Kloptdatwel?

Is er vooruitgang in de filosofie?

by 47 Comments

Is er vooruitgang in de filosofie? 1
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Die al vaak gestelde vraag kwam bij mij op toen ik las dat er op woensdag 29 januari 2014 (vanavond) in het Amsterdamse Felix Meritis een Nationaal Religiedebat wordt georganiseerd waar twee atheïsten in discussie gaan met twee christenen. Er drong zich ook een sterk sentiment du déjà vu bij mij op, want precies vijftig jaar geleden in 1964 vond er in het kader van het Studium Generale te Groningen een groot debat plaats tussen studentenpastor Krop en vrijdenker Anton Constandse. Ik was 17, eerstejaars student, en ten prooi aan zware geloofstwijfel na een streng katholieke opvoeding. Voor het eind van mijn eerste studiejaar was ik atheïst mede als gevolg van die avond.

Ook in Felix Meritis zal het weer gaan over godsbewijzen en kerkvader Augustinus lijkt onverminderd actueel. Onze door mij zeer gewaardeerde nationale atheïst Herman Philipse gaat, gesecondeerd door de Vlaamse filosoof Boudry, in debat met Stefan Paas, professor aan de Theologische Universiteit Kampen en filosoof Rik Peels. Philipse schreef twee mooie boeken tegen het godsgeloof en de beide christenen deden recent God bewijzen het licht zien.
In een voorproefje bij Knevel & Van den Brink kruisten Philipse en Paas de degens reeds en dat liet zien in welke richting het debat zal gaan. Net als vijftig jaar geleden betoogde de christen dat het kosmologisch argument (iemand moet het heelal toch geschapen hebben) nog steeds opgeld doet en het antwoord van de atheïst is ook onveranderd: het feit dat wij iets niet weten kan rustig erkend worden en de invulling van dat vacuüm met een figuur waarvan niets te merken is, dat helpt ons niet verder. De theoloog beweerde ook dat geloven je gelukkiger en gezonder maakt, maar zelfs als dat waar zou zijn, dan kan dat nooit een ondersteuning voor een godsgeloof zijn. Net zo min als dat het lijden in deze wereld strijdig is met het bestaan van een god. Paas kan zich voorstellen dat iemand zijn geloof verliest na confrontatie met menselijk leed, maar de logica ervan ontbreekt.

Het debat is een initiatief van de Theologische Universiteit Kampen en krijgt steun van De Groene, EO, Ref. Dagblad en Ned. Dagblad. Het zal vast een geanimeerde avond worden, want theologiseren blijft zelfs bij afvalligen als ondergetekende een favoriete liefhebberij. Intussen rijst de vraag hoeveel gelovigen er in de gelederen van de Stichting Skepsis te vinden zijn. Het is nooit onderzocht, maar ik maak mij sterk dat dat percentage wel eens onder vijf zou kunnen liggen.
In haar beginjaren tolereerde men de antroposoof Hugo Verbrugh in de Skepter en hij schreef daar o.a. over reïncarnatie en noemde zich graag ‘antroposoof, actief in de stichting Skepsis’.  Ik vond toen al dat hij te veel ruimte kreeg, maar heb nu tevergeefs gezocht naar een godsgelovige, die zich profileert als ‘christen, actief in de skeptische beweging’. En dat brengt ons op de vraag of dat eigenlijk wel kan: zijn er, zoals evolutiebioloog Stephen Jay Gould betoogde, twee gescheiden werkelijkheden, die elkaar niet bijten: de ‘non overlapping magisteria’ (NOMA) of moeten alle claims op uitspraken over de werkelijkheid op dezelfde wijze empirisch en logisch beoordeeld worden? In dat laatste geval zie ik weinig hoop voor gelovigen binnen Skepsis. Maar misschien vergis ik mij en komt zich straks een witte raaf melden. Ik blijf benieuwd naar zijn argumenten.

De vraag naar de psychische gezondheid van iemand die rotsvast gelooft en die in dat opzicht vergelijkbaar lijkt met een persoon met een zogenaamde monosymptomatische waan, is weer een geheel andere. De legendarische psychiater Ladee meende dat een monosymptomatische waan bij iemand die verder geen symptomen vertoont niet tot de diagnose psychose mag leiden. Anders zouden CPN-leden en aanhangers van erkende godsdiensten als psychotisch moeten worden betiteld en dat ging hem te ver. Maar emeritus hoogleraar psychiatrie Hengeveld is het met Ladee niet op voorhand eens. Hij betoogde dat het niet (alleen) de inhoud is, die bepaalt of iets een waan is, maar de intensiteit, de invloed ervan op het leven, de irrationaliteit, de hardnekkigheid, de emotionele lading ervan, etc. evenzeer. Ook als je vrouw echt vreemd gaat kun je nog een jaloersheidswaan hebben, zo had hij van zijn leermeester Piet Kuiper geleerd. En er zijn genoeg psychotische stoornissen, die zich monosymptomatisch uiten, zoals de moeilijk te genezen parasietenwaan. Hier eindig ik mijn overpeinzingen, want ik dreig te belanden in de vraag of er vooruitgang is in de psychotherapie en haast me mij op dat dossier incompetent te verklaren.

NB Het debat in Felix Meritis zal vanavond, deo volente,  via een livestream op de site van de EO gevolgd kunnen worden [redactie]

 

Uitbraken van met vaccinatie voorkombare ziekten op de kaart

by 87 Comments

Ondanks het grote succes van vaccinatiecampagnes zijn er toch regelmatig uitbraken van ziekten die met die vaccins voorkomen hadden kunnen worden. Dat speelt niet alleen in gebieden waar door oorlogsomstandigheden of andere logistieke problemen het sowieso erg moeilijk is om de vaccinatiegraad hoog genoeg te krijgen, maar helaas ook in gebieden waar dat niet speelt, zoals in ons eigen landje. De recente mazelenuitbraak is daar een triest voorbeeld van. De redenen zijn bekend: sommigen laten hun kinderen niet vaccineren uit geloofsovertuiging en de mythes die verspreid worden door de antivaccinatie-beweging doen ook geen goed.

Op de site van de Council on Foreign Relations (CFR) staat een zeer interessante interactieve kaart waarop de uitbraken van ziekten als mazelen, bof, kinkhoest, polio, rode hond en een paar andere, zijn weergegeven per jaar (sinds 2008) en per regio. Door op een cirkeltje van een uitbraak te klikken, krijg je meer informatie over die uitbraak. “These outbreaks illustrate a worrying trend and raise the sense of alarm regarding failures in and public resistance to vaccine efforts”, aldus Laurie Garrett, senior fellow for global health bij CFR. “Small decreases in vaccine coverage are known to lead to dramatic increases in outbreaks of vaccine-preventable diseases.” Wel een mooi, maar geen vrolijk stemmend kaartje.

Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de echte interactieve kaart te gaan)
Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de interactieve kaart te gaan)

De kaart trok de afgelopen weken opeens behoorlijk wat aandacht via social media en er werd op diverse grote websites genoemd. En dat terwijl de website al sinds 2011 in de lucht is. Tim Farley, bekend van de websites “What’s the Harm?“en Skeptools zocht uit hoe dit nu opeens zo populair werd: “A butterfly flaps its wings on Twitter, and a vaccine map goes viral“.

 

De bewijslast

by 167 Comments

In iedere discussie is het van belang te beseffen dat degene die een bewering doet de bewijslast heeft, d.w.z. de plicht om je bewering te onderbouwen met bewijs. Wie de bewijslast niet op zich neemt, hoeft door de skepticus niet serieus genomen te worden en bovendien hoeft de skepticus niet het tegendeel te bewijzen van wat er beweerd wordt. In deze video legt QualiaSoup uit hoe het werkt (Nederlandse ondertiteling door mij).

Op verzoek het volgende addendum:

De bewijslast – door QualiaSoup.
Stel dat iemand je vertelt dat onder het oppervlak van Pluto een kleine walrus hem iedere middernacht telepathische boodschappen stuurt… terwijl hij met schedels jongleert op een indigo sokkel. Je vraagt om bewijs, maar hij reageert met: “Je kunt het niet weerleggen!” Deze claim onderzoeken zou de grenzen van de huidige technologie overschrijden. Maar betekent dat dan dat we daarom een goede reden hebben om de claim van deze persoon serieus te nemen?

Wat als we deze benadering altijd zouden nemen als we een feitelijke claim willen onderzoeken? We zouden ons hele leven talloze fantastische claims kunnen bedenken die niet praktisch te onderzoeken zijn en ieder
skepticisme afwijzen met als gedachteloos refrein: “Je kunt het niet weerleggen!” Wat als encyclopedieën vol zaten met lijsten van claims die een feitelijke status waren gegeven louter omdat, hoewel er geen bewijs was geleverd om ze te onderbouwen niemand ze kon weerleggen? Natuurlijk stellen we zulk soort boeken niet samen. We zijn niet verplicht om alle onweerlegbare claims te aanvaarden of serieus te nemen.
Iets wat ons helpt om tijd en energie te besparen met claims zonder enige grond is de bewijslast. Als iemand een feitelijke claim doet, heeft hij de plicht om zijn claim te onderbouwen; de skepticus heeft niet
de plicht om de claim te weerleggen.

Velen die beweren dat er iets bovennatuurlijks bestaat proberen deze basale eerste stap om hun bewering te staven te omzeilen. Bijvoorbeeld, toen pastor Douglas Wilson op de Amerikaanse televisie werd gevraagd om
zijn zaak vóór God te bepleiten, ontkende hij zijn bewijslast. Op de vraag “Wie denk je dat de bewijslast draagt?” antwoordde Wilson, “Volgens mij degene die het vanzelfsprekende feit dat God bestaat ontkent.” Maar dit antwoord is zo fout dat het onsamenhangend is. Als iedereen het eens was dat Wilsons god vanzelfsprekend bestond, dan zou niemand het ontkennen! Gods bestaan is precies datgene wat omstreden is en het bewijs ervoor moet Wilson nog leveren. Hij kan ons niet dwingen precies datgene wat hij moet bewijzen te aanvaarden door het gewoon ‘vanzelfsprekend’ te verklaren. Wilson beweert als feit dat er een god bestaat en door deze daad van beweren zadelt hij zichzelf met de bewijslast op.
Het is veelzeggend dat Wilson in deze uitwisseling zei dat veel van het debat over goddelijk bestaan te maken heeft met wat hij bestempelde als “een wedstrijdje om wie er nou eigenlijk bewijs moet leveren”. Wilson ervaart het wellicht als een wedstrijdje, maar in feite is de zaak glashelder. Als Wilson ervoor kiest de boude bewering te doen dat er een god bestaat, dan moet *hij* dat bewijzen. Hij kan zijn bewijslast niet naar zijn tegenstander verschuiven.

“Ja maar als God het heelal niet schiep, wat dan wel?” Zulke vragen zijn voorbeelden van een andere vaak voorkomende vorm van bewijslastverschuiving. De onderliggende implicatie is dat als de skepticus niet precies kan verklaren hoe ons heelal is ontstaan, dat dan het idee dat een god het schiep blijkbaar standaard wint. Maar zo werkt het niet. Antwoorden met bovennatuurlijke wezens krijgen geen vrijbrief. Zij moeten onderbouwd worden net als ieder ander mogelijk antwoord.
En zelfs áls goddelijke antwoorden op deze vraag acceptabel waren zou het monotheïsme moeten worstelen met een mogelijk grenzenloze verscheidenheid aan polytheïsmen. De hele notie dat zo’n complexe en moeilijke vraag een standaardantwoord heeft (behalve “Ik weet het niet”) is ondoordacht. Ons heelal ontdekken kost tijd en zorgvuldig werk, dus eisen dat alles NU een verklaring moet hebben is een onhoudbaar standpunt en het invoegen van bovennatuurlijke wezens in de onvermijdelijke gaten in onze huidige kennis is het begaan van een argumentum ad ignorantiam.

Voorts, genoeg alledaagse voorbeelden tonen aan dat indien we geen specifiek antwoord weten dit ons niet belet om alternatieven te elimineren. Eén reden waarom we bovennatuurlijke antwoorden elimineren is hun
gebrek aan verklaringskracht. Zeggen dat een god ons heelal schiep legt niet uit *hoe* het werd geschapen. En poëtische metaforen verhelderen het niet beter. Zeggen dat een god bijvoorbeeld dingen ‘sprekend’ tot
schepping brengt, verklaart nog niet hoe goddelijke spraak in schepping resulteert. Goden en poëzie brengen ons niet dichterbij het proces waarin we eigenlijk geïnteresseerd zijn. Ze verleggen de vraag alleen maar terwijl het eigenlijke proces onbekend blijft. En dat is uiteindelijk wat zogenaamde goddelijke verklaringen ons geven: “Ik weet het niet” verborgen in een bovennatuurlijke verpakking. Verwijderen we de verpakking, dan krijgen we een eerlijk antwoord.

Het afwijzen van ontoereikende antwoorden verplicht ons niet automatisch om het echte antwoord te weten. Het afwijzen van goddelijke pseudoverklaringen betekent niet dat we alles van het heelal moeten weten.
Sommigen houden vol dat zeggen dat je geen geloof hebt in een god vanwege de afwezigheid van bewijs niet goed genoeg is – je moet een argument leveren voor goddelijk niet-bestaan. Of sterker nog: “Als je geen
argumenten voor niet-bestaan kunt leveren, heb je het debat eigenlijk al verloren van degene die tenminste een paar argumenten, hoe zwak ook, geeft voor goddelijk bestaan.” Maar we kunnen eenvoudig aantonen dat dat niet waar is.
Stel je dat debat eens voor. A geeft enkele argumenten voor de stelling dat er een god bestaat. Opponent B geeft geen argumenten voor goddelijk niet-bestaan. Echter, wat B doet tijdens het debat is aantonen dat al A’s argumenten ongeldig zijn. Wat is de uitkomst van deze uitwisseling? Verre van zich al gewonnen te geven, heeft B laten zien dat A geen zaak heeft. Het significante resultaat is dat we geen reden meer hebben om te geloven dat A’s god bestaat. Essentieel is dat aan het debateinde B geen reden heeft om van standpunt te veranderen, maar A, zonder geldige verantwoording, wel.

De skepticus is de stellingnemer geen argumenten voor niet-bestaan verschuldigd. De last ligt bij de stellingnemer om een goede zaak te bepleiten. Falen ze daarin, dan faalt hun claim. Het kan de skepticus zeker voordeel opleveren om een goed beredeneerd standpunt te hebben. Door bijvoorbeeld alle standaard godsbewijzen te verkennen, vergaart men handige illustraties van foutief redeneren als men enkele valkuilen
wil leren te vermijden bij het opzetten van geldige argumenten. Maar de skepticus hoeft haar tijd niet te verdoen met het voorbereiden van niet-bestaansargumenten voor iedere bovennatuurlijke claim die zij tegen
zou kunnen komen. De monotheïst kan zodanig in zijn geloof zitten dat hij niet begrijpt hoe bizar dat van buitenaf kan lijken. Maar voor de ongelovige is de bewering van een goddelijke schepper vaak slechts één van een mogelijk grenzenloze mikmak van ideeën waarvoor we geen enkele reden hebben om er geloof aan te hechten.

Debatten over goddelijk bestaan zijn wel omschreven als “een spel met twee verschillende regels” met de klacht dat “theïsme bekritiseerd kan worden terwijl ongeloof onverslaanbaar blijft”. Maar in feite is er maar één regel: als je ervoor kiest om in debat een bewering te doen, geef je jezelf een bewijslast. Als je beweert dat er een god bestaat, maar je die last te zwaar vindt, heb je altijd de optie om je bewering in te trekken. Maar suggereren dat er een dubbele standaard is omdat jouw bewering nou eenmaal kritiek uitlokt van mensen die er geen bewijs voor zien, is het slachtoffer spelen. De echte dubbele standaard is van iemand die geen bewering heeft gedaan verwachten dat hij jouw bewijslast draagt. Degenen die gefrustreerd zijn dat theïstische argumenten falen kunnen zich beter afvragen *waarom* ze falen.

Wellicht één van de meest transparante pogingen om de bewijslast te verschuiven komt van theïsten die in debat hun standpunt herformuleren naar ‘gebrek aan geloof in het niet-bestaan van goden’. Pogen van een
claim een non-claim te maken door het standpunt van de skepticus na te apen verlost een omstreden concept niet plots van de noodzaak van verantwoording. Bij de theïst die zo ver gaat om de bewijslast te omzeilen
kan men zich afvragen hoe sterk zijn overtuiging eigenlijk is. Als er juiste, stevige redenen zijn om in bovennatuurlijke wezens te geloven waarom legt men die redenen dan niet voor in plaats van tijd te verspillen met deze rare ontkenningsdans?

Als een wetenschapper op een congres klaagde over de oneerlijkheid van de plicht om bewijs voor je beweringen te tonen, zou de zaal leeglopen. Maar als het om bovennatuurlijke claims gaat, komen we voortdurend mensen tegen die weifelend of zelfs verontwaardigd zijn als men hen aan hun bewijslast herinnert. Om veel redenen is dat niet verbazend. De verwachting van bewijs is de achilleshiel voor beweringen die gedegen onderbouwing ontberen.
Mensen die beweren een medium te zijn hebben een arsenaal aan rookgordijnen ontwikkeld om kritische vragen af te weren. Eeuwenlang hebben bepaalde religies besloten om vragen te demoniseren en zodoende een
verwrongen zelfgenoegzaamheid ontwikkeld door ze niet te beantwoorden. Maar heden begrijpen we steeds beter dat er geen geldige grond is om bovennatuurlijke claims aan verantwoording te laten ontkomen en we doorzien instituties die vragen verbieden of ontwijken en zichzelf onaansprakelijk verklaren. We zijn terecht kritisch over hen en we verwachten en eisen beter. Als sommige groepen in de loop der eeuwen eraan gewend zijn geraakt hun beweringen niet onderbouwen zodat ze zelfs de suggestie al brutaal vinden, lossen we dat niet op door hen de bewijslast te laten blijven negeren, maar hen erop te wijzen dat ze er überhaupt
verkeerd aan deden om er zo gewend aan te raken.

Bovennatuurlijke beweringen die het in de geschiedenis goed deden door zich in mysterie te dompelen worden er nu meer dan ooit in het informatietijdperk uitgevist en blootgelegd in het licht van rigoreus onderzoek. En ze lijden in hun nieuwe, vreemde omgeving. Hun oude trucjes zijn niet zo effectief meer op de meer kritische moderne geest. Luide dreigementen dwingen ons niet meer tot gehoorzaamheid zoals vroeger. Wij weten maar al te goed wat er achter de schermen gebeurt. In steeds grotere aantallen overgroeien we de lange intellectuele stagnatie van de bijgelovige adolescentie van de mensheid en we ontmaskeren bovennatuurlijke beweringen die door bluf en intimidatie een positie van onverdiend respect hebben verworven. Ze verdienen geen ontzag en hoeven niet met meer ceremonie worden aangepakt dan welke andere claim dan ook.

Natuurlijk zou bewijs eisen voor iedere gedane uitspraak interactie onmogelijk maken. Maar degenen die boude bovennatuurlijke beweringen doen, dienen te wennen aan het dragen van hun bewijslast. In de wetenschap is je bewijslast dragen routine, want wie wetenschappelijke principes naleeft weet dat beweringen verantwoording nodig hebben. Het wordt van auteurs van wetenschappelijke artikelen verwacht dat zij hun redenering en bewijsmateriaal uitleggen. En het is normaal om dat niet met tegenzin maar vol enthousiasme te doen.

Als we graag verantwoorde opvattingen willen hebben, is het uitzoeken welke claims geldige onderbouwing hebben en welke niet iets om te omhelzen, niet ontwijken. Juist als we ons ego, hoop of identiteit aan specifieke claims koppelen, creëren we onnodige problemen omdat alles wat de claim bedreigt dan ook ons bedreigt. De bewijslast wordt dreigend, omdat we door het verantwoorden van de claim riskeren te ontdekken
dat we dat niet kunnen. Op die manier wordt onze kunde om de claim te behandelen fataal ondermijnd door een persoonlijke noodzaak om het waar te laten zijn, of er nou wel of geen geldige onderbouwing voor is. Als we echter onszelf niet toewijden aan specifieke claims, maar aan het verfijnen van kennis, kunnen we zien of claims onderbouwing krijgen of omvallen, zonder dat de bewijslast een persoonlijke dreiging vormt.

Aan de bewijslast voldoen is niet altijd makkelijk, maar zonder dit mechanisme, zonder dat er mensen vrijwillig roepen: “Dit is mijn nieuwe idee en het bewijs om het te staven”, zou ons onderwijs tot stilstand komen. Gelukkig is een lange geschiedenis van echte bijdragers aan het onderwijs niet zo terughoudend geweest. Bovennatuurlijke stellingnemers die denken dat ze blijkbaar uitgezonderd zijn van de normen die gelden voor andere stellingnemers hebben het mis, en in een steeds beter onderwezen wereld zal hun speciale pleiten hen slechts achterlaten in de duisternis van de voorbije onwetendheid waar veel van hun claims ontstonden.

Uitzonderlijke claims hebben een onontkoombare bewijslast. Wanneer degenen die uitzonderlijke claims doen om wat voor reden dan ook hun bewijslast niet serieus nemen ontheffen ze ons van de last om hun CLAIM
serieus te nemen.

Fukushima Hoaxes

by 7 Comments

Even schrikken: “Op 5 jan 2014 is er nog meer tragedie te melden rond Fukushima. Medewerkers van het Russische ministerie van Defensie registreerden op 31 december twee ondergrondse explosies hebben geregistreerd in het gebied rond Fukushima: eentje met een magnitude van 5,1 en een kleinere van 3,6 kort daarop.” Alsof de kernramp bij Fukushima in werkelijkheid nog niet erg genoeg is, scheppen sommigen er blijkbaar genoegen in om dit soort onzin te verzinnen en actief te verspreiden op Internet.
Het aangehaalde kromme citaat komt van de website ‘Wij Worden Wakker‘, die neemt het nieuwtje over van ‘The European Union Times‘ en die weer van ‘WhatDoesItMean.com‘. Zo gaat het met veel van die verhalen, de ene dubieuze site neemt het van de andere over en met een beetje pech ziet het verhaal er op een gegeven moment net geloofwaardig genoeg uit dat het ‘viral’ gaat via Facebook en Twitter.

Fukushima-disaster-640x250

Hoaxes rondom Fukushima zijn niet zo wijd verspreid in Nederland, misschien omdat Fukushima zo’n eind weg ligt. Op de bekende stekkies voor complotdenkers als WantToKnow.nl en Niburu.nl zie je er in ieder geval niet al te vaak berichten over. Hoe het met de verspreiding via Facebook zit, is lastig vast te stellen. Op de beruchte Amerikaanse sites als Infowars en NaturalNews is dat heel wat anders, daar koppelen ze het liefst elk afwijkend natuurfenomeen aan de gevolgen van de kernramp. De westkust van de Verenigde Staten ligt natuurlijk ook maar nét aan de overkant van de Stille Oceaan en kijkt zowat op Fukushima uit …

Het is geen doen om alle spookverhalen hier te ontzenuwen, maar ik zal een paar van de meest in het oog springende voorbeelden geven en verwijzingen geven naar sites die kunnen helpen om de waarheid van de verdraaide feiten, halve waarheden en complete verzinsels te onderscheiden.

Golfhoogtes van de tsunami, geen stralingsniveaus
Golfhoogtes van de tsunami, geen stralingsniveaus

Eén van de afbeeldingen die de laatste tijd maar blijft opduiken in de alarmerende berichten is het kleurige plaatje hiernaast. De websites Snopes.com geeft de achtergrond en in hetzelfde stuk staat trouwens ook de achtergrond van het enge citaat in de eerste alinea van deze blog.
In augustus 2013 brachten de Japanse autoriteiten het slechte nieuws dat er heel veel radioactief besmet geraakt koelwater in zee loopt, omdat het via het grondwater vermengd raakt. Een aangebrachte laag die dat zou moeten voorkomen, blijkt niet helemaal waterdicht.
Buiten de serieuze media werd dit bericht vaak vergezeld van dit plaatje alsof het zou gaan om de verspreiding van dat radioactieve water. Daar slaat het echter helemaal niet op. Het is gemaakt door het National Oceanic and Atmospheric Administration in maart 2011 meteen na de aardbeving, die de opeenvolgende catastrophes in gang zette, en laat zien wat de golfhoogte was van de tsunami die volgde. Niks niet radioactieve straling!

Screenshot van YouTube video die hoge stralingsniveaus laat zien op stradn bij San Francisco
Screenshot van YouTube video die hoge stralingsniveaus laat zien op strand bij San Francisco

Van wat recentere datum is een video op YouTube, waarin een ongewoon stralingsniveau op een strand bij San Francsico wordt gemeten met een Geigerteller:

This shocking video was taken December 23rd 2013 with a quality Geiger Counter south of Pacifica State Beach (Surfers Beach) California.
Background radiation reading is 30 CPM. Near the ocean it’s 150 CPM. The moister coming from the ocean waves seems to be what makes the Geiger Counter jump up 5X. This is not normal at all. More thorough testing needs to be done.

Deze metingen worden even in het juiste perspectief gezet in een bespreking van Ken Adachi op ‘Educate-Yourself’ [update 3/3/2014: in de commentaren wordt er terecht op gewezen dat de rest van die site vol onzin staat. Merkwaardig, maar ook ‘loonies’ kunnen natuurlijk wel eens een goed stuk schrijven]. De hogere achtergrondstraling komt van het zand, is niet uitzonderlijk hoog en het niveau waarbij het alarmerende piepje afgaat kun je zelf instellen. De maker van het filmpje heeft een hele berg aan complotvideo’s rond Bigfoot en de moord op Kennedy op zijn YouTube-kanaal staan, ook geen goed teken. Erg overtuigend is het filmpje sowieso niet als je er wat beter op let: waarom dalen de meetwaarden bijvoorbeeld als de maker van het filmpje met zijn apparaat dichter naar het ‘besmette’ water loopt?

antipode van Fukushima, komt hier die reactor soms weer te voorschijn na een meltdown?
antipode van Fukushima – komt hier die reactor soms weer te voorschijn na een meltdown?

Van het laatste plaatje kan ik me nauwelijks voorstellen dat iemand het serieus zou nemen, zie het daarom maar als humoristische uitsmijter.

Veel van deze bangmaakverhalen worden snel ontkracht, maar als je niet weet waar je moet zoeken, loop je die verhalen misschien mis. Op Skeptoid las ik een aantal blogs die behoorlijk wat van de onzinverhalen weerleggen (1,2,3). Snopes is vaak snel en op een site als ‘Deep Sea News‘ is ook veel goede informatie te vinden met betrekking tot de gevolgen voor het leven in de zee. ‘Educate-Yourself’ dat ik al aanhaalde, heeft ook een lange lijst met misinformatie [NB de rest van die site staat vol onzin].

Een andere manier om achter dit soort debunks te komen is natuurlijk om de browserapp van rbutr.com te installeren (nu ook voor Firefox!) of daar te zoeken op bestaande rebuttals. Zelf zoeken in Google met wat woorden uit het dubieuze nieuws en extra zoekterm ‘hoax’ werkt ook vaak goed.

Buitenlandse ‘doctors’ mengen zich in Nederlandse stralingsdiscussie

by 27 Comments

Wie heeft er tegenwoordig geen smartphone, tablet of laptop? Met z’n allen maken we steeds meer gebruik van mobiel internet. Meer gebruik betekent dat er meer capaciteit geboden moet worden door de providers. Die willen daarom nieuwe zendmasten plaatsen, ook om het nieuwe G4-netwerk operationeel te maken. Dat roept echter maatschappelijke weerstand op, zoals het NOS Journaal van zaterdag 11 januari berichtte. Bewoners vinden de nieuwe masten lelijk, maar bij doorvragen blijkt dat ze vooral de mogelijke gevaren van de elektromagnetische straling voor de gezondheid vrezen.

In het Journaal kwam onder andere een woordvoerster van een actiecomité in Hoofddorp aan het woord. Het Haarlems Dagblad besteedde eind vorig jaar al aandacht aan dit Bewoners Collectief Zendmastprotest. Het gaat mij nu niet om dit collectief – waarvan ik de goede bedoelingen en oprechte zorgen absoluut niet wil betwisten of ridiculiseren -, maar om een andere organisatie die in het artikel in de krant werd genoemd en die zich in de Nederlandse stralings- en zendmastdiscussie heeft gemengd. Ik citeer:

Dus kregen B en W van Haarlemmermeer vorige week een brief van een internationale groep doktoren, onder wie een Nobelprijswinnaar. Dat ‘Doctors for safer schools’ had via het Bewoners Collectief gehoord dat B en W masten willen toestaan vanaf vijftig meter van scholen en kinderdagverblijven, eenzelfde afstand als bij 380 kV-masten. En dat verontrustte de doctoren, aangezien er binnen vijfhonderd meter ‘duidelijk gevaren zijn voor de volksgezondheid’.

Wie zitten er achter dat mysterieuze ‘Doctors for Safer Schools’, die in het artikel achtereenvolgens als ‘doktoren’, ‘doctors’ en ‘doctoren’ worden aangeduid? Zijn het artsen, wetenschappers, gezondheidsdeskundigen? Kennelijk bevindt er zich een Nobelprijswinnaar in hun midden. Het antwoord op alle vragen is vrij simpel te vinden, want de ‘Doctors’ hebben een eigen website, waarop ook hun ledenlijst in te zien is. En eerlijk gezegd verontrustte die lijst me nogal. Van veel van de leden kan de objectiviteit en de deskundigheid op het gebied van elektromagnetische velden sterk betwijfeld worden.

Doctors to the rescue

‘Doctors for Safer Schools’ is opgericht door Stephen Sinatra en Kerry Crofton. Sinatra is een Amerikaanse arts die zich met een veelheid aan gezondheidszaken bezighoudt. Hij is volgens zijn Wikipediapagina cardioloog, voedingsdeskundige, specialist op het gebied van anti-aging en bovenal voorvechter van integrative medicine. Het met deze vorm van geneeskunde verhelpen van symptomen gerelateerd aan elektrosensitiviteit wordt op de website van de ‘Doctors’ dan ook warm aanbevolen. Sinatra is tevens de man achter het Heart MD Institute, een internetplatform over integrative medicine waarop ook aandacht wordt besteed aan elektrosensitiviteit. Sinatra is verder ‘bio-energetisch psychotherapeut’. Het klinkt allemaal heel indrukwekkend, maar er zijn genoeg zaken die een skeptische blik rechtvaardigen. Zo verkoopt Sinatra door hemzelfde geproduceerde en gepropageerde voedingssupplementen en treedt hij regelmatig op bij Dr. Oz, een televisieshow die op het Science-Based Medicine blog voortdurend wordt bekritiseerd vanwege het promoten van kwakzalverij.

Sinatra propageert verder een techniek die ‘grounding’ of ‘earthing’ wordt (gronden/aarden), waarbij je met je blote voeten contact maakt met de aarde. Het idee is dat de elektronen van de aarde een heilzame werking op het lichaam hebben. Een studie van Sinatra onder 10 personen, gepubliceerd in het Journal of Alternative and Complementary Medicine, zou dat moeten bewijzen. Of die studie deugdelijk was opgezet en uitgevoerd, mogen anderen beoordelen; er lijkt in elk geval niet geblindeerd te zijn en er was ook geen controlegroep. Het Journal of Alternative and Complementary Medicine werd recentelijk door VtdK-bestuurslid en emeritus hoogleraar psychiatrie Michiel Hengeveld nog gekenschetst als een ‘clubblad van niet-reguliere behandelaars waaronder vele notoire alternatievelingen’.

Medeoprichter Kerry Crofton is geen arts, maar psychologe, eveneens betrokken bij het reeds genoemde Heart MD Institute. Op de reeds genoemde website van dit platform wordt bij de informatie over elektrosensitiviteit vooral naar haar werken verwezen. Zij speelt vermoedelijk een belangrijke rol bij ‘Doctors for Safer Schools’, want welke pagina van hun website je ook bezoekt, haar naam verschijnt overal in de adresbalk:

Kerry-Crofton-websites

Verder wordt door de ‘Doctors’ prominent verwezen naar een website van Safer-Tech Solutions waarop we wederom voornamelijk het hoofd van Crofton tegenkomen en waarop onder meer haar boek A Wellness Guide For The Digital Age wordt gepromoot ($19.95; 40% korting bij aanschaf van 30 exemplaren). Crofton blijkt verder een commentator te zijn voor the American Academy of Anti-Aging Medicine, waar ook Sinatra een certificaat van heeft. ‘Anti-aging medicine’ wordt echter niet erkend door organisaties als de American Board of Medical Specialties en de American Medical Association. De genoemde Academy is ook bepaald niet onomstreden. Ondertussen vraag ik me vooral af waar een psychologe haar deskundigheid op het gebied van elektromagnetische straling op baseert. Ze geeft in elk geval toe dat ze geen wetenschapper is.

Maar we hebben een Nobelprijswinnaar!

DevraDavis-Disconnect
Devra Davis probeert ons iets duidelijk te maken.

Die Nobel co-laureate is dus Devra Lee Davis. Zij is gepromoveerd in de (mij niet bekende) ‘science studies’ en is bovendien Master of Public Health. Davis waarschuwt al geruime tijd voor de vermeende gevaren van mobiel bellen. In 2010 verscheen van haar hand het boek Disconnect: The Truth About Cell Phone Radiation, What the Industry Has Done to Hide It, and How to Protect Your Family. De titel maakt al duidelijk dat het een boek met een missie is, en de kaft versterkt het gevoel dat de auteur geenszins van plan is objectieve, gewogen informatie te bieden.

Op die kaft zien we namelijk de woorden TRUTH, RADIATION, INDUSTRY, PROTECT en FAMILY in hoofdletters staan, terwijl de apps op de afgebeelde smartphone allemaal een doodshoofdje hebben. Inhoudelijk is het boek volgens deze kritische recensie een regelrechte ramp. Davis is hoogst selectief, compleet bevooroordeeld, op zoek naar complotten en totaal niet in staat de conclusies van diverse geruststellende onderzoeken correct weer te geven of op waarde te schatten. Welke organisatie wil zo iemand als Scientific Advisor hebben?

Maar die Nobelprijs dan? Pepijn van Erp heeft dit verhaaltje al eerder doorgeprikt. In 2007 werd de Nobelprijs voor de Vrede (dus niet voor de Geneeskunde) toegekend aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties, dat deze prijs met Al Gore mocht delen. Davis was ‘lead author’ voor het IPCC, maar – zo stelde Pepijn van Erp vast – dat waren meer dan 830 anderen ook. Erg bescheiden is mevrouw Davis dus beslist niet, en gelet op de genoemde recensie van haar boek ook niet erg deskundig.

De rest van de club

Onder de overige leden van ‘Doctors for Safer Schools’ tref ik helaas ook veel mensen aan die ik niet direct zou beschouwen als objectieve en onafhankelijke experts op het gebied van elektromagnetische straling en gezondheid. Wat te denken van Drew S. Sinatra – inderdaad, de zoon van -, een in Canada werkzame naturopaat en acupuncturist, die ook vitamines injecteert en aan homeopathie doet? Of wat te denken van Magda Havas PhD? Zij is op Kloptdatwel? ook al eens langsgekomen. Haar onderzoek lijdt aan zware methodologische fouten. Zo kwam ze tot de conclusie dat elektrogevoelige personen een hogere hartslag krijgen als ze worden blootgesteld aan de straling van een draadloze telefoon. Dit resultaat kon echter goed verklaard worden door foute blindering, het gebruik van ongeschikte apparatuur en elektrische interferentie van de draadloze telefoon met de meetapparatuur. De website EMF & Health bevat nog veel meer kritiek op het povere onderzoek van Havas. Wat te denken van een studie zonder enige vorm van blindering onder vier (!) diabetespatiënten naar de effectiviteit van bepaalde filters tegen ‘dirty electricty’? Filters die ook nog eens geproduceerd werden door een persoon met wie Havas wel eens artikelen schrijft.

‘Doctors for Safer Schools’ is inderdaad een internationaal gezelschap. Ook de Duitser Dietrich Klinghardt, die onder meer – uiteraard – homeopathie beoefent, heeft zich bij hen aangesloten. Beter medisch onderlegde skeptici kunnen zich naar hartenlust uitleven op alle absurde theorieën, therapieën en producten die op de website van de Dietrich Klinghardt Academy worden gepresenteerd. David Gorski heeft enkele jaren terug al een begin gemaakt in een bijdrage die zeer kritisch is over Klinghardt’s magische ideeën over toxiciteit en chronische infecties, over elektromagnetische straling als oorzaak van chronische ziekten en over Klinghardt’s voorliefde voor homeopathie, acupunctuur, neuraaltherapie en toegepaste kinesiologie (‘spiertesten’). Uiteraard heeft Dietrich Klinghardt ook veel aanhangers. Een van hen, een zekere ‘Mercola’, heeft op de website van de Academy als commentaar achtergelaten dat Klinghardt “one of the most brilliant and gifted medical pioneers of our times” is. Dat is prachtig, behalve als die ‘Mercola’ Joseph Mercola is, een omstreden Amerikaanse osteopaat die tegen pasteurisatie van melk en tegen vaccins is en ook aparte ideeën heeft over HIV/AIDS. Genoemde Joseph Mercola komt er in Paul Offit’s laatste boek Do You Believe in Magic? dan ook niet best vanaf.

Misschien wel de interessantste persoon op de ledenlijst is Hans Scheiner. Daarmee moet wel bedoeld zijn Hans-Cristoph Scheiner, een Duitse ‘holistisch arts’ die zich ook met ‘Mobilfunk und Gesundheit’ heeft beziggehouden. Wie op de website van zijn praktijk in München kijkt, ziet een keur aan alternatieve behandelingen die worden aangeboden. Voor onder meer homeopathie, biologische kankertherapie, ooracupunctuur en elektroacupunctuur volgens Voll kan men bij Dr. Scheiner terecht. Of beter gezegd: KON men bij Dr. Scheiner terecht, want de beste man is op 13 juni 2012 overleden. Merkwaardig dat hij dan toch gehandhaafd wordt op de ledenlijst van ‘Doctors for Safer Schools’. Maar goed, de site vermeldt eerlijk dat “this site is still in process – completion coming soon”, dus we kunnen niet verwachten dat gebeurtenissen van anderhalf jaar geleden al verwerkt zijn.

Over de overige leden zal ik kort zijn. Martin Blank komt op het eerste gezicht over als een serieuze wetenschapper die tweemaal gepromoveerd is. Hij was echter ook betrokken bij het zogenaamde BioInitiative Report over de relatie tussen elektromagnetische straling en gezondheid. Over dit rapport oordeelde de Nederlandse Gezondheidsraad in augustus 2008 dat het “geen gebalanceerd en objectief beeld geeft van de huidige stand van de wetenschap en dat het geen aanleiding geeft om de gangbare opvattingen over de risico’s van blootstelling aan elektromagnetische velden te herzien”. Carolyn Dean (arts en naturopaat) is een bekende van de tuchtrechtelijke autoriteiten en werd in 1995 al eens ongeschikt verklaard de geneeskunde uit te oefenen. Lee Cowden is de William Lee Cowden die zich met integrative medicine (waaronder homeopathie) bezighoudt en die momenteel allerhande producten tegen de ziekte van Lyme aan de man brengt. Op zijn website komt Stephen Sinatra weer voorbij. Ook Cowden heeft veroordelingen van de tuchtrechter op zijn naam staan, onder meer voor het injecteren van een Hodgkinpatiënt met een homeopathisch middel dat niet was goedgekeurd door de FDA en voor andere dubieuze praktijken.

Over de overige drie leden (Montano, Barnhill en McKinney) kon ik vrijwel niets vinden. De bevindingen over de tien hiervoor besproken leden zeggen wat mij betreft echter al genoeg.

Geen objectieve informatie

‘Doctors for Safer Schools’ en het aanverwante Safer-Tech Solutions hebben een nogal aparte, selectieve en suggestieve manier van het presenteren van informatie. Zo stelt de website van de ‘Doctors’ dat de WHO elektromagnetische straling heeft gekwalificeerd als een “2B carcinogen – in the same category as lead, automotive exhaust, and DDT”. Dat is toch wel een vorm van framing. Je kunt het ook anders presenteren. Groep 2B bevat de mogelijk kankerverwekkende stoffen en agentia. Elektromagnetische straling is daarmee in de laagste groep carcinogenen geplaatst (2A = waarschijnlijk kankerverwekkend; 1 = kankerverwekkend). Ze bevindt zich daar in het gezelschap van lood, uitlaatgassen en DDT, maar ook van koffie, ingemaakte groenten en talkpoeder. Aanwijzingen dat we ons geen zorgen hoeven te maken, zijn er genoeg. Wie overigens eist dat zeker moet zijn dat een stof niet-kankerverwekkend is, zal teleurgesteld zijn dat de WHO dat voor geen enkele stof kan garanderen. Het meest in de buurt komt groep 4, met de waarschijnlijk niet-kankerverwekkende stoffen. In die groep bevindt zich slechts één stof.

Op Safer-Tech Solutions treffen we ook de nodige suggestieve plaatjes aan, vergelijkbaar met de kaft van het boek van Davis. Welke gedachten gaan er door ons hoofd bij het zien van een plaatje van een zwangere vrouw achter de laptop met een mobiele telefoon aan haar oor? De makers van de site zijn zo vriendelijk wat golfjes in te fotoshoppen die duidelijk moeten maken wat er volgens hen met de hersenen van de aanstaande moeder en met de foetus gebeurt. Ze hadden trouwens ook voor een stofzuigende zwangere vrouw kunnen kiezen, want de elektrische motoren van stofzuigers schijnen zelfs op enkele tientallen centimeters afstand nog een buitengewoon sterk magnetisch veld te produceren. Maar ja, wie maak je nog bang voor een stofzuiger?

Wie met vragen zit, kan overigens de mensen van Safer-Tech Solutions gerust bellen. Een telefonische consultatie van 60 minuten kost $75. Je krijgt dan Kerry Crofton, de psychologe dus, of iemand anders van ‘the team’ aan de lijn. Als dat dezelfde mensen zijn die onder ‘Our Team‘ staan, zitten we gebakken. We vinden daar grotendeels dezelfde mensen als bij ‘Doctors for Safer Schools’ – inclusief de overleden Hans Scheiner -, maar ook een aantal andere ‘grootheden’, zoals:

– Henry Lai, die al meer dan 25 jaar ongeblindeerde en niet-gerandomiseerde proeven met straling op dieren uitvoert (zie de reacties onder dit artikel);
– Alasdair Philips, de man achter Powerwatch en een oude bekende op het blog Bad Science van Ben Goldacre;
– William Rea, die zich met environmental medicine bezighoudt, gelooft in meervoudige chemische gevoeligheid, gegrild is door Harriet Hall en bekend is bij de autoriteiten;
– Louis Slesin, de man achter Microwave News, met wie de hele discussie over elektromagnetische straling zo’n beetje begonnen is.

Tot besluit

Plaatselijke colleges die moeten beslissen over de verlening van een zogenaamde omgevingsvergunning voor een zendmast moeten daarbij alle betrokken belangen afwegen. De maatschappelijke onrust waartoe de plaatsing van zo’n mast kan leiden, is een factor die in de afweging meegenomen moet worden. Iets heel anders is echter blindelings afgaan op een brief die een groep vermeende experts ongevraagd heeft toegezonden. Zoals hiervoor bleek, zijn veel van de bij ‘Doctors for Safer Schools’ betrokken artsen (Sinatra, Klinghardt, Dean, Cowden) en genezers (Sinatra jr.) op het alternatieve terrein werkzaam en passen zij onbewezen en niet zelden ronduit pseudowetenschappelijke behandelingen toe. Dit is ook daarom van belang omdat zij daarbij vaak uitgaan van ideeën over straling, energie, toxiciteit en gezondheidsschade die in de reguliere medische wetenschap en de natuurwetenschappen ronduit ongebruikelijk en op goede gronden verworpen zijn. Sommige van de ‘Doctors’ (bijvoorbeeld Crofton) geven toe geen wetenschapper te zijn, andere (Havas, Blank, Davis) hebben onderzoeken en boeken gepubliceerd die als selectief, niet-objectief en onder de maat zijn beoordeeld door mensen die er evident meer verstand van hebben. Wapperen met academische titels komt nogal arrogant over, zeker als die titels ND (naturopathie) en Lac. (acupunctuur) zijn. Wapperen met een piepklein stukje Nobelprijs is al helemaal treurig.

‘Doctors for Safer Schools’ is een organisatie met een missie. De ‘Doctors’ zijn er absoluut niet op uit om neutrale, feitelijke en gebalanceerde informatie te verstrekken. En dát is een factor die een college zeker in de belangenafweging moet betrekken.