Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

De Xentix – technobluf van Letec tegen burn-out

by 85 Comments

De website van het Eindhovense bedrijf Letec opent met de aankondiging van een onderzoek dat gestart is naar ‘de effecten van licht- en magneettherapie op de re-integratie duur na een burn-out’ en werft er nog deelnemers voor. Het onderzoek gebeurt in samenwerking met het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam, dus dat schept wat vertrouwen. De teksten op de website zouden echter niet misstaan op die van menige kwakzalver en ook het apparaat waarmee Letec werkt, de Xentix, doet in veel denken aan andere Rare Apparaten.

xentix600x300

De Xentix

Het apparaat ziet er indrukwekkend uit. De te behandelen persoon neemt plaats op een instelbare ligbank, waarin magneetspoelen zijn verwerkt, en dan wordt ook nog eens je hoofd beschenen door een imposante lamp, die behalve een hele serie LEDs ook een magneetspoel bevat. Met die hulpmiddelen wordt het lichaam bestookt met allerlei frequenties zichtbaar licht en magneetvelden. Goed voor je celletjes, aldus Letec:

De Xentix® zit vol met gepatenteerde techniek waarmee licht en magneetvelden kunnen worden gegenereerd. De Xentix werkt als aanjager van de homeostase, dit zorgt ervoor dat je lichaam zichzelf weer in evenwicht brengt. Bij het behandelen van burn-out klachten is de therapie vooral gericht op de hormoonhuishouding en de celenergie van het menselijk lichaam. De Letec-therapie, en behandeling met de Xentix®, kan echter ook bijdragen aan:

  • Betere doorbloeding en aanvoer van voedingsstoffen;
  • Vergroting van de zuurstofopname in cellen;
  • Stimuleren van het uitscheiden van afvalstoffen;
  • Verbetering van de algehele stofwisseling en celenergie;
  • Mobiliseren van het afweer- en immuunsysteem.

Heel soms komt het voor dat oude klachten of emoties tijdens de behandeling met de Xentix weer te voorschijn komen.

Ik vroeg maar eens naar de wetenschappelijke onderbouwing van deze claims en kreeg spoedig een mailtje terug met een enorme waslijst aan  wetenschappelijke artikelen. Ook haastte de directeur van Letec Life Enhancement op te merken: “Met deze uitspraken proberen wij in lekentermen een beeld te geven van de mogelijke voordelen van het lichttherapie/ magneetveldtherapie apparaat Xentix. Het zijn derhalve geen uitspraken waarbij een medische behandeling wordt aangeprezen.”

De Xentix van Letec
De Xentix van Letec

Toen ik de lijst begon door te nemen, viel me op dat er voor de magnetische component van het verhaal, nogal wat referenties werden gegeven die te maken hebben met Transcraniale Magnetische Stimulatie. Bij deze techniek wordt met een spoel een magneetveld opgewekt waarmee je specifieke hersengebieden kunt beïnvloeden. Het gaat echter om heel lokale toepassing en met veel sterkere magneetvelden (ongeveer 2 Tesla) dan bij de Xentix; die komt volgens de patentbeschrijving niet verder dan 0,1 milli-Tesla op 30 centimeter afstand, wat ongeveer overeenkomt met de afstand van het apparaat tot het hoofd zoals getoond op de website (zie afbeelding). De relevantie van de referenties aan dat wetenschappelijk onderzoek ontging me dus totaal en ik vroeg om een specifiekere onderbouwing. En meteen vroeg ik ook maar wat namen van die ‘tientallen topwetenschappers uit verschillende domeinen’ die de afgelopen tien jaar betrokken zouden zijn geweest bij de ontwikkeling van de Xentix, zoals vermeld op de Belgische site van Letec (het apparaat is een Belgische vinding). Deze vragen zijn blijkbaar een stuk lastiger te beantwoorden, want ik wacht ik nog steeds op een reactie.

De teksten op de website, maar ook die in de patentbeschrijving verschillen niet wezenlijk van wat je op allerlei kwakzalversites aantreft. Een voorbeeldje:

One could state that the sum of the electrical charge of each atom in a molecule gives such molecule a specific vibration. Thus, the sum of the molecules which make up a cell give that cell a specific vibration. This is referred to herein as the “specific vibration frequency” or “resonance frequency” of cells.

En wat moet je van het volgende maken?

The two different light sources can be driven separately and combined in accordance with a specific modulation pattern and thus synchronously with the employed magnetic fields, this in order to modify, for instance, the reflection and absorption behavior of the treated tissue at a specifically to be set resonance frequency, by which very deep tissue penetration can be obtained.

In een wat ouder octrooi van dezelfde uitvinders, waarin bijna hetzelfde apparaat (de Eotron I), wordt beschreven, staat iets meer over het idee van het combineren van een lichtbron met een magnetisch veld:

The magnetic energy also ensures that the light energy penetrates deeper into the tissue and reaches certain cells that with the presently known instruments were not reached or were insufficiently reached.

en iets verder:

This magnectic field is used together with the light energy so that the light waves operate as a carrying wave for magnetic pulses.

De uitvinders van het apparaat beweren dus dat ze zichtbaar licht dieper in het lichaam kunnen laten dringen door het toepassen van een fluctuerend magneetveld. Dit lijkt me flauwekul en geraadpleegde fysici delen die mening. Zichtbaar licht komt echt niet veel dieper dan de huid. Of je moet met sterke lasers gaan werken, maar daarvan is hier geen sprake. Magnetische velden hebben hoogstens invloed op de polarisatierichting van het licht (Faraday-effect) maar een biologisch effect is daarvan ook niet voor te stellen (en met de lage veldsterktes treedt het vermoedelijk sowieso nauwelijks op). Een oudere website van Letec (nog vindbaar bij de websitebouwer) is het bestuderen waard voor liefhebbers van quasi-wetenschappelijke teksten. Wat opvalt is dat daar ook al van klinische trials wordt gerept (met het prototype Eotron I), die blijkbaar nooit tot stand zijn gekomen. [website bestaat niet meer, hier een screenshot]

Maar ja, op natuurwetenschappelijke kletskoek wordt nauwelijks getoetst bij de goedkeuring van patenten en octrooien. Daar mag je allerlei onzin in opschrijven, omdat er eigenlijk alleen maar gekeken wordt of de vinding nieuw, innovatief en industrieel toepasbaar is. En je moet het wel heel bont maken om op dat laatste criterium af te vallen. Een octrooi of patent is in ieder geval geen bewijs van werkzaamheid, zo er zijn meerdere  perpetuum mobile’s gepatenteerd.

Tenslotte zijn er in het patent wat anekdotische positieve ervaringen gegeven, waaronder die van een 22 jarige man, die een haar-stamceltransplantatie onderging in een gerenommeerde kliniek in Nederland. De wondjes die waren ontstaan bij het winnen van de stamcellen nodig voor het overplanten naar 1.715 haarzakjes, werden maar liefst 30 dagen lang dagelijks ‘bestraald’. Natuurlijk was dat een groot succes. En nog zo’n anekdote van een 52 jarige vrouw die operatief geholpen werd aan een scheefstand van haar grote tenen. Dat ziet er echter toch wat magertjes uit als je tegelijkertijd op de Belgische site leest dat het apparaat al “met succes [werd] getest bij duizenden patiënten.”

Onderzoek AMC

Maar zo’n Academisch Medisch Centrum (AMC) gaat toch zeker niet over één nacht ijs bij het starten van zo’n onderzoek? Het is bijvoorbeeld wel de medisch ethische commissie langs geweest en staat geregistreerd in het trialregister. Er is natuurlijk ook wel het een en ander bekend over lichttherapie bij (winter)depressies, maar daar worden ook veel onzinproducten voor aangeboden. Als je ziet dat het AMC in zee gaat met een apparaat als de Xentix, dan kun je er eigenlijk niet omheen dat ze blijkbaar ook iets van de magnetische kletskoek van Letec geslikt hebben. Die toevoeging van magnetische velden is namelijk wat dit apparaat anders maakt dan ‘gewone’ apparaten voor lichttherapie.
De ideeën van Letec over waarom de Xentix iets zou kunnen betekenen bij burn-out zijn ook om een andere reden niet zo plausibel. “Bij burn-out klachten is een belangrijk deel van de Letec-therapie toegespitst op het reguleren van de hormoonhuishouding, want stresshormonen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van juist deze klachten”, stelt Letec. Dat is maar de vraag. Uit promotieonderzoek van Paula Mommersteeg bleek in 2006 dat dat stresshormoon (cortisol) bij burn-out helemaal geen afwijkende waarden laat zien.

Misschien hebben de betrokken onderzoekers bij het AMC niet door dat de theorie van Letec natuurwetenschappelijk onzinnig is en gaan ze alleen af op de gemelde succesverhalen. Het onderzoek heeft in belangrijke mate een ‘black box’-karakter en dan moet je wel heel erg oppassen met de conclusies die je aan de uitkomsten gaat verbinden. Wat er te lezen is over de opzet van de trial overtuigt mij echter niet zo dat daar goed over is nagedacht. Uit de registratie bij de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek over het de primaire en secundaire uitkomsten:

[primair] Arbeidsparticipatie wordt gemeten door het percentage uren per week dat men aan het werk is bij aanvang van het onderzoek te vergelijken met het percentage uren per week dat men aan het werk is na 12 weken behandeling en nogmaals na 24 weken (vanaf intake).  [secundair] In het onderzoek wordt vermoeidheid gemeten met de subschaal voor emotionele uitputting van de Utrechtse Burnout Schaal (UBOS). Stress wordt gemeten met behulp van de stressschaal van de 4DKL. Tevens wordt chronische stress gemeten door middel van cortisolmetingen in hoofdhaar en met gebruik van een auditieve vigilantietest. De kwaliteit van leven wordt gemeten met behulp van de subschalen van de SF-36: vitaliteit, rolbeperking emotioneel, en sociaal functioneren en met de herstelbehoefteschaal.

Het gaat om proefpersonen die in het afgelopen jaar minstens 50 procent uitval hadden. In hoeverre zegt het aantal gewerkte uren nu echt iets over de staat van een burn-out? Het lijkt mij meer een administratief gegeven dat afhangt van afspraken tussen werknemer en werkgever. Hoe fluctueert dat percentage werkuren per week in het jaar voorafgaand aan het onderzoek? Wat zou het normale te verwachten herstel zijn, zonder coaching en/of therapie? Wat is de spreiding in dat percentage en wat is het verwachte verschil tussen de gebruikelijke en de Xentix behandeling? Pas met die gegevens kun je iets verstandigs zeggen over de aantallen proefpersonen die voor deze trial geworven worden en die komen op mij zonder die informatie op voorhand nogal laag over:

De studie betreft een gerandomiseerd placebo gecontroleerd onderzoek en zal circa 1 jaar duren waarbij een aantal deelnemers (n=90) met voorgenoemde problematiek wordt ingedeeld in drie groepen namelijk groep 1 krijgt lichttherapie/magneetveldtherapie en coaching, groep 2 krijgt dezelfde behandeling waarbij de lichttherapie/magneetveldtherapie niet is ingeschakeld en groep 3 krijgt uitsluitend coaching.

Alleen de deelnemers in de twee onderzoeksarmen waarin de Xentix wordt gebruikt, weten niet of ze een ‘echte’ of een nepbehandeling krijgen, het onderzoek is dus slechts enkel geblindeerd. Zouden de coaches op de hoogte zijn welke proefpersoon in welke groep zit? Ook is op basis van deze teksten niet zo duidelijk wat het apparaat doet als ‘de lichttherapie/magneetveldtherapie niet is ingeschakeld’. Ik neem aan dat ze toch wel iets van licht laten schijnen, anders is er van blindering helemaal geen sprake. Zetten ze alleen het magneetveld uit? Of doet Letec wat met de afstelling van de frequenties? (Wat dan weer de vraag op zou leveren hoe ze weten wat goede en niet werkende frequenties zouden zijn).

Het onderzoek valt onder verantwoordelijkheid van professor Judith Sluiter van het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid. Ik mailde haar vorige week met wat van mijn bedenkingen bij het apparaat en de gekozen onderzoeksopzet. Ze liet me echter weten pas in januari op mijn vragen in te kunnen gaan, u moet dus even geduld hebben. Aangezien Letec via de website al deelnemers werft voor de trial leek het me toch verstandig om dit stuk nu al te publiceren. Zo kunnen potentiële deelnemers er kennis van kunnen nemen en misschien een beter geïnformeerde afweging maken over hun deelname.

Besluit

Volgens mij is er eigenlijk geen reden om aan te nemen dat de Xentix een positieve invloed zou kunnen hebben op terugkeer naar werk na een burn-out die uitgaat boven het effect dat je misschien mag verwachten van ‘gewone’ lichttherapie of van de uitstapjes die je tijdens het onderzoek gedurende de twaalf weken, tweemaal per week moet maken naar het hippe Eindhoven. Als je het onderzoek dan ook nog slechts enkel geblindeerd doet, vraagt dat mijns inziens om problemen. De behandelaars van Letec weten namelijk wél wie in welke groep zit en hebben er alle belang bij om de groep die de ‘echte’ Xentix-behandeling ondergaat er zo positief mogelijk uit te laten springen. Dit onderzoek gaat ons volgens mij niets leren en alleen maar promotiemateriaal voor de Xentix opleveren. ‘Goedkeuring’ van een heus academische ziekenhuis, al blijkt die alleen nog uit de serieuze belangstelling middels een trial, is daarentegen natuurlijk goud waard in de marketing.

Update oktober 2017 – resultaat van de studie besproken in:

De Xentix doet niets bij burn-out

‘A Rare and Beautiful Thing’ – Daniel Loxton op TAM 2014

by 1 Comment

Iedereen die zich tot het skepticisme voelt aangetrokken, krijgt wel eens de vraag waar die rare hobby nu goed voor is. In zijn presentatie op The Amazing Meeting 2014 gaat Daniel Loxton in op die vraag. Loxton is redacteur van Junior Skeptic, onderdeel van Skeptic Magazine en speciaal gericht op kinderen. Zijn antwoord is dat skepticisme een vorm van humanisme is, een project om mensen te beschermen tegen kwalijke zaken. In zijn betoog keert hij terug naar voorbeelden uit het verleden om in ieder geval één belangrijk aspect van skepticisme naar voren te brengen: het ontmaskeren van bedriegers, mediums, wonderdoeners en kwakzalvers. Hij begint 1800 jaar geleden met Lucianus van Samosata en wandelt daarna door naar bijvoorbeeld Houdini.

Wie het verhaal van Lucianus van Samosata wil nalezen, is hier een Engelse vertaling van zijn verhaal over zijn ervaring met Alexander van Abonouteichos. Over de slangencultus Glykon van Alexander is meer te lezen op Livius.org, de website van historicus Jona Lendering.

 

 

Slaapverwekkende nonsens van DOOOZz

by 47 Comments

Problemen met slaap kunnen allerlei oorzaken hebben. Benjamin Adamah sliep ook slecht en dacht dat ‘stralingsvervuiling’ wel eens een belangrijke oorzaak kon zijn, met name die afkomstig van Wi-Fi. Kwam het even mooi uit dat hij wel wist hoe hij dat op zou kunnen lossen! Adamah had namelijk jarenlange ervaring met orgon, levensenergie, die een ‘buffereffect’ op Wi-Fi heeft. En nog mooier, hij ontwikkelde de biologische orgonzender bioniet, die geen enge zaken als kunsthars bevat. Zo onstond de DOOOZz,  een soort ijshockeypuck die je in je slaapkamer moet leggen om weer van een weldadige nachtrust te kunnen genieten.

dooozz600x300
De ‘biozenders’ haal je ‘s avonds voor je gaat slapen uit het blik en plaats je in de slaapkamer. ‘s Ochtends wel weer in het blik opbergen, anders treedt ‘gewenning’ op! (foto: dooozz.nl)

De hoeveelheid onzin die op de website van DOOOZz staat, is nauwelijks samen te vatten. Volgens Adamah werkt het dus met orgon of orgone energie, een vaag begrip ontleend aan de ideeën van Wilhelm Reich. Zo’n beetje alles wat er in zweverige kringen als energie benoemd wordt, kom je ook wel tegen als orgon: Qi, mana, Od, dat soort termen. Reich dacht dat hij de orgon die alom aanwezig is, kon opvangen met apparaten die nog het meest op een Stalinorgel lijken, een batterij buizen gekoppeld aan een opslagmedium, meestal een reservoir met water. De chembusters die ik tegenkwam op de ‘oertijdmarkt‘ zijn er ook op gebaseerd.

Als je op Internet zoekt naar ‘orgoniet’ of ‘orgonite’ kom je eindeloos veel plaatjes tegen van kunstwerkjes van kunsthars, waarin metaaldeeltjes, spoelen en halfedelstenen zijn opgesloten. En natuurlijk de zweverige (web)winkels die ze aanbieden. De claims rondom die dingen variëren een beetje, maar meestal komt het er op neer dat ze negatieve orgon omzetten in positieve orgon. Deze relatief nieuwerwetse orgon-‘apparaten’ schijnen ontsproten te zijn aan de breinen van Don en Carol Croft. Orgoniet wordt ook nogal eens aangeboden om je tegen de vermeende schadelijke effecten van elektromagnetische velden te beschermen. Blijkbaar hebben elektromagnetische velden ook iets te maken met orgone energie.

Adamah gebruikte orgoniet eerst ook voor zijn elektrohypersensitiviteit, en daarvoor nog iets anders, maar:

Orgoniet heeft mij echter nooit de bescherming kunnen bieden die ik zocht. Meer dan drie jaar geleden was ik al van tachyonproducten op mijn eerste zelfgemaakte orgoniet overgestapt. Tachyonen beschermen tegen veel straling, maar niet tegen Wi-Fi en bevondien ondermijnt langere blootstelling aan tachyonenergie de yin-yang dynamiek en daarmee de levensenergie (orgon). Ik maakte een alternatieve gifvrije orgoniet omdat ik intuïtief een weerzin tegen giftige epoxiehars had. Intuïtie die ondersteund wordt door planten, die veel beter groeien in een orgonveld geproduceerd met bioniet dan bij een veld afkomstig van orgoniet.

Nou ja, eerst maar eens lezen hoe die zwarte blokjes bioniet dan zouden moeten werken:

De DOOOZz 1 werkt op vier manieren:

  1. Het schadelijke Wi-Fi veld wordt gebufferd en uw lichaam en energieveld worden beschermd.
  2. De informatie via halfedelstenen en kruiden zorgt voor diepe ontspanning en ontstressing.
  3. De combinatie van punt 1 & 2 zorgt voor diepe gezonde slaap.
  4. De zogeheten spin-inversie, een toestand die door straling is veroorzaakt bij elektrohypersensitieven en veel mensen met klachten die niet op therapie reageren, kan binnen enkele weken worden teruggedraaid.

Wat dat bufferen nou inhoudt, wordt nergens duidelijk op de site. We moeten het geloof ik maar doen met zinnen als:

De DOOOZz-producten gebruiken een combinatie van de klassieke orgonietformule om een orgonveld op te wekken, met het verschil dat bioniet geen giftige epoxiehars gebruikt, maar een natuurlijk medium in combinatie met alchemistisch gesorteerde metalen en lithotherapie. Daarbij maken de DOOOZz-producten gebruik van een intelligente keuze van halfedelstenen voor informatie van het orgonveld, die een zachte energie tegenover de harde microgolfstraling zet. Het veld van de DOOOZz-producten lijkt succesvol spininversie te stoppen en te keren en hiermee elektrohypersensitiviteit te genezen of te verzachten. Daarbij wordt de opname van energie (qi) verhoogt […]

Weer die spininversie! Martin Bier heeft hier op Kloptdatwel al eens uitvoerig uitgelegd wat dat in de natuurkunde echt is: Onzin over spininversie en elektrosmog. Volgens die antistralingsfantasten leggen skeptici dit natuurlijk weer helemaal verkeerd uit; het zal wel weer om spininversie in energetische en niet in elektrische zin gaan, of zoiets. In Frontier Magazine (pdf) van mei/juni dit jaar legt Adamah gelukkig ook even uit wat het verschil is tussen tachyon- en orgonenergie:

Orgone energie is beslist GEEN Nulpuntenergie
Hoewel de termen orgon en nulpunt-energie overal als synoniem worden gebruikt, is het belangrijk te begrijpen waarom dit pertinent onjuist is. Middels de Luriaanse torusafbeelding heb ik een van de meest eenvoudige weergaves van ons tijd/ruimte/bewustzijn/kundalini(energie)-continuüm neergezet. De belangrijkste illusie die de Luriaanse torus omver blaast is de illusie van ‘De Bron’ waar alles uit voort zou komen. Er is helemaal geen bron, enkel een eeuwig cybernetisch gebeuren of spel. Dit eeuwig gebeuren is de correlatieve dialectiek en dynamiek tussen een centripetaal yin-zog en een centrifugale yang-vortex en twee raakvlakken. Allereerst een overslagpunt, een nulpunt dat als non-lokaliteit, schematisch in het centrum van de torus zit net ‘boven’ het domein van yin en net ‘onder’ het domein van yang.

Meer citeren uit dit fraaie proza lijkt me niet nodig. Het bijbehorende plaatje maakt gelukkig alles duidelijk:

De Luriaanse torus
De Luriaanse torus

Hier kun je dus blijkbaar weinig mee als je geen hogere graad in de zweveritis hebt 😉 Gelukkig kan je orgon volgens Adamah ook gewoon met Kirlian-fotografie laten zien. Maar wacht, daar was toch ook niets bovennatuurlijks aan? Misschien moeten we dan maar op een indirecte manier laten zien hoe dat nu met die spininversie zit:

Je kunt een simpele spierreflextest doen om te zien of je spininversie hebt door iemand tegendruk te laten geven wanneer je rechtop zittend in een stoel je arm strekt en deze omhoog beweegt. Neem daarna een suikerklontje in de vuist van je gestrekte arm en duw opnieuw omhoog tegen de hand van je partner. Wanneer je minder energie hebt is dat een goed teken. Wanneer je er juist meer kracht door krijgt wijst dat doorgaans op spininversie, zeker als je al elektro-hypersensitieve klachten had.

Hmm, dit klinkt toch verdacht veel als zo’n trucje dat gebruikt wordt in toegepaste kinesiologie. Degene die het bij je uitvoert kan de uitkomst naar believen kiezen. Wat zou er nu gebeuren als je Benjamin Adamah je met deze ‘methode’ zou laten testen op spininversie? Zo maar een vraag …

Adamah omschrijft zich op zijn site als ‘schrijver, cultuurfilosoof, metafysicus, spreker, trainer, tijdschriftredacteur en astroloog.’ Ook publiceerde hij een boekje over vrije energie (Nulpunt Revolutie) en stimuleert hij mensen om vrije energie generatoren te bouwen. Zijn huidige researchveld betreft onderzoek naar Kuiperbelt objecten, Centauren en TNO’s en hun astrologische applicatie. Een man die van vele onzinmarkten thuis is, dus.

Meer over Wilhelm Reich, zijn rare ideeën en levensloop, is te lezen in het stuk dat Harald Merckelbach in 1992 in Skepter schreef: Een ontspoorde Freudiaan: De pseudowetenschap van Wilhelm Reich. Skepter, 5(1). Dat staat niet online, maar je kunt het natuurlijk wel vinden op de USB-stick met alle Skepters. En anders moet je het doen met het Wikipedia-artikel, dat ook niet slecht is.

Internationale pers duikt op homeopathische ebolamissie in Liberia

by 5 Comments

Ruim een maand terug berichtten diverse buitenlandse media al over plannen van homeopathische organisaties om een missie naar Liberia te sturen om daar een homeopathisch middel te onderzoeken tegen ebola. Heel gedetailleerd was die berichtgeving niet, maar hier op Kloptdatwel deed ik uit de doeken dat die plannen veel concreter waren dan menigeen vermoed had. De namen van vier homeopaten die naar Liberia waren gegaan, waren wel verspreid via blogs en Facebookgroepen van homeopathie-aanhangers, maar ook snel weer gewist toen skeptici die begonnen te ontdekken. Intussen hebben diverse internationale media de zaak alsnog goed opgepikt en verschenen er stukken die het vuile zaakje meer in de openbaarheid hebben gebracht.

Ganta Hospital (foto Gethin Chamberlain)
Ganta Hospital (foto Gethin Chamberlain)

Na het publiceren van een Engelse versie van het stuk op Kloptdatwel op mijn eigen site (Homeopaths in Liberia: ‘Mission Ebola’), onthulde ik in een vervolg (Top Level Homeopaths Behind Ebola Mission in Liberia) hoe de organisatie van deze missie hoogstwaarschijnlijk in elkaar stak. De belangrijkste spil vormt het echtpaar Michael en Monika Kölsch. Hij is honorair consul voor Liberia in Duitsland, zij is homeopaat en o.a. penningmeester van de Deutsche Zentralverein homöopathischer Ärzte (DZVhÄ). Kölsch bleek ook eerder een trip voor de Duitse tak van Homeopaten zonder Grenzen naar Liberia te hebben geregeld. Via een steunvereniging (Freunde Liberias) zamelde Kölsch geld in voor de missie  zonder ook maar ergens te vermelden op hun websites of in interviews dat het om een homeopathische missie ging.

In het onderzoek naar deze dubieuze missie heb ik samengewerkt met Aribert Deckers, een Duitse skepticus die op Internet dikwijls fel tekeer gaat over homeopathie en homeopaten. We hebben ons best gedaan om aandacht te krijgen van serieuze media voor deze kwestie en dat is uiteindelijk gelukt.

Daily Mail

Niet de meest voor de hand liggende krant om als skepticus een complimentje aan uit te delen, maar de journalisten Simon Tomlinson en Gethin Chamberlain deden mijn inziens goed werk in hun eerste stuk op 14 november: ‘Homeopaths sent to deadly Ebola hotspot to treat victims with ARSENIC and SNAKE VENOM‘. Het verhaal is deels gebaseerd op mijn eerste blog (ik sprak met Tomlinson op 30 oktober) en de gewiste documenten. Maar met name Chamberlain deed op de grond in Liberia belangrijk werk door te onderzoeken wat de homeopaten nu daadwerkelijk aan het uitspoken waren in Ganta Hospital. Het was een opluchting te lezen dat een oplettende WHO-official erachter was gekomen dat het niet om gewone dokters ging, maar om homeopaten met een verborgen agenda en dat het ze expliciet verboden werd om homeopathie in te zetten. Dat was een paar dagen daarvoor ook al door de Liga Medicorum Homoeopathica Internationalis (LMHI) toegegeven.

Interessant artikel, maar fel bekritiseerde kop
Interessant artikel, maar fel bekritiseerde kop

In dat bericht wordt wel gesproken op succesvolle inzet van homeopathie voor andere ernstige ziekten. Uit een vervolgartikel in de Daily Mail wordt duidelijk hoe dat in zijn werk ging. In dit stuk onder de wat ongelukkige titel ‘Homeopathy CAN cure Ebola’: Doctors attack ‘armchair intellectuals’ at World Health Organisation who refuse to let them treat deadly virus with snake venom remedy (tsja, het blijft de Daily Mail) krijgen de homeopaten de gelegenheid om hun kijk op de zaak te vertellen. Dat ze het niet zo nauw namen met het verbod van het ministerie van gezondheid om met homeopathie aan te klooien wordt bevestigd: “She [Durge] confirmed that they had used homeopathic treatments on patients, despite the instructions from health officials in the capital Monrovia not to do so.”
Dit artikel werd nogal verschillend opgepakt door skeptici. Sommigen vonden dat de presentatie veel te veel ruimte bood aan de homeopaten om hun idiote ideeën voor het voetlicht te brengen. Tom Chivers schreef bijvoorbeeld in The Spectator: The Daily Mail is wrong — homeopathy can’t cure Ebola. Mijns inziens is die kritiek overdreven, de titel van het stuk in de Mail is ongelukkig (zeker als je alleen het eerste stukje deelt op sociale media, zonder aan te geven dat het om een citaat van de homeopaten gaat), maar verder schieten de homeopaten zich duidelijk in de voet.

Neue Züricher Zeitung

In het tweede stuk van de Mail kwam helaas Broussalian niet aan het woord, die had de verzoeken om geïnterviewd te worden afgewezen. De Neue Züricher Zeitung schreef op 23 november ook over de missie: Genfer Homöopath von Liberia abgewiesen, volgens mij als eerste krant in het Duitse taalgebied die hier in detail over berichtte. Vreemd genoeg wordt Broussalian niet met naam genoemd. En jammer genoeg kon de journaliste Broussalian niet te pakken krijgen. Enigszins hoopgevend is dat de autoriteiten de zaak in onderzoek lijken te hebben:

Das Bundesamt für Gesundheit teilt auf Anfrage mit, dass man den Genfer kantonsärztlichen Dienst über die inoffizielle Mission unterrichtet habe und dieser mit dem Arzt Kontakt aufnehmen werde.

Misschien krijgt het dus nog een staartje voor Broussalian, die intussen op Twitter zijn critici niet al te vriendelijk bejegende.

Der Spiegel

Tot mijn grote tevredenheid werden uiteindelijk ook de organisatoren van deze onverkwikkelijke toestand ‘in het zonnetje gezet’. Dat gebeurde op de website van Der Spiegel: Homöopathie: Liberia verhindert Tests an Ebola-Patienten. In dit stuk wordt ook aan de kaak gesteld dat er in Leipzig geld is opgehaald voor deze missie zonder daarbij te melden dat het om een missie van homeopaten ging:

Der Leipziger Verein “Freunde Liberias”, nach eigenem Verständnis eine Unterstützergruppe von Honorarkonsul Kölsch, sammelte über seine Homepage Geld für die Ärztemission, allerdings ohne dabei zu erwähnen, dass es sich um Homöopathen handelt. Mit den eingeworbenen Spenden wurden nach Angaben des Vereinsvorsitzenden Thomas Köppig die Flüge der Ärzte nach Liberia bezahlt.

Die Thomas Köppig had ik op 28 oktober nog gemaild om hem te waarschuwen dat hij en Kölsch misschien zonder het te weten geld aan het inzamelen waren voor een dubieuze missie. Op dat moment had ik nog niet door dat Kölsch zo diep in de homeopathie zat. Toen ik daar een paar dagen later achterkwam, verbaasde het me ook niet meer dat ik maar geen antwoord van Köppig kreeg.

Intussen hebben de homeopaten blijkbaar ingezien dat verstoppertje spelen geen zin meer heeft, de feiten liggen op tafel. Maar dat betekent alleen maar dat ze nu met het ‘spinnen’ van het hun versie aan de gang zijn gegaan. Op de website van DZVhÄ verscheen gelijktijdig met de publicatie van het onthullende stuk in Der Spiegel Online een verklaring: Homöopathische Ärzte helfen in Liberia. De slotalinea laat zien dat deze lieden ook in de nabije toekomst uiterst nauwgezet in de gaten gehouden moeten worden:

Diesem ersten LMHI-Ärzteteam wurde verboten, Patienten in der „Ebola Treatment Unit“ zu behandeln. Die Entscheidung wurde begründet mit einer Anweisungen der WHO. Auch ein Team von kubanischen Ärzten wartete vergeblich auf seinen Einsatz. „Es geht hier um eine bedrohliche Epidemie und eine große Zahl schwerkranker Patienten. Und trotz eines eklatanten Mangels an Ärzten in Westafrika sind politische Erwägungen offenbar wichtiger als die Behandlung dieser Patienten“, kritisiert DZVhÄ-Vorsitzende Bajic. Nun soll ein zweites Team nach Ganta reisen, um die dortigen Ärztinnen und Ärzte zu unterstützen.

Een nieuwe missie? Dat gaan we toch hopelijk niet meemaken. Op het blog van Freunde Liberias doet Köppig voorkomen dat de homeopathische kunstjes bij Ganta Hospital in zulke goede aarde zijn gevallen dat zo’n vervolgmissie er wel inzit. Maar dat zou ook een roze-bril interpretatie van een formeel Afrikaans bedankbriefje kunnen zijn.

Er zitten nog wel een paar losse draadjes aan dit verhaal. Zo stelt de LMHI dat ze per brief door de Liberiaanse overheid uitgenodigd waren. Was dit echt de overheid in Liberia, of zouden ze een briefje van Michael Kölsch als honorair consul op die manier willen presenteren? Ook zou ik wel willen weten hoe de WHO in Liberia er achter kwam dat het niet om gewone artsen ging, maar om homeopaten. Dat gebeurde waarschijnlijk omstreeks de tijd dat ik mijn eerste stuk over de missie publiceerde. Deckers en ik hebben ook, vooral via Twitter en e-mail, geprobeerd om organisaties in Liberia, waaronder het ziekenhuis en de WHO, te waarschuwen voor de verborgen agenda van de homeopaten. Misschien waren we dus net op tijd.

Keerdiabetesom.nl is wel erg optimistisch

by 1 Comment

keerdiabetesomnl600x300De stichting Voeding Leeft is een campagne gestart om het publiek er van te doodringen dat je diabetestype  2 kunt omkeren ‘door het structureel aanpassen van leef- en voedingsstijl. Je hoeft daarvoor niet minder maar ánders te eten.’
Om dit mooie nieuws uit te dragen is een website opgetuigd, keerdiabetesom.nl, een filmpje gemaakt en worden allerlei programma’s aangeboden om mensen met diabetes type 2 te helpen die verandering in gang te zetten. Belangrijke gezondheidswinst ligt in het verschiet, want, zo stelt de website: ‘er is namelijk wetenschappelijk aangetoond dat Diabetes Type 2 in 80 procent van de gevallen om te keren is.’ Tachtig procent! Da’s niet weinig!

In eerste instantie begreep ik niet zo goed wat er nu nieuw was, de richtlijnen voor de behandeling van diabetets type 2 stellen toch al jaar en dag dat je moet streven naar een gezond gewicht? Misschien zat het ‘m erin dat er nu aanwijzingen zijn dat je echt helemaal van medicatie af kunt komen door een ander dieet. Zo staat het op de bewuste website:

De claim op de website keerdiabetesom.nl
Claim op de website keerdiabetesom.nl

Die 80 procent klinkt niet gering en zelfs zo hoog dat ik het niet zomaar aan kon nemen. Ik ging dus op zoek naar de onderbouwing van die claim. Op de site zelf vond ik echter niets. Maar er is ook een knopje ‘voor professionals’ waar ik verwachtingsvol op klikte. Daar zouden de referenties aan wetenschappelijke literatuur vast te vinden zijn … Enigszins teleurgesteld moest ik constateren dat deze professional versie maar marginaal afwijkt van de consumentenversie. Ook hier geen referenties, wel een iets andere verwoording van de 80 procent claim:

Een heel wat minder stellige claim dan op de site 'voor consumenten'
Heel wat minder stellig dan op de site ‘voor consumenten’

Hmm, dit verschil in bewoording, het ‘schattingen lopen op tot maar liefst’ én het ontbreken van elke referentie begonnen me enigszins te irriteren. Ik stuurde dus vorige week via de website maar eens een mailtje. Of ze me misschien uit konden leggen waar die omkeerbaarheidsclaim op gebaseerd was en hoe ze dat vertaald hadden naar die schatting dat het wel eens voor 80 procent van de mensen met diabetes type 2 mogelijk zou kunnen zijn om met een dieet een normale bloedglucoseregulatie zonder gebruik van medicatie te bereiken (dat bedoelen ze namelijk ongeveer met de omkering). Ik moest een paar dagen later een beetje aandringen via Twitter, maar uiteindelijk kreeg ik woensdagochtend een lijst met 26 referenties! … maar zonder enige toelichting.

Nu kon ik het merendeel van die referenties op basis van de titel of abstract als niet relevant voor mijn vraag wegstrepen. Er bleven er een paar over die iets te melden hadden over de omkeerbaarheid van diabetes type 2 middels een dieet. Die wezen echter voor details allemaal naar één artikel dat vreemd genoeg niet op de toegezonden referentielijst staat! Het gaat om: Reversal of type 2 diabetes: normalisation of beta cell function in association with decreased pancreas and liver triacylglycerol, Lim et al. (Diabetologia, okt. 2011), onder Open Acces gepubliceerd, en staat ook wel bekend als de Counterpoint Study.
Het verbaasde me niet helemaal dat dit onderzoek opdook. De Belgische auteur Kris Verburgh baseert zich in zijn populaire boek de Voedselzandloper ook op dit onderzoek wanneer hij het heeft over de mogelijkheid om van diabetes type 2 af te komen door een verandering van je eetpatroon. Ik had ‘m er eens op aangesproken na een lezing om erachter te komen, waarom hij die studie nu zo overtuigend vond. Het gaat immers maar om elf proefpersonen (ja elf, niet honderdelf of duizendelf, elf!) en het was een nogal heftig dieet dat je nooit lang kunt volhouden (600 kcal per dag). Dat hoefde gelukkig ook maar acht weken, maar voor sommige deelnemers was dat al te veel. Er waren namelijk vijftien deelnemers begonnen aan dit onderzoek, maar drie haakten af, omdat ze het dieet niet volhielden en één om andere medische redenen. Verburgh maakte zich er tegen mij een beetje van af en het was niet de gelegenheid om hem er op door te zagen.

Op zich mooie resultaten na acht weken in die studie, de deelnemers vielen spectaculair veel af en bloedwaarden verbeterden naar ‘normaal’. Maar waren de veranderingen ook blijvend? Eigenlijk kun je daar op grond van dit onderzoek niet heel veel over zeggen. Na die acht weken extreem dieet, mochten de deelnemers weer ‘gewoon’ eten. Er staat een klein stukje over metingen twaalf weken na afloop van het dieet. Gemiddeld waren er toen al weer heel wat kilo’s bijgekomen, maar veel bloedwaarden bleven op verbeterd niveau. Drie van de elf personen hadden volgens de gehanteerde definitie echter weer diabetes en één persoon kon niet getest worden in verband met een operatie. Dus als je eerlijk bent, moet je eigenlijk concluderen dat er sprake is van voorlopig succes bij zeven van de vijftien deelnemers die begonnen aan de studie. Er valt ook wel af te dingen op de representativiteit van dit onderzoek voor de gehele populatie met diabetes type 2, zo waren de deelnemers allen jonger dan 65 jaar en hadden nog maar relatief kort diabetes (minder dan vier jaar). Het belang van de studie is dat aangetoond lijkt te zijn dat diabetes type 2 in principe met flink afvallen althans voorlopig omgekeerd kan worden (zie ook een genuanceerd BBC bericht ten tijde van uitkomen van de studie, of het commentaar van NHS Choices).

Kader dat op elke pagina van keerdiabetesom.nl staat
Kader dat op elke pagina van keerdiabetesom.nl staat

Vreemd genoeg staat de ‘follow up’ van dit onderzoek wél bij de referenties: Population response to information on reversibility of Type 2 diabetes, Steven & Lim et al. (Diabetic Medicine, apr. 2013). Het volledige artikel staat ook vrij beschikbaar op de site van de onderzoekers aan Newcastle University. Hier gaat het echter niet om een studie onder goed gecontroleerde omstandigheden, maar om een verzameling van ervaringen van personen met diabetes type 2, die, enthousiast gemaakt door de resultaten van die vorige studie, zelf met zo’n dieet aan de gang gingen: “We have collated this information on the effects of energy restriction in motivated individuals with Type 2 diabetes that has been achieved outside a research setting.”
Bij 61 procent van deze 77 zelf aangemelde deelnemers werd geconstateerd dat er omkering van diabetes was opgetreden. In de subgroep, die meer dan  20 kg was afgevallen met het crash dieet, werd zelfs 80 procent gescoord, maar dit zou best maar eens om een handjevol personen kunnen gaan (en hoeveel van de mensen met diabetes kan 20 kg missen?). Zou dit dan de herkomst van het genoemde percentage op de website keerdiabetesom.nl zijn? Ik vermoed van wel. Er staat namelijk ook dat in de andere subgroepen, 10-20 kg en minder dan 10 kg afvallen, het succes op  63 en 53 procent lag. Dat is wel aardig in lijn met dat ‘de schattingen lopen op tot maar liefst 80%’. Er is dan wel sprake van een erg optimistische kijk op de behaalde resultaten. De onderzoekers geven zelf een heel rijtje beperkingen aan van deze studie, waarvan de eerste als volgt luidt: “Firstly, there will have been self-referral bias, with the observations demonstrating proof of principle rather than any estimate of likely reversal rates.” Toen ik dit terugkoppelde naar Voeding Leeft, kreeg ik de korte mededeling dat ze me bedankten voor de feedback en dat ze de tekst op de site zouden aanpassen naar ‘tot 80% van de gevallen’. Ik ga er dus maar van uit dat mijn vermoeden klopt. Op moment van publiceren van dit stuk, was deze aangekondigde wijziging echter nog niet doorgevoerd. [update: inmiddels wel]

Kortom, er lijkt zeker veel te zeggen voor de aanpak die aanbevolen wordt door keerdiabetesom.nl, namelijk zo sterk afvallen dat je de grootste kans hebt dat die omkering plaats kan vinden. Dit is ook wel nieuw ten opzichte van de bestaande richtlijn. Die gaat uit van afvallen bij een BMI hoger dan 25 en dat zal in veel gevallen niet voldoende zijn om de kans op omkering zo groot mogelijk te maken. Het vergt echter nogal wat doorzettingsvermogen en daarom is goede begeleiding daarbij uitermate welkom. Als je echter stelt dat omkering mogelijk is in/tot 80 procent van de gevallen en de suggestie dat het om een bestendige verandering gaat, dan beloof je volgens mij iets teveel.