Kloptdatwel?

homeopathie

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief ‘goed’ doel in malaria geplaagd Afrika

by 50 Comments

De Amma Resonance Healing Foundation claimt met quasi-homeopathische middelen ernstige ziekten als malaria effectief te kunnen behandelen. En medewerkers van de stichting passen deze middelen – waarvoor geen enkel bewijs van werkzaamheid is – doodleuk toe in ontwikkelingslanden. Hoe kan het toch dat zo’n organisatie in Nederland gewoon een ANBI-status kan behouden? En waarom zijn nogal wat homeopaten enthousiast over dit ‘goede’ doel?

Als skepticus leer je veel via interactie met anderen en de onderwerpen waar ze naar wijzen. Zo kan je zelf onderzoek verrichten en meer leren over wat er speelt in de wereld. Hieronder een verslag over één zo’n interactie die ik laatst had, als ook het onderzoek wat daarop volgde.

Aanleiding

Op 30 januari van dit jaar verscheen er op de Correspondent een artikel over de Bill & Melinda Gates Foundation over hun strijd tegen malaria. In de bijdrage-sectie sprak Gerda Hofste (een homeopaat die o.a. aan de onbewezen CEASE-therapie doet) over het goede werk in Afrika dat ze met de Amma Resonance Healing Foundation (ARHF) uitvoert. Ze typeert het werk van de ARHF als een wonder en meldt dat ze ook een malariapreventieprogramma hebben dat fabelachtig werkt. Alsof haar beroep en de woorden van “wonder” en “fabelachtig” nog niet genoeg aanleiding zouden geven voor het controleren van de bewijzen, meldt ze ook nog even dat je wel buiten de gebaande paden moet denken. Dit is iets wat volgens haar onmogelijk lijkt te zijn voor wetenschappers, artsen en “het grote geld”.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 1
Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Dit alles doet vermoeden dat het niet om een gewone medische behandeling gaat en inderdaad na het controleren van de site arhf.nl blijkt de behandeling van malaria (maar ook hiv/aids, ebola, tuberculose, diabetes, verkrachting, langdurig verdriet, hoge bloedruk, genocide en nog vele andere aandoeningen) alternatief te zijn. De behandeling is namelijk een Source Medicine-techniek waarbij gebruik wordt gemaakt van resonanties (in pil of geluid vorm) die gestoeld zijn op homeopathische principes.

In de handleiding van de ARHF is te lezen dat de pillen gemaakt worden bij drie grote homeopatische bedrijven en besteld kunnen worden bij o.a. helios.co.uk (voor 24 pond). Voordat je hiermee je patiënten kan behandelen moet je twee granules oplossen in een flesje water met 10 tot 20% ethanol of sterke drank. Het flesje moet vervolgens 5 keer hard tegen een houten oppervlak of boek geslagen worden. Volgens voorschrift krijgen patiënten per keer dan oraal 5 druppels toegediend, die ze 5 seconden in hun mond moeten houden alvorens ze door te slikken. Naar inschatting van de ernst van de aandoening door de homeopaat of vrijwilliger wordt dit elke 10 min of met langere tussenposen tot eens per week herhaalt. Een tweede methode is om te luisteren naar de speciale muziek. Voor de behandeling van malaria heet deze Source Medicine geneeswijze PC240m of SR240m, welke dezelfde zijn alleen een andere naam dragen in de literatuur.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 2De schrijvers van de handleiding zijn de homeopaten Harry van der Zee en Peter Chappell, beiden bestuurslid en medewerker van de ARHF.  Daarnaast schrijven ze boeken over deze nieuwe ontwikkeling in de homeopathie en toepassing van homeopathie bij ziekten o.a. in Afrika. Deze boeken worden door Harry’s eigen uitgeverij gepubliceerd. Beide heren en de ARHF zijn al vaker in het nieuws gekomen. De ARHF werd zelfs genoemd door Voices of Young Scientists in een open brief aan de WHO om een standpunt in te nemen over homeopathische behandelingen van hiv/aids, malaria, tuberculose, diarree en griep. En de WHO heeft ook een standpunt ingenomen, namelijk dat homeopathie geen behandeling is voor serieuze ziektes als hiv/aids, malaria en tuberculose (dus ook niet in ontwikkelingslanden).

Dat was in 2009. Bijna tien jaar later gaat de ARHF nog steeds vrolijk verder ondanks een terechtwijzing door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) . Meer kon de IGZ niet doen want de ARHF, hoewel gevestigd in Nederland, opereert niet in Nederland maar in Tanzania, Malawi, Kenia, Congo en Nigeria. Ook medehomeopaten kunnen niet of willen niets tegen de ARHF beginnen, want de resonantiemiddelen van Source Medicine worden niet als zijnde homeopathisch erkend, met name door de homeopaten vereniging VHAN.

Evaluatie bewijzen voor SR240m tegen malaria

Voor nieuwe behandelingen hebben we bewijzen nodig van veiligheid en effectiviteit. Omdat de maker van Source Medicine een homeopaat is en hij en zijn collega’s bij de ARHF Source Medicine als homeopathie zien, is de homeopathie dus het eerste punt om te onderzoeken (ondanks dat het niet erkend wordt door de VHAN). Is er dus iets bekend over de veiligheid en effectiviteit van homeopathie voor malariabehandeling en -preventie? Nu weten de meeste lezers van Kloptdatwel wel dat homeopathie hooguit een placebo-effect heeft en geen echte werking bezit, voornamelijk door het ontbreken van de werkzame stof in de verdunningen. Ook het onafhankelijke Cochrane heeft bij zijn reviews geen onderscheid kunnen vinden tussen homeopathie en placebo.
Nergens zijn er overtuigende studies bekend over de behandeling van malaria met homeopathie. Het veel gebruikte argument dat er niets in de homeopatische middelen zit en daarom niet schadelijk kan zijn, is in ieder geval niet getoetst in de behandeling en preventie van malaria. Daarnaast, als er niks in de middelen zit, hebben we ook geen basis dat homeopathie zou kunnen werken als behandeling en preventie van malaria. En bedenk ook dat er actief afgeraden wordt, door o.a. de WHO, om homeopathie te gebruiken bij malaria. Als ook dat er aanwijzingen zijn dat homeopatische preventie tegen malaria niet werkt.

We hebben dus te maken met een nieuwe ontwikkeling in homeopathie waarvan er nog geen overtuigende bewijzen zijn dat het werkt of veilig is, zelfs geen voorstudies in de vorm van in vitro  en/of dierexperimenten, of verwachtingen op basis van effecten van homeopathie op malaria. Sterker nog omdat Source Medicine op basis van homeopathie is, zou het juist afgeraden moeten worden bij behandeling en preventie van malaria. Toch wordt de Source Medicine behandelwijze sinds zijn fabricatie in 2002 gebruikt als behandeling van mensen met malaria.

Dus waarom denkt de ARHF dat ze Source Medicine PC240m toch kunnen gebruiken? Hebben zij wel informatie over de veiligheid en effectiviteit? In hun Engelse handleiding over het gebruik van Source Medicine meldt de ARHF dat er geen duidelijk mechanisme is voor bijwerkingen en omdat de behandelaren zelf maar ook andere waarnemers geen bijwerkingen gezien hebben is het product volgens hun veilig. Hierbij vergeten ze volgens mij al dat het middel tussen de 10-20% alcohol bevat, en ethanol de opname van foliumzuur verstoort. Alleen de geluidsopname variant van PC240m lijkt mij dan ook onder dit argument vallen.
Dat er ook geen duidelijk mechanisme lijkt te zijn voor de effectiviteit houdt ze niet tegen om te experimenteren op mensen in ontwikkelingslanden [pag 7 vd manual]. Een behandeling zonder goed bewijs en gestoeld op een techniek waarvan wordt afgeraden om malaria mee te behandelen en waarvoor geen sterke bewijzen zijn voor veiligheid of effectiviteit wordt dus gelijk getest bij mensen in ontwikkelingslanden. Ik vraag mij af of de proefpersonen hiervan op de hoogte waren. En die vraag blijft onbeantwoord, omdat over deze testen, op enkele filmpjes op de ARHF-website na, niets te vinden is. Dit kan dus hooguit als anekdotisch bewijs gezien worden.

Daarnaast wordt deze behandelwijze vanaf 2009 getest als preventiemiddel tegen malaria. Dit gebeurde niet op goed geïnformeerde en autonoom beslissende proefpersonen, maar schokkend genoeg op 600 Congoleze schoolkinderen. Laat dat even inzinken: een ongeteste malariaprofylaxe, gebaseerd op een methode waarvoor geen goed bewijs is voor werking als preventie voor malaria en zelfs wordt afgeraden, wordt voor het eerst getest op schoolgaande kinderen in een ontwikkelingsland. Dus niet voor iets onschuldigs als een verkoudheid, maar voor malaria: een ziekte waaraan honderden duizenden mensen jaarlijks sterven. Dit lijkt mij zwaar onethisch.
Het enige wat het nog erger zou maken is als de test niet goed opgezet was. Daardoor kun je immers geen goed oordeel vellen over de werkzaamheid van de preventie. Bijvoorbeeld doordat je het niet kunt onderscheiden van het placebo-effect, regressie naar het gemiddelde, cognitieve valkuilen of conventionele behandeling en malariaprofylaxen die in Afrika worden of werden toegepast (nieuwe gevallen van malaria zakken namelijk al een tijdje vanaf het jaar 2000). En precies dit hebben ze nagelaten. Geen controlegroep, geen blindering, niet gerandomiseerd. Elke betekenis die je aan de gemeten waarden toekent is onzinnig. Toch doet de ARHF alsof alle verbeteringen door hun resonantiemiddelen komen. Een voorbeeld hiervan is dit citaat: “De remedie die de ARHF gebruikt bij het behandelen en voorkomen van malaria heeft een werkingsgraad van 95%!” Een conclusie die je op basis van de geleverde gegevens niet hard kan maken. Dit lijkt mij op zijn minst misleiding. *Update* Zoals te zien is de pagina waar het citaat stond verwijderd. Hij is nog wel te vinden door het citaat in google te typen en het te zoeken. Het gaat om de link van Maatschapwij.nu. Een ander voorbeeld is het volgende citaat:”Malaria prevention with PC240m was first tested out in DR Congo in 2009. At the Land of Hope School in Kiliba (South Kivu) 600 children were given regular doses of PC Malaria as prophylaxis. Within a few months the school reported there were no more cases of malaria at the school at all.”

Dit wangedrag blijft de ARHF vertonen. Al hun beschrijvingen missen informatie over de proefopzet, missen eventuele malariamaatregelen die zijdelings lopen, missen goed gedocumenteerde bloedwaarden of ziektestatistieken (zowel voor als na de behandeling), ook is er geen peer review of publicaties in wetenschappelijke tijdschriften. Misschien dat er wat in die boeken geschreven staat naast bepaalde casussen, maar dit is niet duidelijk te zien aan de inhoudsopgaven, omschrijvingen of reviews. Ook zijn de boeken die door een eigen uitgeverij zijn uitgegeven natuurlijk niet peer reviewed. Zo blijven de claims over veiligheid en effectiviteit inderdaad in het rijk der fabelen hangen. En niet alleen bij malaria, maar ook bij hiv/aids, tuberculose, diabetes en al die andere aandoeningen welke ze claimen te behandelen.

Terugkoppeling en reactie

Toen ik al het bovenstaande in een reactie aan Gerda Hofste meldde en schreef dat er dus meer bewijs nodig is om dit serieus te nemen, zei ze dat ik net was als die wetenschappers. Die bieden ook geen hulp, terwijl zíj zelf haar spaargeld in de ARHF stopt en er werkt als vrijwilliger. Ook wist ze al dat er geen wetenschappelijke bewijzen waren, maar dit is volgens haar het kip en het ei verhaal. Zonder geld geen (goed) wetenschappelijk onderzoek, zonder (goed) wetenschappelijk onderzoek ontbreekt geloofwaardigheid, en zonder geloofwaardigheid komt er geen geld. En ze weet dat “het grote geld” hun organisatie nooit zal gaan helpen. Wij hebben het leven gemaakt zodat het over geld gaat, meldt ze daar nog even bij. Zij denkt liever meer holistisch.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 3
Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Het is mij niet duidelijk wat meer holistisch denken te maken heeft met goed bewijs en ethisch handelen. Je kan nou eenmaal niet iets laten werken door alleen holistisch te denken. Als je geen goed bewijs hebt, weet je niet of je helpt, of je schade toebrengt of dat het helemaal niets uitmaakt. Iets wat mij wel handig lijkt om te weten voordat je je spaargeld en vrije tijd in zo’n stichting steekt.

Wat het geld voor onderzoeken betreft, de ARHF ontvangt aan belasting aftrekbare donaties (je hoeft geen bewezen behandelingen te geven om de ANBI-status te verkrijgen) tussen de 15.000 en 37.500 euro per jaar. Sinds vorig jaar zijn daar de opbrengsten van de trainingen, resonantiemedicijnen en boekverkoop bijgekomen. Daarmee kan je toch best wat onderzoek opzetten, lijkt mij. Ook kan er gevraagd worden om hulp bij homeopatische verenigingen. En anders kan je het eens proberen bij de producenten van homeopathische middelen, die lijken toch ook een aardige markt te bezitten.

Daarnaast kan je het bedrijven niet kwalijk nemen om niet in dit middel te investeren gezien de verschillende ethische bezwaren tegen het investeren in middelen zonder bewijs van enige effectiviteit. Je hebt toch meer nodig dan iemands ideeën.

Vervolgens lijkt het mij evident dat je, voordat je serieuze ziektes als malaria gaat behandelen of preventie ervoor levert, een zekere mate van bewijs voor veiligheid en effectiviteit kunt laten zien. Zelfs voordat je op mensen gaat experimenteren lijkt dat mij geenszins onredelijk. Er zijn niet voor niets regels gesteld voor correct onderzoek. En bij homeopathie zijn er negatieve effecten bekend die aangeven dat informatie over veiligheid en effectiviteit nodig is. Naast dat de middelen zelf schadelijk kunnen zijn, ligt er waarschijnlijk meer schade in het geloof dat zulke behandelwijzen met zich mee brengt: namelijk dat ze even goed of beter werken dan conventionele malariamedicatie of -profylaxe, middelen waar wel goed bewijs voor verzameld is. Dat dit voorkomt, bespreekt Harry van der Zee zelf in een casus over een persoon met diabetes. Die persoon stopt zonder overleg met de insuline, want haar klachten zijn immers toch verdwenen.
Ook de donaties die de organisatie ontvangt, kunnen als de behandeling niet werkt of schadelijk is, natuurlijk beter aan iets wat wel werkt worden uitgegeven. Anders ontneem je de mensen die je zo nobel wilt helpen de beste zorg.

Maar stel nou, en nu wordt het erg hypothetisch, dat ondanks dat er geen plausibel werkingsmechanisme te bedenken is, en ondanks het ontbreken van enig overtuigend bewijs voor een effect van homeopathie op malaria, deze vorm van behandeling toch beter zou werken dan de conventionele malariabehandeling. Dan zou het toch jammer zijn dat je je niet volop inzet om dat beter te onderzoeken en zo bewijs te verzamelen waarmee je andere behandelaars kunt overtuigen. Op die manier zouden dan uiteindelijk immers veel meer mensen geholpen kunnen worden met een betere (en goedkopere) behandeling. Op alle fronten lijkt het dan ook ethischer om onderzoek uit te voeren dan om op dezelfde voet door te gaan. En misschien zelfs nog ethischer om het helemaal niet te onderzoeken gegeven de onwaarschijnlijkheid van Source Medicine.

Conclusie

Ik geloof best dat Gerda Hofste goede intenties heeft, maar dat maakt dit soort incompetent gedrag niet acceptabel. Als zij als homeopaat serieuze ziektes wil behandelen, dan heeft zij serieuze bewijzen nodig. Op zijn minst moet er bewezen worden dat de behandeling niet schadelijk is. Daar valt wat mij betreft ook onder dat de ARHF-behandeling niet leidt tot verminderd gebruik van adequatere behandelingen of profylaxe. Het feit dat ze dit naast zich neerlegt, geeft al aan dat ze hier niet toe in staat is en we zouden haar als therapeut op zijn minst op het gebied van malaria niet serieus moeten nemen, met uitbreidingsmogelijkheden naar autisme gezien haar CEASE-therapie en hiv/aids, diabetes, enzovoort als blijkt dat ze de Source Medicine daarvoor ook toepast in Afrika.
Ook vind ik het schandelijk en onvoorstelbaar dat dit gedrag anno 2018 gewoon door kan gaan. In het Verenigd Koninkrijk heeft de RCVS (een vereniging voor dierenartsen) vorig jaar het standpunt ingenomen dat homeopathie in de behandeling van dieren leidt tot zorgen over dierenwelzijn. Wordt het niet tijd om dit ook te doen voor mensen? Het is niet zo dat omdat er minder regels zijn aangaande behandeling en preventie van malaria en andere serieuze aandoeningen in ontwikkelingslanden, dat we homeopaten maar toe moeten staan wat aan te klooien.

Cadeautips voor de feestdagen

by 54 Comments

De feestdagen komen er weer aan en het is natuurlijk moeilijk om iedere keer weer leuke cadeau’s voor je geliefden te vinden. Daarom dat wij van Kloptdatwel hieronder wat tips geven.

Wil je je vader niet weer gewone sokken cadeau geven dan zou je kunnen kiezen voor de sokken van Stringenergy.  Zij verkopen namelijk sokken tegen pijn en restless legs. Maar let op: in deze sokken zijn ‘trillingsfrequenties’ verwerkt die niet in aanraking mogen komen met niet-natuurlijke materialen zoals stenen (!?!) vloeren. Voor mensen met stinkvoeten zijn de sokken echter helemaal niet geschikt. Wassen kan namelijk de werking van de trillingsfrequenties verminderen. Dat zou toch zonde zijn van katoenen sokken van bijna 40 euro.

Hetzelfde bedrijf denkt echter ook aan mensen met andere klachten. De zogenaamde ‘Neutrino hoofdbeugel‘ wordt in verschillende varianten aangeboden voor klachten zoals stress en burn-out, ADHD en allergieën. Het onderzoeksteam van Stringenergy heeft na intensief onderzoek de juiste trillingsfrequenties gevonden en deze overgebracht op de hoofdbeugels. De Neutrino hoofdbeugels blijven onafhankelijk van het aantal draaguren ruim een jaar actief. En dat voor het luttele bedrag van bijna 50 euro. Daar kun je je gestresste schoonmoeder toch blij mee maken lijkt ons.

Als je nog een cadeautje zoekt voor vrouwen die binnenkort een kind krijgen, zou je kunnen kiezen voor homeopathische suikerbolletjes (zogenaamde globuli) gemaakt van verdunde placenta, navelstreng of navelstrengbloed uit Duitsland. De grondstoffen moeten samen met een gezondheidsverklaring worden opgestuurd en je krijgt de globuli in de zelfgekozen potentie (C of D) thuisgestuurd. Afhankelijk van de potentie variëren de prijzen van 40 tot 200 euro. De globuli kunnen vervolgens gebruikt worden voor de gezondheid van de nieuwe baby. Als oudere broertjes of zusjes echter jaloers worden, kun je voor hen zogenaamde placebo-globuli bestellen voor 2 euro per potje want je wilt ze natuurlijk niet blootstellen aan alle bijwerkingen van het ‘echte’ middel.

Voor mensen die onrust ervaren in de drukke decembermaand blijkt dat de vrienden van Floww ook nog steeds hun producten verkopen. Vreemd want wij dachten dat ze na de Radar uitzending failliet waren. Maar misschien dat een positieve recensie van Lange Frans over het tegengaan van de negatieve straling die uit je telefoon komt, het faillissement heeft kunnen keren. Het schijnt dat de mensen van Radar hun excuses hebben aangeboden en dat er een nieuwe BV is opgericht met dezelfde naam volgens een blog van de oprichter Marc Schechtl. Anyway, tussen de 50 en de 1350 euro zijn er weer allerlei anti-stralingsapparaten te koop.

Mochten jullie nog andere tips hebben, laat ze achter in de comments. Veel shopplezier!

Australië stopt met indirecte subsidies voor zeventien onbewezen ideetjes in zorgverzekering

by 32 Comments

Het Australische zorgverzekeringssysteem zit net wat anders in elkaar dan bij ons. Naast een algemene basisverzekering Medicare die iedereen heeft, kun je je extra verzekeren via Private Cover voor zaken als een vrije dokterskeuze en tandheelkundige zorg. Maar ook voor diverse alternatieve behandelingen, die we in navolging van Arjen Lubach beter maar ‘onbewezen ideetjes‘ kunnen noemen.

Australië stopt met indirecte subsidies voor zeventien onbewezen ideetjes in zorgverzekering 4Die Private Cover heeft dus veel weg van onze aanvullende zorgverzekeringen, maar er is wel een verschil. In Australië subsidieert de overheid  Private Cover indirect via belastingen, omdat je de kosten mag aftrekken. Niet zo vreemd dat de overheid dus wel wat te zeggen wil hebben (en gelukkig ook heeft) over wat er allemaal onder Private Cover valt.

In 2012 startte men met het bekijken van het bewijs voor de effectiviteit van zeventien onbewezen ideetjes, waaronder aromatherapie, homeopathie, iriscopie, Buteyko-therapie, toegepaste kinesiologie, shiatsu en yoga. In 2015 was het rapport klaar en daarin staat dat er voor geen van deze zaken afdoende bewijs te vinden was voor effectiviteit.

Nu schrapt de Australische overheid dus de financiële steun voor deze praktijken en mogen ze niet meer in verzekeringen voor Private Cover worden opgenomen. Het duurt overigens nog tot april 2019 voor het echt van kracht wordt.

Via Science Based Medicine: Australia ends insurance subsidies for naturopathy, homeopathy, and more

Koepel van Europese wetenschapsacademies spreekt duidelijke taal over homeopathie

by 28 Comments

De EASAC, European Academies’ Science Advisory Council, heeft in een advies aan de Europese Commissie duidelijk afstand genomen van het gedoogbeleid voor homeopathische geneesmiddelen.

Die homeopathische korrels en druppels kunnen nu nog als geneesmiddel verkocht worden zonder dat de fabrikanten bewijs hebben geleverd dat ze ook werken. Als ze maar zover verdund zijn dat het uiterst onwaarschijnlijk is dat er ook nog enige werking van uit gaat en ze dus als veilig voor consumptie kunnen worden beschouwd, mogen die onzinproducten als ‘homeopathisch geneesmiddel’ verkocht worden. In Nederland mag er dan sinds enige tijd echt niet meer op staan waarvoor dat spul dan geacht wordt te werken volgens de homeopathie-gelovigen, maar elders in Europa gelden nog soepelere regels.

De EASAC stelt niet eens zoveel schokkends voor, gewoon een einde maken aan die rare uitzonderingspositie voor homeopatische producten:

Our purpose is not to seek the prohibition of homeopathic products, and we recognise the fundamental importance of allowing and supporting consumer choice. Rather, we aim to explore the policy dimensions for ensuring informed patient choice with the emphasis on ‘appropriately informed’, and for achieving a standardised knowledge-based, robust regulatory framework and sound advertising practices across the EU, which can apply equitably to all medicinal products, whatever their origins and whatever their mechanisms.

Maar ja, die homeopathie-gelovigen snappen ook wel dat ze nooit bewijs voor werking zullen kunnen leveren als ze aan dezelfde spelregels moeten voldoen als reguliere medicijnen. EASAC vat de stand van zaken rondom homeopathie zo samen:

Koepel van Europese wetenschapsacademies spreekt duidelijke taal over homeopathie 5

Het laatste puntje is ook wel interessant, omdat in de Europese regels voor de biologische veehouderij in feite wordt opgelegd dat boeren bij zieke dieren eerst aanrommelen met homeopathische (of kruiden-) middelen voordat ze mogen overschakelen op reguliere medicijnen. Dit is eigenlijk onverdragelijk uitstel van een echte behandeling en dus dierenmishandeling. Ik schreef daar toevallig mijn allereerste stuk op Kloptdatwel over.

Maar lees vooral zelf het hele advies (pdf, 12 pagina’s). En ook de berichtgeving in de Volkskrant, waarin homeopathisch arts Frans Kusse van de AVIG mag klagen: ” ‘De EASAC denkt vanuit een puur scheikundig model: een middel kan alleen werken als er werkzame moleculen in zitten. Terwijl wij zeggen: veel belangrijker is dát het werkt, en het bewijs daarvoor is er.'”  Ja hoor, dat kulverhaal kennen we intussen wel. Het zit ze ook niet mee, die sprookjesdokters, na 1 januari zal hij ook vast zijn artsentitel moeten inleveren. Arme Frans!

De Reclame Code Commissie en gezondheidsclaims

by 6 Comments

De Reclame Code Commissie en gezondheidsclaims 6Je gezondheid is je kostbaarste bezit. Producenten en behandelaars bieden van alles aan om gezondheidsklachten te verhelpen, te verlichten of te voorkomen. Er zit echter veel kaf tussen het koren, waardoor de argeloze consument of patiënt regelmatig op het verkeerde been wordt gezet en veel geld betaalt voor waardeloze of zelfs gevaarlijke rommel. Regelmatig moet de Reclame Code Commissie (RCC) oordelen over allerhande claims die aan bepaalde producten of behandelingen worden verbonden. Een overzicht van de uitspraken van de afgelopen maanden.

De Reclame Code Commissie en gezondheidsclaims 7Op 7 juni 2017 deed de RCC uitspraak over claims rondom de zogenaamde Oligoscan, een Raar Apparaat dat in de relevante Skepp-databank in de categorie ‘Harry Potter’ is ingedeeld. Uiteraard wordt er nogal wat beloofd: “OligoScan biedt u de mogelijkheid om met behulp van spectrofotometrie heel snel en eenvoudig de gehaltes te bepalen van mineralen, spoorelementen en toxische, zware metalen”. ‘Snel en eenvoudig’ betekent in dit geval dat het apparaat op vier plekken op de handpalm wordt gehouden. Binnen enkele minuten komen dan de meetresultaten binnen. Stichting Skepsis geloofde terecht niets van al deze beweringen, waarin ook kwistig werd gestrooid met termen als “uniek” en “waardevolle uitbreiding”. Hoewel de claims afkomstig waren van een BIG-geregistreerde arts, voerde deze nauwelijks verweer. Het verweer kwam erop neer dat de arts aangaf de apparaten zelf niet te verkopen of te ontwikkelen. Verder legde hij een certificaat over waaruit blijkt dat de Oligoscan een klasse IIa medisch hulpmiddel is. Dat zegt echter alleen iets over de veiligheid (IIa = laag risico), niets over de werking. Gelet op dit nauwelijks relevante verweer had de RCC weinig moeite de reclame als misleidend en daarmee oneerlijk aan de merken.

De Reclame Code Commissie en gezondheidsclaims 8Ook reclame voor een neefje van de Oligoscan, de Vitatec Global Diagnostics, werd als misleidend en oneerlijk aangemerkt. Dat behoeft nauwelijks verbazing te wekken, want reclames voor dit Rare Apparaat zijn al meerdere malen afgekeurd (zie hier en hier). Ook nu weer werd een “uniek meetsysteem” aangeprezen, dat “de energetische structuren van het lichaam op veilige en nauwkeurige wijze” zou kunnen meten. Het meest wezenlijke verschil met de Oligoscan lijkt te zijn dat de vermeende meting nu niet via de handpalm, maar via de enkels verloopt. Verder zijn beide apparaten in hun metingen net zo betrouwbaar als het opgooien van een muntje of het lezen van tarotkaarten. Het is jammer dat de RCC nog steeds geen reden ziet de Autoriteit Consument en Markt (ACM) over dit soort apparaten in te lichten. De ACM kan, in tegenstelling tot een zelfreguleringsorganisatie als de RCC, in principe sancties opleggen.

Gevaarlijke kwakzalverij

De Reclame Code Commissie en gezondheidsclaims 9De RCC blijft gelukkig heel kritisch als het gaat om claims van homeopaten, CEASE-therapeuten en antivaccinatiegelovigen. Zie eerder hier, hier en hier. Eind mei van dit jaar deed de RCC uitspraak in twee zaken over claims van therapeuten die het alle drie zijn (hier en hier). De claims gingen vooral over homeopathische immunisatie als – zeer onverantwoord, want onwerkzaam – alternatief voor vaccinatie, over het ‘ondersteunen’ van reguliere vaccinatie met homeopathie en over allerhande verzonnen gevaren van vaccinatie, zoals de allang weerlegde link tussen vaccinatie en autisme. In het kader van de CEASE-therapie werd uiteraard weer beweerd dat autisme, veroorzaakt door vaccins, succesvol met deze therapie behandeld kan worden. De RCC liet er weinig van heel. Kort samengevat waren sommige uitlatingen – met name die voor de ‘homeopathische vaccins’ – in strijd met de Geneesmiddelenwet. Andere waren misleidend en oneerlijk. Ook constateert de RCC dat er op diverse plaatsen aan bangmakerij wordt gedaan en ook dat is volgens de Nederlandse Reclame Code niet toegestaan.

Een klacht van een wetenschapper over reclame voor het boek KANKER: Oorzaak en Voorkoming werd echter afgewezen. Het boek (of boekje, het is maar 56 pagina’s) is blijkens de uitspraak geschreven door een aanhanger van onder meer de theorieën van Tullio Simoncini, een veroordeelde en uit zijn beroep gezette Italiaanse arts die gelooft dat kanker een schimmel is. De RCC vindt dat de reclame voor het boek door de beugel kan. “Dat klaagster kritische kanttekeningen heeft bij de inhoud van dit boek, betekent nog niet dat de bestreden uitingen in strijd met de NRC zijn”, aldus de Commissie.

Andere gezondheidsmeuk

Een kritische consument diende een klacht in over de website www.foreverliving.com, waarop reclame werd gemaakt voor Forever Aloe Vera Gel, Forever Gingko Plus, Forever Gin Chia en Forever Garcinia Plus. De Aloe Vera Gel zou de immuniteit verhogen, de spijsvertering stimuleren en voor een fitter gevoel zorgen. Bij gebrek aan onderbouwing zijn deze claims echter misleidend, aldus de RCC. Het laatstgenoemde product – Garcinia Plus – zou het hongergevoel remmen en zorgen voor verminderde opslag van vet in vetweefsel. Ook die claims zijn bij gebrek aan onderbouwing misleidend. Bij de Gingko Plus en Gin Chia gaat de RCC nog een stap verder. De bewering dat Gingko Plus het geheugen ondersteunt, is in strijd met de wet, want in strijd met EU-Claimsverordening. Ten slotte zou de Gin Chia ook allerhande gezondheidsvoordelen hebben: het product zou bijdragen aan de natuurlijke afweer en de goede werking van het immuunsysteem, geheugenprestaties ondersteunen en bijdragen aan behoud van een optimale conditie. Bij de RCC blijft er niets van deze claims over. Sommige zijn in strijd met de wet, andere misleidend en oneerlijk.

En wat dacht u van 100% biologische Arganolie als “cosmetisch wondermiddel” tegen uw acne, eczeem, droge huid, striemen, rimpels en cellulitis? De RCC is streng voor de adverteerder, want zij kwalificeert deze beweringen deels als reclame voor een geneesmiddel, namelijk voor zover zij de aandoeningen acne en eczeem betreffen. Omdat voor de Arganolie uiteraard geen handelsvergunning ingevolge de Geneesmiddelenwet is verleend, is de reclame in zoverre in strijd met de wet. Dat betekent niet dat de claims met betrekking tot droge huid e.d. wel toelaatbaar zijn, want er is ook nog een Reclame Code Cosmetische Producten. Die eist dat beweringen over de heilzame werking van cosmetische producten voldoende onderbouwd worden. Daarvan is hier geen sprake, zodat ook het niet-medische deel van de reclame niet door de beugel kan.

In de wat meer absurde sfeer komen we bij een reclame voor therapeutische compressiesokken. Die zouden “spataders, vervelende pijntjes, krampen, reisbenen en zwellingen” voorkomen en verminderen, en daarnaast blessures voorkomen en de bloedsomloop verbeteren. Verkrijgbaar in twee kleuren, want het oog wil ook wat. Klager (of klagers, want er zijn twee uitspraken) sprak gekscherend van reclame voor ‘kletskousen’. De absurditeit van deze zaak zit wellicht niet eens zozeer in de claims ten aanzien van de sokken als wel in het verweer van de adverteerder. Die verwees slechts naar de website van A. Vogel, waarop kennelijk een uitgebreid betoog over de gezondheidsvoordelen van de sokken staat, en naar een onderzoek dat men tegen betaling van 43 euro kan ontvangen. De RCC is onverbiddelijk: dit is geen serieus verweer, en bij het ontbreken van echte argumenten zijn de claims te absoluut, en daardoor misleidend en oneerlijk. Een reclame voor gelsokken “verrijkt met jojoba olie, olijfolie, vitamine E en lavendelolie” mocht daarentegen wel. De bewering dat die in 20 minuten een zacht babyhuidje opleveren acht de RCC een vorm van toegestane overdrijving.

En dan is er nog een reclame voor een satijnen beauty skin care kussensloop. Het kussensloop zou onder meer de talgproductie reguleren en de strijd aangaan met acne en onzuiverheden. Het is verkrijgbaar in meerdere kleuren. Dat zal meteen het grootste voordeel zijn, want aan degelijke onderbouwing kwam de adverteerder niet echt toe. Die lichtte slechts toe hoe hij zijn matrassen test. De (vermeende) werking van het wonderkussensloop is daarmee natuurlijk niet aannemelijk gemaakt, wat de reclame misleidend en daarmee oneerlijk maakt, aldus de uitspraak. Dezelfde adverteerder maakte, het zal geen verbazing wekken, ook reclame voor matrassen, meer in het bijzonder medisch traagschuim pocketvering matrassen met 7-comfortzones. Je zal er best goed op kunnen slapen, maar kreten als “Aangeraden door medisch experts” en ““Nooit meer last van een slechte nachtrust, transpiratie en eventuele rug- of gewrichtsklachten” gaan allemaal veel te ver, aldus de RCC. Omdat het om een nogal hardleerse adverteerder gaat (Koopjedeal.nl) knoopt de RCC er ook meteen maar een Alert aan vast.

Ten slotte toont de RCC geen genade voor reclame voor chakra healing armbanden. De armbanden zouden helpen bij emotionele en lichamelijke klachten (niet nader gespecificeerd). Opvallend is dat de adverteerder geen zin had om inhoudelijk op de vermeende werking van de armbanden in te gaan. Dat zou immers betekenen dat “de zeven chakra’s gedetailleerd beschreven moeten worden, evenals de impact van  deze chakra’s op zowel mentale als lichamelijke functies”. Dat zou de gebruiksvriendelijkheid van de website niet ten goede komen. Klager moest de klantenservice maar bellen. Met zo’n verweer kom je echter niet weg bij de RCC, die de uitlatingen wegens gebrek aan onderbouwing als misleidend en oneerlijk wegzet.