Kloptdatwel?

vaccins

Boekbespreking – Vaccineren. Doen of laten?

by 9 Comments

Boekbespreking - Vaccineren. Doen of laten? 1De Belgische skeptische vereniging SKEPP brengt sinds een aantal jaren boekjes uit in samenwerking met uitgeverij ASP. Het nieuwste deel in deze serie behandelt een uiterst actueel thema: vaccineren. Marleen Finoulst en Wietse Wiels, beiden arts en bestuurlid van SKEPP, schreven het.

In de eerste hoofdstukken wordt de geschiedenis van het vaccineren uiteengezet en vanzelfsprekend de resultaten die ermee behaald zijn besproken. Dit loopt van de ontwikkeling van het pokkenvaccin van Jenner tot de geavanceerde mRNA-vaccins die nu ingezet worden tegen het coronavirus.

Aan de orde komen ook de verschillende technieken die gebruikt zijn om vaccins te maken en hoe die dan werken in het menselijk lichaam. Duidelijk wordt bijvoorbeeld ook uitgelegd waarom mRNA-vaccins niet je DNA kunnen veranderen.

De uitleg hoe vaccins gemaakt worden blijft wat aan de oppervlakte. Ik had bijvoorbeeld best graag gelezen hoe je een ziekteverwekker nu precies verzwakt, zodat die veilig genoeg in een ‘levend vaccin’ kan worden verwerkt (zoals bijvoorbeeld bij het mazelenvaccin gedaan wordt), maar je kunt natuurlijk niet alles kwijt in een beknopt werk (118 pagina’s) over een onderwerp met zoveel facetten.

Veiligheid

De auteurs sluiten de ogen niet voor de minder succesvolle ervaringen met vaccins die er ook zijn geweest in het verleden. De bespreking daarvan maakt ook duidelijk dat procedures daardoor zijn aangescherpt en vaccinontwikkeling en de monitoring van de veiligheid op een steeds hoger niveau is komen te staan.

Uitgebreid staan Finoulst en Wiels stil bij de begrijpelijke vraag of die procedures bij de ontwikkeling van de COVID-19 vaccins niet opeens zijn losgelaten. Op zich gebeurt dat adequaat, maar ik vraag me af of het met een schematische weergave niet duidelijker gemaakt had kunnen worden waar de tijdswinst nu precies vandaan komt. Sowieso verbaast het me een beetje dat er in het boek helemaal geen gebruik wordt gemaakt van tabellen en grafieken.

Bijwerkingen, vaccintwijfel en mythes

In volgende hoofdstukken gaat het over de zinnige en minder zinnige kritiek die op vaccins bestaat en hoe onzinnige verhalen via sociale media (‘de fabeltjesfuik’) vaccintwijfel aanwakkeren.
De meest voorkomende mythes rondom vaccinaties komen aan de orde, ook de meer bizarre als dat er microchips in vaccins zouden zitten en Bill Gates er de wereldbevolking mee wil decimeren. De nadruk ligt echter op vragen die heel begrijpelijk zijn, zoals hoe groot het risico ingeschat moet worden dat er op langere termijn nog bijwerkingen kunnen opduiken (spoiler: heel laag, tot nu toe nooit aangetoond bij vaccins), of de veiligheid van adjuvants (spoiler: dat zit wel snor).

Ook hydroxychloroquine en Vitamine D komen langs. Nog steeds door sommigen op dubieuze gronden gepromoot als behandeling voor COVID-19. Dit kan misschien overkomen als een vreemde eend in de bijt, maar deze middelen worden vaak aangeprezen als alternatief voor vaccinatie.

Omgaan met twijfelaars

De bedenkingen die sommigen hebben bij vaccinatie worden door Finoulst en Wiels serieus genomen en ze waarschuwen er tegen om twijfelaars als verdwaasden weg te zetten. Toch zien ze, zeker bij de fanatiekere vaccintwijfelaars, alle reden om inhoudelijk tegengas te geven. Ze besluiten het boek met de volgende oproep:

Toch kan het, zeker bij meer luidruchtige types, geen kwaad om streng te wijzen op de meetbare gevolgen van hun gedachtegoed: meer ziekte en meer dood. Net zoals men bijvoorbeeld een racistische opmerking niet laat passeren, is het belangrijk om bij elke onjuiste bewering expliciet vraagtekens te plaatsen. Dat kan prima op een niet-oordelende manier. Verwacht ook niet dat believers na één filmpje of artikel overtuigd zijn: zo zitten mensen niet in elkaar. Geef de persoon tijd, en kom later nog eens op de kwestie terug.

We kunnen deze taak niet alleen overlaten aan enkele experts. Zelfs niet aan gezondheidswerkers en de overheid. Als we ons allemaal samen inspannen, belandt vaccintwijfel binnenkort bij de pokken en polio. In de geschiedenisboeken.

Vaccineren: gewoon doen!

Vaccineren: doen of laten? is bij onze Zuiderburen uitgegeven, vandaar dat de Nederlandse lezer een paar zaken tegen zal komen die bij ons anders zijn. Zo hebben wij geen vaccinatieplicht tegen polio, hebben we het over het BMR-vaccin ipv het MBR-vaccin, en zo nog wat van die kleinigheden. Verder is het taalgebruik net iets anders, maar in dit boekje stoorde me dat niet. Ik heb zelfs een nieuw woord geleerd: ‘gelule’ waar wij capsule zouden schrijven (andere associaties bij het woord laat ik geheel voor uw eigen rekening).

De lezer wordt niet lastig gevallen met voetnoten en de literatuurlijst achterin is vrij beknopt. Dit is waarschijnlijk een weloverwogen keuze, maar kan ook de indruk wekken dat we alles wat de auteurs als de wetenschappelijke consensus presenteren maar op hun gezag moeten aannemen. Het maakt het verhaal wat kwetsbaar voor aanvallen vanuit de hoek van antivaxxers, maar die behoorden waarschijnlijk toch al niet echt tot de doelgroep. Hoewel de vraag in de subtitel, “Doen of laten?”, neutraal klinkt, is het boek natuurlijk wel een sterk pleidooi vóór vaccinatie.

Op de paar genoemde punten van kritiek na, vond ik het gewoon een zeer aardig boek. Het is behoorlijk compleet, zeer actueel wat betreft de COVID-19-vaccins, en de belangrijkste argumenten die mensen kunnen doen twijfelen over de zin en veiligheid van die vaccins komen goed aan bod.

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul

by 12 Comments

De antivaxxers lijken met het aantreden van Donald Trump als president van de Verenigde Staten de wind in de rug te hebben. Robert F. Kennedy jr. werd naar eigen zeggen gepolst door Trump om een commissie te gaan leiden die naar de veiligheid van vaccins moet gaan kijken. De wegens fraude geschorste arts Andrew Wakefield mocht zijn opwachting maken op een van de inauguratiefeestjes van Trump en sprak hem al ergens tijdens de verkiezingscampagne.

Hoe het precies gaat uitpakken met Trump’s sympathie voor de antivaxxers is moeilijk te voorspellen. Misschien dat ze er daarom zelf veel aan doen om het idee van een wetenschappelijke controverse omtrent vaccinveiligheid levend te houden. Laatste truc: een prijs van 100.000 dollar voor diegene die een peer reviewed artikel kan vinden dat bewijst dat de hoeveelheid kwikverbindingen in vaccins volledig veilig is.

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul 2
RFK jr. en De Niro maakten op 15 februari hun uitdaging publiek tijdens een persconferentie in The National Press Club

Dat de focus ligt op die kwikverbindingen (ethylkwik, ook wel aangeduid met de merknamen thiomersal en thimerosal) ligt aan Kennedy. Die loopt al meer dan een decennium te roepen dat die verbindingen allerlei neurologische afwijkingen kunnen veroorzaken, waaronder autisme. Dat er een enorme berg aan bewijs is dat er geen enkel verband bestaat tussen vaccinaties en autisme (met of zonder die kwikverbindingen) deert hem niet, hij gaat gewoon alleen voor de studies die zijn idee ondersteunen. Nu lijkt hij samen met De Niro (die sinds het gedoe rondom de quackumentary Vaxxed zich ontpopt heeft als nieuw kopstuk bij de antivaxxers) hun opponenten dus een mooie kans te bieden om het ongelijk van de antivaxxers te bewijzen:

We hereby issue a challenge to American journalists (and others) who have been assuring the public about the safety of mercury in vaccines. We will pay $100,000 to the first journalist, or other individual, who can point to a peer-reviewed scientific study demonstrating that thimerosal is safe in the amounts contained in vaccines currently being administered to American children and pregnant women.

Dit lijkt sterk op de uitdaging van Stefan Lanka, die 100.000 euro zette op een bewijs voor het bestaan van het mazelenvirus. Lanka wist betaling van de prijs te voorkomen, toen David Bardens op de uitdaging inging, door ‘semantische en juridische sofisterij’. De rechter oordeelde namelijk dat Lanka zelf gaat over de precieze voorwaarden en beoordeling van zijn weddenschap. Met een serieuze poging om een zogenaamd wetenschappelijk verschil van inzicht te beslechten had het sowieso niets te maken.

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul 3
Plaatje van de challenge op de Facebookpagina van RFK jr’s World Mercury Project.

David Gorsky duikt op zijn blog als Orac in de kleine lettertjes van de uitdaging van RFK jr en De Niro (*). Deze is eigenlijk nog doortrapter dan die van Lanka. Ten eerste is het net als bij Lanka natuurlijk flauwekul om om één publicatie te vragen waarin het bewezen wordt. Zo werkt het gewoon niet in de wetenschap. Dit biedt RFK jr en De Niro sowieso dezelfde ontsnappingsmogelijkheid die Lanka gebruikte, als de nood aan de man komt.
Verder is de beoordeling van de inzendingen allesbehalve transparant en objectief, en kan de gemotiveerde uitdager behoorlijk op kosten jagen. Wie de uitdaging aanneemt, moet eerst 50 dollar borg betalen. Die ben je dus gewoon kwijt, want winnen kun je nooit, zoals uit het vervolg zal bijken. Het bewijs wordt in eerste instantie door niet nader genoemde judges van Kennedy en De Niro beoordeeld. Als die het afwijzen mag je in beroep. Dat beroep wordt uiteindelijk voorgelegd aan een onafhankelijk panel van wetenschappers. Klinkt mooi, maar hier zitten wat grote boa constrictors onder het gras: de wetenschappers in dat panel zijn niet bekend gemaakt en je moet voor de helft meebetalen aan een vergoeding voor de tijd die ze er insteken, 400 dollar per uur! Het zal RFK jr. en De Niro niet moeilijk vallen om een aantal ogenschijnlijk onafhankelijke wetenschappers te vinden, die maar al te graag aan dit toneelstukje willen meewerken. Orac geeft een aantal mogelijke kandidaten en durft te wedden dat we er geen enkele wetenschapper met onberispelijke staat van dienst op gebied van vaccins of epidemiologie in aan zullen treffen.
Tegelijkertijd is RFK jr. op Indiegogo een campagne gestart om geld op te halen voor een platform dat de maatschappij moet gaan waarschuwen tegen het voorkomen van ‘kwik’ in medicijnen. De uitdaging lijkt niet meer dan een promotiestunt voor die crowdfunding.

Overigens worden dat ethylkwik eigenlijk alleen nog maar gebruikt in sommige griepvaccins. Die griepvaccins worden elk jaar aangepast aan de varianten van het griepvirus waarvan met verwacht dat ze het meest zullen voorkomen. Ook al vind je dus een publicatie die voor een specifiek griepvaccin bewijst dat het ethylkwikgehalte daarin veilig is, dan is het makkelijk voor Kennedy c.s. je claim af te wijzen, omdat je daarmee nog niet het bewijs hebt geleverd voor álle griepvaccins met die kwikverbindingen.

Intussen ondervindt Wakefield tegenslag na tegenslag bij de vertoning van zijn documentaire VAXXED. In London wees een bioscoop hem de deur en in Parijs werd een geplande vertoning afgelast. Een andere vertoning was gepland in het Europarlement in samenwerking met het Franse parlementslid Michèle Rivasi. Haar fractie (De Groenen/Vrije Europese Alliantie) wees na protest van vele kanten elke steun aan de vertoning af. Die vond echter uiteindelijk nog wel buiten het parlement plaats. De antivaxxers roepen natuurlijk hard dat allerlei clubjes gesteund door Big Pharma op deze manier een onwelkome waarheid censureren.
In London werd de documentaire uiteindelijk op 14 februari toch nog vertoond op een locatie die tot enkele uren vooraf geheim was gehouden. Het Centre for Homeopathic Education had zonder te vertellen waar het om ging een ruimte gehuurd van Regent’s University, die daar achteraf niet zo blij mee was.
Wakefield haalt een andere doorzichtige truc uit om het gelijk van de antivaxxers aan te tonen. Volgens hem is het gegeven dat geen van de wetenschappers van het CDC die hij in zijn documentaire beschuldigt van fraude, hem heeft aangeklaagd voor laster, bewijs dat hij gelijk heeft:

“We have accused these scientists with the worst humanitarian crime in history. Tens of thousands of children suffer permanent neurological and immunological damage as a result. If anything we have said [in Vaxxed] is fraudulent they would have sued us to the moon and back and they have not filed a case. It is the truth. The statute of limitations on filing a lawsuit has now expired.”

Ik ben bang dat we nog lang niet af zijn van deze mafketels …

(*) De naam van De Niro is intussen van deze challenge verwijderd, nog niet duidelijk waarom. De verschillende versies zijn via archive.is  te bekijken.

Aapjes dood na vaccinatie!

by 30 Comments

Maar natuurlijk niet dóór vaccinatie. Wat was er gebeurd? Meer dan dertig resusaapjes werden gedood en belandden op de ontleedtafel, omdat onderzoekers hun hersenen wilden bestuderen. Zouden er verschillen tussen gevaccineerde en niet-gevaccineerde aapjes gevonden kunnen worden, verschillen die wijzen op de ontwikkeling van autisme in de gevaccineerde groep? Dat bleek niet het geval te zijn. Geen bewijs derhalve dat vaccins autisme veroorzaken. Maar dat wisten we toch al?

De resusaap (Macaca mulatta), veel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. (foto: Einar Fredriksen, CC BY-SA 2.0-licentie via Wikimedia Commons)
De resusaap (Macaca mulatta), veel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. (foto: Einar Fredriksen, CC BY-SA 2.0-licentie via Wikimedia Commons)

Het onderzoek van Gadad e.a. verscheen onder de titel Administration of thimerosal-containing vaccines to infant rhesus macaques does not result in autism-like behavior or neuropathology in PNAS, het gezaghebbende officiële tijdschrift van de Amerikaanse National Academy of Sciences. Thimerosal slaat op het middel dat in Europa beter bekend is als thiomersal. Het is een stof die als converseermiddel aan bepaalde vaccins werd toegevoegd. Omdat het middel kwik bevat – of correcter: omdat het in het lichaam uiteenvalt in onder meer ethylkwik – zou het volgens tegenstanders misschien wel autisme veroorzaken, een stelling waar nooit enig deugdelijk bewijs voor geleverd werd. Ethylkwik wordt, in tegenstelling tot methylkwik (waarmee het natuurlijk vaak verward wordt), ook snel weer uitgescheiden door het lichaam: het is zogezegd niet bioaccumulatief. Thiomersal is sinds eind jaren 90 uit voorzorg uit veel vaccins verwijderd. Het wordt tegenwoordig nog maar spaarzaam gebruikt. Zo spaarzaam dat de onderzoekers in deze studie het middel weer moesten toevoegen aan veel vaccins om hun onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden.

Ook het onderzoek naar de resusaapjes leverde dus – wederom – geen bewijs op voor de stelling dat het kleine beetje kwik in sommige vaccins tot autisme leidt. Daarvoor kun je volstaan met het lezen van alleen de titel van het onderzoek. In het eerste tekstblok, waarin het belang van het onderzoek wordt uitgelegd, staat dan ook nog dat “[t]his study does not support the hypothesis that the MMR vaccine play[s] a role in the etiology of autism”. Het MMR-vaccin – BMR in het Nederlands: bof, mazelen, rode hond – bevat geen thiomersal en die stof heeft er ook nooit ingezeten. Ook voor de connectie BMR-vaccin/autisme werd dus geen bewijs gevonden. Wederom: alweer niet.

Laten we dan toch maar even kijken wat er precies onderzocht is. Bij het onderzoek waren 79 resusapen betrokken. Ze werden in maar liefst zes groepen verdeeld, waarbij iedere groep uit 12-16 aapjes bestond. De controlegroep kreeg alleen zoutoplossingen ingespoten, de andere vijf groepen werden volgens verschillende regiems gevaccineerd. Onderstaande tabel uit het onderzoek maakt dit in kort bestek duidelijk:

Vaccinatieschema's voor de verschillende groepen resusaapjes.
Vaccinatieschema’s voor de verschillende groepen resusaapjes.

Tussen de leeftijd van ongeveer 12 tot 18 maanden werd het gedrag van de aapjes bestudeerd. Dat leverde een hoop data op, maar eigenlijk geen significante verschillen tussen de groepen: “Analysis of social behavior in juvenile animals indicated that there were no significant differences in negative behaviors between animals in the control and experimental groups”, aldus de openingszinnen van het artikel.

Op naar de snijtafel dan, waar de (meeste van de) aapjes uit de controlegroep, de groep 1990s Primate en de groep 2008 op kwamen te liggen. Waarom alleen deze groepen? De onderzoekers leggen het uit:

“The neuroanatomical analyses were first performed in brains from the 1990s Primate and 2008 groups, as animals in these groups received the highest amount of EtHg [ethylkwik] exposure (1990s Primate) or the most extensive vaccine exposure (2008). Because no neuronal differences were found in either of these vaccine groups compared with the control group, no additional vaccine groups were fully studied.”

Er werd gekeken naar delen van de hersenen waar in eerdere onderzoeken bij autistische mensen afwijkingen gevonden waren, te weten cerebellum, hippocampus en amygdala. Er werd niets gevonden. Wie een blik werpt op de grafieken en staafdiagrammen van het onderzoek ziet een deprimerende eentonigheid: nagenoeg gelijk opgaande lijntjes en nagenoeg even grote staafjes. De skeptische blogger Orac (de oncologisch chirurg David Gorski) concludeert dan ook niet ten onrechte:

“36 monkeys paid for this information with their lives (16 control + 12-1990s schedule, and 8-2008 schedule) and brains. Basically, this study’s results are inconsistent with the three main “hypotheses”—after all the disconfirming data calling them “hypotheses” really is doing them too much honor—that thimerosal-containing vaccines, MMR vaccines, or and “too many [vaccines] too soon” cause autism. Each hypothesis is represented by an experimental group. Sadly, 36 monkeys paid for these answers with their lives (16 control + 12-1990s schedule, and 8-2008 schedule) and brains, while the rest received at least unnecessary injections and other interventions.”

Orac heeft dan ook scherpe kritiek op het ethische gehalte van de studie. Waarom zou je nog zo’n apenstudie opzetten en goedkeuren, terwijl op basis van de data van inmiddels miljoenen mensenkinderen vaststaat dat vaccins geen autisme veroorzaken, of ze nu wel of niet thiomersal bevatten, of het nu om het BMR-vaccin gaat of om andere vaccins? Uit een tweede artikel van Gorski blijkt dan ook nog eens dat diverse anti-vaccinatiegroepen, zoals SafeMinds, financiële bijdragen aan het onderzoek hebben geleverd. Die zijn dan ook niet blij met de uitkomsten. Ze verkochten al onzin, en nu hebben ze ook nog eens betaald om de wetenschappelijke onhoudbaarheid van hun stellingen bevestigd te krijgen.

Dat is een schrale troost. Resusapen kunnen wel 25 jaar oud worden, dus dat hun leven zonder echte noodzaak na 18 maanden al werd beëindigd mag je bijzonder zuur noemen.

Titelafbeelding: Aiwok via Wikimedia Commons

Uitbraken van met vaccinatie voorkombare ziekten op de kaart

by 87 Comments

Ondanks het grote succes van vaccinatiecampagnes zijn er toch regelmatig uitbraken van ziekten die met die vaccins voorkomen hadden kunnen worden. Dat speelt niet alleen in gebieden waar door oorlogsomstandigheden of andere logistieke problemen het sowieso erg moeilijk is om de vaccinatiegraad hoog genoeg te krijgen, maar helaas ook in gebieden waar dat niet speelt, zoals in ons eigen landje. De recente mazelenuitbraak is daar een triest voorbeeld van. De redenen zijn bekend: sommigen laten hun kinderen niet vaccineren uit geloofsovertuiging en de mythes die verspreid worden door de antivaccinatie-beweging doen ook geen goed.

Op de site van de Council on Foreign Relations (CFR) staat een zeer interessante interactieve kaart waarop de uitbraken van ziekten als mazelen, bof, kinkhoest, polio, rode hond en een paar andere, zijn weergegeven per jaar (sinds 2008) en per regio. Door op een cirkeltje van een uitbraak te klikken, krijg je meer informatie over die uitbraak. “These outbreaks illustrate a worrying trend and raise the sense of alarm regarding failures in and public resistance to vaccine efforts”, aldus Laurie Garrett, senior fellow for global health bij CFR. “Small decreases in vaccine coverage are known to lead to dramatic increases in outbreaks of vaccine-preventable diseases.” Wel een mooi, maar geen vrolijk stemmend kaartje.

Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de echte interactieve kaart te gaan)
Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de interactieve kaart te gaan)

De kaart trok de afgelopen weken opeens behoorlijk wat aandacht via social media en er werd op diverse grote websites genoemd. En dat terwijl de website al sinds 2011 in de lucht is. Tim Farley, bekend van de websites “What’s the Harm?“en Skeptools zocht uit hoe dit nu opeens zo populair werd: “A butterfly flaps its wings on Twitter, and a vaccine map goes viral“.