In de geneeskundige praktijk en literatuur wordt frequent gebruik gemaakt van afkortingen. Dat gebruik is niet onomstreden en recent verscheen in Medisch Contact weer eens een serieuze kritiek op het vele gebruik van afkortingen en werd er gepleit voor afschaffing ervan. In het archief van dit artsenblad zijn vrijwel jaarlijks brieven en artikelen te vinden, waarin bezwaar wordt aangetekend tegen het alsmaar toenemend aantal afkortingen, waarvoor met name in specialistenbrieven vaak geen uitleg van de afkorting te vinden is. Ten onrechte veronderstellen deze specialisten dat huisartsen en collega’s met een andere specialisatie deze afkortingen wel kennen.
Ingewikkeld wordt het ook als een en dezelfde afkorting meerdere betekenissen kan hebben, zoals regelmatig voorkomt. Curieus was het toen in 1990 de homeopathische artsen zich plotseling Homeopathische Specialisten Vereniging gingen noemen, zonder zich te realiseren dat elke normale arts weet dat deze afkorting reeds lang staat voor Herpes Simplex Virus (verwekker van de koortslip en de herpes genitalis), HSV. De Specialisten Registratie Commissie verbood deze pretentieuze naamgeving en de ‘HSV’ trok zijn drol in en werd VHAN.
Niet alleen in de geneeskunde ook in geheel ander verband kunnen afkortingen voor verwarring zorgen. Zo werd ik – hoewel ik als katholiek opgevoede jongeman wellicht beter had moeten weten – tijdens mijn recente bezoek aan Siena (Italië) geïntrigeerd door de afkorting IHS, die op talrijke openbare gebouwen staat, vaak opgenomen in het beeld van de zon, zoals o.a. op de Palazzo Pubblico. Die IHS kwam ik ook tegen op de talrijke schilderijen met geschilderde scenes uit heiligenlevens zoals aanwezig in de rijke pinacotheek van Siena. De betekenis van de afkorting, die ik wel kende uit mijn roomse jeugd waarin hij ook dominant aanwezig was, was mij evenwel onbekend en de suppoosten van de pinacotheek konden mij ook niet echt verder helpen.
Na thuiskomst leverde enig speurwerk de volgende resultaten op. Het IHS-monogram dateert al van de hoge middeleeuwen en zou afgeleid zijn van het Griekse (ΙΗΣΟΣ): Iota, Èta en Sigma. Omdat niet iedereen besefte dat het oorspronkelijk Griekse letters zijn en dat de letter H in het Grieks een È is, bleek het monogram raadselachtig geworden. Dit maakte de weg vrij voor het bedenken van andere verklaringen waarbij het monogram een afkorting werd voor een Latijnse zinsnede. De meest gangbare varianten hiervan zijn: Iesus hominum salvator (Jezus de redder der mensen) en In hoc signo (In dit teken (zult gij overwinnen)), als verwijzing naar de droom die de Romeinse keizer Constantijn de Grote gehad zou hebben en die leidde tot zijn bekering.
Het monogram wordt ook gebruikt als logo van de katholieke orde der jezuïeten, sinds de stichter van de orde, Ignatius van Loyola, het als zijn zegelmerk koos. Zij gaven er ook enkele nieuwe betekenissen aan: Iesum habemus socium (Wij hebben Jezus als metgezel) en Iesu humilitas societas (De nederige sociëteit van Jezus). Hiertegenover meldt Wikipedia ook staan enkele spottende interpretaties: Iesuitae habent satis (De jezuïeten hebben genoeg) en Iesuitae hominum seductores (De jezuïeten [zijn] verleiders van mensen).
Ook de huidige paus nam het IHS-monogram op in zijn wapen, hetgeen samenhangt met zijn lidmaatschap van de jezuïetenorde. Wikipedia wijst nog op een laatste alternatieve betekenis waarmee het IHS-monogram niet verward mag worden: Institute for Housing and Urban Development Studies: het internationale instituut voor stedenbouwkunde en stedelijke ontwikkeling en stadsvernieuwing van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit instituut zal dus wel niet zijn opgericht door katholieken. Een door Wikipedia niet genoemde betekenis van de afkorting IHS werd ooit aangedragen door de tot het katholicisme bekeerde schrijver Gerard Reve. Hij wist het wel: de afkorting staat voor niets anders dan voor Individuele Huur Subsidie. Ik val Gerard Reve niet graag af, maar tegen zijn verklaring pleit natuurlijk wel dat het IHS-monogram wel te vinden is op kerkgevels, biechtstoelen, bidprentjes, kazuifels en altaren maar daarentegen op geen enkele stadhuisgevel in ons land te zien is.
