Kloptdatwel?

Gezondheid

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen

by 7 Comments

“The amount of energy necessary to refute bullshit is an order of magnitude greater than to create it.”

– Alberto Brandolini –

Ik las laatst de review van Kevin Folta (een onderzoeker en vooraanstaande wetenschapscommunicator wat betreft genetische modificatie) over een nieuw onderzoek waarin via een computermodel aangetoond zou worden dat er formaldehyde in genetisch gemodificeerde maïs zou zitten. Hierin vergelijkt hij het met de situatie waarin we een computerprogramma maken dat via internet de locatie van een stad kan bepalen. Als we dat programma dan vragen waar München ligt en het programma geeft een locatie aan in de Golf van Mexico, dan wil dat niet zeggen dat München ineens dichterbij Florida dan Nederland ligt. Dat wil eerder zeggen dat de data niet kloppen.

Het is in de wetenschap niet ongebruikelijk dat de resultaten en de werkelijkheid niet overeen komen. Daarom worden resultaten door peer-review geanalyseerd en methodes herhaald. Maar ook het peer-review systeem is niet perfect en slecht uitgevoerde onderzoeken glippen soms toch door de mazen. In dat geval worden deze onderzoeken vaak opgepikt door andere deskundigen in het vakgebied waardoor de waarheid alsnog naar boven komt. Bij controversiële onderwerpen is de impact van het originele onderzoek helaas vaak vele malen groter dan de correctie.
In de wereld van genetisch gemodificeerd eten is dit eerder regel dan uitzondering geworden. De ideologische anti-GGO organisaties zijn inmiddels zo vastberaden de negatieve gevolgen van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) aan te tonen, dat de waarheid pas op de tweede plaats komt.

Onderzoekers zoals Gilles-Éric Séralini (bekend van het spraakmakende artikel dat gemodificeerde mais met gezondheidsproblemen linkte) worden dan ook al snel helden van het volk met negatieve resultaten over GGO’s. Dat deze resultaten vervolgens door andere experts betwijfeld of zelfs ontkracht worden doet er niet toe, ze hebben hun bijna permanente positie in het publieke debat al verworven. Zo meldt het milieuloket op haar website bijvoorbeeld nog steeds dat “er aanwijzingen zijn dat genetische [sic] gewassen mogelijk kankerverwekkend zouden zijn”. De alternatieve nieuwssite Earth Matters vertaalde de terugtrekking van Seralini et al. (2012) uit het vakblad Food and Chemical Toxicology als een poging van de biotech industrie om de resultaten in de doofpot te stoppen. Dit onderzoek werd opnieuw aangehaald in een uitgebreid artikel over Carman et al. (2012) waarin niet alleen haar onderzoek naar de gevolgen van genetisch gemodificeerd voedsel bij varkens wordt besproken, maar ook haar mening over de stand van zaken in de biotech industrie.

Embed from Getty Images

Daarom heeft Professor Parrott de meest volhardende onderzoeken eens op een rijtje gezet om ons niet alleen te vertellen dat deze onderzoeken niet kloppen, maar vooral om uit te leggen waarom ze niet kloppen. Zoals bijvoorbeeld de onderzoeken van Séralini et al. (2012) en Carman et al. (2012).

Séralini et al. (2012) werd beroemd nadat werd geconcludeerd dat genetisch gemodificeerde maïs (kanker)tumoren veroorzaakt. Professor Parrott wijst ons er o.a. op dat er te weinig proefdieren (ratten) zijn gebruikt, en dat de proefdieren van nature al een hoge kans op kankergezwellen hebben. Dit laatste is al sinds 1956 bekend en werd voor het eerst beschreven door Davis , Stevenson & Busch (1956) en is sindsdien herhaaldelijk bevestigd.

 

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen 1
(foto: thornypup | Flickr)

Carman et al. (2012) beweerde dat genetisch gemodificeerd voer een verhoging van maagontstekingen in varkens veroorzaakte. Het bleek echter dat de magen uitsluitend op kleur waren beoordeeld (i.p.v. op daadwerkelijke ontstekingen), en dat de statistiek slecht was uitgevoerd. Opvallend is ook dat er meer milde en gemiddelde “ontstekingen” bij de controlegroep waren dan bij de GGO groep. De toxicologie geeft namelijk aan dat de dosis het vergif maakt. Met andere woorden; een hogere dosering zou tot meer vergiftiging moeten leiden.

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen 2
(foto: Merelize | Stockvault)

Aris & Leblanc (2011) wordt vaak geciteerd als bewijs dat genetisch gemodificeerde eiwitten (in dit geval het Bt eiwit) niet worden afgebroken maar intact in het bloed van zwangere en niet-zwangere vrouwen worden aangetroffen. De gebruikte analyse is helaas niet geschikt voor bloedmonsters, iets wat al bekend was voordat het onderzoek plaatsvond. Ook al zou de test kloppen, dan is de oorsprong van het Bt eiwit nog steeds onbekend. De voedselinname is niet gecontroleerd en Bt wordt ook als insecticide gebruikt.

Ook het eerder genoemde onderzoek naar formaldehyde in sojabonen is inmiddels toegevoegd, al moet het zijn permanente status in het GGO-debat nog bemachtigen. Waarschijnlijk zal ook de site van Professor Parrot deze onderzoeken niet uit het debat kunnen weren, maar hopelijk draagt het weer een klein beetje bij aan het publieke begrip van genetische modificatie. Bij toekomstige controversiële onderzoeken over genetische gemodificeerde organismen zal ik voortaan eerst even controleren of Professor Parrot er iets over te zeggen heeft.

 

Wil je ook actie ondernemen tegen de verspreiding van onzin?

Zaterdag 5 september gaat MAMyths-NL weer de straat op om de misinformatie rondom genetische modificatie te weerleggen tijdens de March Against Monsanto in Alkmaar. Mochten er nog mensen zijn die mee willen helpen, bezoek de evenementspagina dan!

Ook geen belastinggeld voor orthomoleculair dieet

by Leave a Comment

Het college van de gemeente Amsterdam wees een aanvraag voor bijzondere bijstand voor de meerkosten van een orthomoleculair dieet af. Met adviezen van de GGD in de hand voerde het college aan dat voor het dieet geen medische noodzaak bestond. In beroep gooide de appellante een advies van een orthomoleculaire arts in de strijd. De Centrale Raad van Beroep stelde in navolging van de rechtbank vast dat het college dit advies terecht terzijde geschoven had. Een medische noodzaak voor het dieet is niet vast komen te staan.

Supplementen: meestal onnodig, maar altijd lucratief. (Foto: Ragesoss, CC-licentie)
Supplementen: meestal onnodig, maar altijd lucratief. (Foto: Ragesoss, CC-licentie)

De uitspraak van de Centrale Raad van Beroep is niet heel verrassend: eerder stelde hij het college van de gemeente Apeldoorn al in het gelijk toen dat een aanvraag voor bijzondere bijstand in verband met de aanschaf van orthomoleculaire voedingssupplementen afwees. In het Amsterdamse geval had de orthomoleculaire arts Van Lith gesteld “dat appellante lijdt aan een ernstige hypothyreoïdie [tekort aan schildklierhormonen, LD] en dat zij geen lactose en gluten kan verdragen”. Van Lith – achter in de zeventig – is vooral bekend van zijn activiteiten met het hormoon HCG als vermeend afslankmiddel, dat echter totaal niet effectief is. Er zijn ook genoeg redenen om de orthomoleculaire diagnoses en adviezen van Van Lith en zijn collega’s op dit gebied kritisch te benaderen. Dat deed de GGD Amsterdam dan ook in haar eigen advies:

“Daarin staat vermeld dat het verband tussen het aangevraagde dieet en de door Van Lith in zijn verklaring vermelde diagnose op grond van reguliere geneeskunde niet is te verklaren, dat de wetenschappelijke basis van orthomoleculaire diëten en voedingssupplementen nooit is aangetoond en dat in de reguliere geneeskunde geen medisch noodzakelijke diëten bekend zijn voor hepatitis C en hypothyreoïdie. Ook in het specifieke geval van appellante is er geen medisch-wetenschappelijke grond om een dieet of voedingssupplementen die op basis van orthomoleculaire diagnostiek worden voorgeschreven, te vergoeden vanuit de bijzondere bijstand. Voor de ziekten van appellante bestaan goede reguliere behandelingen via een internist-endocrinoloog en deze worden vergoed door de zorgverzekeraar. Voor een glutenvrij dieet en een lactosevrij dieet is een geobjectiveerde diagnose (na onderzoek door een regulier werkend specialist en een regulier werkend laboratorium) nodig. Een verklaring van een orthomoleculair arts voldoet niet aan die eis.”

Voor de Centrale Raad van Beroep was dit meer dan voldoende. Er was geen aanleiding te veronderstellen dat het GGD-advies op onzorgvuldige wijze tot stand was gekomen, noch dat er wel degelijk sprake was van een noodzaak voor een orthomoleculair dieet in objectief-medische zin. De Centrale Raad daarover:

“Met de door haar overgelegde verklaring van Van Lith heeft appellante niet aannemelijk gemaakt dat die noodzaak wel bestaat. De GGD heeft in het advies van 15 januari 2015 afdoende gemotiveerd dat de verklaring van Van Lith, die orthomoleculair arts is, niet is gebaseerd op wetenschappelijke inzichten binnen de reguliere geneeskunde, waar voor de diagnose die Van Lith noemt en voor hepatitis C geen dieet bekend is. Bovendien heeft de GGD meer medische achtergrondinformatie bij Van Lith opgevraagd, maar niet ontvangen. Ook appellante heeft in hoger beroep geen andere, objectieve, medische gegevens overgelegd. Voor zover appellante heeft aangevoerd dat de uitslagen in het laboratorium goed zijn en dat haar gezondheid aanmerkelijk is verbeterd sinds zij haar dieet volgt, van welke stelling zij overigens evenmin objectieve medische gegevens heeft overgelegd, geldt dat niet is aangetoond dat dit een gevolg is van het door haar gevolgde dieet. Het college mocht dan ook afgaan op de adviezen van de GGD.”

Met deze tweede uitspraak over orthomoleculaire geneeskunde in korte tijd tekent zich een duidelijke lijn af in de jurisprudentie: supplementen en medisch niet-noodzakelijke diëten, allemaal prima, maar niet van gemeenschapsgeld. Ik kan dat alleen maar toejuichen, maar de orthomoleculairen zullen daar uiteraard anders over denken.

De Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics: een APK voor uw portemonnee

by 11 Comments

De Reclame Code Commissie (RCC) heeft het maar druk met ongeoorloofde reclame voor allerhande gezondheidsproducten. Eerder besprak ik al afgekeurde reclames voor Chinese kruidengeneeskunde en voor groene koffie als afslankmiddel. Begin juli keurde de RCC een reclame voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics af. Dit rare apparaat zou de energetische structuren van het lichaam meten, allerhande disbalansen opsporen en deze gelijk behandelen. Te mooi om waar te zijn dus. De RCC acht de reclame van Checkpoint4U misleidend ten aanzien van de van het apparaat te verwachten resultaten. Checkpoint4U kan namelijk – weinig verrassend – niet onderbouwen dat het apparaat doet wat het zou moeten doen.

De reclame in kwestie verscheen in het blaadje ‘dé Weekkrant’ ‘Het Kanton’. In de advertentie werd ten aanzien van de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics onder meer gesteld dat deze scan gezien kon worden als een soort APK voor het lichaam:

“Het meet systeem meet de energetische structuren van het lichaam veilig en nauwkeurig. Dit gebeurt door middel van elektromagnetische frequenties die het lichaam doorgezonden worden. Hierdoor zijn in een vroeg stadium verstoringen in het lichaam te signaleren voordat er lichamelijke klachten optreden. Door deze metingen krijgt u een duidelijk beeld van hoe het is gesteld met uw gezondheid.”

De advertentie in kwestie (klik voor vergroting).
De advertentie in kwestie (klik voor vergroting).

Een meting geschiedt door twee elektroden aan de enkels te bevestigen, waarmee de patiënt verbonden wordt met het apparaat. De reclame beloofde “een nauwkeurige meting van meer dan 550 verschillende lichaamsfuncties” in slechts 8 minuten en “meer dan 100 miljoen afzonderlijke metingen van het lichaam”. Disbalansen – die uiteraard standaard gevonden zullen worden, zo mogen we aannemen – zouden direct met de Bodyscan behandeld kunnen worden. De patiënt krijgt ook orthomoleculair voedingsadvies. Dat is niet verwonderlijk, want Checkpoint4U wordt mede gerund door een orthomoleculair therapeute.

Ook niet verwonderlijk is dat de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics is opgenomen in de Rare apparaten-database van Roeland Heeck op de website van Skepp. De omschrijving die van het apparaat wordt gegeven is uiterst helder:

“Zoveelste apparaat waarmee wordt gesuggereerd dat er iets zinvols wordt gemeten en dat met het apparaat gelijk de kwasigenezing wordt ingezet.”

Dat moet ook ongeveer de gedachte van de klager in de procedure bij de RCC zijn geweest. Zijn klacht was onder meer gebaseerd op totaal gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing en het aanpraten van niet-bestaande aandoeningen. De RCC – die in haar uitspraak overigens voortdurend van ‘Vitalec’ rept in plaats van van het correcte Vitatec – kan niet anders dan klager gelijk geven:

“Het lag op de weg van adverteerder om de juistheid van de in de uiting gestelde werking van het onderhavige meetsysteem aannemelijk te maken. Daarin is adverteerder naar het oordeel van de Commissie niet geslaagd. Adverteerder heeft gesteld dat de Vitalec Global Diagnostics “een officieel erkend medisch scanapparaat” is dat “door meerdere artsen en therapeuten in en buiten Nederland wordt gebruikt”. Adverteerder heeft deze stelling echter niet onderbouwd, bijvoorbeeld door het overleggen van desbetreffende gegevens aan de Commissie. Ook adverteerders stelling dat het afgelopen jaar vele klanten een bodyscan hebben laten uitvoeren en dat dit tot overwegend (hele) positieve reacties heeft geleid, maakt niet dat aannemelijk is geworden dat het bewuste meetsysteem de werking heeft die daaraan in de advertentie wordt toegeschreven.”

Kortom, voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics geldt wat voor alle rare apparaten geldt die energetische geneeskunde beloven: niet onderbouwde onzin, zonde van je geld.

Groene koffie: ander nummer, nog steeds misleiding

by 17 Comments

De Reclame Code Commissie (RCC) heeft reclame voor een supplement met de naam ‘Groene koffie 1500’ afgekeurd. Het product zou helpen bij het afslanken, maar de RCC acht de betreffende reclame misleidend en in strijd met de Europese verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen.

Groene koffie 1500 van de gelijknamige website www.groenekoffie1500.nl
Groene koffie 1500 van de gelijknamige website www.groenekoffie1500.nl

Groene koffie als afslankmiddel is in skeptische kringen niet onbekend. In 2012 verklaarde de RCC al een klacht van Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, tegen reclame voor het product Green Coffee 800+ gegrond. Volgens de RCC was niet aangetoond of voldoende aannemelijk gemaakt dat Green Coffee 800+ de afslankende werking heeft die daaraan wordt toegeschreven. De reclame voor het product was misleidend en daarmee oneerlijk. Begin dit jaar schreef Pepijn van Erp een stuk over frauduleus onderzoek naar groene koffie en de dubieuze rol die de Amerikaanse tv-dokter Dr. Oz speelde bij de promotie van het vermeende afslankmiddel.

Dit keer ging het dus om Groene koffie 1500, eenzelfde soort product met een ander nummertje. Volgens de website waarop de reclame werd gemaakt is Groene koffie 1500 “de opvolger van Green coffee 800, Green coffee 1000 en Green coffee 1000 plus. Green coffee 1500 is de meest geavanceerde formule”. De persoon die de klacht aanbracht, was niet onder de indruk van dit beweerdelijk zeer geavanceerde supplement en voerde aan dat voor de geclaimde afslankende werking geen wetenschappelijk bewijs voorhanden is. Klaagster stelde onder meer:

“Eén artikel dat een beetje in de buurt komt, is “Can green tea preparations help with weight loss?”. Het gewichtsverlies dat hier werd waargenomen, werd statistisch gezien echter niet de moeite waard genoemd.”

Dat ging dus over groene thee-preparaten, maar het onderzoek is toch relevant omdat Groene koffie 1500 mede en misschien zelfs wel vooral een extract van groene theebladeren bevat. De eerste klacht was dan ook dat de benaming ‘green coffee‘ (nu kennelijk weer in het Engels) misleidend was. Die klacht wijst de RCC af, omdat de adverteerder inmiddels ook Arabica koffiebonen bij de ingrediënten had vermeld. De reclame is wel in een ander opzicht misleidend, namelijk omdat voor de consument onduidelijk is of er vitamine B12 in het product zit, terwijl deze vitamine wel in de reclame genoemd werd. Verder zijn de in de reclame genoemde gezondheidsclaims – regulering van de eetlust, snellere stofwisseling, hogere vetverbranding, verbeterde afvoer van afvalstoffen – in strijd met de Europese Verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen en daarmee ook in strijd met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code.

Opmerkelijk is nog dat de adverteerder zich in deze procedure het slachtoffer waande:

“Wat betreft het effect van het bij de in de ingrediënten vermelde “EGCG” zou adverteerder het waarderen als de Commissie tracht om de marktleider op dit gebied juiste informatie te laten verstrekken, alvorens adverteerder “aan te pakken”. Adverteerder stelt:

“Zie oa website “De Tuinen” bij zoekopdracht EGCG. ? extract ter ondersteuning van de vetverbranding”.

In het geval de Commissie “de grotere vissen” zoals bijvoorbeeld “De Tuinen” niet willen aanschrijven, dan zal adverteerder laten onderzoeken in hoeverre “uw organisatie” en “naam klaagster” onafhankelijk zijn ten opzichte van deze aanbieders.”

Nodeloos te zeggen dat de RCC hier niet van onder de indruk was.

Update 28 augustus 2015:
Inmiddels is er ook een oordeel van de voorzitter van de RCC over de reclame voor ‘De Tuinen Groene Koffie’. Ook hier krijgt klaagster Rie Prins volledig gelijk, zij het op iets andere gronden. De gemaakte gezondheidsclaim, namelijk dat een extract van yerba mate in de koffie positieve invloed op de vetverbranding zou hebben en dus tot gewichtsverlies zou leiden, is niet in strijd met de Europese Claimsverordening. De claim staat namelijk ‘on hold’ – is nog niet beoordeeld door de EFSA en de Europese Commissie – en mag dan voorlopig gebruikt worden, althans volgens de Claimsverordening. Echter:

“Het feit dat deze stof om die reden op de ‘on hold’ lijst is geplaatst, impliceert derhalve nog geen enkel oordeel over de aannemelijkheid van de werking daarvan. Om die reden dient adverteerder, zolang deze beoordeling niet heeft plaatsgevonden en totdat de Europese Commissie de claim bij verordening heeft goedgekeurd, de werking van het product aannemelijk te maken indien deze, zoals in het onderhavige geval, gemotiveerd wordt betwist.”

Waarna de voorzitter kan concluderen:

“Dat het aangeprezen product een afslankend effect heeft, is door adverteerder op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt.”

De reclame is daarmee misleidend en daarom ook oneerlijk in de zin van artikel 7 van de Reclame Code Commissie.

Update 27 november 2015:
Ook de reclame voor Green Coffee Bean Max is misleidend en daardoor oneerlijk. Deze groene koffie zou de vetopname verminderen en helpen af te vallen. De RCC oordeelt dat dit “door adverteerder niet, althans niet voldoende aannemelijk [is] gemaakt, ook niet door de mededeling dat adverteerder vaak van klanten verneemt dat het product goed werkt.” De adverteerder had in zijn advertentie meerdere malen de curieuze disclaimer “het resultaat van Green Coffee Bean Max is niet gegarandeerd maar kan wel behaald worden” opgenomen. Daar is de RCC niet van onder de indruk. Op het al even merkwaardige verweer:

“Indien Nederlanders geen supplementen meer mogen verkopen, omdat geen claim meer mag worden gebruikt, zullen supplementen voornamelijk worden verkocht door buitenlandse bedrijven. Op deze bedrijven wordt geen toezicht uitgeoefend. Bovendien betalen deze bedrijven geen belasting in Nederland, hetgeen arbeidskrachten zal kosten. Adverteerders producten worden in Nederland geproduceerd en voldoen aan de regels van de VWA. Verder laat adverteerder audits uitvoeren om de kwaliteit van de producten te waarborgen.”

gaat de RCC – naar ik vermoed omdat het niet relevant is – niet eens in.

Hogere gezondheidszorgkosten bij homeopathie als aanvullende zorg

by 13 Comments

Een recent onderzoek in Duitsland laat zien dat de groep die zich ook met homeopathie laat behandelen aanzienlijk hogere kosten veroorzaakt voor de samenleving. In het onderzoek vergeleek men de gezondheidszorgkosten van personen die wel en geen homeopathie als aanvulling op hun reguliere zorg gebruiken. 

De onderzoekers vergeleken de kosten die veroorzaakt werden over achttien maanden door 22.275 patiënten die ook homeopathisch behandeld werden met de kosten van een even grote groep patiënten die niet met ultraverdunde druppels, suikerbolletjes en bijbehorende praatjes van homeopaten te maken kreeg. [correctie: het is overigens niet bekend of al de patiënten in de homeopathiegroep ook daadwerkelijk homeopathie voorgeschreven kregen, het verschil tussen de groepen is bepaald door het verzekerd zijn voor die kosten]. De gegevens zijn afkomstig van een grote Duitse verzekeraar. In de homeopathiegroep waren de kosten gemiddeld 7.208 euro tegenover 5.856 euro in de reguliere controlegroep. Het verschil zit ‘m voornamelijk in het productiviteitsverlies (meer ziektedagen) en kosten van de consulten.

gebruikers van homeopathie veroorzaken hogere kosten (afb. Wikimedia Commons)
gebruikers van homeopathie veroorzaken hogere kosten (afb. Wikimedia Commons)

De conclusie luidt dus dat homeopathie als aanvullende zorg geassocieerd is met significant hogere kosten. Of je kunt spreken van een oorzakelijk verband is altijd lastig met dit soort onderzoeken. Dit resultaat staat in ieder geval haaks op andere onderzoeken, zoals die van Peter Kooreman en Erik Baars, die ik eerder op Kloptdatwel besprak (link, link). Belangrijkste probleem met die laatste twee onderzoeken, was dat je moeilijk kon beoordelen of de vergeleken groepen wel goed vergelijkbaar waren. Kooreman en Baars corrigeerden op postcode voor verschillen in socio-economische status en het is maar de vraag of dat echt een goede vergelijking opleverde. In het nieuwe onderzoek werd de controlegroep gematcht op basis van voor de hand liggende zaken als sexe, leeftijd, bekende ziektes, maar ook op zorgkosten in het voorgaande jaar en gegevens over ziekteverzuim. En dat ziet er een stuk betrouwbaarder uit.

Can Additional Homeopathic Treatment Save Costs? A Retrospective Cost-Analysis Based on 44500 Insured Persons, Ostermann et al., PLOS ONE, juli 2015

Als je het artikel leest, proef je een duidelijke teleurstelling over het resultaat bij de auteurs. Dat is niet zo gek, omdat die (gedeeltelijk) uit de alternatieve hoek komen.