Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland

by 46 Comments

Het blijft wel mooie plaatjes opleveren, die graancirkelgekte. Tegenwoordig zullen nog maar weinig mensen denken dat we hier met een onverklaarbaar fenomeen te maken hebben, toch blijft er een waas van geheimzinnigheid omheen hangen. Niet onbegrijpelijk, want het blijft toch een soort kattenkwaad, waarbij je schade aanricht aan gewassen en daarom liever niet gesnapt wordt bij het maken. Maar je kunt tegenwoordig in Engeland gewoon op commerciële basis een graancirkel bestellen bij een website als http://www.circlemakers.org. Die betalen dan keurig de boer voor de schade die geleden wordt. Het BBC-programma Qi en dagblad The Sun (als ondersteuning van het Engelse bod voor het WK-voetbal 2018)  deden dat al eens.

Drie bijzonder fraaie exemplaren van dit seizoen:

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland 1
Van 17 juli, in de buurt van Yatesbury, Wiltshire

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland 2
Op 9 augustus bij Winchester, Hampshire

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland 3
Op 26 augustus bij Broad Hinton, Wiltshire

Het gaat hier niet om reclame, maar waarschijnlijk komen ze allemaal van één project: Break3. En moeten we het maar zien als landschapskunst met een wiskundige insteek. Een van de begeleiders van het project, Rob Irving, komt herhaaldelijk op de site circlemakers.org voor, dus is er wel een connectie. Het eerste kunststukje verscheen overigens op hetzelfde stuk land, waar eerder een aantal door de BBC bestelde graancirkels waren gemaakt. De boer liet later doorschemeren dat hij nu wederom toestemming had gegeven en vergoeding voor de schade had ontvangen. Op de site van Break3 moesten ze het daarna ook wel toegeven.

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland 4
Logo Tomorrowland, België

De tweede ‘cirkel’ verscheen pal naast een festival, BoomTown Fair ’12, dat als thema ‘Outer Space!’ had. Op andere foto’s kun je het festivalterrein zien liggen op enkele honderden meters afstand. Het is niet het eerste festival dat een graancirkel bestelde voor promotie doeleinden. In België had Tomorrowland 2012 er eentje die hun logo liet zien.

De website Crop Circle Wisdom ziet aanwijzingen dat ook deze tweede formatie door Break3 gemaakt is, vooral omdat er wel heel snel nadat er foto’s bekend werden, leden van die club (o.a. die Rob Irving) berichten op Facebook plaatsten over de ontdekking. En de organisatie van het festival deed ook niet meer dan een halfhartige poging te ontkennen erbij betrokken te zijn.

Graancirkelseizoen 2012 in Engeland 5
‘Gevonden’ door Robbert van den Broeke

In het verleden zijn er ook wel aardige graancirkelformaties gemaakt in Nederland (zie bijvoorbeeld het Skepterartikel uit 1999), maar de productie van dit jaar steekt toch maar magertjes af bij het visuele geweld in Engeland.
De configuratie hiernaast lijkt nog de meest ingewikkelde. Die werd weer eens ‘gevonden’ door Robbert van den Broeke, op 26 juli jongstleden, en was het onderwerp van een item in WNL’s Half 8 Live!

Homeopathie 2.0

by 197 Comments

Dat homeopathische middelen vaak zo verdund zijn dat je wel erg veel geluk moet hebben om er nog één molecuul van de oertinctuur in aan te treffen, zal de lezer van kloptdatwel wel weten. Verdedigers van homeopathie zien dat ook niet echt als een probleem, het gaat immers om de informatie die van de werkzame stof is overgedragen op het water. Of zoiets. Dat dit zou moeten met verdunnen, schudden, verdunnen, schudden, verdunnen, schudden, … enzovoort enzovoort, is natuurlijk wel een beetje gedoe. Dat moet toch makkelijker kunnen, zou je denken. Inderdaad! Die informatie kun je natuurlijk ook gewoon kopiëren met een beetje elektronica.

Dit soort Remedy Makers zijn er in allerlei soorten en maten (en prijsklasses!), zie de rare apparatenlijst op de website van Skepp. Ze worden blijkbaar echt gebruikt door homeopaten (N.B. die meneer Needleman die zo blij is met het apparaat, vertegenwoordigt in de UK de homeopaten richting politiek, geen kleine jongen dus).

Je kunt er ook heel wonderlijke preparaten mee produceren, die je met de gewone verdunningsmethoden niet zal kunnen maken. Bij sommige versies kun je de informatie ook gewoon downloaden van Internet, dus heb je niet eens een echt origineel preparaat nodig. Handig!
Niet goedkoop die dingen, maar als u snel bent kunt u er nog één tweedehands van Marktplaats plukken. Maar eigenlijk heb je zo’n apparaat helemaal niet nodig, zoals Jan Willem Nienhuys in Skepter 23.1 schreef:

Het schijnt onder homeopaten allang bekend te zijn dat als je een middel nodig hebt en je het niet meteen kunt maken, dan volstaat het de naam van het middel op een papiertje te schrijven, al dan niet met de potentie erbij, en dan zet men een glas water (of bier, of koffie) op dat papiertje. Even wachten, klaar.

Zo zie je maar weer, de voordelen van de digitale revolutie worden zwaar overschat!

Jamy Ian Swiss over skepticisme op TAM 2012

by 173 Comments

Op The Amazing Meeting die onlangs in Las Vegas werd gehouden, hield Jamy Ian Swiss een boeiend betoog over wat skepticisme eigenlijk inhoudt. Er komen een aantal interessante thema’s aan bod, die ik regelmatig terug zie komen in discussies tussen skeptici en anders gestemden. Bijvoorbeeld het verschil tussen skeptisch activisme en het atheïstisch activisme van de zogenaamde ‘New Atheists’ als Dawkins en Hitchens. Ook bespreekt hij het nut van de bemoeienis van skeptici met zaken als paranormale claims. Waarom zouden wetenschappers dat niet kunnen doen? Dat kan wel, maar ‘gewone’ wetenschappers ontberen vaak de specialistische kennis van nonsens.
Als een belangrijke motivatie om pseudowetenschap aan de kaak te stellen, voert Swiss ook aan dat er gewoon heel veel geld en energie mee verspild wordt. Mensen die er intrappen wordt eigenlijk de gelegenheid ontnomen om er iets mee te doen dat ons allen wel iets verder zou kunnen helpen. In die zin is skepticisme ook een vorm van consumentenbescherming.
Ik kan me in ieder geval erg goed vinden in het betoog van Swiss en ik kom op andere skeptische sites veel bijval tegen voor zijn verhaal (zie o.a . Skepticism and Ethics en Respectful Insolence). Hij komt op na de inleiding van de man met de gitaar:

[update 31/1/2015: video vervangen door een versie met Nederlandse ondertiteling]

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat

by 61 Comments

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 6Eigenlijk was ik wel een beetje klaar met het fenomeen Robbert van den Broeke. Maar hij duikt toch telkens weer op in het nieuws of in de commentaren hier op Kloptdatwel. In De Telegraaf konden we onlangs lezen hoe hij het aan de stok kreeg met een boze boerin. Van den Broeke zou zelf de graancirkel op haar land hebben gemaakt. Maar enigszins buiten ieders blikveld vindt er ook een venijnige discussie plaats tussen verschillende groepen in het graancirkelwereldje. Aanleiding? Een filmpje van Van den Broeke waarin verschijningen te zien zijn van Pat Delgado, een ‘graancirkeldeskundige’ van het eerste uur en vreemd genoeg ook van Dave Chorley. Die laatste is één helft van het duo Engelse grappenmakers dat begin jaren ’90 bekend maakte dat zij verantwoordelijk waren voor het merendeel van de graancirkels in de jaren ervoor. Het gedoe en waarover het precies gaat, vind ik niet zo boeiend. In ieder geval is wel duidelijk dat de familie van Delgado niet zo blij is met de filmpjes van Van den Broeke en wat hij beweerde door te krijgen van de geest van Pat Delgado.

Het foto-experiment
Interessanter vind ik een andere filmpje dat Van den Broeke maakte waarin Delgado en Chorley een rol spelen. Dit filmpje is gemaakt om te laten zien dat hij zijn verschijningsfoto’s kan maken, zonder de truc te gebruiken die door Rob Nanninga op het Skepsis-blog uit de doeken is gedaan. Cameraman Stan filmt in één ononderbroken shot hoe Van den Broeke eerst laat zien dat zijn camera geen beelden in het geheugen heeft zitten, geen transparantje voor de lens kan houden en vervolgens toch drie foto’s kan maken waarvan twee met verschijningen. Wonderbaarlijk of niet? Eerst zelf even kijken:

Op het blog van een grote aanhanger van Van den Broeke, Nancy Talbott, wordt ruim aandacht gegeven aan deze verschijningen. De drie foto’s die Van den Broeke maakte, staan daar ook (op de eigen website van Van de Broeke staan alleen de twee waarin de verschijningen voorkomen).

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 7
De eerste foto, met verschijning van Dave Chorley

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 8
Foto 2, met Pat Delgado die verschijnt

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 9
De derde foto, zonder verschijningen

Tijdsverschillen
Talbott merkt op dat er iets raars aan de hand is met de tijden waarop de foto’s zijn gemaakt. Volgens de videobeelden moeten ze alle drie binnen een paar seconden zijn gemaakt. Maar de tijdsaanduidingen van de digitale bestanden zijn nogal verrassend. Ze liggen minuten uiteen en lijken van een uur of twee vóór de video-opname te zijn. Maar dat laatste zegt natuurlijk niet zoveel als niet duidelijk is of de tijdsinstellingen van video- en fotocamera gesynchroniseerd waren:

Photo #1 (Dave Chorley) taken @ 03.21.04 am
Photo #2 (Pat Delgado) taken @ 03.28.58 am
Photo #3 (Stan w/video) taken @ 03.55.45 am

Vreemd, maar dit soort anomalieën komen wel vaker voor bij de foto’s van Van den Broeke. De volgorde van foto’s op een geheugenkaartje verandert of de nummering verspringt opeens. Voor zij die geloven in Van den Broeke alleen maar meer aanwijzingen dat hij over bijzondere vermogens beschikt. Maar dan zijn ze er toch nog één vergeten!

De vermogens van Van den Broeke gaan nog verder!
Als je goed kijkt naar de drie foto’s (die dus volgens Van den Broeke) binnen een tijdsbestek van een paar seconden gemaakt zouden zijn, valt het je misschien op dat Stan de cameraman alléén in de laatste foto de handstrap van de videocamera om zijn hand heeft zitten! Als we het verhaal van Van den Broeke en zijn cameraman moeten geloven, is die tussen de opnames van de tweede en derde foto plots om de hand gaan zitten. En dat allemaal zonder dat de camera wild heen en weer beweegt. Voorwaar een prestatie.

Als je dat eenmaal gezien hebt, zie je ook dat de foto’s niet allemaal vanuit exact dezelfde positie lijken te zijn genomen of dat Stan toch iets verder van de rand van het gordijn muur afstaat in de eerste twee foto’s. Hieronder de drie foto’s uitgesneden op Stan en zijn camera. Je kunt het ook zien als je bovenstaande video goed bekijkt en op de juiste momenten stilzet (zo rond 1:26 is het erg opvallend dat het perspectief verspringt tussen foto 2 en foto 3).

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 10
Cameraman Stan heeft in opname drie plotseling de handstrap om zijn hand zitten.

Hoe flikt Van den Broeke het?
Al ga je er vanuit dat de opnames met de geestverschijningen eerder zijn gemaakt (met zo’n transparantje) en al op de geheugenkaart stonden voordat het filmpje werd gemaakt, dan nog is niet meteen duidelijk hoe Van den Broeke kan starten met een ogenschijnlijk lege geheugenkaart. Ik dacht zelf eerst aan de mogelijkheid dat het blauwe schermpje met de mededeling ‘Geen afbeeldingen beschikbaar‘ misschien een afbeelding is die ook op het geheugenkaartje is gezet. Als je dan op ‘afspelen’ drukt, laat de camera die afbeelding zien en lijkt het net alsof de camera de mededeling doet. Zou kunnen, maar dan moet Van den Broeke die nog snel even wissen voordat hij de afbeeldingen aan Stan laat zien. Na het laten zien van de eerste afbeelding, druk hij nl. op ‘links’ en dan komt foto drie weer in beeld. Er zitten dus nog maar drie afbeeldingen op de geheugenkaart.
Deze optie werd ook genoemd in een discussie op de website Grenswetenschap.nl. Daar suggereerde iemand echter ook de mogelijkheid dat de afbeeldingen in het interne geheugen stonden. Dat leek me niet zo waarschijnlijk, omdat de camera’s die ik in handen had gehad meteen een foutmelding geven als er geen geheugenkaart in het toestel zit. Dacht ik. Maar met het toestel dat ik twee jaar terug kocht (een Panasonic Lumix) blijkt het heel gemakkelijk voor elkaar te krijgen. Je neemt eerst, met de truc die Nanninga heeft beschreven, de twee foto’s zónder geheugenkaart in het toestel. Waarschijnlijk neem je er meer en gooi je de foto’s die niet bevallen, weg. Die twee overgebleven opnames staan dan in het interne geheugen.
Vervolgens plaats je een lege geheugenkaart in het toestel en als je drukt op afspelen, geeft het toestel inderdaad een mededeling dat er geen afbeeldingen zijn om weer te geven. Met 7 keer klikken (bij mijn camera) kan je dan de afbeeldingen vanuit het interne geheugen kopiëren naar de geheugenkaart. Nieuwe foto’s die gemaakt worden, komen gewoon na de gekopieerde foto’s op het geheugenkaartje te staan. Maar de volgorde van handelingen maakt niet uit: ook als je eerst de nieuwe foto’s maakt en dan pas de foto’s uit het interne geheugen kopieert, staan de foto’s in de goede tijdsvolgorde.

Robbert van den Broeke fotografeert weer eens wat 11
Gedeelte van blz. 77 van de handleiding. Klik voor een vergroting.

Met de camera uit het filmpje moet het ook zo kunnen (zie de uitgebreide handleiding op blz. 77, het relevante gedeelte zie je rechts in het plaatje). Net voordat Van den Broeke de afbeeldingen aan de camera laat zien, heeft hij al wat knopjes ingedrukt (tussen 1:19 en 1:22). De laatst gemaakte afbeelding verschijnt ook niet meteen, wat er op kan duiden dat de camera nog ergens mee bezig was (het kopiëren van de afbeeldingen vanuit het interne geheugen misschien?). En zijn duim ligt niet op de knop die je gebruikt om op ‘afspelen’ te drukken (die zit iets verder links onder), maar op de grote ‘control’-knop waarmee je de kopieerinstructie kunt geven. Het is aardig krap in de tijd en de cameraman moet niet te snel komen kijken. Maar met even oefenen, kan je het natuurlijk blind doen; het is een vaste volgorde van knopjes indrukken die dicht bij elkaar liggen.
Maar hoe zit het dan met het gegeven dat je Van den Broeke drie keer hoort afdrukken? Heeft hij dan ook nog eens snel twee foto’s gewist (die dan erg zouden moeten lijken op foto 3)? Dat denk ik niet. Als je goed luistert, hoor je een afdrukgeluid op ongeveer 1:07, 1:11 en 1:16. Alléén bij de  middelste ‘afdruk’ zie je kort daarna het gezicht van Van den Broeke oplichten door het LCD-scherm dat de genomen foto weergeeft. Wellicht zijn de geluiden van de andere ‘afdrukmomenten’ later in het filmpje gemonteerd.

Oorsprong van de gebruikte beelden
Het is intussen wel bekend dat de verschijningen Van den Broeke meestal zijn terug te vinden in boeken, tijdschriften of op Internet. Ook hier lijkt duidelijk te zijn waar de afbeeldingen vandaan komen. Ene Roger Wibberley heeft een YouTube filmpje geplaatst “Robbert’s Fake shots of Pat Delgado and Dave Chorley“, waarin hij aardig overtuigend laat zien dat de verschijningen van Delgado en Chorley lijken te komen van stills van een televisieverslag over de bekendmaking van de hoax door Chorley en zijn compaan Doug Bowers.

Het filmpje van Wibberley:
http://www.youtube.com/watch?v=Gsa2oYECcFg

Bill Nye over pseudowetenschap

by 5 Comments

Bill Nye is een Amerikaanse presentator die midden jaren ’90 het Disney programma “Bill Nye The Science Guy” presenteerde, een kinderprogramma over allerlei wetenschappelijke onderwerpen. Tussen de honderd afleveringen zit er ook één over pseudowetenschap. Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder andere Bigfoot, UFO’s, en astrologie. James Randi komt ook even langs om een lepeltje te buigen. Een grappige aflevering die draait rond het uitgangspunt:  “extraordinary claims require extraordinary evidence“.

http://www.youtube.com/watch?v=ZPk9LM44mLA