinezen natuurlijk niet bekende) tomaten, maar extra gevoelig zijn voor ‘westerse medicijnen’. Via slapeloosheid gaat dit type naar slaaptabletten, en vandaar naar depressies en uiteindelijk misdragingen en grote schade. Gelukkig kan acupuncturist Song Chunxi van Chinees Medisch Centrum Big Song 80% van deze mensen helpen met behulp van Chinese kruiden.

De bewuste advertentie. Klik voor vergroting.
De bewuste advertentie. Klik voor vergroting.

De Reclame Code Commissie is er kort over:

“Naar het oordeel van de Commissie gaat van de inhoud en de kop van de advertentie de sterke suggestie uit dat de ramp waarbij de co-piloot van het Germanwings toestel het vliegtuig heeft laten neerstorten en alle inzittenden zijn omgekomen, voorkomen had kunnen worden als de co-piloot zich volgens de Chinese geneeskunde had laten behandelen. De Commissie acht het in strijd met de goede smaak en het fatsoen dat adverteerder deze tragedie, die bij eenieder nog vers in het geheugen ligt, gebruikt voor het aanprijzen van zijn producten en diensten. De advertentie is om die reden niet in overeenstemming met artikel 2 NRC.”

Het gebeurt niet heel vaak dat de Reclame Code Commissie een reclame afkeurt omdat deze in strijd met de goede smaak of het fatsoen is. Die norm is namelijk nogal subjectief: wat de een vreselijk vindt, leidt bij de ander slechts tot schouderophalen. De reclame had natuurlijk ook als oneerlijk, want misleidend kunnen worden aangemerkt: voor alle beweringen over ‘bloedstase’ en wat daar aan aandoeningen of behandelingen bij komt kijken, wordt geen enkele onderbouwing gegeven.

Opnieuw voorwaardelijke celstraffen voor alternatieve behandelaars na dood borstkankerpatiënte

by 42 Comments

Het Gerechtshof Amsterdam heeft in hoger beroep opnieuw voorwaardelijke celstraffen opgelegd aan een arts-acupuncturist en een elektroacupuncturist en natuurgenezeres vanwege de dood van een aan hun zorg toevertrouwde patiënte. De vrouw overleed in maart 2011 aan uitgezaaide borstkanker. De beide arresten van het hof bevatten weinig nieuwe gezichtspunten over deze bijzonder onverkwikkelijke zaak. De hele horrorfilm wordt nog een keer afgespeeld, waarna de alternatieve behandelaars er met een iets lagere gevangenisstraf vanaf komen dan in eerste aanleg. De arts (inmiddels doorgehaald in het BIG-register) krijgt een voorwaardelijke celstraf van 8 maanden, de natuurgenezeres een eveneens voorwaardelijke celstraf van 4 maanden.

Opnieuw voorwaardelijke celstraffen voor alternatieve behandelaars na dood borstkankerpatiënte 2
Cmdr. Yevsey Goldberg conducts an acupuncture procedure. (foto: US gov | Flickr)

De eerdere uitspraken van de rechtbank zijn al uitvoerig besproken door Broer Scholtens op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. De opgelegde straffen waren toen respectievelijk 12 en 6 maanden voorwaardelijk. In hoger beroep wordt door het hof nog eens uitvoerig de lijdensweg van het slachtoffer geschetst, inclusief de door de “genezers” uitgevoerde behandelingen. Als je wist dat het allemaal goed was afgelopen met het slachtoffer, zou je er misschien om kunnen lachen, zo onzinnig is het allemaal. Maar in dit geval liep het dus fataal af. Het slachtoffer in kwestie liep al geruime tijd bij de (basis)arts-acupuncturist na in 2003 door haar rug te zijn gegaan. Ook was bij haar in 2005 in het ziekenhuis de ziekte van Lyme vastgesteld. Sinds begin 2006 had het slachtoffer ook contact met de natuurgenezeres. Eind 2006 ontdekte het slachtoffer een knobbeltje op de borst. Dat is begin 2007 in het ziekenhuis onderzocht en – uiteindelijk – als verdacht aangemerkt. Het slachtoffer is echter niet naar het ziekenhuis teruggekeerd voor nader onderzoek en een operatie. Vanaf dat moment begon een ware tragedie, die mede veroorzaakt werd door het feit dat tussen het slachtoffer en de arts-acupuncturist al in 2006 een vriendschappelijke band was ontstaan, die gaandeweg steeds hechter werd. Uiteindelijk verlieten de man en kinderen van het slachtoffer de echtelijke woning en twee jaar later trok de arts bij de vrouw in.

In plaats van het slachtoffer aan te sporen naar het ziekenhuis te gaan, hebben de beide alternatieve behandelaars haar juist actief afgeraden dat te doen, zo stelt het hof vast. Naar het ziekenhuis gaan zou niet kunnen “vanwege de straling” aldaar, die “onrustige cellen zou activeren”. In plaats van een ziekenhuisopname werd het slachtoffer onderworpen aan een keur van merkwaardige behandelingen:

– de natuurgenezeres stelde met behulp van elektroacupunctuur volgens Voll vast dat het slachtoffer een beschadiging door articaïne had opgelopen (een door tandartsen gebruikt verdovingsmiddel). De verdachte stelde dat zij de enige in Nederland is die zo’n articaïnebeschadiging kan behandelen. De behandeling bestond uit het ontgiften van het lichaam met homeopathische middelen in de vorm van druppels en korrels. Verder moest het slachtoffer een strikt “stralingsvrij” dieet volgen en was ook andere blootstelling aan straling uit den boze. Dus geen mobiele telefoons en internet, maar zeker ook geen foto’s of scans in het ziekenhuis.

– voedsel moest voor consumptie “gemeten” worden en vervolgens moest de straling in het eten worden geneutraliseerd door het op een placemat met het woord ‘neutralise’ erop te zetten. Het hof liet een stralingsdeskundige vaststellen dat de placemat niets deed, terwijl het RIVM geen farmacologisch actieve stoffen in de gebruikte korrels kon vinden. Het hof overweegt ook expliciet dat de door de natuurgenezeres “aan zichzelf toegedichte expertise – electro-accupuncturist [sic] en specialist op het gebied van articaïnebeschadiging – geen medisch wetenschappelijke grondslag heeft”. Dat is uiteraard juist, maar helaas is de spelling van het hof dat niet.

– het slachtoffer moest een hangertje met een zakje met korreltjes tegen de straling dragen.

– de arts heeft buisjes met korreltjes op het borstbeen van het slachtoffer geplaatst en haar haar arm laten opheffen. Aldus kon hij naar eigen zeggen aan de hand van haar reactie meten welke korreltjes zij nodig had. Dit zal wel een soort spiertest zijn geweest.

– de arts heeft ook toen de donkere plek bij de borst van het slachtoffer steeds groter werd haar alleen behandeld met metingen, acupunctuur, strijken en stralingskorrels. Het strijken wordt door het hof omschreven als “met zijn handen over haar lichaam (…) gaan zonder het lichaam daarbij aan te raken”, waarbij de man “de indruk [heeft] gewekt ‘iets’ te pakken en dit vervolgens weg te gooien”. Dit klinkt als therapeutic touch, maar het hof noemt het touch for health.

– de arts heeft toen het slachtoffer veel pijn leed pijnstillers geweigerd omdat het slachtoffer die niet zou kunnen verdragen. Fentanylpleisters mochten aanvankelijk wel, maar werden er door de verdachte later weer vanaf gehaald omdat het slachtoffer er misselijk van zou worden. Morfine mocht niet toegediend worden, omdat metingen zouden uitwijzen dat dit slecht zou vallen.

– een thuiszorgmedewerkster die begin 2011 constateerde dat de borst van het slachtoffer weggevreten was en dat slechts een vreselijk stinkende wond resteerde, kreeg van de arts te horen dat ze de wond niet mocht verbinden en er maar calenduladruppels op moest doen.

– de (reguliere) huisarts was er uiteindelijk in geslaagd het slachtoffer te bewegen tot bloedonderzoek, dat als uitslag sterk verhoogde tumormarkers liet zien. De huisarts liet daarop weten dat doorverwijzing naar een specialist noodzakelijk was, maar de alternatieve arts meende dat het slachtoffer leed aan de ziekte van Lyme. Van doorverwijzing kwam het dus niet.

Etcetera, etcetera. Pas vijf dagen voor haar dood accepteerde het slachtoffer een ziekenhuisopname. Toen was het natuurlijk al te laat.

EAV-apparaat (afbeelding uit het artikel in Skepter over electroacupunctuur volgens Voll van Dirk Koppenaal)
EAV-apparaat (afbeelding uit het artikel in Skepter over electroacupunctuur volgens Voll van Dirk Koppenaal)

Anders dan de rechtbank acht het hof ten aanzien van de arts het opzettelijk toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, waarbij het feit de dood ten gevolge heeft, bewezen (artikel 302 Wetboek van Strafrecht). De rechtbank achtte slechts zwaar lichamelijk letsel door schuld, bestaande in roekeloosheid en terwijl het misdrijf is gepleegd in de uitoefening van enig ambt of beroep, bewezen (artikel 308-309 Wetboek van Strafrecht). Voor het strafmaximum maakt dat nogal uit: op het eerste feit staat maximaal 10 jaar gevangenisstraf, op het tweede 2 jaar en 8 maanden. Het is dan ook eigenlijk wel een beetje vreemd dat het hof juist tot een lagere straf komt dan de rechtbank. Wellicht speelt hierbij ook mee dat de arts in de tussentijd al voor het regionaal tuchtcollege had moeten verschijnen en hem voorgoed het recht was ontzegd om weer in het BIG-register ingeschreven te worden (hij had de inschrijving al vrijwillig door laten halen). Het Openbaar Ministerie had nog gevorderd dat de verdachte gedurende zijn proeftijd geen handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg mocht verrichten, maar dat wijst het hof af. Het gevorderde verbod is volgens het hof te ruim en zou de verdachte mogelijk hinderen bij de uitoefening van zijn huidige beroep: deze ex-arts schijnt tegenwoordig als “lifecoach” aan de slag te zijn.

Bij de natuurgenezeres is het oordeel zwaar lichamelijk letsel door schuld, gepleegd in de uitoefening van ambt of beroep. Zij krijgt twee maanden minder gevangenisstraf dan in eerste aanleg. Hoewel het hof haar verwijt dat zij het slachtoffer “medicatie met een ontbrekende dan wel onbewezen effectiviteit” heeft gegeven, het slachtoffer actief ziekenhuisbezoek heeft ontraden, onvoldoende onderscheid heeft gemaakt tussen reguliere en alternatieve behandelingen en ook het slachtoffer onvoldoende geïnformeerd heeft, vindt het een voorwaardelijke straf van 4 maanden toereikend. Daarbij kent het hof gewicht toe aan haar gevorderde leeftijd (inmiddels 73 jaar) en haar toegenomen zelfinzicht: ze laat haar patiënten tegenwoordig een verklaring tekenen waarin staat dat ze haar patiënten geenszins afraadt om gebruik te maken van de reguliere geneeskunde. Kennelijk gelooft het hof dat zo’n papieren verklaring ook de werkelijkheid weergeeft. Ik ben geneigd dat wat naïef te noemen.

Broer Scholtens merkte in zijn eerdere bijdrage al terecht op dat de zaak veel overeenkomsten vertoont met de zaak-Millecam, waarin eveneens een borstkankerpatiënte weigerde zich regulier te laten behandelen en haar (on)heil zocht in het alternatieve circuit. Verder ging het ook in die zaak om gelijktijdige behandeling door leken en echte artsen die de weg kwijt waren. De gelijkenis tussen beide zaken is ook de advocaat van de beschuldigde arts-acupuncturist niet ontgaan. In hoger beroep vroeg deze het hof “niet een hogere straf op te leggen dan de straffen die het hof in de zaken Millecam heeft opgelegd”. Dat zal wel slaan op de in die zaak opgelegde straffen van 3-6 weken. Een andere gelijkenis met de zaak-Millecam is dat ook in dit geval het slachtoffer (begin 50) zeer sterk in de mogelijkheden van alternatieve geneeskunde geloofde. Blijkens de arresten van het hof had ze daar al sinds haar 18e grote belangstelling voor. De prijs voor meer dan 30 jaar geloof in alternatieve behandelingen was in dit geval een lijdensweg van meer dan vier jaar en een veel te vroege dood. Dan is het goed te constateren dat rechters geen 3-6 weken voorwaardelijke celstraf opleggen, al kun je je afvragen of 8, respectievelijk 4 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf wél recht doen aan de feiten. We zullen het ermee moeten doen.

Universitair Medisch Centrum Groningen verdient geld aan kwakzalverij (2)

by 33 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Eerder berichtte ik over mijn teleurstellende ervaringen met de voorzitter van de Raad van Bestuur van het UMCG en met de directeur van Triade, de vastgoedclub gelieerd aan het UMCG, die gebouwen verhuurt aan bedrijven, die samenwerking zoeken met wetenschappelijke onderzoekers.
Nadat een rechter de universiteit Groningen als voorbeeld had genoemd waar acupunctuur-onderwijs onderdeel uitmaakt van de medische studie, werd het pleit beslecht in het voordeel van de acupuncturist. Getriggerd door die rechtszaak verzocht ik het UMCG-bestuur in de persoon van voorzitter mr. Aartsen het Hwa To Centre de huur op te zeggen. Er werkt daar ook nog eens iemand die zich ten onrechte arts en dokter noemt: titelfraude, terwijl de andere medewerker slechts tandarts is. Vrolijk beweert men o.a. schizofrenie, neurose, depressie en het ‘maken/herstellen van een anusopening (proctotomieklachten)’ te kunnen behandelen met acupunctuur.

Potten met Chinese kruiden (?) in het Hwa To Centre
Potten met Chinese kruiden (?) in het Hwa To Centre

Eind september zette ik mijn queeste voort: ik werd zelf tot arts opgeleid in Groningen en die tolerantie t.o.v. het kwakzalvershol, dat het UMCG aan zijn borst koestert, is voor mij als alumnus extra onverdraaglijk. Ik meldde bij het IGZ-loket dat ‘dokter Yu-Shu Liu’ in Nederland geen dokter is en ook geen Groningse professor. Ik verzocht de betrokkene eerder al om zelf van die onverdiende titulatuur af te zien, maar dat deed ze niet. Mogelijk een gevalletje taalbarrière, de vrouw spreekt geen Nederlands.
Ook schreef ik vervolgens een intercollegiale brief aan de decaan van de Groningse medische faculteit, waarin ik hem op de hoogte bracht van de negatieve reacties van Aartsen en van Triade. Ik verwachtte bij hem, medicus immers, meer begrip voor het feit dat acupunctuur toch echt als kwakzalverij beschouwd moest worden en vroeg hem of ik hem soms van dienst kon zijn met het maken van ‘ketelmuziek’ nu de RvB-voorzitter van het UMCG niet gevoelig bleek voor mijn argumentatie. De vreemde indruk, die een alternatief centrum binnen het UMCG-terrein moet maken op de argeloze burger: het kan hem kennelijk weinig schelen. De decaan is Kuipers en hij is kinderarts.
Toen ik een week later van hem geen reactie had gekregen, toen besloot ik mijn eerste stuk erover op deze site te publiceren. Verheugd was ik toen ik eind oktober alsnog een brief op UMCG-papier ontving, maar helaas: niet van collega Kuipers, maar wederom van … mr. Aartsen! Wat bleek mij al ras: de decaan maakt deel uit van het UMCG-bestuur, samen met een register accountant en hoogleraar gynaecologie Van der Zee! Kuipers had mijn aan hem als decaan gerichte brief als een hete aardappel doorgeschoven naar mr. Aartsen en onthield zich zelf van een reactie. Ik vind het nog steeds merkwaardig dat de ene collega de ander niet wenst te beantwoorden, maar de post liever laat beantwoorden door de afdeling PR (zoals ik met het VUmc eens meemaakte) of door beroepsbestuurders, die vermoedelijk binnen de Raad van Bestuur de dienst uitmaken. Zo gingen dokters vroeger toch niet met elkaar om.

Aartsen legde nog wel uit dat het Groningse acupunctuuronderwijs facultatief wordt gegeven in het kader van de competentie ‘maatschappelijk handelen’, onderdeel van het verplichte Raamplan Artsopleiding 2009. Of er nog stage wordt gelopen bij dokter Yu-Shu Liu, die vraag bleef onbeantwoord. Mijn half badinerende en typisch intercollegiale vraag of ik hem als decaan misschien kon helpen met het maken van ‘ketelmuziek’ werd nu op afgepaste toon door mr. Aartsen van commentaar voorzien: het betreft een ‘oneigenlijk pressiemiddel’ en het UMCG laat zich daardoor niet onder druk zetten. Verdere correspondentie leek Aartsen niet zinvol. Die conclusie had ik zelf inmiddels ook al getrokken. Men sluit de gelederen en denkt vermoedelijk: ‘Het zijn natuurlijk wel kwakzalvers, maar het zijn nu een keer onze kwakzalvers.’