Je gezondheid is je kostbaarste bezit. Producenten en behandelaars bieden van alles aan om gezondheidsklachten te verhelpen, te verlichten of te voorkomen. Er zit echter veel kaf tussen het koren, waardoor de argeloze consument of patiënt regelmatig op het verkeerde been wordt gezet en veel geld betaalt voor waardeloze of zelfs gevaarlijke rommel. Regelmatig moet de Reclame Code Commissie (RCC) oordelen over allerhande claims die aan bepaalde producten of behandelingen worden verbonden. Een overzicht van de uitspraken van de afgelopen maanden.
Op 7 juni 2017 deed de RCC uitspraak over claims rondom de zogenaamde Oligoscan, een Raar Apparaat dat in de relevante Skepp-databank in de categorie ‘Harry Potter’ is ingedeeld. Uiteraard wordt er nogal wat beloofd: “OligoScan biedt u de mogelijkheid om met behulp van spectrofotometrie heel snel en eenvoudig de gehaltes te bepalen van mineralen, spoorelementen en toxische, zware metalen”. ‘Snel en eenvoudig’ betekent in dit geval dat het apparaat op vier plekken op de handpalm wordt gehouden. Binnen enkele minuten komen dan de meetresultaten binnen. Stichting Skepsis geloofde terecht niets van al deze beweringen, waarin ook kwistig werd gestrooid met termen als “uniek” en “waardevolle uitbreiding”. Hoewel de claims afkomstig waren van een BIG-geregistreerde arts, voerde deze nauwelijks verweer. Het verweer kwam erop neer dat de arts aangaf de apparaten zelf niet te verkopen of te ontwikkelen. Verder legde hij een certificaat over waaruit blijkt dat de Oligoscan een klasse IIa medisch hulpmiddel is. Dat zegt echter alleen iets over de veiligheid (IIa = laag risico), niets over de werking. Gelet op dit nauwelijks relevante verweer had de RCC weinig moeite de reclame als misleidend en daarmee oneerlijk aan de merken.
Ook reclame voor een neefje van de Oligoscan, de Vitatec Global Diagnostics, werd als misleidend en oneerlijk aangemerkt. Dat behoeft nauwelijks verbazing te wekken, want reclames voor dit Rare Apparaat zijn al meerdere malen afgekeurd (zie hier en hier). Ook nu weer werd een “uniek meetsysteem” aangeprezen, dat “de energetische structuren van het lichaam op veilige en nauwkeurige wijze” zou kunnen meten. Het meest wezenlijke verschil met de Oligoscan lijkt te zijn dat de vermeende meting nu niet via de handpalm, maar via de enkels verloopt. Verder zijn beide apparaten in hun metingen net zo betrouwbaar als het opgooien van een muntje of het lezen van tarotkaarten. Het is jammer dat de RCC nog steeds geen reden ziet de Autoriteit Consument en Markt (ACM) over dit soort apparaten in te lichten. De ACM kan, in tegenstelling tot een zelfreguleringsorganisatie als de RCC, in principe sancties opleggen.
Gevaarlijke kwakzalverij
De RCC blijft gelukkig heel kritisch als het gaat om claims van homeopaten, CEASE-therapeuten en antivaccinatiegelovigen. Zie eerder hier, hier en hier. Eind mei van dit jaar deed de RCC uitspraak in twee zaken over claims van therapeuten die het alle drie zijn (hier en hier). De claims gingen vooral over homeopathische immunisatie als – zeer onverantwoord, want onwerkzaam – alternatief voor vaccinatie, over het ‘ondersteunen’ van reguliere vaccinatie met homeopathie en over allerhande verzonnen gevaren van vaccinatie, zoals de allang weerlegde link tussen vaccinatie en autisme. In het kader van de CEASE-therapie werd uiteraard weer beweerd dat autisme, veroorzaakt door vaccins, succesvol met deze therapie behandeld kan worden. De RCC liet er weinig van heel. Kort samengevat waren sommige uitlatingen – met name die voor de ‘homeopathische vaccins’ – in strijd met de Geneesmiddelenwet. Andere waren misleidend en oneerlijk. Ook constateert de RCC dat er op diverse plaatsen aan bangmakerij wordt gedaan en ook dat is volgens de Nederlandse Reclame Code niet toegestaan.
Een klacht van een wetenschapper over reclame voor het boek KANKER: Oorzaak en Voorkoming werd echter afgewezen. Het boek (of boekje, het is maar 56 pagina’s) is blijkens de uitspraak geschreven door een aanhanger van onder meer de theorieën van Tullio Simoncini, een veroordeelde en uit zijn beroep gezette Italiaanse arts die gelooft dat kanker een schimmel is. De RCC vindt dat de reclame voor het boek door de beugel kan. “Dat klaagster kritische kanttekeningen heeft bij de inhoud van dit boek, betekent nog niet dat de bestreden uitingen in strijd met de NRC zijn”, aldus de Commissie.
Andere gezondheidsmeuk
Een kritische consument diende een klacht in over de website www.foreverliving.com, waarop reclame werd gemaakt voor Forever Aloe Vera Gel, Forever Gingko Plus, Forever Gin Chia en Forever Garcinia Plus. De Aloe Vera Gel zou de immuniteit verhogen, de spijsvertering stimuleren en voor een fitter gevoel zorgen. Bij gebrek aan onderbouwing zijn deze claims echter misleidend, aldus de RCC. Het laatstgenoemde product – Garcinia Plus – zou het hongergevoel remmen en zorgen voor verminderde opslag van vet in vetweefsel. Ook die claims zijn bij gebrek aan onderbouwing misleidend. Bij de Gingko Plus en Gin Chia gaat de RCC nog een stap verder. De bewering dat Gingko Plus het geheugen ondersteunt, is in strijd met de wet, want in strijd met EU-Claimsverordening. Ten slotte zou de Gin Chia ook allerhande gezondheidsvoordelen hebben: het product zou bijdragen aan de natuurlijke afweer en de goede werking van het immuunsysteem, geheugenprestaties ondersteunen en bijdragen aan behoud van een optimale conditie. Bij de RCC blijft er niets van deze claims over. Sommige zijn in strijd met de wet, andere misleidend en oneerlijk.
En wat dacht u van 100% biologische Arganolie als “cosmetisch wondermiddel” tegen uw acne, eczeem, droge huid, striemen, rimpels en cellulitis? De RCC is streng voor de adverteerder, want zij kwalificeert deze beweringen deels als reclame voor een geneesmiddel, namelijk voor zover zij de aandoeningen acne en eczeem betreffen. Omdat voor de Arganolie uiteraard geen handelsvergunning ingevolge de Geneesmiddelenwet is verleend, is de reclame in zoverre in strijd met de wet. Dat betekent niet dat de claims met betrekking tot droge huid e.d. wel toelaatbaar zijn, want er is ook nog een Reclame Code Cosmetische Producten. Die eist dat beweringen over de heilzame werking van cosmetische producten voldoende onderbouwd worden. Daarvan is hier geen sprake, zodat ook het niet-medische deel van de reclame niet door de beugel kan.
In de wat meer absurde sfeer komen we bij een reclame voor therapeutische compressiesokken. Die zouden “spataders, vervelende pijntjes, krampen, reisbenen en zwellingen” voorkomen en verminderen, en daarnaast blessures voorkomen en de bloedsomloop verbeteren. Verkrijgbaar in twee kleuren, want het oog wil ook wat. Klager (of klagers, want er zijn twee uitspraken) sprak gekscherend van reclame voor ‘kletskousen’. De absurditeit van deze zaak zit wellicht niet eens zozeer in de claims ten aanzien van de sokken als wel in het verweer van de adverteerder. Die verwees slechts naar de website van A. Vogel, waarop kennelijk een uitgebreid betoog over de gezondheidsvoordelen van de sokken staat, en naar een onderzoek dat men tegen betaling van 43 euro kan ontvangen. De RCC is onverbiddelijk: dit is geen serieus verweer, en bij het ontbreken van echte argumenten zijn de claims te absoluut, en daardoor misleidend en oneerlijk. Een reclame voor gelsokken “verrijkt met jojoba olie, olijfolie, vitamine E en lavendelolie” mocht daarentegen wel. De bewering dat die in 20 minuten een zacht babyhuidje opleveren acht de RCC een vorm van toegestane overdrijving.
En dan is er nog een reclame voor een satijnen beauty skin care kussensloop. Het kussensloop zou onder meer de talgproductie reguleren en de strijd aangaan met acne en onzuiverheden. Het is verkrijgbaar in meerdere kleuren. Dat zal meteen het grootste voordeel zijn, want aan degelijke onderbouwing kwam de adverteerder niet echt toe. Die lichtte slechts toe hoe hij zijn matrassen test. De (vermeende) werking van het wonderkussensloop is daarmee natuurlijk niet aannemelijk gemaakt, wat de reclame misleidend en daarmee oneerlijk maakt, aldus de uitspraak. Dezelfde adverteerder maakte, het zal geen verbazing wekken, ook reclame voor matrassen, meer in het bijzonder medisch traagschuim pocketvering matrassen met 7-comfortzones. Je zal er best goed op kunnen slapen, maar kreten als “Aangeraden door medisch experts” en ““Nooit meer last van een slechte nachtrust, transpiratie en eventuele rug- of gewrichtsklachten” gaan allemaal veel te ver, aldus de RCC. Omdat het om een nogal hardleerse adverteerder gaat (Koopjedeal.nl) knoopt de RCC er ook meteen maar een Alert aan vast.
Ten slotte toont de RCC geen genade voor reclame voor chakra healing armbanden. De armbanden zouden helpen bij emotionele en lichamelijke klachten (niet nader gespecificeerd). Opvallend is dat de adverteerder geen zin had om inhoudelijk op de vermeende werking van de armbanden in te gaan. Dat zou immers betekenen dat “de zeven chakra’s gedetailleerd beschreven moeten worden, evenals de impact van deze chakra’s op zowel mentale als lichamelijke functies”. Dat zou de gebruiksvriendelijkheid van de website niet ten goede komen. Klager moest de klantenservice maar bellen. Met zo’n verweer kom je echter niet weg bij de RCC, die de uitlatingen wegens gebrek aan onderbouwing als misleidend en oneerlijk wegzet.
Is er een spook in het Paushuize? Mijn antwoord is stellig: nee! Tijdens mijn interview wilden de studioschermen niet starten. Vreemd dat gebeurt anders nooit. Waarschijnlijk was het spookje meegereisd met de vriendelijke studenten. Toen ik op mijn werk terugkwam vertoonde mijn computer kuren, die met geen woorden te beschrijven zijn. Misschien had ik wel ongemerkt hand in hand met het spookje terug gewandeld naar mijn werk. Mijn app om spoken op te sporen gaf uitsluitsel: het Paushuize is weer veilig!
Naar aanleiding van een overigens mislukte burgerinitiatief ‘Stop Chemtrails Nu’ sprak toenmalig VVD-fractievoorzitter Mark Rutte met Anton Teuben, oprichter van niburu.nl. Rutte was niet onder de indruk van Teuben en consorten, die hij omschreef als ‘warrige lieden met een verhaal waar geen touw aan vast te knopen was.’ Zijn al die complotgelovigen verwarde types? Journalist Maarten Reijnders kwam er bij het schrijven van ‘Complotdenkers – Hoe gevaarlijk is het geloof in samenzweringstheorieën?‘ achter dat het niet zo simpel ligt.
