Kloptdatwel?

gezondheidsbeurs

Incompetentie en bedrog rond elektromagnetische straling

by 42 Comments

Incompetentie en bedrog rond elektromagnetische straling 1Op de website StopUMTS! staat een artikel met de alarmerende titel Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij 2018 – Incompetentie en/of bedrog? Het is geschreven naar aanleiding van een bezoek aan de Gezondheidsbeurs in Utrecht (1 t/m 4 februari 2018), waar Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij met een gezamenlijke stand aanwezig waren. De auteur, Leendert Vriens, heeft een aantal punten van kritiek op de ter plekke uitgedeelde folder ‘Straling – Wat moet ik daarmee’.

Ik heb zelf een dag op de stand van Skepsis gestaan, en o.a. deze folder uitgedeeld. Omdat ik het niet leuk vind om indirect van incompetentie en/of bedrog beticht te worden (weliswaar met een vraagteken, maar toch) heb ik de behoefte om een persoonlijke reactie te geven.

Ik heb zelf geen moeite met de genoemde folder. (Voor de duidelijkheid: deze gaat uitsluitend over elektromagnetische straling van telefoons e.d. De mogelijke invloed van magneetvelden, waar de Gezondheidsraad onlangs een advies over uitbracht, is een ander onderwerp).
De tekst van de Skepsis folder is af en toe kort door de bocht, maar als je in elke zin alle wetenschappelijke nuances moet weergeven, wordt zo’n tekst onleesbaar. Het is wel zo dat sommige formuleringen aanleiding tot misverstand kunnen geven. De heer Vriens geeft de volgende citaten uit de folder (voor de goede orde: er zijn er nog meer waar hij kritiek op heeft, maar ik beperk mij hier tot deze twee):

Het menselijk lichaam is ingewikkeld, en het is natuurlijk denkbaar dat het gevoelig is voor
andere effecten van niet-ioniserende straling dan alleen warmte-effecten.
Die zijn echter nooit gevonden, hoewel er hard naar gezocht is (…)

 

Op grond van het weinige onderzoek dat er is, heeft de Wereldgezondheidsorganisatie
in 2011 GSM-straling in de op een na laagste risicoklasse geplaatst (…).

In reactie hierop verwijst de heer Vriens naar https://www.emf-portal.org/en/topics, een website van de universiteit Aken waar veel wetenschappelijke publicaties over dit onderwerp te vinden zijn, en concludeert: Een grotere tegenstelling is bijna niet mogelijk, bijna 9100 publicaties over biologische effecten van niet-ioniserende straling en Skepsis c.s. durven te beweren dat dergelijke effecten nooit gevonden zijn.

Wat moet je hier nu van denken? Het is inderdaad duidelijk dat er een groot aantal studies op dit gebied gedaan is, maar het aantal studies zegt op zich niet zoveel. Het gaat om de resultaten van die studies. Wordt daarin het bestaan van de genoemde gezondheidseffecten bevestigd, of juist ontkracht?

Om hier een indruk van te krijgen heb ik een klein onderzoekje gedaan. Ik ben geen natuurkundige (ik heb sociale wetenschappen gestudeerd) maar voel mij wel in staat om in een wetenschappelijke discussie mijn eigen mening te bepalen. Ik heb daarom wat rondgekeken op de genoemde website. Deze biedt o.a. de mogelijkheid om de databank met wetenschappelijke publicaties hierover te doorzoeken. Hierbij worden de volgende soorten onderzoeken onderscheiden, waarvan ik er willekeurig een klein aantal bekeken heb (aantallen d.d. 23-2-18):

# in database # door mij bekeken
Mobile communications
a. Population studies 267 1
b. Experimental studies 1163 3
50/60 Hz
c. Population studies 468 1
d. Experimental studies (magnetic fields) 1572 3
e. Experimental studies (electric fields) 302 1
Children and young animals
f. Population studies 258 1
g. Experimental studies 532 1
Static fields
h. Experimental studies (magnetic fields) 1357 –
i. Experimental studies (electric fields) 125 –

(Van de onderzoeken in categorieën h en i worden geen samenvattingen gegeven. Deze heb ik buiten beschouwing gelaten.)

Voor de duidelijkheid: ik heb gewoon wat titels genomen die mij inhoudelijk interessant leken, zonder van tevoren naar de conclusies te kijken. (Dit is dus geen ‘cherrypicking’). De door mij bekeken onderzoeken laten zich als volgt samenvatten:

• Effect van straling gevonden: 3 publicaties
• Onduidelijk (mogelijk effect van straling gevonden): 3 publicaties
• Geen effect van straling gevonden: 5 publicaties

Het is voor mij ondoenlijk om een substantieel aantal van de genoemde studies te bestuderen. Toch wil ik mijn mening kunnen bepalen. Ik heb de volgende overwegingen:

In een aantal studies (lang niet alle) worden bepaalde verbanden geconstateerd tussen straling en gezondheidsverschijnselen. Omdat het vaak om statistische verbanden gaat (met bijbehorende kans op vals positieve resultaten) is het belangrijk dat dat soort resultaten herhaald kan worden in later onderzoek. Ik krijg daar tot nu toe geen overtuigende signalen over.
Verder blijft het volstrekt onduidelijk via welk mechanisme de straling die verbanden zou veroorzaken (‘hoe werkt dat dan?’ Bij een duidelijk verband zou je bijvoorbeeld ook dosis-gerelateerde effecten verwachten). Dat vind ik niet zo overtuigend.

Ik zal de eerste zijn om toe te geven dat je op basis van mijn piepkleine steekproef geen algemene conclusies kan trekken. Anderzijds is het ook niet zo dat door deze onderzoeken bij mij allerlei alarmbellen gaan rinkelen. De meeste wetenschappers die zich in alle afzonderlijke studies verdiept hebben, komen eveneens tot de conclusie dat het beeld helemaal niet zo duidelijk is. Met name ook wetenschappers van onafhankelijke instellingen als de Gezondheidsraad of de Britse organisatie Sense about Science (zie de links aan het eind van dit stukje).

Als laatste een citaat uit de brochure Making sense of Radiation van de genoemde Britse organisatie:

The fact that research is carried out on a precautionary basis to establish whether risks exist, has been presented by some commentators as evidence of danger.

Oftewel: dat onderzocht wordt of er iets aan de hand is, betekent niet automatisch dat er iets aan de hand is.

Niemand weet natuurlijk wat er in de toekomst hierover allemaal nog ontdekt zal worden. Ook degenen die zich nu ongerust maken, niet. Ik hou het voorlopig toch maar op de ‘officiële’ wetenschappelijke consensus dat er vooralsnog weinig reden tot ongerustheid is. Met alle respect, mijnheer Vriens.

Links

Gezondheidsraad

Sense about Science

Stralingsfolder uitgedeeld op de Gezondheidsbeurs

Enquête: alternatieven drukken stempel op Nationale Gezondheidsbeurs

by 15 Comments

In 2014 werd in de Jaarbeurs in Utrecht de nationale gezondheidsbeurs gehouden. Pepijn van Erp schreef al de Survival guide voor de 2014-editie van de beurs. Op 5-8 februari, over een paar dagen, is de volgende editie gepland. De werkgroep Utrecht van Skepsis bezocht de beurs in 2014 en stelde vast dat een groot deel van de exposanten ‘alternatief’ is. De werkgroep dacht terecht te zijn gekomen op een ‘para-beurs’. We waren benieuwd hoe de exposanten daarover zelf denken en we stuurden hen een enquête. Uit de 29 reacties blijkt dat de standhouders het karakter van de beurs goed beseffen. Ze ergeren zich daar niet aan. ‘Tell-sell achtige praktijken’ en paranormale exposanten (‘handlezers’) roepen af en toe wel wrevel op.

Enquête: alternatieven drukken stempel op Nationale Gezondheidsbeurs 2
Een illustratie van de website van de Gezondheidsbeurs (onderdeel body&mind).

Leden van de werkgroep Utrecht hebben de Nationale Gezondheidsbeurs 2014 bezocht en kwamen er achter dat een groot gedeelte van de exposanten zich in de alternatieve hoek bevindt. Om een beeld te krijgen hoe de exposanten daar zelf over dachten en of de (reguliere) exposanten zich gestoord hebben aan de kwakzalverij op de beurs, heeft de werkgroep een enquête verstuurd aan alle exposanten van wie we het mailadres konden vinden via hun website (meer dan 150). Het is duidelijk uit de enquête dat de antwoordgevers zich goed bewust zijn van het alternatieve karakter van de beurs. Ze denken verder dat de meeste bezoekers geïnteresseerd zijn in alternatieve geneeswijzen. Vooral harde marketing-praktijken en paranormale standhouders roepen af en toe ergernis op bij de deelnemers aan de enquête. De exposanten die aan de enquête meewerkten zijn zelf overigens voor een groot deel ‘alternatief/complementair’ en zijn positief of tenminste neutraal over alternatieve behandelingen. Interessant is dat ze dit niet alleen over zichzelf zeggen, maar dat hun zelfbeeld (naar eigen zeggen) samenvalt met hoe anderen tegen hen aankijken. Overigens waren de 29 reacties die we terugkregen natuurlijk te weinig voor een statistische analyse. De antwoorden geven niet meer dan een indruk en je kunt er geen conclusies aan verbinden over de exposanten in het algemeen. De antwoorden op onze vragen waren (afgerond op 5%) als volgt:

  • Slechts 10% van de enquête-deelnemers denkt dat de bezoekers van de Gezondheidsbeurs vooral kwamen voor reguliere geneeswijzen. 90% was van mening dat de bezoekers ofwel vooral voor ‘alternatieve/complementaire’ geneeswijzen kwamen (30%), of voor zowel reguliere als alternatieve behandelmethoden (60%).
  • Slechts 20% van de antwoordgevers was van mening dat er meer ‘reguliere’ dan ‘alternatieve/complementaire’ geneeswijzen op de beurs aanwezig waren. 30% vond dat de alternatieve/complementaire geneeswijzen in de meerderheid waren. 1 antwoordgever vond het onderscheid tussen beide categorieën ‘denkbeeldig en voortkomend uit eigenbelang’.
  • 30% van de antwoordgevers heeft zich gestoord aan organisaties die op de Gezondheidsbeurs 2014 stonden. En dan ging het met name om de harde marketingpraktijken’ (‘tell sell achtige praktijken’) en om hard-core paranormale standhouders (‘handlezers en vergelijkbare’).

En wie waren onze antwoordgevers?

  • 40% van de antwoordgevers ziet zichzelf als ‘alternatieve/complementair’, 30% als regulier en de rest zag zichzelf niet in één van de categorieën (sommige zagen zichzelf in beide, enkele patiëntenorganisaties gaven aan dat ze geen voorkeur hebben voor alternatief of regulier en enkele leveranciers van hulpmiddelen vonden dat ze in geen van beide categorieën thuishoren). We vroegen ook hoe anderen de antwoordgever zouden zien. De antwoorden op deze vraag waren vrijwel hetzelfde als op de vraag hoe de antwoordgever zichzelf ziet.
  • 50% van de antwoordgevers zei positief te staan t.o.v. ‘alternatieve/complementaire’ geneeswijzen en 40% ‘staat er neutraal tegenover’. Slechts 10% is negatief over ‘alternatieve/complementaire’ geneeswijzen.
  • 45% weet zeker: we zijn er in 2015 weer bij op de Gezondheidsbeurs. Een kwart denkt nog na en 30% komt in 2015 niet terug.

De volgende Gezondheidsbeurs is binnenkort weer: op 5-8 februari (komend weekend) is het weer zover. Wij zijn benieuwd wat er dan weer allemaal te zien is aan vermakelijke en minder vermakelijke onzin…

Hoe overleef ik de Nationale Gezondheidsbeurs?

by 13 Comments

Vrijdag 24 januari gaat het weer los: de Nationale Gezondheidsbeurs in de Jaarbeurs te Utrecht. Drie dagen lang hebben tal van organisaties en bedrijven die iets met gezondheid zeggen te doen de gelegenheid om hun verhaal aan de bezoekers te vertellen. Naast serieuze organisaties als patiëntenverenigingensurvivalguide640x250,  valt toch vooral het enorme aanbod aan onzinverkopers op. Die hebben geen positieve invloed op uw gezondheid, maar mogelijk wel een zeer negatieve invloed op uw portemonnee. Daarom een handige checklist met wat zinnig tegengas voor ‘een gezond dagje uit!’

De exposanten op de beurs zijn ingedeeld in vijf ‘zones’: Eten & Drinken, Medisch & Zorg, Body & Mind, Sport & Avontuur en Beauty & Verzorging. In bijna al deze zones zijn wel aanbieders van dubieuze producten of therapieën te vinden. Eerst een kleine selectie, onderaan staat een lijst met meer bedenkelijke zaken op de beurs met verwijzingen naar informatie die duidelijk maakt waarom je de verkooppraatjes niet zomaar moet geloven.

ortho-instituut-logoEr staan nogal wat bedrijven die de orthomoleculaire geneeskunde propageren op de beurs, zo ook het Ortho Institute van dr. Gert Schuitemaker. De term ‘orthomoleculair’ is afkomstig van tweevoudig Nobelprijswinnaar Linus Pauling, maar die kreeg die onderscheidingen niet voor zijn medisch inzicht. De orthomoleculairen gaan heel wat verder dan de vitamine C van Pauling en hebben schappen vol vitaminepillen en andere supplementen. Allemaal overbodig als je maar een beetje gevarieerd eet; hoofdzakelijk schadelijk voor de portemonnee.

kvhn-logoDe homeopaten van de Koninlijke Homeopathie Vereniging Nederland zijn er ook. Wedden dat zij u zullen vertellen dat de o zo neutrale Zwitserse overheid heel positief is over homeopathie? Dat is één van de mythes die ze de laatste jaren verspreiden. Klopt niets van, de Zwitserse overheid wil er juist van af. Maar hoe vaak je dat homeopaten ook uitlegt, een volgende keer komen ze er gewoon weer mee aanzetten. Hun eigen geheugen werkt blijkbaar net zo min als het  ‘geheugen’ van hun hoogverdunde watertjes en suikerbolletjes. Misschien dat u ze nog kunt vragen of ze toch een keer aan testje mee willen doen?

spininversion-logoEr zijn ook een paar bedrijven die u bang willen maken voor elektromagnetische velden, van Wi-Fi en mobiele telefoons vooral. Spininversion.nl is er zo één (een andere is Floww). Aan het logo kunt u zien waartegen hun producten allemaal wel niet werken. Tip: probeer eens te bellen met uw mobiele telefoon als u in de buurt staat van één van die piramides of fallusvormige objecten, die verkocht worden ter bescherming. Als u bereik hebt, dan werkt het dus niet! Het ‘wegzuigen’ van straling is onzin. Meer daarover in: ‘Onzin over spininversie en elektrosmog‘ En laat u ook niet inpakken door de mooie certificaten!

kangenwater-logoAan water worden talloze bijzondere eigenschappen toegeschreven. Je kunt ook wat gaan rommelen aan de mineralen in je kraanwater. Doe dat met een duur apparaat en een wetenschappelijk klinkend verhaal en je krijgt zoiets als Kangenwater: “het drinken van Kangen Water is te vergelijken met detoxen: het zorgt ervoor dat zure afvalstoffen uit het lichaam verwijderd worden. Het water dringt tot diep in de cellen door, waardoor het ontgiften gemakkelijk en op een diep niveau gebeurt.” Klinkt mooi, maar het lichaam regelt dat allemaal zelf wel; het drinken van dit dure water helpt daar niet beter bij dan gewoon kraanwater. Zie ‘Kangen Water‘ op de Skepsis-site.

survivalguide600x169
Hieronder de beursdeelnemers die een verhaal vertellen waar een luchtje aan zit, met verwijzingen naar websites waar u de nodige kritiek kunt vinden. De lijst is vast niet uitputtend, maar bevat toch al een kwart van de exposanten. Twijfelt u aan het verhaal van een bedrijf dat er niet bij staat, zoek dan eens met een Skeptische zoekmachine. Dan blijft u gevrijwaard van alle onkritische (vaak door die bedrijven zelfgeschreven) juichverhalen.


NGB 2014: Zone Eten & Drinken Show

NGB 2014: Zone Medisch & Zorg Show

NGB 2014: Zone Body & Mind Show

NGB 2014: Zone Sport & Avontuur Show

NGB 2014: Zone Beauty & Verzorging Show

Voor wie dat handig vindt, is de lijst ook als pdf te downloaden.