Willem-Jan van Zeist

Voor het maken van een podcast zijn eigenlijk maar twee dingen nodig: een microfoon en een mening. Aangezien skeptici over het algemeen bol staan van de meningen mag het ons niet verbazen dat er behoorlijk wat podcasts te vinden zijn waar je het label ‘skeptisch’ op kan plakken. Als podcast-fanaat en Skepsis-‘lid’ wil ik jullie daarom graag wat voorbeelden laten zien van (naar mijn mening) goede podcasts. De onderstaande lijst is een selectie persoonlijke favorieten; voor uitgebreidere lijsten van podcasts zijn er genoeg andere lijstjes te vinden.

Een definitie van een ‘skeptische podcast’ is nog niet zo makkelijk, want ze bestaan in vele geuren en kleuren. Een overkoepelend thema van mijn selectie is dat er met een kritische geest, en uiteraard gewapend met wetenschappelijk denkvermogen, interessante onderwerpen worden uitgeplozen. Hieronder vallen voor mij onder andere de ‘traditionele’ skeptische onderwerpen (UFOs, kwakzalverij), discussies over wetenschappelijk nieuws, een kritische blik op religie, en leerzame verhandelingen over kritisch & wetenschappelijk denken. Een paar podcasts in mijn lijst hebben een meer atheïstisch karakter, en deze  worden niet standaard in het skeptische hoekje geplaatst. Ik probeer hiermee een breed beeld te geven van wat er aan interessants te vinden. Hoewel er zeker wel wat overlap is, heb ik besloten puur wetenschappelijke podcasts buiten beschouwing te laten.

Hieronder dan dus, in willekeurige volgorde, mijn favoriete podcasts (klik op de plaatjes om naar de website te gaan). Onderaan deze post staat ook een tabel met details en links. Mocht je een van de podcasts eens willen proberen, dan raad ik je aan in de archieven van de desbetreffende podcast interessante onderwerpen te zoeken. Schroom niet je eigen favoriete podcast in de commentaren te delen!

Kritisch Denken (“De Vlaamse Held”) is een langlopende en populaire podcast van Jozef van Giel. Deze Vlaming vertelt op rustige toon over uiteenlopende onderwerpen en vermijdt daarbij geen ‘politieke’ onderwerpen zoals de opwarming van de aarde of GMOs. Daarnaast richt Jozef van Giel zich ook op leerzame ontwerpen zoals een korte cursus “Wat is Kritisch Denken?”. Een deel van de podcast bestaat uit vertalingen van Engelse publicaties of lezingen van bekende figuren. Kritisch Denken is de enige Nederlandstalige skeptische podcast waar ik me van bewust ben, maar is gelukkig wel van hoge kwaliteit!

Als bonus heeft Jozef van Giel ook de eenmalige podcast ‘Lopen met Darwin’ geproduceerd, alwaar hij een oude Vlaamse vertaling van de “Origin of Species” voorleest, in de vorm gegoten van een hardloop trainprogramma.

The Skeptics’ Guide to the Universe (“The Famous Five”) is zonder twijfel internationaal de bekendste in deze lijst. Gastheer Steven Novella (ook bekend van Neurologica en Science-Based Medicine) bespreekt in een talkshow format met de vier overige “Skeptical Rogues” zowel wetenschap als pseudowetenschap in het nieuws. Er zijn ook regelmatig interviews of gastoptredens van mensen uit wetenschappelijke en skeptische kringen. Een bekend segment waarmee je kritische denkvermogen wordt getest is “Science or Fiction?” met een aantal nieuwsitems waarvan er één fictief is (uiteraard moet je raden welke dat is).

Skeptics with a K (“The English Lads”) is een productie van de Merseyside Skeptics Society (omgeving Liverpool), onder andere bekend van de 10:23 campagne en de conferentie QED. De podcast behandelt recente nieuwsitems rondom skepticisme en pseudowetenschap. Een lievelingsonderwerp van een van de presentatoren is bad PR, over de ongelofelijke onzin die kranten soms letterlijk van persberichten overnemen. Om van deze podcast te kunnen genieten moet je zowel tegen schunnig taalgebruik als slechte woordgrappen kunnen!

The Reality Check (“The Funny Canadians”) is een al behoorlijk langlopende podcast uit Canada. Over het algemeen worden er drie segmenten gepresenteerd, elk over een onderwerp waar een van de presentatoren zich in verdiept heeft. Dus geen behandeling van recent nieuws, maar vooral degelijke staaltjes onderzoeksjournalistiek. Hoewel de onderwerpen niet altijd even serieus zijn (“Has Batman ever killed?“) worden de onderwerpen zonder uitzondering goed onderzocht en helder uitgelegd.

Cognitive Dissonance (“The Rude Americans”) are “not for the faint of heart or the easily offended”. Deze baldadige Amerikanen pakken iedereen aan die in hun weg zit en zijn daarbij op z’n zachts gezegd oneerbiedig te noemen. Hoewel ze zeker ook wel de ‘traditionele’ skeptische onderwerpen aanpakken, bespreken ze vaak bizarre verhalen over Amerikaans religieus rechts, fundamentalistische Islam en vergelijkbare negatieve zaken als gevolg van overontwikkelde geloofsovertuigingen. Ze zijn er helder in dat hun podcast zeker niet bedoeld is om mensen te overtuigen van hun gelijk, maar om met een dosis humor en sarcasme voor gelijkgestemden het (vaak slechte) nieuws te bespreken.

Reasonable Doubts (“The Atheist Professors”) is zonder twijfel de beste podcast als het gaat om gedegen theologische discussies met een skeptische oogpunt (“Your skeptical guide to religion”). De podcast begint meestal met een aantal nieuwsitems, waarna er een bepaald onderwerp wordt uitgediept. Hoewel de nadruk op het Christendom ligt, worden veel discussies in een bredere context gevoerd. In de sectie ‘polyatheism’ behandelt men elke aflevering mooie verhalen uit verschillende mythologieën met meestal als conclusie: “Another God not worth believing in”. De kwaliteit van deze podcast is hoog door de diepgaande kennis van de presentatoren, die de zware onderwerpen ook nog eens op een luchtige manier weten te brengen.

Exposing Pseudoastronomy (“The Diligent Astronomer”) wordt geproduceerd door de astronoom Stuart Robins en is gericht op mensen die het niet erg vinden af en toe de diepte in te duiken. De naam van de podcast spreekt voor zich: reken op onderwerpen als de platte aarde, holle aarde, groeiende aarde, planeet X, en ga zo maar door. Word je helemaal wild van een diepgaande deconstructie van Erich von Däniken en zijn onzinnige Ancient Aliens dan is dit helemaal je ding! Het mooie van deze podcast is dat je ook veel leert over echte astronomie. Als gediplomeerd astronoom zal Dr. Robins je, alvorens de theorie van de platte aarde verfijnd de grond in te boren, eerst haarfijn uitleggen hoe we weten dat de aarde rond is.

Be Reasonable (“The Reasonable Superheroes”) is de tweede podcast van de Merseyside Skeptics Society op deze lijst. Met een waar soort supertalent gaan deze dappere mensen het gesprek aan met ‘pseudo’ beoefenaars, zoals mediums, astrologen, en UFO onderzoekers. Het format is zowel mooi als frustrerend: ze laten hun gasten uitgebreid aan het woord om hun ideeën uit te leggen. Hoewel er zeker kritische vragen gesteld worden (op redelijke toon natuurlijk) is het vooral de bedoeling om te horen hoe de gasten zelf hun overtuigingen onderbouwen. Het frustrerende hieraan is dat je uiteraard om de paar minuten “maar dat klopt niet!” wilt roepen. Desalniettemin is het vanwege deze opzet een extreem leerzame podcast!

Point of Inquiry (“The Famous Guests Show”) is de officiële podcast van het Center for Inquiry. Deze podcast is het ondertussen wel gewend om skeptische en wetenschappelijke beroemdheden op bezoek te hebben. De podcast bestaat voornamelijk uit een diepte-interview met interessante personages uit veel verschillende disciplines. Zowel de geïnterviewden als de presentatoren  hebben altijd een indrukwekkende kennis van zaken en dit levert vrijwel altijd boeiende gesprekken op. Op Wikipedia is een handig lijstje te vinden met de meest populaire gasten die eerder op de podcast verschenen.

Skeptoid (“I am Brian Dunning, from skeptoid.com”) van Brian Dunning is al lang bekend door zijn korte maar krachtige afleveringen met skeptische onderwerpen binnen wat hij zelf ‘pop culture’ noemt. Het is een one-man show waarin per aflevering een onderwerp wat Dunning heeft onderzocht aan bod komt. Al bijna 400 afleveringen lang komen er veel van de traditioneel skeptische onderwerpen langs zoals Bigfoot, UFOs en paranormale zaken. Skeptoid behandelt daarnaast vaak verhalen uit recente of oude folklore, waarbij je veel nieuwe dingen zult leren waarvan je nog niet wist dat mensen erin geloofden (zoals de Mongolian Death Worm!).

Inquiring Minds (“The New/Old kids on the Block”) is een veelbelovende nieuwe podcast met bekende namen als presentatoren. Chris Mooney en Indre Viskontas waren namenlijk al eerder actief op de Point of Inquiry podcast, en Mooney is ook bekend van een aantal boeken van zijn hand. Hun nieuwe show “Inquiring Minds” bestaat uit een paar nieuwsitems met daarna een lang interview met specialisten uit verschillende velden, met een nadruk op klimaatwetenschap. De Podcast wordt gesponsord door “The Climate Desk“, een journalistieke samenwerking van onder andere the Guardian, Wired, Slate, en Mother Jones.

Thomas and the Bible (“Doubting Thomas”) is een van mijn persoonlijke favorieten, maar wel eentje voor de liefhebber. Het concept is simpel: Thomas leest, ongehinderd door enige voorkennis, de hele bijbel voor en maakt daarbij wat vage opmerkingen en grappen. Aangezien de bijbel op sommige plekken enigszins *ahem* eentonig kan zijn, gaat dit met veel pijn, moeite, en gegeeuw. Het is zeker een droog soort humor waar je van moet houden. Hij is overigens ondertussen pas bij het boek van Ezra, dus hij heeft nog even te gaan.

Overzicht van alle podcasts met links: