Kloptdatwel?

Gert Jan van 't Land

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling

by 56 Comments

De Europese Unie trekt € 6 miljoen uit voor een onderzoek naar de effecten van elektromagnetische straling. Voor dit bedrag kan één onderzoeksvoorstel worden gehonoreerd. Een breed samenwerkingsverband van universiteiten en onderzoeksinstellingen kan een voorstel indienen uiterlijk op 16 oktober 2012. Het beste voorstel krijgt het uitgeloofde bedrag en kan het onderzoeksvoorstel uitvoeren. Dit maakte de Europese Unie op 9 juli 2012 bekend.

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling 1
Op het research en innovation portal kondigt de EU aan dat zij € 6 miljoen uittrekt voor een onderzoek naar de effecten van elektromagnetische straling op de geestelijke en lichamelijke gezondheid.

In een oproep voor het indienen van subsidieaanvragen (zie p. 45 van dit document) maakte de EU vorige week bekend dat zij op zoek is naar een onderzoeksvoorstel gericht op het ‘wegnemen van de kennislacunes en het terugdringen van de blootstelling aan elektromagnetische straling’. De aanleiding voor het voorstel is volgens de EU dat ‘eerdere onderzoeken naar de gezondheidseffecten van EM-straling niet tot voldoende duidelijkheid hebben geleid’. De Unie is op zoek naar een onderzoek met een vernieuwende aanpak naar de mogelijke (gezondheids-)effecten van EM-straling. Het onderzoek moet bestaan uit een een breed bevolkingsonderzoek naar de effecten van EM-straling op o.a. ‘kanker, neurologische degeneratieve ziektes, voortplantingsproblemen, gedragsproblemen en veroudering’. Het onderzoek moet bijdragen aan een beter fundament voor EU-beleid op het gebied van EM-straling en gezondheid.

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling 2
Veel mensen maken zich zorgen over elektromagnetische straling, bijvoorbeeld afkomstig van hoogspanningsleidingen. Tot nu hebben onderzoeken geen gezondheidseffecten aangetoond. Veel mensen blijven echter bezorgd (foto: wikimedia commons, Steve F).

Het is interessant dat de Europese Unie zo veel geld uittrekt voor onderzoek waarvoor eigenlijk weinig aanleiding lijkt te bestaan. Dat besprak Kloptdatwel in het stuk dat we gisteren hadden over mieren die te lijden zouden hebben onder telefoonstraling:

Zoals Pepijn van Erp op 24 februari 2012 schreef op Kloptdatwel, is er veel onderzoek gedaan naar mogelijke schade door telefoonstraling. Die vonden geen aanwijzingen voor een schadelijk effect van mobieltjes: ‘Op Skepdic.com staat een aardig overzichtsartikel dat gaat over de mogelijke risico’s van electromagnetic fields (EMF) en Dirk Koppenaal schreef er in Skepter een uitgebreid artikel over: “Bang voor GSM-straling“. Samenvattend: die veronderstelde risico’s moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken’.

Vaak komen onderzoeksvoorstellen van de EU tot stand na raadpleging van universiteiten, onderzoeksinstellingen en belangengroepen. De geraadpleegde partijen zijn daardoor goed voorbereid om een kansrijk onderzoeksvoorstel in te dienen. Laten we hopen dat het enorme bedrag aan onderzoeksgeld (€ 6 miljoen!) gaat naar een groep onderzoekers die de kwestie open en onafhankelijk benadert. De toon van de oproep doet het ergste vrezen.

 

 

Hieronder vind je de oorspronkelijk tekst van de ‘call for research proposals’:

ENV.2013.6.4-2 Closing gaps of knowledge and reducing exposure to electromagnetic fields (EMF) – FP7-ENV-2013-two-stage. As previous studies have been inconclusive as regards possible health effects of exposure to EMFs, further research should be carried out to better understand the possible mechanisms generating biological effects through the use of novel approaches, as well as to collect and improve exposure and health risk assessment of EMFs, and also to underpin policy development. A large-scale prospective population study – that could reach beyond the EU – could be envisaged to investigate, inter alia, the role of radiofrequency (RF) exposures in cancer risk, neurodegenerative diseases, reproductive problems, behaviour and ageing, and exposure and health effects from intermediate frequency (IF) fields. More data on cumulative personal exposures from various sources should be collected. The research should also propose non technological means to reduce exposure. 

Funding scheme: Collaborative Project, The requested EU contribution per project shall not exceed EUR 6 000 000. Up to one proposal can be selected. 

Expected impact: Support to EU and national regulatory bodies and policies by improving reliability of research data on potential effects of EMF exposures. Contribution to EU risk assessment and management activities through an improved evaluation of cumulative and integrated personal exposure. Application of novel approaches (e.g. systems biology) to EMF health research. Underpinning of non-technological means to reduce exposures.

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?)

by 30 Comments

Een experiment van de Université libre de Bruxelles (ULB) concludeert dat gsm-straling mieren ontregelt. Wat slecht is voor mieren, is ook slecht voor mensen denkt ULB-onderzoekster Marie-Claire Cammaerts. Luc Verschaeve van de Universiteit van Antwerpen is het niet eens met de conclusies van Cammaerts. De wetenschap staat aan zijn zijde.

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?) 3
De Belgische krant De Standaard waarschuwt dat telefoonstraling mieren kan doden (standaard.be).

De Belgische krant De Standaard berichtte op 12 juli 2012 onder een sappige kop ‘Experiment met gsm straling dodelijk voor mieren’ over een onderzoek van de Université libre de Bruxelles (ULB). Een diergedrag-expert van de ULB had vastgesteld dat telefoonstraling de reukzin van de mieren aantasten:

‘In hun experiment stelden onderzoekers mieren bloot aan gsm-stralen. Wanneer de mieren voedsel zochten, vonden ze de weg naar hun nest niet meer. Dat zou te wijten zijn aan een slechtere reukzin, aldus de onderzoekers. De mieren stierven uiteindelijk. Een tweede groep mieren, die niet aan de straling werd blootgesteld, gedroeg zich normaal. “Met de gsm bellen is dus gevaarlijk”, concludeert Cammaerts’.

Onderzoeker Luc Verschaeve is het hier niet mee eens:

‘Deze studie levert daarvoor helemaal geen bewijzen, zegt Luc Verschaeve, medewerker bij het Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid. “Een studie over mieren zegt niets over mensen”.  Verschaeve twijfelt ook aan het experiment van Cammaerts. Hij heeft de beschrijving van het experiment daarom door een ingenieur laten nakijken. Verschaeve: “Een van de opmerkingen die de ingenieur had, ging over de manier waarop de mieren aan de straling worden blootgesteld. Om de straling op te wekken, gebruik je een golvengenerator. Die is altijd gekoppeld aan een ventilator. De mieren zijn dus niet enkel blootgesteld aan straling, maar ook aan het lawaai van de ventilator en aan de wind. Ik zeg niet dat de mieren zich door het lawaai of de wind anders gedroegen. Maar het is niet uitgesloten”. Wat gsm-straling met insecten doet, hebben eerder ook andere onderzoekers proberen na te gaan, vertelt Verschaeve. ‘En zij vonden niets’.

Verschaeve wijst terecht op ‘publicatie-bias’: heel veel onderzoeken tonen aan dat gsm-straling niet schadelijk is. Die onderzoeken halen de pers niet. Maar een opvallend onderzoeksresultaat haalt de kranten juist wel. Zo kan makkelijk een vertekend beeld ontstaan over de werkelijke gevaren van telefoonstraling. Inderdaad werd het bericht van Cammaerts door allerlei media over de hele wereld opgepikt. Zie bijvoorbeeld dit bericht op een Spaanstalige nieuwssite of dit bericht van de Franstalige Belgische omroep RTL. En ook Nederlandse sites namen het bericht over, zoals b.v. grenswetenschap en nujij. En natuurlijk de Belgische krant De Standaard die alarm sloeg met ‘Experiment met gsm-straling dodelijk voor mieren’.

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?) 4
Een basisstation voor mobiele telefonie – als onderzoekster Cammaerts gelijk heeft zul je er weinig mieren aantreffen (wikimedia commons, Pierre-Yves Beaudouin)

Zoals Pepijn van Erp op 24 februari 2012 schreef op Kloptdatwel, is er veel onderzoek gedaan naar mogelijke schade door telefoonstraling. Die vonden geen aanwijzingen voor een schadelijk effect van mobieltjes:

‘Op Skepdic.com staat een aardig overzichtsartikel dat gaat over de mogelijke risico’s van electromagnetic fields (EMF) en Dirk Koppenaal schreef er in Skepter een uitgebreid artikel over: “Bang voor GSM-straling“. Samenvattend: die veronderstelde risico’s moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken’.

Gezien de merkwaardige en onverwachte uitkomst van het onderzoek van de Brusselse onderzoekster is er volgens mij alle reden om het mieren-experiment snel te herhalen. De skepticus kan thuis aan de slag nu de mieren actief zijn in iedere achtertuin (en in menige keuken een ongewenste gast zijn). Je kunt in deze omstandigheden zelf makkelijk onderzoeken wat effectiever is: een oude gsm of een mierenlokdoosje. Bij Kloptdatwel besteden we graag aandacht aan de resultaten van een goed opgezet onderzoek!

 

Met dank aan Agnes Tieben.

TED lezing van Ben Goldacre over onzinclaims

by 18 Comments

De Engelse publicist Ben Goldacre gaf in 2011 een interessante TED-Talkover ‘bad science’. Elke dag zijn er nieuwsberichten over nieuwe gezondheidsadviezen, maar hoe kun je weten of ze kloppen? Arts en epidemioloog Ben Goldacre toont ons op hoge snelheid op welke manieren bewijsmateriaal wordt gemanipuleerd, van de verblindend voor de hand liggende voedingsclaims tot de zeer subtiele trucs van de farmaceutische industrie. Met Nederlandse ondertiteling.

Ben Goldacre is de auteur van ‘Bad Science’ — unpicking dodgy scientific claims made by scaremongering journalists, dubious government reports, evil pharmaceutical corporations, PR companies and quacks.

Wie geen videoscherm ziet kan hier klikken.

 

 

Begin 2011 zetten we ook al een lezing van Ben Goldacre op Kloptdatwel.

Het fantasieleven van Albrecht Muth

by 10 Comments

Albrecht Muth verblijft op een gesloten afdeling van een ziekenhuis in Washington (USA). Hij zegt dat hij generaal is van de special-forces van het Iraakse leger. Behalve Muth gelooft niemand dit. Hij verblijft in het ziekenhuis ter observatie. Hij wordt verdacht van de moord op zijn vrouw. Muth ontkent alles – zijn vrouw zou vermoord zijn door een huurmoordenaar die naar hem op zoek was. Muth’s val is diep: hij wist door te dringen tot de hoogste kringen in Washington. Ambassadeurs, politici, journalisten en generaals waren bij hem en zijn vrouw te gast en hingen aan zijn lippen. De krant New York Times beschreef in de zaterdagbijlage van afgelopen weekend het vreemde en verzonnen leven van Albrecht Muth en zijn vrouw Viola Drath.

Het fantasieleven van Albrecht Muth 5
Albrecht Muth (in fantasie-uniform) en zijn vrouw Viola Drath (districtofcharlatans.com)

Het leven van Albrecht Muth was niet wat het leek. Het is interessant om te lezen hoe hij met zijn fantastische verhalen het vertrouwen wist te winnen van de meest invloedrijke kringen in de Amerikaanse hoofdstad. Je zou toch verwachten dat mensen die zo ver gekomen zijn wel beter zouden weten. Niet dus.

Naar het verhaal van Albrecht Muth.

Als tiener krijgt hij in 1982 een stagebaantje in de Amerikaanse Senaat, vergelijkbaar met onze Eerste Kamer. Hij ontmoet de 40 jaar oudere journaliste Viola Drath, net weduwe geworden. Zij is gecharmeerd door de jongeman die voor haar als assistent aan de slag gaat. Hij vult die rol op een opmerkelijke manier in. Een vriend van Drath herinnert zich hoe Muth gasten op geëxalteerde wijze thee serveerde: ‘When visitors dropped by, Muth would serve them tea, take an exaggerated bow and quietly exit the room. “It looked like his next stop was Maxim’s”. 

Het fantasieleven van Albrecht Muth 6
Het onopvallende rijtjeshuis waar de Eminent Persons Group bij elkaar kwam onder leiding van Albrecht Muth (thegeorgetowndish.com).

Viola Drath en Albrecht Muth trouwen in 1989. Muth verdiept zich gaandeweg in de relaties van Viola Drath. Het stel organiseert veel etentjes die goed bezocht worden door de Washingtonse incrowd. In 1999 is Muth zo goed ingewerkt in Washingtonse kringen dat hij er in slaagt een ‘think tank’ op te richten van bekende personen met als missie om de Verenigde Naties te ondersteunen: de ‘Eminent Persons Group’. Een tijdje lang functioneert de EPG ‘opvallend onopvallend’: er worden doortimmerde rapporten gepubliceerd en conferenties georganiseerd. De steenrijke George Soros zorgt voor geld.

Ondertussen ontwikkelt Albrecht Muth uitgekiende methodes om machtige en bekende mensen aan zijn tafel en bij de EPG te krijgen. Hij ontdekt dat militaire attaches van buitenlandse ambassades vaak een geïsoleerd bestaan leiden en makkelijk op uitnodigingen in gaan. Met dit ‘lokaas’ verleidt hij buitenlandse correspondenten om ook te komen, en zo werkte hij stap voor stap door totdat zelfs ministers de weg naar het rijtjeshuis van stel weten te vinden.

Albrecht Muth’s vernis begint echter in 2002 scheurtjes te vertonen. Hij verschijnt in buitenissige kledij op EPG-dinertjes en hij hangt ongeloofwaardige verhalen op:

‘Before long, however, some of Muth’s colleagues at the E.P.G. began to catch on. “He came to a reception in a full morning suit, looking like a German aristocrat out of the 1800s,” Peggy Mason recalls. “People got a little nervous and started digging around.” His talk about having served in the French Foreign Legion seemed particularly absurd’. 

George Soros stopt daarop zijn financiële bijdragen.

De relatie tussen Viola Drath en Albrecht Muth verslechtert. Muth begint steeds meer te drinken en hij slaat zijn vrouw. In 2006 zet Drath hem de deur uit na een gewelddadige ruzie. Muth verdwijnt uit het leven van Drath.

Kort daarna begint hij e-mails te verzenden vanuit ‘Villa Zarathustra, Sadr City, Iraq’. Hij zendt in een mail-bombardement wilde verhalen de wereld in. Hij zou undercover als dubbelagent en generaal in Irak werken om opstandelingen rond de opstandige geestelijke Moqtada al Sadr te beteugelen, die hij in zijn mail liefkozend aanduidt als ‘Mooki’:

‘The focus of his efforts was the insurgent Moqtada al Sadr, whom he referred to either as Mookie or with the honorific Hojatoleslam. He said that he had implanted himself as an aide in Sadr’s camp so that he could act as a double agent: while he advised Sadr, he would try to steer him and his Mahdi Army away from violence’.

Het fantasieleven van Albrecht Muth 7
Nadat Muth terug is van zijn verzonnen verblijf in Irak (waar hij dienst zou hebben gedaan als generaal) laat hij zich in Washington zien in zelfgemaakte uniformen (wlja.com)

Muth ontwikkelt een slimme methode om op het internet Aziatische kranten te scannen op nieuwtjes uit Irak die nog niet in Amerikaanse kranten zijn verschenen. Daardoor lijkt het alsof hij over ‘insider knowledge’ beschikt. Hij krijgt prijzende mailtjes terug van de Amerikaanse veiligheidsfunctionarissen op zijn maillijst. Die mails stuurt hij naar Viola Drath en haar liefde voor Muth groeit weer. Het stel komt weer bij elkaar. Het is weer geen gelukkige relatie. Niet alleen blijft Muth vreemde mails de wereld in sturen en loopt hij in militaire fantasie-uniformen door Washington, Muth blijft Drath ook mishandelen en hij begint een relatie met een vriend die hij in hun huis laat wonen. In 2011 loopt een ruzie uit de hand en vindt de 91 jarige Viola Drath de dood.

Vier dagen later wordt Albrecht Muth gearresteerd. Volgens de artsen die hem observeren en behandelen gelooft de 47-jarige Muth oprecht dat hij een generaal is in het Iraakse leger. Hij verwerpt elke suggestie dat hij last heeft van wanen. Uit politieonderzoek blijkt echter dat Muth werkte als hotelbediende in Florida in de tijd dat hij zogenaamd zijn mails vanuit Irak verstuurde. Muth weigert dit te geloven. Het advies van de artsen: Albrecht Muth is ontoerekeningsvatbaar.

Generaal pardon voor 38 heksen

by 84 Comments

De gemeenteraad van Keulen heeft 38 heksen die in de West-Duitse stad ter dood waren veroordeeld postuum gratie verleend. Dat berichtte afgelopen vrijdag de Volkskrant. De heksenjacht die in de 16e en 17e eeuw z’n hoogtepunt bereikte, kostte in Keulen 34 vrouwen, drie mannen en een jongen het leven. Eén meisje van acht jaar oud bleef wel in leven, maar werd verbannen. In heel Duitsland zijn naar schatting 25.000 tot 30.000 mannen en vrouwen als heks terechtgesteld.

Generaal pardon voor 38 heksen 8
Het verbranden van ter dood veroordeelde heksen in Zwitserland in 1585. Een schilderij van Johann Jakob Wick (wikipedia).

Daarmee neemt Duitsland een groot deel van de in totaal 40.000 tot 60.000 dodelijke slachtoffers voor z’n rekening van de Europese heksenvervolging in de ‘vroege moderne tijd’, een periode die begon aan het einde van de middeleeuwen. De laatste officiële executie van een heks vond in Duitsland plaats in 1793, maar uit 1836 stamt een bericht van een vrouw die werd verdacht van hekserij en met geweld werd verdronken in een zogeheten ‘waterproef’. De Duitse Wikipedia biedt een grote hoeveelheid informatie over de heksenvervolging in Duitsland. Wie het Duits minder makkelijk vindt, kan dit artikel in de Engelse Wikipedia lezen (‘Witch trials in the Early Modern period’). Dit artikel gaat ook uitvoerig in op de diverse verklaringen voor de heksenvervolging – die variëren van de onzekerheid in de samenleving door veranderende omstandigheden, de strijd tussen katholicisme en protestantisme, tot welbewust beleid van de katholieke kerk om vroedvrouwen te vervolgen omdat deze kennis hadden over geboortebeperking.

Een van de bekendste heksen die in Keulen ter dood werd gebracht was Katharina Henot. Zij was aan het einde van de 16e / begin van de 17e eeuw een bekende onderneemster in Keulen. Ze was o.a. directeur van het plaatselijke postkantoor. Dat is haar mogelijk fataal geworden. Een invloedrijke politicus, graaf Leonhard II von Taxis, had andere plannen met de postbezorging. Er wordt verondersteld dat de graaf roddels heeft verspreid dat Henot een heks was om zo de controle te krijgen over het postkantoor. De Wikipedia:

‘From 1626 to 1631 a great witch trial was held in the city of Cologne. In 1627, a nun in the convent in the city had become “obsessed”. Rumors pointed out Henot, and the commission of the archbishop arrested both Henot in January 1627 and accused them of having caused several cases of death and sickness in the convent by use of magic. She was imprisoned and denied bail and protection’.

Generaal pardon voor 38 heksen 9
Een verslag van een heksenverbranding in het Duitse Schiltach uit 1533 (wikipedia).

Henot bleef tot het laatst ontkennen dat ze een heks was, ondanks langdurige marteling. Het hielp niets. Ze werd gewurgd en daarna verbrand op 19 mei 1627. Dit was in strijd met de toen geldende rechtsregels die eisten dat een heks moest bekennen voordat ze ter dood kon worden gebracht.

Bijna 400 jaar later heeft de protestantse geestelijke Hartmut Hegeler zich ingespannen voor eerherstel voor Henot. Hij diende een verzoek in bij de gemeenteraad van Keulen. Dat leidde dus op 28 juni 2012 tot het besluit om Henot en de andere veroordeelde heksen postuum gratie te verlenen. De beslissing was symbolisch, volgens TheLocal.de (Duits nieuws in het Engels). De gemeenteraad heeft immers formeel niet de bevoegdheid om beslissingen van de rechtbanken van de katholieke kerk ongedaan te maken:

‘The move was not a judicial act – authorities in modern day Germany do not have the power to overturn rulings made under the Holy Roman Empire. Instead, the move was intended to highlight how easily a person can be defamed to the point of no longer being seen as human, but a demon that deserves to die a horrible death’.