Kloptdatwel?

(Bij)Geloof

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen

by 31 Comments

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 1Als reactie op een stuk van een ChristenUnie-kamerlid dat uitlegt waarom vaccineren van kinderen een goed idee is, verscheen op de website van de Christelijk Informatie Platform (CIP) een stuk waarin de auteur drie redenen aangeeft waarom zij als christen haar kinderen niet heeft laten vaccineren. Lees u even mee?

Reden 1)
In de discussie over vaccinaties reageert de angst en angst dat je kind een ernstige complicatie overhoudt aan een besmettelijke ziekte mag nooit een reden zijn om te vaccineren omdat wij geloven dat de hemelse Vader nou eenmaal goed voor onze kinderen zorgt.

Er wordt even aan voorbij gegaan dat het voornamelijk de (onterecht aangewakkerde) angst voor bijwerkingen van vaccinaties is die voor discussies zorgt. Daarnaast zorgt de hemelse Vader blijkbaar niet voor de meer dan 5 miljoenen kinderen die jaarlijks voor hun 5e verjaardag overlijden.

Reden 2)
Tijdens de zwangerschap en bij de borstvoeding grijpen we zo min mogelijk omdat we er te weinig vanaf weten en vertrouwen we volledig op God. Waarom zouden we vanaf 8 weken er iets aan toevoegen? God heeft toch geen hulp nodig van ons mensen om het immuunsysteem zich te laten ontwikkelen?

Ik vraag me af of de moeder in kwestie foliumzuur genomen heeft om de kans op een open ruggetje te verkleinen. En of ze een behandeling voor zwangerschapsvergiftiging zou hebben geweigerd of een keizersnede bij een gecompliceerde stuitligging. Een hielprik, vitamine K en D zal het kind dan ook niet gehad hebben?

Reden 3)
Er is geen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de (lange termijn) gevolgen van vaccineren en er is geen goed registratie van negatieve effecten van vaccinaties. Hierbij uiteraard links naar Nederlandse Vereniging voor Kritisch Prikken en VaccinVrij.

Wacht even: dit zou toch een christelijk verhaal worden waarin angst geen rol mag spelen?!? En nu wordt er verwezen naar de grootste angstzaaiers op het gebied van vaccinaties. Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de nadelige effecten van vaccinaties en ieder land heeft een ieder land is er een organisatie waar bijwerkingen gemeld en onderzocht kunnen worden. Maarten Keulemans legt het naar aanleiding van de meningokokkenvaccinaties nog een keertje uit.

 

Uitkomst Wob verzoek naar de opgraving in de Oude Jeroenskerk in Noordwijk

by 5 Comments

Een maand geleden berichtte ik op Kloptdatwel over de schedel die gevonden was bij een opgraving in de toren van de Oude Jeroenskerk in Noordwijk. Die schedel zou mogelijk de verloren gegane reliek van de heilige Jeroen zijn. Opmerkelijk was dat een paragnost met zijn wichelroede de precieze plek zou hebben bepaald waar de archeologen moesten gaan graven. Hoe zit dat eigenlijk, kun je zomaar gaan graven in een monument als iemand alleen maar het gevoel heeft dat er iets ligt? Of had Harrie Salman, de initiatiefnemer voor de opgraving, nog serieuzere argumenten ingebracht? Om daar achter te komen, diende ik een Wob verzoek in bij de gemeente Noordwijk. Het antwoord kreeg ik vorige week.

In antwoord op mijn verzoek heeft de gemeente de volgende documenten openbaar gemaakt na her en der namen te hebben weggelakt:

– Mail van september 2016 aan het college van B&W (p. 1);
– Besluit college 14 februari 2017 (p. 2-3);
– Mail van 7 november 2017 aan wethouder Fles, voor zover betrekking hebbend op de toren van de Oude Jeroenskerk (p. 4-5);
– Advies van de Centrale Erfgoedcommissie van 7 maart 2018, inclusief Programma van Eisen (p. 6-27);
– Brief van de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed aan de omgevingsdienst van 23 maart 2018 (p. 28);
– Vergunning Omgevingsdienst West Holland van 23 maart 2018 (p. 29-32).

De pakketje documenten is hier als pdf te downloaden (de paginanummers in de opsomming hierboven verwijzen naar de paginanummering van de pdf, niet naar de nummering van de originele documenten).

De documenten bevestigen het beeld dat ik had na wat er eerder naar buiten was gekomen: de vergunning is afgegeven, omdat het bij zo’n kleine opgraving binnen de bevoegdheid van de gemeente ligt om er toestemming voor te geven en de aanvraag volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed niet adviesplichtig was. Geraadpleegde instanties hebben ook geen reden om er voor te gaan liggen als archeologen met kennis van zaken de opgraving netjes uitvoeren.
Blijft natuurlijk de vraag over waarom je er überhaupt zou gaan graven. Uit de stukken kan ik niets anders halen dan dat Harrie Salman stelt dat hij aanwijzingen had dat de schedel daar zou liggen en dat hij voor die aanwijzingen alleen maar het gevoel van paragnost Chris Zoet aanvoert.

Uit de eerste mail, die nagenoeg zeker van Harrie Salman afkomstig is:

Ik heb een aanwijzing dat de laatste pastoor van Noordwijk bij het uitbreken van de Reformatie in 1572 de schedel van St. Jeroen heeft verborgen bij de fundamenten van de toren, in een van de hoeken binnen de toren. Het lijkt mij de kosten waard om dit te onderzoeken.

en in zijn tweede mail:

Volgens de overlevering is de in 1572 verdwenen schedel van St. Jeroen in de toren van de kerk verborgen. Een paragnost heeft mij de plaats aangewezen. Dit is geen gebruikelijke wijze van onderzoek, maar de Nederlandse politie heeft in het verleden vaak de paragnost [naam weggelakt] ingeschakeld voor helderziend onderzoek, dat overigens in bepaalde landen, zoals Bulgarije, gebruikelijk is bij archeologisch onderzoek.

De hier weggelakte naam zal vermoedelijk die van Gerard Croiset zijn. Over de inzet van paragnosten door de politie kunnen we kort zijn, daar ziet de politie zelf ook niets in, maar die wordt toch regelmatig met paragnosten geconfronteerd, omdat die zichzelf (of op verzoek van familie van vermiste personen) opdringen.
Dat er bij sommige opgravingen in het buitenland paragnosten zijn ingeschakeld zal best kloppen, maar het gaat er natuurlijk om of archeologen die wetenschappelijk verantwoord bezig zijn dat ook zouden doen en of je het als gemeente genoeg reden vindt om toestemming te verlenen.

Het bureau IDDS dat de opgraving uitvoerde en het verdere onderzoek naar de gevonden schedel(s) doet, legt verder ook niet veel uit over de reden om juist op die plek te gaan graven: “De opdrachtgever [naam weggelakt] heeft aanwijzingen dat de schedel van de 9e eeuwse Noordwijkse heilige Sint Jeroen mogelijk in het torenportaal van de Oude Jeroenskerk begraven zou zijn.” En: “De exacte locatie zal worden aangegeven door [naam weggelakt]”. In een voetnoot staat:

Volgens paragnost [naam weggelakt] die in de toren een waarneming kreeg, zou door Jacob Starck in de zuidwesthoek van het torenportaal het hoofd van St. Jeroen begraven zijn. Starck was een monnik van de Egmondse abdij en was de laatste katholieke pastoor in Noordwijk. Hij diende de gemeente tussen 1541-1573.

Een paar andere interessante zaken die uit de stukken naar voren komen:

  • Harrie Salman betaalde de opgraving niet (direct) uit eigen zak, maar de Stichting Geschiedschrijving Noordwijk (waar Salman nu in ieder geval niet zelf in het bestuur zit) beheerde daar een fonds voor;
  • In het stuk van IDDS staat ook (p.12) dat bij een restauratie in 1909 binnen de fundamenten van het hoofdaltaar een losse schedel werd aangetroffen, waarvan men er toen van uitging dat dat de reliek zou zijn die vanaf 1316 als schedel van St. Jeroen werd vereerd. Het bleek de schedel van een vrouw te zijn, maar dat is niet echt een argument om de authenticiteit van die schedel als de befaamde reliek af te schieten. Want of er een echte Jeroen was, is maar helemaal de vraag en uit onderzoek blijkt dat de meeste relieken sowieso biologisch maar heel weinig te maken hebben met de personen aan wie ze worden toegeschreven;
  • Nergens in de stukken van overheidsinstanties wordt ook maar met een woord gerept over de paragnost.

Formeel lijkt dus alles wel in orde, maar de gemeente heeft dus toestemming gegeven voor een opgraving waarvoor slechts het onderbuikgevoel van een zelfbenoemde helderziende als reden is aan te wijzen. Toch wel beschamend. Je kunt zeggen dat de opgraving zelf dan niet direct gemeenschapsgeld heeft gekost, maar er zijn toch diverse instanties met deze aanvraag bezig geweest, die mijns inziens meteen in de prullenbak had moeten verdwijnen zodra het woord ‘paragnost’ erin opdook.

Zie ook het eerdere artikel over deze zaak:

Welke rol speelden de aanwijzingen van paragnost Chris Zoet bij de opgraving van een schedel in de Oude Jeroenskerk van Noordwijk?

Welke rol speelden de aanwijzingen van paragnost Chris Zoet bij de opgraving van een schedel in de Oude Jeroenskerk van Noordwijk?

by 36 Comments

Onder de vloer van de toren van de Oude Jeroenskerk in Noordwijk troffen archeologen op maandag 11 juni twee schedels aan. Volgens berichten in Trouw en bij Omroep West zou het misschien gaan om een vermiste relikwie, de schedel van Sint Jeroen, die tijdens de Reformatie zou zijn verborgen om die te beschermen tegen beeldenstormers. Opmerkelijk is dat de plek voor de opgraving lijkt te zijn gekozen op aanwijzing van Chris Zoet, een paragnost en wichelroedeloper.

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 2
Van de Facebookpagina van de gemeente Noordwijk.

De gemeente Noordwijk vindt het allemaal maar wat spannend, blijkt ook uit de berichtgeving op de Facebook-pagina van de gemeente. Wethouder Marie José Fles en burgemeester Jan Rijpstra kwamen zelfs even poseren voor een foto met Harrie Salman die het initiatief heeft genomen voor deze opgraving.

Maar zomaar een beetje gaan graven in een monument, omdat een of andere fantast daar een goed gevoel bij heeft? Zo lichtzinnig gaan we toch niet om met ons cultureel erfgoed? In Trouw wordt die vraag wel aan de orde gesteld:

Nederlandse overheden staan graafwerk in en rond monumenten alleen toe als daar een zwaarwegend argument voor is. In dit geval was daar volgens de gemeente sprake van. Ze achtte het in het belang van Noordwijk om te weten waar de belangrijkste relikwie van het dorp is gebleven.

“Ik had zoiets van: je weet maar nooit”, vertelt wethouder Marie José Fles. En, laat het duidelijk zijn, zegt Fles: “Het is dus niet zo dat we als gemeente een paragnost hebben ingehuurd”. Het onderzoek wordt uitgevoerd en betaald door de eerdergenoemde cultuurfilosoof Harrie Salman, die doceert aan de Hogeschool Leiden en veel historisch onderzoek doet. Dat hij zich in dit geval behalve op historische documenten ook baseerde op een paragnost maakte voor de gemeente geen verschil. Fles: “We hebben positieve ervaringen met hem”.

Het kan best zijn dat Salman, inderdaad werkzaam bij de Hogeschool Leiden als coördinator van het Ervaringscentrum voor Kunstzinnige therapie en ook bekend van wat antroposofische schrijfsels, een heel goede onderbouwing heeft gegeven voor de mogelijke aanwezigheid van de relikwie op die plek, die niet alleen gebaseerd is op de verklaring van Zoet. Maar dat willen we nu dan toch eigenlijk wel zien. De bewoordingen van de wethouder stellen in ieder geval niet gerust. Misschien heeft de gemeente inderdaad positieve ervaringen met Salman (hij gaf eerder opdracht voor een andere opgraving vlakbij), maar elke aanvraag zal op zich beoordeeld moeten worden. En als dan een van de overwegingen lijkt te zijn “je weet maar nooit”, roept dat toch vragen op.

Ik heb begrepen dat er inderdaad wel geruchten bekend zijn dat de relikwie in de toren verborgen zou zijn (ingemetseld), maar daarvan werd bij  een renovatie in 1909 geen sporen gevonden. Maar zelfs als er een concrete onderbouwing gegeven is voor de mogelijkheid van de aanwezigheid van de schedel onder de vloer, is die dan zo concreet dat alleen in die ene hoek gezocht hoefde te worden? Want dat was volgens een van de archeologen namelijk een ongebruikelijke plek. Ze noemde de vondst in een hoek tegen de fundering aan “zeer toevallig.” Als de kans om iets op die plek aan te treffen vooraf zo laag ingeschat werd, waarom gaf de gemeente dan toestemming?

Ik heb dan ook de gemeente verzocht om de vergunningsaanvraag en de documenten die daar verder bij komen kijken, openbaar te maken met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 3Of een van de gevonden schedels de bewuste relikwie is, moet natuurlijk verder onderzocht worden. Een briefschrijver in het Leids Dagblad vraagt zich af of die paragnost niet alvast even kan vertellen welke van de twee het zou moeten zijn.

Wordt vervolgd!

Update
Via Twitter liet de gemeente het volgende weten:

De gemeente Noordwijk wilde graag ingaan op de aanwijzing gezien het grote belang van een eventuele vondst voor het dorp. Over het verzoek om te graven heeft het college dan ook een positief besluit genomen in de vergadering van dinsdag 14 februari 2017. (1/3)

Hierbij is geadviseerd door onze archeologisch adviseur van Erfgoed Leiden. Ze schreef: “In principe laat je archeologische resten het liefst in de grond zitten want daar zijn ze beter bewaard. Dit is landelijk de richtlijn en ook in Noordwijk de normale gang van zaken…” (2/3)

..Opgraven omdat je graag iets wil weten is tegenwoordig niet meer gebruikelijk en wordt alleen nog door universiteiten gedaan. Verboden is het echter niet. De (…) gemeente Noordwijk heeft de vrijheid om daar onderbouwd van af te wijken als ze het willen.” 3/3

Nog niet echt een compleet antwoord, want het gaat natuurlijk om die onderbouwing. Dit kwam er nog achteraan:

En daarna nog

Tot slot: Onderzoeker Harrie Salman: “Volgens de overlevering is de in 1572 verdwenen schedel van St. Jeroen in de toren van de kerk verborgen.” De paragnost wees vervolgens de plek aan. Voor aanvullende vragen verwijzen we je naar Harrie Salman.

Ik denk dat we voorlopig wel kunnen concluderen dat de aanwijzing van de paragnost wel degelijk doorslaggevend was. De geruchten dat de schedel in de toren zou liggen waren immers al lang bekend en ook al grotendeels onderuit gehaald, omdat er geen sprake kan zijn van inmetseling in de muren. Het openen van de hele vloer was blijkbaar nooit aan de orde gekomen op grond van die geruchten, nu ze alleen maar een stukje hoefde te openen was het opeens wel goed, omdat het dan maar een kleine ingreep was.

Update 2
Ik vond nog een interview met Harrie Salman bij de Bollenstreekomroep. Hierin vertelt Salman dat Zoet al 10 jaar terug eens op het terrein had rondgewicheld en toen de muren van de toren als lokatie van de schedel had aangewezen (in overeenstemming met die oude geruchten dus). Op verzoek van Salman is Zoet 4 jaar terug nog eens komen kijken en toen wees hij dus de lokatie onder de vloer aan. Misschien ben ik wat achterdochtig, maar het zou zomaar kunnen dat Salman aan Zoet had verteld dat de muren als optie al waren uitgesloten bij eerder onderzoek.
In plaats van te stellen dat de paragnost het compleet mis had, kreeg ie dus een tweede kans …

Update 3 (27 juni)
Langzamerhand wordt iets meer duidelijk hoe het gelopen is, en alles bevestigt eigenlijk mijn eerdere inschatting.  De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed liet bijvoorbeeld weten door de gemeente alleen gevraagd te zijn te bekijken of de graafwerkzaamheden in de kerk (een rijksmonument) adviesplichtig waren. Omdat het een zeer kleine ontgraving was, achtte de RCE dat niet het geval. Eigenlijk heeft de RCE alleen naar het technische deel van de opgraving gekeken, of het geen gevaar zou opleveren voor de fundering van de toren bijvoorbeeld.

Kortom: als iemand geld over heeft over een mini-opgraving op welke grond dan ook en je krijgt de verantwoordelijke wethouder mee, dan kun je vrijwel zeker je gang gaan. De bestaande regelingen laten het formeel toe. Ook al zullen de professionals die er bij betrokken zijn (en die daadwerkelijk gaan graven) de aanleiding om op die plek te gaan graven misschien volkomen onzinnig vinden, er dwars voor gaan liggen zullen ze ook niet gauw gaan doen, want hun schoorsteen moet ook blijven roken.

Darwin in Opheusden

by 45 Comments

Op een herfstige zaterdag (7 okt 2017) vond in het Betuwse kerkdorp Opheusden het congres De waarde van de schepping voor wetenschapsbeoefening en ethiek plaats. Het congres werd georganiseerd door het Logos instituut, een kerkelijke club wetenschappers die zich ten doel stelt om medechristenen van informatie te voorzien. Vanuit dezelfde gedachte wordt bijvoorbeeld het Weet Magazine uitgegeven, wat de leukste ontdekkingen uit natuur, techniek en wetenschap vanuit een christelijk perspectief beschrijft.

Uit het persbericht van het congres: Veel christenen zien dat wat de Bijbel ons vertelt in Genesis niet meer als historisch betrouwbaar. Zij zijn ingepakt door het ‘christelijke verlichtingsdenken’, een contradictio in terminis. Binnen scholen en universiteiten wordt het evolutiedogma gepresenteerd als ‘de waarheid’. Vanuit de Schrift bezien is dit dogma niet te rijmen met de dogma’s van een recente schepping van de aarde, een historische zondeval en een wereldwijde zondvloed.

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 4
Promo van het congres, copyright @ Oorsprong.info

Het congres werd goed bezocht; er waren een paar honderd aanwezigen. Ik had de indruk dat dit beslist niet alleen rabiate fundamentalisten waren, maar merendeels gewone (gereformeerde) christenen die geloven in de Bijbel (het liefst zo letterlijk mogelijk), en tegelijk worstelen met de vraag hoe zij dit moeten rijmen met de ontdekkingen en uitspraken van de moderne wetenschap. Dit publiek werd een gevarieerd programma geboden, bestaande uit twaalf lezingen gevolgd door discussie, in twee verschillende zalen. Noodgedwongen heb ik een selectie gemaakt.

Het christelijk geloof als katalysator van de wetenschap
Als eerste schetste Piet Bouma, projectdirecteur aan de Rijksuniversiteit Groningen, het ontstaan van de westerse wetenschap. Zijn stelling is dat de moderne wetenschap noodzakelijkerwijs alleen in het christelijke 16e eeuwse Europa kon ontstaan, omdat God zowel de wereld als de mens geschapen heeft. Hierdoor zien en begrijpen wij de wereld zoals die echt is. Dit wordt ook wel de leer van Gods twee boeken genoemd (de Bijbel en het boek van de Natuur). Ter illustraite verwees hij naar het intrigerende feit dat de wiskunde, een zuiver menselijk product, de buiten-menselijke werkelijkheid telkens verrassend goed weet te beschrijven.

Het christelijk geloof heeft volgens Bouma als een katalysator voor de ontwikkeling van de wetenschap gewerkt. Het atheisme werkt juist belemmerend, omdat de wereld voor een atheist geen zin en betekenis heeft. Iedereen denkt in dit verband onmiddellijk aan de vervolging van Galilei Galileo door de katholieke kerk, maar volgens Bouma is dit dan ook de enige wetenschapper die vanwege zijn wetenschappelijke uitspraken door de kerk vervolgd is. (De filosoof Giordano Bruno belandde uiteindelijk op de brandstapel, maar dit was vanwege zijn theologische uitspraken).

De Bijbel en de evolutieleer: een moeizaam compromis?
Vervolgens hield predikant M.J.Paul, directeur van de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond, een bespreking van het boek En de aarde bracht voort van Gijsbert van den Brink, waarin geprobeerd wordt om uitspraken in de Bijbel met de evolutieleer te verzoenen. Paul vindt het boek niet overtuigend. Hij illustreerde zijn betoog met zeker twintig citaten uit Bijbel en psalmen, waarvan de finesses mij vanwege mijn beperkte bijbelkennis ontgingen. Maar het was wel duidelijk dat Van den Brink de Bijbel niet goed genoeg gelezen heeft.

Als belangrijk argument werd nog genoemd dat het door Darwin beschreven evolutieproces ‘wreed en onpersoonlijk’ is; dit in tegenstelling tot Gods genade. Tijdens de hierop volgende discussie voerde een toehoorder aan, dat in de Bijbel toch ook veel (wreed) lijden en ziekte voorkomt. De predikant antwoordde dat deze dingen geen onderdeel vormen van Gods (volmaakte) schepping, maar zijn veroorzaakt door de menselijke zondeval.

Creationistische argumenten in de (micro)biologie
Peter Borger, gepromoveerd medisch bioloog, gaf vervolgens een overzicht van de argumenten die vanuit de (micro)biologie tegen de evolutietheorie aangevoerd kunnen worden. Van deze voordracht verwachtte ik het meest, omdat Borger uitspraken doet waarover een serieuze discussie mogelijk is. Zie bijvoorbeeld het artikel De wetenschappelijke dwaalwegen van een creationistisch bioloog van Bart Klink, te vinden op de website www.deatheist.nl.

Het liep echter op een enorme teleurstelling uit. Borger bracht inderdaad een groot aantal argumenten uit een door hem geschreven boek ter sprake, maar deed dit in een absurd hoog tempo, met elke drie seconden een nieuwe ingewikkelde slide over een specialistisch onderwerp, dat hij blijkbaar bij zijn gehoor bekend veronderstelde. Het publiek zat mijns inziens met de oren te klapperen en kon het alleen verbijsterd over zich heen laten komen.

Wat mijzelf betreft zijn Borgers opvattingen afdoende weerlegd door het bovengenoemde artikel van Bart Klink. Omdat ik zelf geen bioloog ben heb ik ervan afgezien om met Borger in discussie te gaan. Zijn voordracht bood daar ook nauwelijks ruimte voor.

Drie soorten verandering
Volgens W.M. de Jong, ‘adviseur Innovatie en Verandering’, is de evolutietheorie gebouwd op het idee dat een opeenvolging van veel kleine veranderingen (mutaties) tot een grote verandering kan leiden. Hierbij wordt volgens hem genegeerd dat niet alle veranderingen hetzelfde zijn. De Jong onderscheidt drie soorten: variatie, innovatie (er komt een dimensie bij; een wezenlijke verandering) en degeneratie (het omgekeerde).

Variatie (mutatie) kan nooit innovatie teweegbrengen; daarvoor moet er energie worden toegevoegd. In de natuur blijkt echter het omgekeerde: ingewikkelde moleculen hebben de neiging om uiteen te vallen (zie het begrip ‘entropie’ uit de thermodynamica). Omdat de evolutietheorie dit niet onderkent, is evolutie voor de Jong ‘geen robuust wetenschappelijk begrip’. Het zij zo.

Wetenschappelijke munitie
In de middag verhuisde een groot deel van het publiek naar de bovenverdieping, waar twee wetenschappelijk opgeleide sprekers de Bijbelse informatie over de leeftijd van de aarde en de zondvloed natuurkundig probeerden te onderbouwen.

Het bovenzaaltje was afgeladen vol. De mensen zaten bijna tot in de gordijnen. Zo groot is blijkbaar de honger naar wetenschappelijke feiten die een letterlijke lezing van de Bijbel lijken te bevestigen. Wetenschappelijke feiten die dat niet doen werden door de inleiders buiten beschouwing gelaten.

Hoe oud is ons zonnestelsel?
Gert-Jan van Heugten, scheikundig technoloog verbonden aan het Logos instituut, verzorgde een tour van het zonnestelsel en noemde bij elk hemellichaam een wetenschappelijke bevinding die in tegenspraak lijkt te zijn met de algemeen veronderstelde ouderdom ervan. Voorbeelden hiervan zijn: de faint young sun paradox (de onopgeloste vraag hoe het leven zich miljarden jaren kon ontwikkelen terwijl de zon maar 70% van de huidige hoeveelheid energie produceerde); afname van het magnetisch veld van Mercurius, veranderingen in de afstand aarde-maan, het feit dat de ringen van Saturnus pas 50 miljoen jaar oud zijn, etc).

Van Heugten kwam op mij over als een bevlogen bekeerder, voor wie zijn Bijbelse boodschap op de eerste plaats komt, en die daarbij natuurwetenschappelijke feiten bijeen zoekt om die boodschap te onderbouwen (en de rest buiten beschouwing laat).

Wat gebeurde er tijdens de zondvloed?
In creationistische hoek zijn een aantal modellen ontwikkeld die het Bijbelse zondvloedverhaal geologisch proberen te onderbouwen. Als mogelijke oorzaak voor de zondvloed worden o.a. genoemd: een regen van meteorietinslagen (Michael Oard), en een catastrofale platentectoniek (John Baumgardner). Beide modellen kampen met het probleem, dat volgens de daarin beschreven scenarios er zoveel hitte moet zijn vrijgekomen dat Noach geen schijn van kans had gehad om te overleven.

Ingenieur M. ’t Hart (geen familie van de gelijknamige schrijver) hield een betoog waarin hij probeerde beide modellen te combineren en het hitteprobleem op te lossen.  Hij bespaarde zijn gehoor daarbij geen technische details, maar wist zijn voordracht toch helder en neutraal te houden, voortdurend benadrukkend dat het volgens hem zo gebeurd zou kunnen zijn, maar dat hij er uiteraard niet bij was (in tegenstelling tot het ‘ooggetuigenverslag’ van Noach in de Bijbel, wat de aanwezigen als letterlijk waar beschouwen).

Om een probleem te noemen: de veronderstelde meteorietinslagen ‘ten tijde van de zondvloed’ kunnen zich nooit verspreid over de gehele aarde voorgedaan hebben, want dan had Noach geen schijn van kans gehad om te overleven. De meteorieten moeten dus aan één kant van de aarde (het westelijk halfrond) zijn ingeslagen. Hoe waarschijnlijk is dat? Zijn er planeten die een vergelijkbaar patroon van inslagen vertonen?

In de hierop volgende discussie werd gevraagd of de meteorietenregen onderdeel was van Gods volmaakte schepping, of dat deze veroorzaakt werd door de menselijke zondeval.

Ik ga verder niet in op de details van het zondvloedmodel van ’t Hart. Een laatste punt: hij besteedde wat aandacht aan de verschillende manieren waarop magma zich bij een vulkaanuitbarsting kan verspreiden. Afhankelijk van de dichtheid van het magma kan het naar boven gaan (de atmosfeer in), maar het kan ook naar beneden gaan (de aardkorst in). Ter onderbouwing van zijn model toonde ’t Hart plaatjes waarop te zien is dat diep onder relevante vulkanen inderdaad een grote ‘pluim’ magma zit (wat in overeenstemming is met zijn model).

Toen een van de aanwezigen hierop vroeg hoe hij weet dat God die pluim niet al bij de schepping geschapen heeft (zodat hij niet tijdens de zondvloed is ontstaan), moest hij het antwoord schuldig blijven.

Tot slot
Ik heb een interessante dag gehad. Veel aanwezigen zullen naar huis zijn gedaan met het idee dat zij weliswaar niet alles begrepen hebben (ik ook niet), maar dat er wel degelijk wetenschappelijke argumenten zijn om aan de evolutietheorie te twijfelen.

Wat zij daarbij mijns inziens uit het oog verliezen is dat de door de sprekers aangevoerde problemen best reëel kunnen zijn (een dergelijk debat is onderdeel van het normale wetenschappelijke proces), maar dat dat nog geen reden is om dus het Bijbelverhaal tot letterlijke waarheid te verklaren.

Atheïsten zijn misschien beter in logische puzzels

by 17 Comments

Van iemand die ernstige misdrijven begaat, nemen mensen eerder aan dat het om een atheïst gaat dan om iemand met een religieus geloof. Dit gaat wereldwijd op, in landen met verschillende overheersende religies en ook in de meest seculiere samenlevingen. En opvallend is dat dit idee zelfs leeft bij mensen die zichzelf als atheïst bestempelen. Dit zou aangetoond zijn in een onderzoek dat gehouden is bij meer dan 3000 personen, verspreid over dertien landen, waaronder Nederland. 

Het gaat om onderzoek van Will Gervais, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Kentucky, die samen met een berg co-authors in Nature Human Behaviour het artikel met de titel Global evidence of extreme intuitive moral prejudice against atheists schreef. Het onderzoek is lekker opgepikt door de media wat o.a. tot de volgende koppen leidde: “Atheists tend to be seen as immoral – even by other atheists: study” (The Guardian), “Rapport: mensen verwachten van atheïst eerder misdaad dan van gelovige” (Reformatorisch Dagblad), “Atheisten wird weniger Moral zugetraut” (Süddeutsche Zeitung), “Anti-Atheist Prejudice Is Entrenched Around The Globe, Even Among Atheists” (Huffington Post), “Selbst Atheisten halten Gläubige für bessere Menschen”(Welt) en “Zelfs atheïsten denken dat immorele mensen atheïst zijn”(Scientias). En zoals gebruikelijk geven niet al die stukken het onderzoek even goed weer.

De onderzoekers legden de proefpersonen het volgende gruwelijke verhaaltje voor:

Een man begon in zijn jeugd dieren te pijnigen. Eerst trok hij de vleugels van vliegen uit, maar geleidelijk ging hij over tot het martelen van katten en andere dieren in de omgeving

Als volwassene kwam de man erachter dat hij niet veel genoegen meer beleefde aan het pijnigen van dieren, dus begon hij mensen te belagen. Hij heeft 5 daklozen vermoord, die hij ontvoerde uit arme wijken in zijn woonplaats. Hun uiteengereten lichamen liggen momenteel begraven in zijn kelder.

Ze keken daarna of de proefpersonen het waarschijnlijker vonden dat de persoon in het verhaal atheïst of gelovige was, maar niet zo direct. Ze gebruikten daarvoor een trucje dat gebaseerd is op het werk van Amos Tversky en Daniel Kahneman, de Conjunction Fallacy.

Aan één groep werd de volgende keuze voorgelegd:

Wat is waarschijnlijker?

1. De man is een leraar.
2. De man is een leraar en gelooft niet in god.

En de andere groep kreeg de volgende keuze:

Wat is waarschijnlijker?

1. De man is een leraar.
2. De man is een leraar en is een gelovige.

Iemand die oplet, zal opmerken dat in in beide gevallen optie 2 onlogisch is. De toevoeging over het al dan niet geloven beperkt de groep waaruit je kunt kiezen en dus is het minder waarschijnlijk dat de man uit het verhaaltje daar bij zit. Veel mensen zien dit echter niet en zouden door hun (onbewuste) vooroordelen de tweede optie waarschijnlijker vinden. Je zou op deze manier beter inzicht krijgen in wat mensen denken, dan door het ze gewoon te vragen.
Wat de onderzoekers nu vonden is dat dat effect sterker is als die toevoeging inhoudt dat de man in het verhaal een atheïst is. En dat zou dan aantonen dat immorele daden eerder toegeschreven worden aan atheïsten dan aan gelovigen. Het effect is niet in elk land even sterk:

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 5

Als het om de keuze gaat waarbij atheïsme als mogelijke eigenschap wordt geboden, trappen de proefpersonen in ongeveer 6 van de 10 gevallen in de logische valstrik, maar als het er om gaat of de man misschien een gelovige is, maar in 3 van de 10 gevallen. Of je daar meteen de conclusie uit kunt trekken dat atheïsten eerder als verdacht worden gezien dan gelovigen, vind ik niet helemaal vanzelfsprekend. Het is een beetje jammer dat er niet ook een groep meegenomen is die de volgende vraag zou hebben gekregen:

Wat is het waarschijnlijkst?

1. De man is een leraar.
2. De man is een leraar en is een gelovige.
3. De man is een leraar en gelooft niet in god

Dan had je namelijk een veel directere vergelijking kunnen maken. De onderzoekers deden wel een paar andere kleine controle-experimenten achteraf (niet vooraf geregistreerd), waarbij ze o.a. naar verschillende verwoordingen van de vraagstelling keken en naar minder heftige misdaden. Dat maakte allemaal niet zoveel uit, het verschil in effect blijft dan overeind.

De onderzoekers keken ook hoe het ligt als je alleen kijkt naar de proefpersonen die zichzelf als volstrekt niet gelovig zien:

Furthermore, we examined posterior model predictions for atheists (those rating their belief in God at 0 out of 100). Among atheists, our model predicts an overall conjunction error rate probability of 0.52 for atheist targets (95% HPDI 0.40, 0.64), but only 0.28 (95% HPDI 0.22, 0.33) for religious targets; relative risk is 1.91 (95% HPDI 1.41, 2.48) (posterior probability > 0.999). Effects hold even in highly secular countries such as Australia, China, the Czech Republic, the Netherlands and the United Kingdom: even atheists are predicted to intuitively associate serial murder more with atheists than with believers in these countries (all posterior probabilities exceeding 0.98)

Ofwel, ook atheïsten zien iemand die gruweldaden pleegt eerder als atheïst dan als gelovig. En dat is misschien wel het meest onverwachte resultaat van het onderzoek.

Aan de andere kant zie je ook het volgende:

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 6

Dus, hoe lager het zelfbenoemde geloof in hogere machten, des te kleiner lijkt de kans dat proefpersonen de logische valstrik niet doorhadden. Je zou kunnen zeggen dat de onderzoekers hebben laten zien dat atheïsten beter in logica zijn.

We moeten natuurlijk wel beseffen dat de hier gevonden verschillen gemaakt worden door mensen die op logisch denken, in ieder geval tijdens dit onderzoek, een onvoldoende hebben gescoord. En wat weten we nu eigenlijk over de gedachten van de deelnemers die voor de logisch correcte optie 1 gingen? Dat is wel de meerderheid in de steekproef. Misschien kozen ze voor optie 1 omdat ze de logica begrepen, of omdat ze geen verschil zagen en die optie toevallig aankruisten. Of misschien kozen ze ervoor terwijl ze zich betrapten op de gedachte dat ze optie 2 wel waarschijnlijker vonden, maar dat niet politiek correct vonden.
Ook is de representativiteit van de proefpersonen als zo vaak in psychologisch onderzoeken bedenkelijk, jonge vrouwen zijn zwaar oververtegenwoordigd en het merendeel studeert waarschijnlijk ook nog zelf psychologie.

Lees tenslotte even de laatste zinnen van het abstract:

Notably, anti-atheist prejudice was even evident among atheist participants around the world. The results contrast with recent polls that do not find self-reported moral prejudice against atheists in highly secular countries, and imply that the recent rise in secularism in Western countries has not overwritten intuitive anti-atheist prejudice. Entrenched moral suspicion of atheists suggests that religion’s powerful influence on moral judgements persists, even among non-believers in secular societies.

Wat is het waarschijnlijkst?

  1. Dit is opgeschreven door psychologen.
  2. Dit is opgeschreven door psychologen die nogal graag verstrekkende conclusies trekken uit cijfermateriaal dat heel wat minder eenduidig te interpreteren valt dan ze doen voorkomen en daarmee lekker in de media scoren.
  3. Dit is opgeschreven door psychologen die zich terecht zorgen maken over de bejegening van atheïsten wereldwijd.