Skepticisme

Deze informatie komt van de website van de Vereniging van Poolse Sceptici. De vereniging bestaat inmiddels al zo’n twee jaar en ze bundelt inspanningen die voorheen meer afzonderlijk gedaan werden. De opzet van de website is enigszins als die van Kloptdatwel.nl: er is een gestage stroom van korte artikelen en in de reacties ontspinnen zich soms aardige discussies. Hieronder twee spraakmakende Poolse onderwerpen: de strijd tegen de homeopathie en een ‘Sokal-achtige’ stunt.

Strijd tegen homeopathie

Net als bij ons is de homeopathie een vaak terugkomend onderwerp. De homeopathische industrie was er snel bij toen Polen in de jaren ’90 ‘open for business’ ging. Omdat er geen traditie van gespecialiseerde homeopaten in Polen bestond, heeft de homeopathie nooit de 17% van de zelfmedicatiemarkt kunnen bereiken die ze in Nederland heeft. Het is in Polen nooit boven de 3% gekomen. Echter, ook bij dit kleine percentage gaat het nog altijd om tientallen miljoenen euro’s. Aanvankelijk betrof de strijd tegen de homeopathie in Polen nog de Don Quichote-achtige onderneming van één man. Dat was Professor Andrzej Gregosiewicz van de geneeskundefaculteit van de Universiteit van Lublin. Hij was en is even onvermoeibaar als compromisloos. In 2006 werd hij voor het gerecht gesleept door Boiron (een Franse fabrikant van homeopathische producten) n.a.v. z’n kritiek op het notoire homeopathische middel Oscillococcinum. Gregosiewicz verloor die zaak. Twee jaar later werd de professor wederom aangeklaagd. Nu was dat door de Kamer van Koophandel van de farmaceutische industrie. Deze laatste claimde dat het werk van Gregosiewicz schade berokkende aan medici met een ‘homeopathische specialisatie’. Het had bijna een plot voor een sentimentele film kunnen zijn, want in deze laatste confrontatie was het uiteindelijk de hardnekkige activist die zegevierde en een grote kapitaalkrachtige organisatie op de knieën dwong.

Met de publiciteit rondom de rechtszaken is de vakorganisatie van artsen er toe over gegaan een hard standpunt in te nemen tegen de homeopathie. De artikelen van Gregosiewicz kwamen bij veel artsen in de wachtkamer te liggen. Het heeft vruchten afgeworpen. Volgens het medisch vaktijdschrift Rynek Zdrowia vormden homeopathische producten in 2003 nog maar 2,8% van de zelfmedicatiemarkt. Eind 2006 was dat gedaald tot 2,1%. Recentere gegevens heb ik niet kunnen vinden. Het is in dit verband aardig om nog te vermelden dat er op 6 februari 2011 ook 10:23 manifestaties plaatsvonden in Wrocław en in Warschau en dat de Poolse pers daar uitgebreid aandacht aan heeft besteed.

Sokalachtige stunt

Één van de gangmakers van de Vereniging van Poolse Sceptici is de schrijver/psycholoog Tomasz Witkowski. Vanaf de site van de vereniging kun je doorklikken naar Witkowski’s persoonlijke blog. In 2007 heeft Witkowski een spraakmakende Sokal-achtige stunt uitgehaald. Hij stuurde welbewust een manuscript vol verzinsel en onzin naar het populair-wetenschappelijke psychologietijdschrift ‘Charaktery‘. Het manuscript was geschreven volgens het clichématige, maar vaak succesvolle recept: (1) een opzienbarend wetenschappelijk nieuwtje, (2) grandioze toekomstperspectieven bij verdere uitwerking van de recent verkregen resultaten en (3) veel jargon en veel namen om er echt wetenschappelijk uit te zien.

Het nieuwtje was dat het morfisch veld van Rupert Sheldrake nu zichtbaar gemaakt kon worden met fMRIs, PET scans, EEGs, etc. – het ‘morfisch resoneren’ van de hersenen van communicerende personen zou nu dus meetbaar zijn. De toekomstbelofte was dat hierop gebaseerde therapieën even eenvoudig als effectief zouden zijn. Muziektherapie en Jungs collectieve geheugen werden erbij gehaald. Verbanden met de theorieën van Jacques Lacan over de topologisch wiskundige structuur van psychologische aandoeningen werden aangestipt. Ook de kwantumfysische basis van Sheldrakes morfische velden en resonanties figureerde prominent.

De gefingeerde auteur zou psychotherapie hebben gestudeerd in Frankrijk en nu onderzoek doen in Straatsburg. Op een server in Polen creëerde Witkowski het emailadres voor ‘Renata Aulagnier’. De enthousiaste redactie accepteerde het manuscript heel dankbaar en suggereerde zelfs veel erudiete toevoegingen. Het geredigeerde manuscript dat Aulagnier/Witkowski terug kreeg was meer dan dubbel zo lang. Echter, na een kleine hoeveelheid speurwerk bleek dat de redactionele toevoegingen rechtstreeks geplagieerd waren uit een ander artikel in een ander tijdschrift.

Witkowski’s persoonlijke webpagina bevat een uitgebreide Engelstalige beschrijving van de hoax en z’n nasleep.