Kloptdatwel?

Reclame voor homeopathische griepvaccinatie mag niet. Natuurlijk niet.

by 42 Comments

homeopathie-pillen400x267De jaarlijkse griepprik is soms een beetje een teleurstelling qua effectiviteit, maar een homeopathische griepvaccinatie in de vorm van suikerkorrels werkt natuurlijk helemaal niet. Gelukkig is het dan ook bij wet verboden om er reclame voor te maken. De voorzitter van de Reclame Code Commissie bevestigde dit recentelijk.

Onder de kop “Kies voor gezondheid en kies voor de homeopathische griepvaccinatie” werd ons in de bestreden reclame op Facebook wijsgemaakt dat steeds meer mensen ziek worden van de gewone griepprik. Maar geen nood:

“Gelukkig is er ook een homeopathische griepvaccinatie met nagenoeg geen bijwerkingen met als extra voordeel dat het een hogere bescherming biedt dan de reguliere griepprik.”

Een hogere bescherming? Vooral dat laatste is wel een erg boude bewering van de eigenaar van deze Facebookpagina, een homeopaat in noordoosten van het land. De reclame-uiting orakelde rustig verder:

“De homeopathische vaccinatie is voor iedereen geschikt en geeft een bescherming van meer dan 89 procent. Bij herhaling zelfs meer dan 94 procent. Bijkomende voordeel van een homeopathische vaccinatie is dat inname met alleen korrels heel eenvoudig is, en de bijwerkingen vrijwel nihil zijn.”

De naam van het wondermiddel werd niet genoemd, maar vermoedelijk gaat het om Polyinfluenzinum (ook de naam Influenzinum komt wel voor), een door de firma Dolisos ontwikkeld homeopathisch middel dat het griepvaccin in homeopathische verdunning bevat. Dolisos is al meer dan tien jaar geleden overgenomen door het bekende Boiron, dat onder meer Polyinfluenzinum 200K verhandelt. Deze cryptische aanduiding betekent 200 keer verdund volgens de Korsakov-methode. Die bestaat uit het oplossen van de uitgangsstof in water, schudden, het glas leeggooien en vervolgens weer vullen met water. Dat zou een verdunning van 1:100 moeten opleveren.[1] Vervolgens herhaal je dat 200 keer en dan heb je 200K. Griepvaccin verdund met een factor van rond de 10400, geen wonder dat het middel geen bijwerkingen heeft.

Maar met zo’n duizelingwekkende verdunning is ook een werking wel erg onwaarschijnlijk. Die claim van 89% respectievelijk 94% bescherming komt vermoedelijk uit een onderzoekje naar het middel dat Dolisos ooit, jaren geleden, heeft uitgevoerd. Er wordt beweerd dat in een groep van 100 personen, van wie 82% jaarlijks door de griep werd geveld, slechts 11% griep kreeg nadat ze preventief Polyinfluenzinum hadden gekregen. Bij herhaling het volgende jaar was dit nog maar 6%, maar hier wordt opeens het begrip ‘ flu symptoms‘ gebruikt. Dit weinig geloofwaardige onderzoek is nooit ergens gepubliceerd, maar het verhaal circuleert lustig op internet.

Dat een groep werd onderzocht waarin echt 82% jaarlijks griep kreeg, is wel erg onwaarschijnlijk, want een kans van meer dan acht op tien is een onrealistisch hoge kans op griep. Het zou best kunnen dat hier weer eens griep en (zware) verkoudheid door elkaar zijn gehaald. Geen wonder dat vaak de term ‘griepverschijnselen‘ of ‘flu symptoms‘ valt. 11% kans op griep klinkt een stuk realistischer. Dat zou betekenen dat het middel helemaal niets heeft gedaan, zoals te verwachten is van suikerpilletjes met een drupje griepvaccin 200K erop. Een controlegroep schijnt dit onderzoekje niet gehad te hebben. Terzijde, het is natuurlijk ook raar dat een griepvaccin dat (deels) gemaakt is van de verkeerde virusvarianten wel opeens heel effectief zou zijn in homeopathische verdunning.

reclamecodecommissielogoDe voorzitter van de Reclame Code Commissie hoefde zich over dit alles niet uit te laten. De zaak was tamelijk eenvoudig: deze reclame mag gewoon niet volgens de Geneesmiddelenwet. “Nu de ‘homeopathische griepvaccinatie’ wordt aangeprezen voor hetzelfde doel als een reguliere griepprik, te weten het voorkomen van griep, is sprake van de aanprijzing van een (immunologisch) geneesmiddel”, aldus de voorzitter. Reclame voor geneesmiddelen waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is ingevolge artikel 84, eerste lid, Geneesmiddelenwet verboden. Uiteraard is er in Nederland geen handelsvergunning verleend voor een homeopathisch griepvaccin. De reclame was dus duidelijk in strijd met de wet.

De voorzitter velde op dezelfde datum een identiek oordeel in een zaak tegen dezelfde adverteerder, maar nu ging het om reclame-uitingen op zijn website. Ook die waren in strijd met de Geneesmiddelenwet. Overigens waren zowel de teksten op de website als die op Facebook al tijdens de procedure verwijderd door de adverteerder. Een echt verweer voerde hij niet, al liet hij beide klagers wel weten dat ze niet wisten waarover ze spraken. Daar dacht de RCC-voorzitter toch anders over.

Nu kan, zoals eerder uitgelegd, de Reclame Code Commissie geen sancties opleggen. Echter, de minister van VWS en de Inspectie voor de Gezondheidszorg kunnen dat wel. Op overtreding van artikel 84 Geneesmiddelenwet staat een bestuurlijke boete van ten hoogste 450.000 euro. Zo’n vaart zal het wel niet lopen bij een reclame van een lekenhomeopaat op Facebook en op de eigen website, maar duidelijk moge zijn dat dit soort reclame-uitingen zeker niet geheel risicoloos kunnen worden gedaan.

Noot

[1] Overigens is het allerminst zeker dat bij verdunnen volgens de Korsakov-methode, genoemd naar een Russische homeopaat, echt een verdunning van 1:100 wordt verkregen. Bepaalde uitgangsstoffen hechten zich aan de wand het glas en blijven daar plakken (kaliumchloride bijvoorbeeld). Mij is niet bekend hoe dat zit met virusstammen. Als die na 200 verdunningen nog steeds aan de wand kleven en vervolgens met alle geluk van de wereld op een suikerpilletje gedruppeld worden, zou je in theorie een oraal griepvaccin hebben.

Robert De Niro achter geplande vertoning anti-vaccinatie docu op Tribeca filmfestival

by 77 Comments

Een verklaring op de Facebook-pagina van het Tribeca filmfestival maakt duidelijk hoe het de terecht verguisde Andrew  Wakefield gelukt is om zijn anti-vaccinatiedocumentaire Vaxxed z’n première te laten beleven op dit prestigieuze festival [zie update]. Het is de schuld van filmacteur Robert De Niro, mede-oprichter van Tribeca. Hij laat weten:

Grace and I have a child with autism and we believe it is critical that all of the issues surrounding the causes of autism be openly discussed and examined. In the 15 years since the Tribeca Film Festival was founded, I have never asked for a film to be screened or gotten involved in the programming. However this is very personal to me and my family and I want there to be a discussion, which is why we will be screening VAXXED. I am not personally endorsing the film, nor am I anti-vaccination; I am only providing the opportunity for a conversation around the issue.

Waarom er nog sprake zou moeten zijn rondom de vraag of de BMR-vaccinaties iets met het voorkomen van autisme van doen heeft, verbaast iedereen die deze onverkwikkelijke toestand gevolgd heeft. Die is voor een belangrijk deel te wijten aan de frauduleuze praktijken van de voormalig dokter Wakefield, die niet voor niets zijn titel is kwijtgeraakt en nu dus via een documentaire propagandafilm zijn gelijk probeert te halen.

Er is veel commotie op blogs, krantenwebsites en social media over deze geplande vertoning van de propagandafilm van Wakefield. Twitteraar Joe Hanson corrigeerde voor Tribeca de biografie die ze voor Wakefield op hun site hadden staan:

wakefield-tribeca-bio-corrected

Tribeca heeft inmiddels die inaccurate biografie van Wakefield van de site gehaald (vergelijk de versie van 26 maart met die van  24 maart). De vraag is wat er voor in de plaats komt.

Update 27/3/2016 0:03: soms kan het snel gaan, Tribeca heeft net laten weten dat ze er toch van af zien. Update op die Facebook mededeling:

UPDATE: 4/26/2016 Statement from Robert De Niro, co-founder of the Tribeca Film Festival, regarding VAXXED at the Festival:

“My intent in screening this film was to provide an opportunity for conversation around an issue that is deeply personal to me and my family. But after reviewing it over the past few days with the Tribeca Film Festival team and others from the scientific community, we do not believe it contributes to or furthers the discussion I had hoped for.

The Festival doesn’t seek to avoid or shy away from controversy. However, we have concerns with certain things in this film that we feel prevent us from presenting it in the Festival program. We have decided to remove it from our schedule.”

 

Vliegende schotel gestolen in Roswell

by 1 Comment

De mascotte van het International UFO Museum & Research Center in Roswell is ontvreemd. Deze winter had een storm de schotel al van de gevel geslagen en die lag nu na reparatie te wachten tot die weer teruggeplaatst zou worden. Drie onverlaten laadden het ding in een pick-up en gingen er mee vandoor.

Vliegende schotel gestolen in Roswell 1
Roswell UFO museum (foto: Tiffany LeMaistre | Flickr)

Op de Facebook-pagina van het museum is intussen te lezen dat ie weer teruggevonden is, in stukken. Hoe sneu ook voor het museum, de reacties op het bericht zijn soms hilarisch.

roswell-museum-schotel-facebook

 

Alleen vergoeding voor de ‘vaste prik’?

by 7 Comments

acupunctuurWat je verder ook van acupunctuur vindt, het is natuurlijk raar als de Sociale verzekeringsbank (SVB) alleen de kosten van acupunctuur vergoedt als de acupuncturist is aangesloten bij de ene beroepsvereniging en vergoeding weigert als deze lid is van een andere. De Centrale Raad van Beroep plaatst hier terecht vraagtekens bij.

Het ging in deze zaak om een oorlogsslachtoffer aan wie op basis van de Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940-1945 een vergoeding voor 52 behandelingen fysiotherapie per jaar was toegekend. Vervolgens diende deze persoon een aanvraag in voor vergoeding van de kosten van acupunctuur om zijn pijnklachten en beperkingen door littekens van brandwonden op zijn armen te laten behandelen. De SVB wees deze aanvraag af. Het staande beleid was namelijk dat alleen een vergoeding voor acupunctuurbehandelingen kon worden toegekend als de behandelaar is aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur (NVA) of de Nederlandse Artsen Acupunctuur Vereniging (NAAV). De acupuncturist van de appellant was echter aangeschreven bij Zhong, naar eigen zeggen “sinds 1993 dé Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde”. De SVB meende daardoor niet te kunnen vaststellen of deze acupuncturist wel ‘voldoende gekwalificeerd’ was.

Nu is het wat vreemd om bij een behandeling die waarschijnlijk slechts een theatraal placebo is te twijfelen aan de capaciteiten van de behandelaar. Maar het wordt nog veel vreemder als Zhong – met zo’n 850 leden – kennelijk niet voldoet als beroepsvereniging en NVA en NAAV wel. Ziektekostenverzekeraars maakt het kennelijk weinig uit: de verzekeraar van de appellant vergoedde in elk geval een deel van de behandeling van de Zhong-prikker. Die kon er blijkbaar best wel wat van. Het is dus best aannemelijk dat deze behandelaar even goed (of slecht) is als een acupuncturist van NVA- of NAAV-huize. De Centrale Raad van Beroep vond het SVB-beleid ook maar vreemd. Het besluit van de SVB werd vernietigd wegens onvoldoende motivering. De Raad overwoog onder meer:

“De bij het bestreden besluit gehandhaafde weigering de voor rekening van appellant blijvende kosten van acupunctuurbehandelingen te vergoeden is uitsluitend gebaseerd op het niet ingeschreven staan van de behandelaar bij de NVA of NAAV. Dit betreft volgens beleid van verweerder specifiek bij acupunctuur geldende betalingsvoorwaarden. Verweerder heeft echter geen enkel inzicht kunnen verschaffen in de gronden waarom Zhong niet voldoet aan de eisen die aan een beroepsvereniging als deze gesteld kunnen worden. Er is slechts verwezen naar de twee in de beleidsregel opgenomen verenigingen. De Raad acht het bestreden besluit hiermee onvoldoende gemotiveerd. Dit geldt temeer nu zorgverzekeraars acupunctuurbehandelingen van bij Zhong aangesloten behandelaars wel (gedeeltelijk) vergoeden.”

De SVB moet nu binnen zes weken een nieuw en beter besluit nemen. Dat moet – gelet op deze uitspraak – toch haast wel tot toewijzing van de aanvraag leiden.

Update 20 februari 2017: de Sociale Verzekeringsbank mag toch vergoedingen voor acupunctuurbehandelingen beperken tot patiënten die gebruik maken van de diensten van een bij de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur (NVA) of de Nederlandse Artsen Acupunctuur Vereniging (NAAV) aangesloten behandelaar. De Centrale Raad vindt dat de motivering om de diensten van Zhong-acupuncturisten niet te vergoeden alsnog geleverd is: Zhong hanteert aanzienlijk lagere toelatingseisen dan de NVA. “Deze [NAV-]eisen tot toelating zijn derhalve uitgebreider en bieden daardoor meer garantie voor een adequate (alternatieve) zorgverlening”, aldus de Centrale Raad.

Powerfoodie Rens Kroes met haar klei tegen ‘negatieve straling’

by 12 Comments

Het advies van powerfoodie Rens Kroes om drie weken lang, twee keer per dag een glas klei te drinken zou gevaarlijk zijn volgens professor Koen Venema van de Universiteit van Maastricht. In het Algemeen Dagblad stelt hij: “bij het nuttigen van zo’n grote hoeveelheid klei bestaat de kans dat er een ernstig vitaminetekort ontstaat in het lichaam.” Zou dat nu echt zoveel kwaad kunnen? Een paar schepjes klei per dag? En wat bedoelde Kroes eigenlijk met ‘negatieve straling’?

Misschien dacht de hoogleraar dat het om een heel glas gevuld met klei zou gaan en niet om een paar lepeltjes die je in een groot glas water omroert. Eens lezen wat Kroes nu eigenlijk precies vertelt over het nuttigen van die klei op haar weblog. Het bewuste bericht is van een tijdje terug (juni vorig jaar), blijkbaar veroorzaakte het pas ophef nadat ze op Instagram haar 281 duizend volgers er weer eens aan herinnerde.
Ze heeft het in haar blog over een kleine eetlepel schone klei die haar moeder haar en zus Doutzen dagelijks voorzette gedurende een paar weken – ‘in de periode van afnemende maan’ – dat zou namelijk het beste moment zijn om te starten met detoxen (zal toen nog wel ‘ontslakken’ hebben geheten). In haar eigen advies heeft Kroes het over slechts een theelepel klei en ook maar over één keer per dag (waarom het AD het over tweemaal daags heeft, ontgaat me). Het is moeilijk voorstelbaar dat dit hoeveelheden zijn om je zorgen over te maken als je het hebt over gevaarlijke adsorptie van vitaminen.

Maar aan de andere kant: waarom zou het nuttig zijn? Kroes merkt daarover het volgende op:
rens-kroes-groene-leem

Schone klei heeft een geneeskrachtige werking. Het zit vol met kiezelzuur, magnesium, zwavel, mangaan, kalium, natrium en ga zo maar door. De enzymen die in de klei zitten, zorgen ervoor dat het lichaam de mineralen goed op neemt. Het neemt vuil, vocht, pus en ook negatieve straling op, onschadelijk wordt gemaakt en wordt afgevoerd. Kortom: zo’n schoon kleikuurtje maakt je lichaam schoon van binnen.

Dit is natuurlijk grotendeels een standaard detox-verhaal – onzin dus. Als je gewoon normaal eet, krijg van alles wel voldoende binnen en organen als je lever zorgen wel voor de afbraak en afvoer van stoffen die je lichaam kwijt moet – echte detox.

Een beetje oppassen moet je wel met het eten van klei, niet zozeer vanwege die adsorberende eigenschappen waarschijnlijk, maar eerder door een te hoog gehalte dioxines en zware metalen. Het RIVM heeft in 2009 een advies uitgebracht over deze voor consumptie bedoelde klei [pdf’s: advies + bijlage], waaruit naar voren komt dat het voor kinderen en zwangeren niet zo slim is om het te nuttigen, maar dat het bij kort gebruik in niet te grote hoeveelheden normaal gesproken geen groot risico zou moeten opleveren (tenminste voor de specifiek voor inwendig gebruik bedoelde ontslakkingsproducten van natuurwinkels, niet de zwangerschapsklei die vooral door vrouwen met een Afrikaanse of Surinaamse achtergrond wordt gebruikt tegen ochtendmisselijkheid).

De claim over afvoer van negatieve straling vond de hoogleraar ook wel dubieus:

Zie het maagdarmkanaal als een holle pijp van mond tot kont. Daar komt weinig straling bij, het is vrij donker daarbinnen.

Ik vond alleen al de term ‘negatieve straling’ uiterst merkwaardig. Het leek me sterk dat het überhaupt iets met het doordringen van licht in het maagdarmkanaal van doen zou hebben volgens foodblogger Kroes, zoals Venema lijkt te denken. Maar wat zou ze er wel mee kunnen bedoelen? Straling als Wi-Fi of van mobiele telefoons, waar tegenwoordig hordes mensen bang voor zijn, leek me een voor de hand liggende mogelijkheid. Maar nee, na een beetje zoeken kwam ik tot de conclusie dat het waarschijnlijk op radioactiviteit slaat.
Kroes noemt in een reactie op haar blog een klei van producent Chi als mogelijke optie die ook geschikt zou zijn voor deze detoxkuur. En op de productpagina van dat merk klei wordt doorverwezen naar een webpagina van de Stichting Aromatherapie over groene leem. Daar staan veel claims, die Kroes deels overgenomen lijkt te hebben, waaronder deze:

  • absorbeert radio-actieve stralingen en neutraliseert daarmee hun werking (proefondervindelijk aangetoond)

Kijk, daar hebben we de straling. Het ‘proefondervinderlijk aangetoond’ roept iets van een wetenschappelijk publicatie, dus daar vroeg ik maar eens naar bij deze stichting. Ze berichtten dat ze het zouden nagaan. En waarempel, na ruim een week kreeg ik een mail waarin verwezen werd naar het volgende artikel:  Behavior of adenine in Na-montmorillonite exposed to gamma radiation: implications to chemical evolution studies, Guzman et al. (2002). Helaas staat het niet online op de website van het blad Cellular and Molecular Biology zelf, ook niet achter een betaalmuur. Het blad heeft niet zo’n denderende impactfactor, maar een zwik Nobelprijswinnaars in de International Board wekt toch vertrouwen dat we het hier wel met een serieus tijdschrift van doen hebben. Helaas moeten we ons dus behelpen met het abstract:

Adenine is an important compound in biological systems, such as genetic and energy utilization processes. Adenine is readily formed in prebiotic conditions. Its synthesis and stability in environmental conditions are of paramount importance in chemical evolution processes. Clay minerals might have played an important role in the early Earth. Clays are known to have a high affinity for organic compounds, and they may provide protection to adsorbed molecules against high-energy radiation. The purpose of this work is to testthese assumptions. We study the stability of adenine under irradiation, in aqueous solution and also adsorbed in a clay mineral. The recovery of adenine after a gamma irradiation was higher in the system containing clay in relation to a system without clay. Results show that adenine is readily adsorbed in the clay, and that the clay act as surface protector toward the degradation of adenine by the radiation.

Waar gaat dit dus over? Adenine is een van de vier nucleobasen die we tegenkomen in DNA en RNA, en is daarmee één van de bouwstenen van het ons bekende leven. Voordat er overal leven gebaseerd op DNA op aarde aanwezig was, moet dit soort moleculen lang genoeg stabiel zijn gebleven om uiteindelijk tot nog complexere moleculen te hebben kunnen aangroeien. En dat terwijl het ten tijde van het ontstaan van het leven toch niet zo’n prettige omgeving moet zijn geweest op de nog jonge Aarde. Onder andere ioniserende straling, afkomstig van radioactieve bronnen, kan adenine kapot maken.
Wat de onderzoekers laten zien is dat een bepaalde kleisoort mogelijk een beschermende rol gespeeld kan hebben tegen gammastraling. In ieder geval konden ze in een bestraald mengsel van adenine met klei meer intact adenine terugwinnen dan in een eveneens bestraald mengsel van adenine met alleen water. Om dit te vertalen naar de claim op de website van Stichting Aromatherapie moet je wel over een beetje soepele geest beschikken. In het abstract staat alleen dat er meer adenine intact bleef, maar niet hoeveel meer. En hoe dit zou werken met DNA (waar je misschien bang voor bent dat het beschadigt) is hieruit ook niet af te leiden.

Één ding is dus wel duidelijk: als je het inneemt zou het mogelijk alleen de rondzwemmende moleculen in je maagdarmkanaal iets beter beschermen tegen gammastraling. Maar door het adsorberen aan de klei worden die beschermde moleculen volgens Kroes waarschijnlijk juist beter afgevoerd. Fijn is dat, doe je dus al die moeite om je poep te beschermen tegen de schadelijke invloed van gammastraling, die we toch al nauwelijks om ons heen hebben.

Naschrift: de stichting Aromatherapie wees na het verschijnen van dit stuk nog op een tweetal artikelen, waarin het effect werd onderzocht van het toevoegen van klei aan het voedsel van rendieren die radioactief besmet korstmos hadden gegeten na de ramp bij Tsjernobyl. Zie de comments hieronder.