Kloptdatwel?

geloof

De Correspondent winkelt selectief in het Skepter onderzoek naar paranormaal geloof

by 3 Comments

‘Correspondent Nieuwe goden’ Bregje Hofstede gebruikt in een essay op de Correspondent het Skepter-onderzoek naar paranormaal geloof van 2023 als bron voor de promotie van magisch denken.

Zo stelt het artikel op basis van het Skepter-onderzoek: “[…], ons geloof in buitenaardse wezens, spoken, geesten en elfden is de afgelopen veertig jaar verdubbeld.” In de tekst die zichtbaar wordt als je dat uitklapt melden ze dat er  geloof in andere paranormale zaken (wichelroedelopen en genezing door handoplegging) dan weer afneemt.

De Correspondent winkelt selectief in het Skepter onderzoek naar paranormaal geloof 1

Wie het betreffende onderzoek erbij neemt, ziet toch wat zaken die anders liggen. Zo is “geloof in buitenaardse wezens” in het Skepter-onderzoek “Contact met buitenaardse wezens”, spoken en geesten zijn één categorie en bij de categorie elfen horen ook kabouters.

Voor de meeste paranormale categorieën is het geloof afgenomen. En het aantal respondenten dat in een gezamenlijk paranormaal categorie gelooft stijgt in 2023 niet boven de 18 procent uit terwijl dit in 1985 42 procent was. Dit maakt het citeren van het Skepter-onderzoek minder geschikt voor het punt dat magie hot of geen niche zou zijn. In ieder geval voor Nederlanders.

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen

by 31 Comments

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 2Als reactie op een stuk van een ChristenUnie-kamerlid dat uitlegt waarom vaccineren van kinderen een goed idee is, verscheen op de website van de Christelijk Informatie Platform (CIP) een stuk waarin de auteur drie redenen aangeeft waarom zij als christen haar kinderen niet heeft laten vaccineren. Lees u even mee?

Reden 1)
In de discussie over vaccinaties reageert de angst en angst dat je kind een ernstige complicatie overhoudt aan een besmettelijke ziekte mag nooit een reden zijn om te vaccineren omdat wij geloven dat de hemelse Vader nou eenmaal goed voor onze kinderen zorgt.

Er wordt even aan voorbij gegaan dat het voornamelijk de (onterecht aangewakkerde) angst voor bijwerkingen van vaccinaties is die voor discussies zorgt. Daarnaast zorgt de hemelse Vader blijkbaar niet voor de meer dan 5 miljoenen kinderen die jaarlijks voor hun 5e verjaardag overlijden.

Reden 2)
Tijdens de zwangerschap en bij de borstvoeding grijpen we zo min mogelijk omdat we er te weinig vanaf weten en vertrouwen we volledig op God. Waarom zouden we vanaf 8 weken er iets aan toevoegen? God heeft toch geen hulp nodig van ons mensen om het immuunsysteem zich te laten ontwikkelen?

Ik vraag me af of de moeder in kwestie foliumzuur genomen heeft om de kans op een open ruggetje te verkleinen. En of ze een behandeling voor zwangerschapsvergiftiging zou hebben geweigerd of een keizersnede bij een gecompliceerde stuitligging. Een hielprik, vitamine K en D zal het kind dan ook niet gehad hebben?

Reden 3)
Er is geen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de (lange termijn) gevolgen van vaccineren en er is geen goed registratie van negatieve effecten van vaccinaties. Hierbij uiteraard links naar Nederlandse Vereniging voor Kritisch Prikken en VaccinVrij.

Wacht even: dit zou toch een christelijk verhaal worden waarin angst geen rol mag spelen?!? En nu wordt er verwezen naar de grootste angstzaaiers op het gebied van vaccinaties. Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de nadelige effecten van vaccinaties en ieder land heeft een ieder land is er een organisatie waar bijwerkingen gemeld en onderzocht kunnen worden. Maarten Keulemans legt het naar aanleiding van de meningokokkenvaccinaties nog een keertje uit.

 

Sense and Nonsense about the Sign of the Cross

by 1 Comment

NL-flagWhile I was spending my summer in Poland, someone brought an interesting blog article to my attention. It has now been scientifically proven that making the sign of the cross over an amount of water significantly diminishes the amount of bacterial pathogens in that water. Is the making of the sign of the cross a matter of antibacterial hygiene just as much as it is a matter of piety?

Searching on the internet it soon became apparent that several Polish blogs had reported about this in the past few years. Evidently this is the kind of “novelty” that one needs to fall back on during the slow news season.

The earliest source that I could initially find for all of this was a release from the Russian press agency Interfax. There do not appear to be any articles in any scientific journals. But the physicist behind all of this, Angelina Malakhovskaya, reports about her findings in a book: “How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?”

The cover of the work that started it all. The name of the author Angelina Malakhovskaya is at the top. The title and the subtitle are About the Secrets of Holy Water and How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?, respectively. In the parentheses, it reads From the Series: The scientific affirmation of the existence of God, the truth of Eastern Orthodox faith, and the healing powers of the sacraments of the Eastern Orthodox Church. It is published in 2005 in St. Petersburg.
The cover of the work that started it all. The name of the author Angelina Malakhovskaya is at the top. The title and the subtitle are About the Secrets of Holy Water and How do the Healing Properties of Holy Water, Eastern-Orthodox Prayer and the Sign of the Cross Manifest Themselves?, respectively. In the parentheses, it reads From the Series: The scientific affirmation of the existence of God, the truth of Eastern Orthodox faith, and the healing powers of the sacraments of the Eastern Orthodox Church. It is published in 2005 in St. Petersburg.

According to this last webpage Angelina Malakhovskaya was affiliated with the Laboratory for Medical-Biological Technology of the Scientific Research Institute for Industrial and Maritime Medicine in Saint Petersburg. This particular lab no longer exists, but a quick glance at webarchive reveals that their focus was on vague subjects like bioresonance and quantum physiotherapy. It also appears that Angelina is a member of the Alliance of Eastern Orthodox Scientists in Russia.

Antiseptic and Murky

Angelina and her co-workers took water from a well, from a pond, and from a river. Making the sign of the cross would decrease the number of bacterial pathogens by a factor of 7, 10, 100, or 1000. However, if the sign of the cross was made by an infidel, the effect is about 10% less.

The sign of the cross is associated with “The Light.” That’s why also optical properties of water were altered after the sign of the cross is made. The claim is a bit bizarre: over a small range in the ultraviolet part of the spectrum, the optical density of the water increases. When an ordinary believer makes the sign, it’s an increase by a factor of 1½. However, in case the sign is made by a cleric, the effect is enhanced and the factor is 2½.

The term “optical density” is just as unusual as it is vague. The term is sometimes used for the refractive index and sometimes for the absorption coefficient. The index of refraction describes how a ray of light changes direction when it goes from one medium to another. It’s why lenses work and it’s standard high school physics. The absorption coefficient indicates what fraction of the light is absorbed by a material when a ray of that light goes through one meter of that material. It is common practice in physics to put the index of refraction and the absorption coefficient together is one so-called complex number.

After some searching I discovered that Angelina’s magic interval in the ultraviolet spectrum runs from a wavelength of 200 nm to a wavelength of 240 nm. The symbol “nm” stands for nanometer. A nanometer is a billionth of a meter. Visible light covers the interval from 400 nm (purple light) to 700 nm (red light). Ultraviolet light has a smaller wavelength than visible light.

The factor of 2½ sounds impressive, but it is not that significant if by “optical density” Angelina means “absorption coefficient.” For light with a wavelength of 200 nm the absorption coefficient is about one. The increase by a factor of 2½ means that a centimeter of water passes 97.5% of the light instead of 99%.

In case “optical density” as used by Angelina refers to “index of refraction,” it would mean that this index increases in value from 1.4 (the “normal” value that is given in the literature) to 3.5 after a sign of the cross by a cleric. The index of refraction of a medium also indicates by what factor the speed of light slows down when it enters that medium from the air. The 2½ therefore means that the speed of light in water would slow down with a factor 3.5 instead of 1.4.

Finally, from a religious perspective it is bizarre that the sign of the cross increases the index of refraction and/or the absorption coefficient. Suppose that the optical density means the absorption coefficient. An increasing absorption of light implies that the cross does not have an illuminating effect, but, instead, makes matters darker and more murky. If the optical density is the index of refraction, then the factor of 2½ means that, after the sign of the cross, “The Light” propagates and spreads with a speed that is a factor of 2½ lower.

Which Sign of the Cross?

In many of the articles and blogs we are told that Angelina’s research also shows that it is important that the sign of the cross is made correctly. A wrong gesture or a carelessly made sign of the cross would have no effect.

In catholic and protestant churches the sign of the cross is generally made with an open right hand. The left shoulder is touched before the right shoulder is touched.
In catholic and protestant churches the sign of the cross is generally made with an open right hand. The left shoulder is touched before the right shoulder is touched.

Here we are running into some intra-Christian controversy. As shown in the illustrations, the Catholic and the Eastern Orthodox Church make the sign of the cross in very different ways.

On a Serbian blog of 2008 it is emphasized how Malakhovskaya’s effects only occur when the Eastern Orthodox sequence is carefully followed. If it is only the Eastern Orthodox sign of the cross that has miraculous effects, then the Catholic gestures have to be without any effect. It is peculiar that the Catholic Polish blogosphere has completely overlooked this problem.

 

In the Eastern Orthodox ritual the pinky and the ringfinger of the right hand are folded to the inside. Next, the sign of the cross is made with the thumb, the index finger, and the middle finger. The right shoulder is touched before the left shoulder.
In the Eastern Orthodox ritual the pinky and the ringfinger of the right hand are folded to the inside. Next, the sign of the cross is made with the thumb, the index finger, and the middle finger. The right shoulder is touched before the left shoulder.

About Angelina and her “Book”

Googling the name “Angela Malakhovskaya,” I ran into tens of pages with articles about the scientifically researched effects of the sign of the cross. The articles were in Polish, English, Romanian, Hungarian, and Serbo-Croatian. Trying other transcriptions of the name (Malahovska, Malahovskaja, Malakhovskaja) led to similar results. What I did not find were scientific articles on which Angelina Malakhovskaya was an author or co-author. That is a bit odd for someone who works, or worked, at a scientific institute. I would also have loved to have a look at that book. I was actually ready to order it. But, unfortunately, my googling on the book’s title led to no results.

One does not have to be a pathological skeptic to get suspicious at that point.

Anna Ochab-Marcinek maintains a blog “being a young physicist”. She had written about Angelina’s findings and their proliferation outside Russia. The Russian language uses a Cyrillic alphabet. Therefore Russian websites don’t pop up when one googles with Latin letters. But with Anna’s help I found some Russian websites that shed light on the situation.

In 2010 Grigori Tarashevich wrote a very critical article “Can Eastern Orthodoxy Kill Bacteria?” The subtitle leaves no doubt about Grigori’s conclusion “The author of a spectacular discovery turns out to be a fraud.” He actually called the head of the laboratory where Angelina was supposed to have worked. At the end of the article we read: I managed to get the cell phone number of the head of the laboratory where Angelina worked according to the press. He was actually vacationing in the Tver region at that moment, but he did not mind making a roaming call and he was willing to comment on the unique research of his employee: – What? Angelina Malakhovaskaya? She never worked at our place. But she presented herself everywhere as a member of our lab. She only brings shame to our institute. I know her. She is a very pushy lady. She did some research, but she never got anywhere. Water is an interesting subject, but what Malakhovskaya says, that has nothing to do with science. You know, I got the impression that she … well, I really don’t have the right to say anything about it. After all, I am not a psychiatrist.    

On a 2013 blog by the “tech-nomad” I found a number of scanned pages from Angelina’s book. It was here that I ultimately found out that the magic range in the ultraviolet spectrum was between 200 nm and 240 nm. And here it also became immediately clear why the book had been so hard to find on the internet. It’s nothing more than a stenciled leaflet. There is an actual YouTube video where Angelina reads from her leaflet and provides further explanation.

The Nature of a Miracle

 Angelina’s work is food for thought for those who are philosophically inclined. The title of the aforementioned YouTube video is A Drop of Holy Water Creates a Miracle. Also on the scanned pages, I found the Russian word for “miracle.”

In the 18th century the Scottish philosopher David Hume tried to describe what, from a scientific perspective, exactly constitutes a miracle. A miracle has to involve a violation of laws of nature. If that’s not the case we are simply dealing with everyday reality.

A rock that is falling down is the usual and predictable state of affairs. A rock that should fall down, but, instead, keeps floating without any apparent reason – that would be a miracle. However, suppose you find conditions under which the rock always stays afloat. In that case the state of floating is reproducible. Floating is then no longer miraculous. In that case it would actually be a miracle if the rock falls down under conditions in which it should be floating.

Angelina Malakhovskaya pretends to have discovered a reproducible effect. The word “miracle” should in that situation no longer be used.

As a matter of fact, there should not be a place at all in science for the word “miracle.”

A Fifth Column

Angelina’s research is of a certain kind. A few years ago I ran into an Algerian study that showed how healthier poultry results if chickens are slaughtered while Islamic prayer is recited. It all feels like a merger of religious fervor and bad science. Angelina is a lot like Gladyshev in the famous satire by Vladimir Voinovich “The Life and Extraordinary Adventures of Private Ivan Chonkin.” The impassioned Gladyshev is intent on crossbreeding tomato and potato plants in order to come to a hybrid that grows tomatoes on top and potatoes at the bottom.

Also from Angelina Malakhovskaya’s booklet. A picture of the author and a description of some of her accomplishments.
Also from Angelina Malakhovskaya’s booklet. A picture of the author and a description of some of her accomplishments.

Angelina, the Algerian research group, and the Catholic Polish bloggers – all of them most certainly operate under the assumption that their published findings will inspire their reading audience to new piousness. But there is good ground to fear that the happy marriage between science and religion that they think they are achieving is a failure from the outset.

Religious ritual consists for a large part of inconveniences, risks, and sacrifices without a rational explanation about any possible benefit. Circumcision, prayer, fasting, pilgrimage, tithing, etc. – these are investments in the company called “God”; investments that are made in the assumption that they will lead to favorable treatment by a supernatural entity. It’s precisely through following a ritual that has no logically reasoned usefulness that one expresses belief in a higher power – a power that is not of this world. With her assertion that making the sign of the cross is something like brushing one’s teeth, i.e. a simple investment in one’s health, Angelina undermines the faith in an influenceable superhuman power. If the making of the sign of the cross is merely a matter of daily hygiene, then nothing has to be “believed” and sacrificed anymore. God may then just as well not exist anymore.

Hollowing out faith from the inside – that’s actually what Angelina, the Algerian researchers, and the Catholic Polish bloggers are doing. Without being aware of it, they are a fifth column for the Richard Dawkins Foundation.

De Zin en Onzin van een Kruisteken

by 47 Comments

Engels - UK vlag 30x24Tijdens een werkbezoek in Polen deze zomer werd ik gewezen op een fascinerend bericht op een bekend conservatief-katholiek internetblog. Het zou nu wetenschappelijk zijn aangetoond dat het maken van het kruisteken over een hoeveelheid water het aantal ziektekiemen in dat water zou verminderen. Is het slaan van een kruisje dan evenzeer een zaak van antibacteriële hygiëne als van godsvrucht?

Bij wat zoeken op het internet bleek dat verschillende katholieke Poolse blogs hierover in de laatste paar jaar hadden geschreven. Blijkbaar gaat het hier om het soort van wetenswaardigheid waar men in de komkommertijd op terugvalt.

Op zoek naar de bron van dit alles belandde ik bij een bericht dat in 2006 uitging van het Russisch persagentschap Interfax. Een artikel in een wetenschappelijk vakblad blijkt er niet te zijn, maar de fysicus achter dit alles, Angelina Malakhovskaja, beschrijft haar ontdekkingen in een boek: “Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-Orthodox Gebed en het Kruisteken?”

De omslag van het werkje waar alles mee begon. Bovenaan staat de naam van de schrijfster: Angelina Malakhovskaja. De titel en ondertitel luiden respectievelijk Over de Geheimen van het Heilig Water en Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-orthodox Gebed en het Kruisteken? Tussen haakjes staat verder nog te lezen Uit de cyclus: De wetenschappelijke bevestiging van het bestaan van God, de waarachtigheid van het oosters orthodoxe geloof en de geneeskracht van de sacramenten van de oosters orthodoxe kerk. Het is uitgegeven in 2005 in Sint Petersburg.
De omslag van het werkje waar alles mee begon. Bovenaan staat de naam van de schrijfster: Angelina Malakhovskaja. De titel en ondertitel luiden respectievelijk Over de Geheimen van het Heilig Water en Hoe Manifesteren zich de Geneeskrachtige Eigenschappen van Heilig Water, Oosters-orthodox Gebed en het Kruisteken? Tussen haakjes staat verder nog te lezen Uit de cyclus: De wetenschappelijke bevestiging van het bestaan van God, de waarachtigheid van het oosters orthodoxe geloof en de geneeskracht van de sacramenten van de oosters orthodoxe kerk. Het is uitgegeven in 2005 in Sint Petersburg.

Volgens deze laatst gerefereerde webpagina is Angelina Malakhovskaja verbonden aan het Laboratorium voor Medisch-Biologische Technologie aan het Wetenschappelijk Onderzoeksinstituut voor Geneeskunde in Industrie en Zeevaardij in Sint Petersburg. Dit laboratorium bestaat inmiddels niet meer, maar op webarchive wordt duidelijk dat men zich aldaar bezig hield met vage zaken als bioresonantie en kwantumfysiotherapie. Verder blijkt dat Angelina lid is van de Vereniging van Oosters-orthodoxe Wetenschappers in Rusland.

Ontsmettend en Vertroebelend

Angelina en haar medewerkers namen water uit een waterput, uit een vijver en uit een rivier. Het maken van een kruisteken zou de hoeveelheid bacteriële ziektekiemen in het water doen afnemen met een factor 7, 10, 100 of zelfs 1000. Wanneer echter het kruisteken zou worden gemaakt door een ongelovige, dan zou het effect zo’n 10% minder zijn.

Het kruisteken heeft te maken met “Het Licht.” En daarom zouden dus ook de optische eigenschappen van water veranderen na het maken van het kruisteken. De claim is nogal bizar en exotisch: voor een klein interval in het ultraviolette deel van het spectrum zou de optische dichtheid van het water toenemen. Bij een kruisteken van een gewone gelovige zou het om een toename met een factor 1½ gaan. Maar wanneer het kruisteken door een geestelijke zou worden gemaakt, dan zou de factor 2½ zijn.

De term “optische dichtheid” is net zo ongebruikelijk als dat hij vaag is. Soms wordt de term gebruikt voor de brekingsindex. Soms ook wordt hij gebruikt voor de absorptiecoëfficiënt. Met de brekingsindex gaat het over de mate waarin een lichtstraal wordt afgebogen wanneer hij van het ene medium naar het andere gaat. Dit is standaard middelbare-schoolstof. De absorptiecoëfficiënt geeft aan welk percentage van een lichtstraal door een materiaal wordt geabsorbeerd als de lichtstraal door een meter van dat materiaal gaat. Vaak worden brekingsindex en absorptiecoëfficiënt gecombineerd in één zogenaamd complex getal.

Na enig zoeken ontdekte ik dat het met het magische interval van Angelina gaat om golflengten tussen de 200 nm en 240 nm. Het symbool “nm” staat hier voor nanometer. Een nanometer is een miljardste deel van een meter. Zichtbaar licht beslaat het interval tussen ruwweg 400 nm (paars licht) en 700 nm (rood licht). Ultraviolet licht is niet zichtbaar en heeft een kleinere golflengte dan zichtbaar licht.

Die factor van 2½ klinkt wellicht indrukwekkend, maar het betekent vrij weinig indien het met die optische dichtheid om de absorptiecoëfficiënt gaat. Voor licht van 200 nm is de absorptiecoëfficiënt ongeveer één. Die factor van 2½ betekent dus dat een centimeter water 97,5% procent doorlaat i.p.v. 99% (zie hier).

Mocht het met die optische dichtheid om de brekingsindex gaan, dan zou die moeten toenemen van 1,4 (de “normale” waarde die in de literatuur gegeven wordt) tot 3,5 na een kruisteken van een clericaal. De brekingsindex van een medium geeft ook aan met wat voor factor de lichtsnelheid omlaag gaat wanneer licht vanuit de lucht het betreffende medium binnen gaat. Die 2½ betekent dus dat de lichtsnelheid in water zou afnemen met een factor 3,5 i.p.v. 1,4 wanneer dit ultraviolet licht van lucht naar water zou gaan.

Het moet worden opgemerkt dat het, vanuit religieus perspectief gezien, eigenlijk een beetje vreemd is dat het kruisteken een absorptiecoëfficiënt en/of brekingsindex doet toenemen. Stel dat het met de optische dichtheid om de absorptiecoëfficiënt gaat. Toenemende absorptie van licht betekent dan dat het kruisteken niet een lichtende, maar juist een vertroebelende werking heeft. Wanneer het met die optische dichtheid om de brekingsindex gaat, dan houdt een toename met een factor 2½ in dat, na het kruisteken, “Het Licht” zich voortbeweegt en verspreidt met een snelheid die een factor 2½ lager is.

Welk Kruisteken?

In veel van de blogartikelen wordt nog gemeld hoe Angelina’s onderzoek aangetoond zou hebben dat het belangrijk is dat men het betreffende kruisje slaat op een correcte en serieuze manier. Een foutief of achteloos geslagen kruisje zou geen effect hebben.

In katholieke en protestantse kerken wordt het kruisteken i.h.a. met open rechterhand gedaan. De linkerschouder wordt aangeraakt voordat de rechterschouder wordt aangeraakt.
In katholieke en protestantse kerken wordt het kruisteken i.h.a. met open rechterhand gedaan. De linkerschouder wordt aangeraakt voordat de rechterschouder wordt aangeraakt.

Hier lopen we tegen intra-christelijk conflictmateriaal aan. Zoals hiernaast geïllustreerd hebben de katholieke kerk en de oosters-orthodoxe kerk verschillende rituele kruistekens.

In 2008 wordt op een Servische blog aan het eind nog eens flink benadrukt hoe Malakhovskaja’s heilzame effecten uitsluitend plaatsgrijpen wanneer de oosters-orthodoxe gebarenvolgorde nauwgezet in acht wordt genomen. Indien alleen het oosters-orthodoxe kruisteken het wonderbaarlijke effect heeft, dan zullen de katholieke hand- en armgebaren van de Polen dus geen enkel effect hebben. Het is tragisch dat de katholieke Poolse blogosfeer dit collectief over het hoofd heeft gezien.

In het oosters-orthodoxe ritueel worden pink en ringvinger van de rechterhand naar binnen gevouwen. Het kruisteken wordt vervolgens gemaakt met duim, wijs- en middelvinger. De rechterschouder wordt aangeraakt voordat de linkerschouder wordt aangeraakt.
In het oosters-orthodoxe ritueel worden pink en ringvinger van de rechterhand naar binnen gevouwen. Het kruisteken wordt vervolgens gemaakt met duim, wijs- en middelvinger. De rechterschouder wordt aangeraakt voordat de linkerschouder wordt aangeraakt.

Over Angelina en haar “Boek”

Bij het googelen van de naam Angelina Malakhovskaja vond ik tientallen pagina’s met artikelen over de magie van het kruisteken. De artikelen waren in het Roemeens, Pools, Hongaars, Servo-Kroatisch en Engels. Andere transcripties van de naam (Malakhovskaya, Malahovskaja, Malahovska) leidden tot een soortgelijke opbrengst. Wat ik niet aantrof waren wetenschappelijke artikelen waarop Angelina Malakhovskaja auteur of medeauteur was. Dat is vreemd wanneer het gaat om iemand die aan een wetenschappelijk instituut werkt of werkte. Ik had ook het boek graag eens ingekeken en het eventueel zelfs willen bestellen. Maar helaas, ook m’n gegoogel op de titel van het boek leverde niets op.

Je hoeft geen pathologische skepticus te zijn om bij dit alles nattigheid te gaan voelen – in figuurlijke zin dan.

Anna Ochab-Marcinek onderhoudt een blog “de jonge fysicus” en ook zij had al eens geschreven over Angelina’s bevindingen en de proliferatie ervan buiten Rusland. Omdat het Russisch een ander alfabet hanteert, verschijnen Russische websites niet wanneer je met de gebruikelijke Latijnse letters googelt. Met Anna’s hulp vond ik een aantal Russische websites die veel verhelderden.

In december 2010 schreef Grigori Tarasjevitsj een heel kritisch artikel: “Kan de oosterse orthodoxie bacteriën doden?” De ondertitel van het artikel laat aan duidelijkheid niets te wensen over: “De auteur van een spectaculaire ontdekking blijkt een bedriegster te zijn.” Tarasjevitsj belde uiteindelijk met het hoofd van het lab waar Angelina gewerkt zou hebben. Aan het eind van het artikel staat te lezen: Ik slaagde erin het GSM nummer te bemachtigen van de directeur van het laboratorium waar Angelina volgens de pers werkte. Hij was toen net op vakantie in de Tver Regio, maar hij had geen bezwaar tegen het maken van een roaming call en was bereid commentaar te geven op het unieke onderzoek van z’n medewerkster: – Wat? Angelina Malakhovskaja? Die heeft nooit bij ons gewerkt, hoewel ze zich overal voordoet als medewerkster van ons laboratorium. Ze brengt alleen schande over ons instituut. Ik ken haar. Een hele opdringerige dame. Ze heeft wat onderzoek gedaan, maar is nooit tot enig resultaat gekomen. Water is een interessant onderwerp, maar wat Malakhovskaja beweert, dat heeft niets met wetenschap te maken. Weet U, ik heb de indruk dat ze … nou ja, ik heb eigenlijk geen recht om daarover iets te zeggen. Ik ben tenslotte geen psychiater.

Op een blog uit 2013 van de “tech-nomade”  stonden een aantal ingescande pagina’s uit Angelina’s boek. Het was hier dat ik voor het eerst zag dat het magische interval in het ultraviolette spectrum ligt tussen 200 nm en 240 nm. Hier werd me ook onmiddellijk duidelijk waarom het boek zo moeilijk te vinden was geweest op het internet. Het is weinig meer dan een eenvoudige gestencilde brochure.  Verder blijkt er nog een YouTube video te zijn waarop Angelina voorleest uit haar brochure en nadere uitleg verschaft.

De Hoedanigheid van een Wonder

Voor wie filosofisch is ingesteld geeft Angelina’s werk veel stof tot nadenken. De titel van de voornoemde YouTube video is Een druppel heilig water creëert een wonder. Ook op de ingescande pagina’s trof ik het Russische woord voor “wonder” aan.

De Schotse filosoof David Hume heeft in de 18de eeuw geprobeerd nauwkeurig te omschrijven wat, vanuit wetenschappelijk perspectief, een wonder precies is. Met een wonder moet het gaan om een breken van natuurwetten. Indien dat niet het geval is, dan hebben we gewoon te maken met de gangbare praktijk.

Een steen die omlaag valt vormt de gebruikelijke en voorspelbare gang van zaken. Een steen die omlaag zou moeten vallen en zonder aanwijsbare reden blijft zweven, dat zou een wonder zijn. Maar stel dat je omstandigheden vindt waaronder die steen altijd blijft zweven en dat de zweeftoestand van die steen zodoende reproduceerbaar is.  Dat zweven is dan niet langer wonderbaarlijk. Wonderbaarlijk zou het dan wederom zijn wanneer de steen zou vallen onder omstandigheden waaronder hij eigenlijk zou moeten zweven.

Ook uit het bewuste boekwerkje van Angelina Malakhovskaja. Een foto van de auteur en een korte opsomming van haar verdiensten.
Ook uit het bewuste boekwerkje van Angelina Malakhovskaja. Een foto van de auteur en een korte opsomming van haar verdiensten.

Angelina Malakhovskaja pretendeert een reproduceerbaar effect ontdekt te hebben. Het woord “wonder” dient dan dus niet langer gebruikt te worden.

En welbeschouwd behoort er in de gehele wetenschap geen plaats te zijn voor het begrip “wonder.”

Vijfde Colonne

We hebben op kloptdatwel.nl al eens eerder met dit soort research te maken gehad. Zo was er eens bericht over Algerijns onderzoek dat zou aantonen dat kippen die geslacht zijn onder het uitspreken van islamitisch gebed gezondere kippenboutjes opleveren. Het is moeilijk om je bij zulk onderzoek aan de indruk onttrekken dat het gaat om een broddelhuwelijk tussen geloofsijver en klungelwetenschap. Angelina’s project doet me enigszins denken aan de agronoom Gladysjev uit het boek “De Merkwaardige Lotgevallen van Soldaat Ivan Tsjonkin” van Vladimir Vojnovitsj. De gepassioneerde Gladysjev wil aardappelen en tomaten met elkaar kruisen zodat er een plant ontstaat waar aan de bovenkant tomaten aan groeien en aan de onderkant aardappelen.

Angelina Malakhovskaja, de Algerijnse wetenschappers en de katholieke Poolse bloggers zullen zeker het gevoel hebben dat ze stichtend werk doen en dat hun resultaten mensen inspireren tot hernieuwde godvruchtigheid. Maar er is goede grond om vrezen dat deze pogingen om wetenschap en godsdienst te verzoenen juist averechts zullen werken.

Met religieus ritueel gaat het i.h.a. om risico’s, ongemakken en opofferingen die men zichzelf aandoet zonder dat er een rationele verklaring is voor een opgeleverd nut ervan. Besnijdenis, gebed, niet fietsen op zondag, vastenmaand, duit-in-het-zakje, bedevaart, etc. zijn namelijk investeringen in de BV God; investeringen die worden gedaan in de veronderstelling dat hiermee de gunst van een bovennatuurlijke macht wordt bewerkstelligd. Juist door je aan een ritueel te houden zonder dat zo’n ritueel een logisch beredeneerd nut heeft, druk je uit dat je een macht erkent die boven het wereldse uitgaat. Met Angelina’s bewering dat het maken van het kruisteken zoiets is als het poetsen van je tanden, een kwestie van antisepsis en een investering in je gezondheid dus, ondermijn je het geloof in een beïnvloedbare bovennatuurlijke macht. In dat geval hoeft er bij de rituele geloofshandelingen niets meer “geloofd” te worden.

De uitholling van het geloof van binnen uit – dat is eigenlijk wat Angelina Malakhovskaja, de katholieke Poolse bloggers en de Algerijnse wetenschappers doen. Zonder het te weten vormen ze de vijfde colonne voor de Richard Dawkins Foundation.

Is er vooruitgang in de filosofie?

by 47 Comments

Is er vooruitgang in de filosofie? 3
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Die al vaak gestelde vraag kwam bij mij op toen ik las dat er op woensdag 29 januari 2014 (vanavond) in het Amsterdamse Felix Meritis een Nationaal Religiedebat wordt georganiseerd waar twee atheïsten in discussie gaan met twee christenen. Er drong zich ook een sterk sentiment du déjà vu bij mij op, want precies vijftig jaar geleden in 1964 vond er in het kader van het Studium Generale te Groningen een groot debat plaats tussen studentenpastor Krop en vrijdenker Anton Constandse. Ik was 17, eerstejaars student, en ten prooi aan zware geloofstwijfel na een streng katholieke opvoeding. Voor het eind van mijn eerste studiejaar was ik atheïst mede als gevolg van die avond.

Ook in Felix Meritis zal het weer gaan over godsbewijzen en kerkvader Augustinus lijkt onverminderd actueel. Onze door mij zeer gewaardeerde nationale atheïst Herman Philipse gaat, gesecondeerd door de Vlaamse filosoof Boudry, in debat met Stefan Paas, professor aan de Theologische Universiteit Kampen en filosoof Rik Peels. Philipse schreef twee mooie boeken tegen het godsgeloof en de beide christenen deden recent God bewijzen het licht zien.
In een voorproefje bij Knevel & Van den Brink kruisten Philipse en Paas de degens reeds en dat liet zien in welke richting het debat zal gaan. Net als vijftig jaar geleden betoogde de christen dat het kosmologisch argument (iemand moet het heelal toch geschapen hebben) nog steeds opgeld doet en het antwoord van de atheïst is ook onveranderd: het feit dat wij iets niet weten kan rustig erkend worden en de invulling van dat vacuüm met een figuur waarvan niets te merken is, dat helpt ons niet verder. De theoloog beweerde ook dat geloven je gelukkiger en gezonder maakt, maar zelfs als dat waar zou zijn, dan kan dat nooit een ondersteuning voor een godsgeloof zijn. Net zo min als dat het lijden in deze wereld strijdig is met het bestaan van een god. Paas kan zich voorstellen dat iemand zijn geloof verliest na confrontatie met menselijk leed, maar de logica ervan ontbreekt.

Het debat is een initiatief van de Theologische Universiteit Kampen en krijgt steun van De Groene, EO, Ref. Dagblad en Ned. Dagblad. Het zal vast een geanimeerde avond worden, want theologiseren blijft zelfs bij afvalligen als ondergetekende een favoriete liefhebberij. Intussen rijst de vraag hoeveel gelovigen er in de gelederen van de Stichting Skepsis te vinden zijn. Het is nooit onderzocht, maar ik maak mij sterk dat dat percentage wel eens onder vijf zou kunnen liggen.
In haar beginjaren tolereerde men de antroposoof Hugo Verbrugh in de Skepter en hij schreef daar o.a. over reïncarnatie en noemde zich graag ‘antroposoof, actief in de stichting Skepsis’.  Ik vond toen al dat hij te veel ruimte kreeg, maar heb nu tevergeefs gezocht naar een godsgelovige, die zich profileert als ‘christen, actief in de skeptische beweging’. En dat brengt ons op de vraag of dat eigenlijk wel kan: zijn er, zoals evolutiebioloog Stephen Jay Gould betoogde, twee gescheiden werkelijkheden, die elkaar niet bijten: de ‘non overlapping magisteria’ (NOMA) of moeten alle claims op uitspraken over de werkelijkheid op dezelfde wijze empirisch en logisch beoordeeld worden? In dat laatste geval zie ik weinig hoop voor gelovigen binnen Skepsis. Maar misschien vergis ik mij en komt zich straks een witte raaf melden. Ik blijf benieuwd naar zijn argumenten.

De vraag naar de psychische gezondheid van iemand die rotsvast gelooft en die in dat opzicht vergelijkbaar lijkt met een persoon met een zogenaamde monosymptomatische waan, is weer een geheel andere. De legendarische psychiater Ladee meende dat een monosymptomatische waan bij iemand die verder geen symptomen vertoont niet tot de diagnose psychose mag leiden. Anders zouden CPN-leden en aanhangers van erkende godsdiensten als psychotisch moeten worden betiteld en dat ging hem te ver. Maar emeritus hoogleraar psychiatrie Hengeveld is het met Ladee niet op voorhand eens. Hij betoogde dat het niet (alleen) de inhoud is, die bepaalt of iets een waan is, maar de intensiteit, de invloed ervan op het leven, de irrationaliteit, de hardnekkigheid, de emotionele lading ervan, etc. evenzeer. Ook als je vrouw echt vreemd gaat kun je nog een jaloersheidswaan hebben, zo had hij van zijn leermeester Piet Kuiper geleerd. En er zijn genoeg psychotische stoornissen, die zich monosymptomatisch uiten, zoals de moeilijk te genezen parasietenwaan. Hier eindig ik mijn overpeinzingen, want ik dreig te belanden in de vraag of er vooruitgang is in de psychotherapie en haast me mij op dat dossier incompetent te verklaren.

NB Het debat in Felix Meritis zal vanavond, deo volente,  via een livestream op de site van de EO gevolgd kunnen worden [redactie]