Kloptdatwel?

antivaccinatie mythes

Boekbespreking – Vaccineren. Doen of laten?

by 9 Comments

Boekbespreking - Vaccineren. Doen of laten? 1De Belgische skeptische vereniging SKEPP brengt sinds een aantal jaren boekjes uit in samenwerking met uitgeverij ASP. Het nieuwste deel in deze serie behandelt een uiterst actueel thema: vaccineren. Marleen Finoulst en Wietse Wiels, beiden arts en bestuurlid van SKEPP, schreven het.

In de eerste hoofdstukken wordt de geschiedenis van het vaccineren uiteengezet en vanzelfsprekend de resultaten die ermee behaald zijn besproken. Dit loopt van de ontwikkeling van het pokkenvaccin van Jenner tot de geavanceerde mRNA-vaccins die nu ingezet worden tegen het coronavirus.

Aan de orde komen ook de verschillende technieken die gebruikt zijn om vaccins te maken en hoe die dan werken in het menselijk lichaam. Duidelijk wordt bijvoorbeeld ook uitgelegd waarom mRNA-vaccins niet je DNA kunnen veranderen.

De uitleg hoe vaccins gemaakt worden blijft wat aan de oppervlakte. Ik had bijvoorbeeld best graag gelezen hoe je een ziekteverwekker nu precies verzwakt, zodat die veilig genoeg in een ‘levend vaccin’ kan worden verwerkt (zoals bijvoorbeeld bij het mazelenvaccin gedaan wordt), maar je kunt natuurlijk niet alles kwijt in een beknopt werk (118 pagina’s) over een onderwerp met zoveel facetten.

Veiligheid

De auteurs sluiten de ogen niet voor de minder succesvolle ervaringen met vaccins die er ook zijn geweest in het verleden. De bespreking daarvan maakt ook duidelijk dat procedures daardoor zijn aangescherpt en vaccinontwikkeling en de monitoring van de veiligheid op een steeds hoger niveau is komen te staan.

Uitgebreid staan Finoulst en Wiels stil bij de begrijpelijke vraag of die procedures bij de ontwikkeling van de COVID-19 vaccins niet opeens zijn losgelaten. Op zich gebeurt dat adequaat, maar ik vraag me af of het met een schematische weergave niet duidelijker gemaakt had kunnen worden waar de tijdswinst nu precies vandaan komt. Sowieso verbaast het me een beetje dat er in het boek helemaal geen gebruik wordt gemaakt van tabellen en grafieken.

Bijwerkingen, vaccintwijfel en mythes

In volgende hoofdstukken gaat het over de zinnige en minder zinnige kritiek die op vaccins bestaat en hoe onzinnige verhalen via sociale media (‘de fabeltjesfuik’) vaccintwijfel aanwakkeren.
De meest voorkomende mythes rondom vaccinaties komen aan de orde, ook de meer bizarre als dat er microchips in vaccins zouden zitten en Bill Gates er de wereldbevolking mee wil decimeren. De nadruk ligt echter op vragen die heel begrijpelijk zijn, zoals hoe groot het risico ingeschat moet worden dat er op langere termijn nog bijwerkingen kunnen opduiken (spoiler: heel laag, tot nu toe nooit aangetoond bij vaccins), of de veiligheid van adjuvants (spoiler: dat zit wel snor).

Ook hydroxychloroquine en Vitamine D komen langs. Nog steeds door sommigen op dubieuze gronden gepromoot als behandeling voor COVID-19. Dit kan misschien overkomen als een vreemde eend in de bijt, maar deze middelen worden vaak aangeprezen als alternatief voor vaccinatie.

Omgaan met twijfelaars

De bedenkingen die sommigen hebben bij vaccinatie worden door Finoulst en Wiels serieus genomen en ze waarschuwen er tegen om twijfelaars als verdwaasden weg te zetten. Toch zien ze, zeker bij de fanatiekere vaccintwijfelaars, alle reden om inhoudelijk tegengas te geven. Ze besluiten het boek met de volgende oproep:

Toch kan het, zeker bij meer luidruchtige types, geen kwaad om streng te wijzen op de meetbare gevolgen van hun gedachtegoed: meer ziekte en meer dood. Net zoals men bijvoorbeeld een racistische opmerking niet laat passeren, is het belangrijk om bij elke onjuiste bewering expliciet vraagtekens te plaatsen. Dat kan prima op een niet-oordelende manier. Verwacht ook niet dat believers na één filmpje of artikel overtuigd zijn: zo zitten mensen niet in elkaar. Geef de persoon tijd, en kom later nog eens op de kwestie terug.

We kunnen deze taak niet alleen overlaten aan enkele experts. Zelfs niet aan gezondheidswerkers en de overheid. Als we ons allemaal samen inspannen, belandt vaccintwijfel binnenkort bij de pokken en polio. In de geschiedenisboeken.

Vaccineren: gewoon doen!

Vaccineren: doen of laten? is bij onze Zuiderburen uitgegeven, vandaar dat de Nederlandse lezer een paar zaken tegen zal komen die bij ons anders zijn. Zo hebben wij geen vaccinatieplicht tegen polio, hebben we het over het BMR-vaccin ipv het MBR-vaccin, en zo nog wat van die kleinigheden. Verder is het taalgebruik net iets anders, maar in dit boekje stoorde me dat niet. Ik heb zelfs een nieuw woord geleerd: ‘gelule’ waar wij capsule zouden schrijven (andere associaties bij het woord laat ik geheel voor uw eigen rekening).

De lezer wordt niet lastig gevallen met voetnoten en de literatuurlijst achterin is vrij beknopt. Dit is waarschijnlijk een weloverwogen keuze, maar kan ook de indruk wekken dat we alles wat de auteurs als de wetenschappelijke consensus presenteren maar op hun gezag moeten aannemen. Het maakt het verhaal wat kwetsbaar voor aanvallen vanuit de hoek van antivaxxers, maar die behoorden waarschijnlijk toch al niet echt tot de doelgroep. Hoewel de vraag in de subtitel, “Doen of laten?”, neutraal klinkt, is het boek natuurlijk wel een sterk pleidooi vóór vaccinatie.

Op de paar genoemde punten van kritiek na, vond ik het gewoon een zeer aardig boek. Het is behoorlijk compleet, zeer actueel wat betreft de COVID-19-vaccins, en de belangrijkste argumenten die mensen kunnen doen twijfelen over de zin en veiligheid van die vaccins komen goed aan bod.

De mazelenuitbarsting in Oekraïne

by 23 Comments

In de eerste tien maanden van 2019 waren er 12.594 mazelengevallen onder de 513 miljoen inwoners van de Europese Unie. In Oekraïne met z’n 42 miljoen inwoners waren er in dezelfde periode 57.000 gevallen. Hoe kon het zo ontzettend mislopen in het Oost-Europese land? Al in 1968, toen Oekraïne nog een Sovjetrepubliek was, voerde de overheid verplichte vaccinatie in. Maar in het afgelopen decennium hebben inentingspercentages een aantal jaren rondom de 50% geschommeld. Vaak wordt het gewapende conflict met Rusland aangewezen als oorzaak van het instorten van de gezondheidszorg. Maar in werkelijkheid ligt het ingewikkelder.

Op 14 mei 2008 stierf de 17-jarige Anton Tisjtsjenko uit Kramatorsk. Dit was één dag nadat hij tegen de mazelen was ingeënt. Er ontstond grote ophef naar aanleiding van z’n overlijden. De president van het land raakte er bij betrokken, er werd een onderzoek ingesteld en de vaccinaties werden stopgezet. Binnen twee weken bleek dat Antons dood niets van doen had met z’n inenting. Inentingen werden hervat, maar het grote kwaad was reeds geschied.

In de dagen van het sovjetcommunisme werden er in Oost-Europa veel artsen opgeleid en werden er veel klinieken en ziekenhuizen opgezet. Maar met de beschikbaarheid van geavanceerde medische apparatuur was het veelal problematisch. Ook waren er vaak tekorten aan medicijnen. Daar kwam bij dat artsen, in tegenstelling tot in West-Europa, geen bovenmodale inkomens genoten. Dit alles leidde tot een systeem waarbij je slechts door middel van betaling van steekpenningen toegang kon krijgen tot serieuze gezondheidszorg. De Baltische staten en de meer succesvolle Oost-Europese landen hebben de gezondheidszorg na 1990 hervormd en gemoderniseerd. Maar Oekraïne stagneerde. Ook op veel andere gebieden is het land in de laatste paar decennia tragisch achtergebleven. De gemiddelde Oekraïner leidt bij voortduring een bestaan vol armoede, complottheorieën en corruptie. Wantrouwen jegens overheden en bedrijven is nog altijd groot. Door emigratie en lage geboortecijfers nam het inwonersaantal tussen 1990 en 2014 af van 52 miljoen tot 45 miljoen.

De mazelenuitbarsting in Oekraïne 2
Het jaarlijkse aantal gevallen van mazelen in Oekraïne sinds 1990 en het percentage kinderen dat de vaccinaties MCV1 en MCV2 ontving. De huidige uitbarsting duurt nog altijd voort: in de eerste 10 maanden van 2019 werden reeds 57.000 gevallen gemeld.

De grafiek hiernaast toont het resultaat van de rel na Antons dood. Al snel liet meer dan de helft van de Oekraïense ouders z’n kinderen niet langer inenten. Met een bevolking van meer dan 40 miljoen gaat het hier om gigantische aantallen.  Mazelenvaccinatie is tweedelig: MCV1 wordt toegediend als een kind ongeveer een jaar oud is en MCV2 komt een aantal maanden of jaren later. Wanneer slechts 50% de geplande vaccinaties ontvangt, dan leidt dat na vijf jaar tot zo’n drie miljoen personen die onvoldoende beschermd zijn.

Kinderen mogen in Oekraïne in het algemeen alleen naar school als ze een door een arts ondertekende inentingsverklaring hebben. Zo’n verklaring was evenwel eenvoudig te verkrijgen zonder inenting, maar tegen een kleine vergoeding. Voor ongeveer tien dollar kon je het ook online doen. De schatting is dat lange tijd ongeveer de helft van alle inentingsverklaringen frauduleus, dus zonder inenting, verstrekt zijn.

Vaccinatie was geen prioriteit voor de regering die van 2010 tot 2014 aan de macht was. Er werden te weinig vaccins aangekocht en er werden geen voorlichtingscampagnes gevoerd. In 2014 kwamen de Maidanrevolutie en de Russische annexatie van de Krim. Er begon toen ook een slepend gewapend conflict in het oosten van het land. De aankoop en toediening van vaccins raakten in die periode verder achter op schema.

Ulana Suprun werd in 1963 in Detroit geboren als kind van Oekraïense immigranten. Ze groeide op in een Oekraïense immigrantengemeenschap en ook tijdens en na haar medicijnenstudie is ze steeds actief betrokken gebleven bij Oekraïense organisaties. In december 2013 emigreerde ze naar Oekraïne. In eerste instantie werkte ze voor humanitaire instellingen, maar in de zomer van 2016 werd ze aangesteld als uitvoerend minister van Volksgezondheid. In 2019 brachten de presidentiële en parlementaire verkiezingen een nieuwe ploeg aan de macht en in augustus 2019 droeg Suprun de portefeuille over aan haar opvolgster.

De grafiek hierboven laat zien dat het percentage kinderen dat hun vaccinaties weer op tijd ontvangt na 2016 snel is toegenomen. In een interview dat ze deze maand gaf zegt Suprun dat het vaccinatiepercentage voor éénjarigen nu weer 92% is. Suprun ziet het na 2016 weer op de rails komen van de vaccinatieprogramma’s voor een groot deel als het resultaat van maatregelen die onder haar bewind zijn genomen. Een inentingsbewijs is niet langer een eenvoudige doktersverklaring. Een officieel bewijs gaat nu via het internet en bevat zowel de gegevens van het kind als het registratienummer van het vaccin. Verder worden er teams naar de meest getroffen gebieden gestuurd om mensen te vaccineren, opnieuw te vaccineren en te overtuigen van de noodzaak van vaccinatie. Maar wat volgens Suprun uiteindelijk het meeste effect sorteerde was de confrontatie met de ziekte. Sinds 2017 waren er 115.000 mazelengevallen. Het merendeel van de 41 dodelijke slachtoffers waren kinderen. In 2015 raakten verder twee kinderen verlamd door polio. Alleen een harde kern van antivaccinatie-activisten bleef onbewogen bij de persfoto’s van de jonge slachtoffers.

De Nederlandse Stichting Vaccinvrij geeft op haar website een geheel eigen draai aan de bovenstaande grafiek. Ze merken op dat de uitbarstingen plaatsgrepen toen de inentingspercentages hoog waren en dat er geen uitbarsting van betekenis was in de periode dat de percentages rond de 50% lagen. Dit vormt volgens de stichting het bewijs dat vaccinaties de mazelen niet voorkomen, maar juist veroorzaken.
Het is niet echt moeilijk om te begrijpen dat het niet op deze manier werkt. Een uitbarsting vindt plaats wanneer er na jarenlange toename een kritiek percentage van niet-resistente personen wordt bereikt. Het wordt dan mogelijk om enige tijd lang een kettingreactie in stand te houden waarbij iemand die besmet raakt gemiddeld ook meer dan één persoon aansteekt. In de Nederlandse bible belt blijkt bij herhaling dat het na een uitbarsting zo’n twaalf jaar duurt voordat er weer opnieuw een kritiek percentage is bereikt. Echter, het is legitiem om je af te vragen waar de vatbaren voor de uitbarsting van 2006 vandaan kwamen.
Al in maart 2006 verscheen hierover een wetenschappelijke studie. Een grondigere en uitgebreidere studie verscheen in 2008. Het merendeel van de gevallen in 2006 viel in de leeftijdscategorie 15-29 en het bleek dat de vaccins die deze groep had gekregen vaak verminderd werkzaam waren. Zo is het bijvoorbeeld essentieel dat het vaccin vanaf het moment van productie tot aan de toediening steeds gekoeld blijft. Dit is de zogenaamde “cold chain”. Uitgevallen elektrische stroom, het defect raken van apparatuur en het niet voorradig zijn van reserveonderdelen waren een manier van leven in de laatste jaren van de Sovjet-Unie en de eerste jaren van de Oekraïense onafhankelijkheid. Het wordt dan uiteraard moeilijk om de cold chain voor vaccins te handhaven.
De auteurs van het artikel uit 2008 vonden inderdaad dat personen die ‘s zomers ingeënt waren uiteindelijk gemiddeld vatbaarder waren dan personen die ’s winters ingeënt waren. De Sovjet-vaccins waren, ook als de cold chain wél functioneerde, vaak sowieso ondeugdelijk. De uitbarsting van 2006 was trouwens niet de eerste. Eerdere uitbarstingen in Oekraïne met zo’n 10.000 gevallen waren er in 1993, 1996 en 2001. Ook in Belarus, Kazachstan en in de Russische Federatie waren er in die periode uitbarstingen van mazelen.

De mazelenuitbarsting in Oekraïne 3
De drieënhalf jaar oude Anastasia krijgt een vaccinatie (foto: Unicef, 2017 | Flickr)

De wereldgezondheidsorganisatie, de WHO, is een agentschap van de VN. De organisatie heeft Oekraïne ingedeeld bij de 53 lidstaten van de Europese Regio. Aan het begin van de eeuw stelde de WHO zich tot doel om vóór 2010 de mazelen in de Europese Regio te elimineren.  Later werd die datum bijgesteld tot 2015. Het lijkt er echter steeds meer op dat eliminatie binnen een overzienbaar aantal jaren geen realistische doelstelling is.
In het geval van Oekraïne zijn het niet alleen de recente oorlogshandelingen die een terugslag teweegbrachten.  Het is eerder een opeenstapeling van calamiteiten die al een halve eeuw duurt. De vaccinatieprogramma’s onder het Sovjet-bewind hadden een beperkte effectiviteit. Maar het grote onheil kwam met de langdurige economische en sociale ontwrichting na de instorting van de Sovjet-Unie. Het lijkt erop dat de grote uitbarsting van 2018-2019 sinds enige maanden over z’n piek heen is. Het aantal gevallen van mazelen dat per week wordt gemeld daalt nu. In het bovengenoemde interview komt Ulana Suprun tot een cynische opsomming: “Soms is het nodig om mensen angst aan te jagen zodat ze zich ervan bewust raken dat ze spelen met het leven en met de gezondheid van hun kinderen. En zodat ze zich herinneren hoe lang-vergeten ziekten eruitzien.”

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen

by 31 Comments

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 4Als reactie op een stuk van een ChristenUnie-kamerlid dat uitlegt waarom vaccineren van kinderen een goed idee is, verscheen op de website van de Christelijk Informatie Platform (CIP) een stuk waarin de auteur drie redenen aangeeft waarom zij als christen haar kinderen niet heeft laten vaccineren. Lees u even mee?

Reden 1)
In de discussie over vaccinaties reageert de angst en angst dat je kind een ernstige complicatie overhoudt aan een besmettelijke ziekte mag nooit een reden zijn om te vaccineren omdat wij geloven dat de hemelse Vader nou eenmaal goed voor onze kinderen zorgt.

Er wordt even aan voorbij gegaan dat het voornamelijk de (onterecht aangewakkerde) angst voor bijwerkingen van vaccinaties is die voor discussies zorgt. Daarnaast zorgt de hemelse Vader blijkbaar niet voor de meer dan 5 miljoenen kinderen die jaarlijks voor hun 5e verjaardag overlijden.

Reden 2)
Tijdens de zwangerschap en bij de borstvoeding grijpen we zo min mogelijk omdat we er te weinig vanaf weten en vertrouwen we volledig op God. Waarom zouden we vanaf 8 weken er iets aan toevoegen? God heeft toch geen hulp nodig van ons mensen om het immuunsysteem zich te laten ontwikkelen?

Ik vraag me af of de moeder in kwestie foliumzuur genomen heeft om de kans op een open ruggetje te verkleinen. En of ze een behandeling voor zwangerschapsvergiftiging zou hebben geweigerd of een keizersnede bij een gecompliceerde stuitligging. Een hielprik, vitamine K en D zal het kind dan ook niet gehad hebben?

Reden 3)
Er is geen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de (lange termijn) gevolgen van vaccineren en er is geen goed registratie van negatieve effecten van vaccinaties. Hierbij uiteraard links naar Nederlandse Vereniging voor Kritisch Prikken en VaccinVrij.

Wacht even: dit zou toch een christelijk verhaal worden waarin angst geen rol mag spelen?!? En nu wordt er verwezen naar de grootste angstzaaiers op het gebied van vaccinaties. Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de nadelige effecten van vaccinaties en ieder land heeft een ieder land is er een organisatie waar bijwerkingen gemeld en onderzocht kunnen worden. Maarten Keulemans legt het naar aanleiding van de meningokokkenvaccinaties nog een keertje uit.

 

Antivaccinatiefabeltje leidt tot moordpoging op arts van consultatiebureau

by 3 Comments

Antivaccinatiefabeltje leidt tot moordpoging op arts van consultatiebureau 5

De Rechtbank Den Haag heeft onlangs een vrouw veroordeeld tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 4 jaar en TBS met dwangverpleging. De vrouw had getracht een consultatiebureau-arts te vermoorden. De reden? Ze was ervan overtuigd dat haar zoontje autistisch was geworden na een vaccinatie die door deze arts was gegeven. Het malicieuze fabeltje over de beweerde link tussen vaccinaties en autisme, al vele malen krachtig weerlegd, eiste hier bijna een mensenleven.

Van alle onzin die rondzingt over vaccinaties is de mythe van een verband tussen de toediening van vaccins – met name het BMR-vaccin wordt vaak genoemd – en het ontstaan van autisme toch wel het meest hardnekkig en het meest kwaadaardig. Het meest hardnekkig, omdat het er kennelijk niet toe doet hoe grondig deze mythe inmiddels is weerlegd. Diverse onderzoeken onder opgeteld miljoenen kinderen hebben nooit een verband aangetoond, maar de aanhangers van de theorie accepteren kennelijk alleen onderzoek dat zo’n verband wél aantoont. Het is bovendien het meest kwaadaardige sprookje, want het praat ouders – die immers de beslissing tot vaccinatie hebben genomen – volstrekt onterecht een levenslang schuldgevoel aan als hun kind autistisch blijkt te zijn. En het wijst met de beschuldigende vinger, soms op zeer intimiderende wijze, naar de artsen die de vaccinaties geven. In het beste geval worden die als gehersenspoelde idioten weggezet, in het ergste als misdadigers van het ergste soort die op de loonlijst van Big Pharma staan. Met zo’n klimaat is het vragen om ongelukken.

En die hebben zich nu dus voorgedaan. Niet in het gepolariseerde Amerika, waar we ons de moorden op abortusartsen nog herinneren, of in Pakistan, waar vaccinatieteams onder begeleiding van de politie hun werk moeten doen. Nee, gewoon hier in Nederland, in Zoetermeer om precies te zijn. De nu veroordeelde vrouw bedreigde het slachtoffer al meer dan een jaar omdat zij de arts die haar zoon een inenting gaf verantwoordelijk hield voor diens autisme. Eind augustus 2016 wist ze het beveiligde consultatiebureau waar de arts werkte binnen te dringen en het slachtoffer tweemaal met een stiletto te steken of te snijden. De arts raakte gewond aan haar slaap en wang, en is tot op de dag van vandaag nog niet aan het werk, waarbij het de vraag is of zij ooit nog haar beroep zal kunnen uitoefenen. De dader kon gelukkig snel worden overmeesterd door collega’s en is nu dus veroordeeld wegens poging tot moord en tevens voor bedreiging.

Voor het bewezen verklaren van een poging tot moord is nodig dat de dader ‘met voorbedachten rade’ een ander van het leven probeerde te beroven. Die voorbedachte raad kon hier tamelijk gemakkelijk worden aangetoond. Er waren diverse getuigen met wie de vrouw haar voornemens had gedeeld, op haar iPad was gezocht op termen als “taakstraf moord” en er kwamen WhatsApp-berichten boven tafel met weinig verheffende teksten als “Heb gezegd die kanker hindoestaans vrouw kan maar beter niet meer in zoetermeer werken want als ik haar vind is ze van mij”. De Haagse rechtbank zal wel eens moeilijker zaken behandeld hebben. Spijt heeft de veroordeelde vrouw blijkens het rechtbankvonnis niet: het slachtoffer zou haar verdiende loon hebben gekregen.

De vraag wie nu verantwoordelijk is voor dit drama is eigenlijk tweeledig. Strafrechtelijk bezien is de zaak eenvoudig: alleen de dader is verantwoordelijk. In dit geval gaat het om een vrouw met duidelijke psychiatrische problematiek. De geraadpleegde deskundigen – een psychiater en twee psychologen – constateren bij haar een borderline persoonlijkheidsstoornis, een chronische aanpassingsstoornis en zwakbegaafdheid. De vrouw is dan ook verminderd toerekeningsvatbaar. De kans op recidive is groot en een intensieve behandeling noodzakelijk.

De vraag naar de morele verantwoordelijkheid is veel lastiger. Een zwakbegaafde moeder verzint niet zelf dat er een verband zou zijn tussen vaccinaties en autisme, die wordt met die gedachte vergiftigd door anderen. Het minste wat we kunnen concluderen is dat het bepaald niet helpt dat er nog altijd vele tientallen – ook Nederlandstalige – websites zijn waarop dit gevaarlijke antivaccinatiefabeltje wordt verkondigd. Het helpt evenmin dat zogenaamde CEASE-therapeuten het fabeltje niet alleen in stand houden, maar het zelfs uitbuiten en veel geld verdienen aan het geven van valse hoop op ‘genezing’ aan wanhopige ouders, dit ondanks het feit dat de Reclame Code Commissie deze therapeuten meerdere malen op de vingers heeft getikt vanwege hun misleidende claims.
Ook het feit dat beroemdheden en andere invloedrijke figuren de ex-arts Andrew Wakefield, aartsvader van de autismemythe en uit zijn beroep gezet wegens wetenschapsfraude, een steuntje in de rug geven bij het vertonen van zijn propagandafilm Vaxxed, is weinig behulpzaam. Daarbij maakt het weinig uit of het gaat om acteurs of politici. En ook nepnieuws over prutstudies in dubieuze tijdschriften, waar het vooral om geld lijkt te draaien, helpen ons niet veel verder. Dat zulke studies meestal weer worden ingetrokken moge zo zijn, maar het is de publicatie die online blijft hangen, veel meer dan het daarna weer door de versnipperaar halen van het ‘onderzoek’ in kwestie.

Wat wel zou helpen, is als de media die over een zaak als de moordpoging op de Zoetermeerse arts berichten, klip en klaar zouden melden dat het verband tussen vaccinaties en autisme nooit bewezen is en op basis van uitvoerig onderzoek naar het rijk der fabelen kan worden verwezen. Als we echter kijken naar de berichtgeving in deze zaak – NOS, Telegraaf, AD – dan moeten we constateren dat zulke volstrekt feitelijk informatie niet met de lezers gedeeld wordt. Volstaan wordt met de vermelding dat de moeder de arts verantwoordelijk hield voor het feit dat haar zoontje autistisch was geworden na de vaccinatie, of woorden van gelijke strekking. Het zou erg fijn zijn als media hier de verantwoordelijkheid zouden voelen lezers correct en volledig te informeren. Bij complottheorieën als Pizzagate kan dat gewoon – NOS, Telegraaf, AD -, dus waarom het bij antivaccinatiefabeltjes niet gebeurt, is mij een raadsel.