Kloptdatwel?

helderziende

Ondergang Twinkies gemist in voorspellingen voor 2012

by 11 Comments

Op zijn blog Exposing PseudoAstronomy houdt Stuart Robbins, een Amerikaanse astro/geofysicus,  sinds een paar jaar bij welke voorspellingen gedaan worden voor het komende jaar. Ook voor 2012 heeft hij dat gedaan. De belangrijkste bron voor die voorspellingen was het radioprogramma Coast to Coast AM, dat elk jaar op 30 en 31 december de luisteraars de gelegenheid geeft om voorspellingen in te bellen. Ook worden door dat programma een aantal ‘professionele’ mediums of paragnosten gevraagd voorspellingen aan te leveren. Robbins keek wat er van die voorspellingen terechtkwam en hoe goed de amateurs het deden in vergelijking met de professionals.

De conclusies van Robbins, na alle 549 voorspellingen te hebben nagetrokken:

  1. De professionals doen het niet beter dan de amateurs;
  2. De professionals zijn vaak veel vager in hun uitspraken (dit maakt het achteraf ‘retrofitten’ een stuk eenvoudiger);
  3. De professionals lijken er wat beter in te zijn om hun persoonlijke voorkeuren uit te schakelen bij het doen van politieke voorspellingen, bijvoorbeeld wie de presidentsverkiezingen zou winnen;
  4. Als je de profs zou opdelen in helderzienden, mediums, ‘intuitieve voorspellers’ en astrologen, dan vallen de astrologen op: helemaal niets hadden ze goed.

De complete analyse van Robbins is terug te lezen in het uitgebreide document dat hij samenstelde. Hij nam dit jaar ook een flink aantal voorspellingen van professionals mee, die niet door het radioprogramma uitgezocht waren, om zo een betere doorsnede te krijgen van wat men in die beroepsgroep zoal beweert. De scores die berekend worden zijn gebaseerd op het aantal correcte voorspellingen gedeeld door het totaal aantal voorspellingen. De voorspellingen, die zo vaag waren dat je er eigenlijk alle kanten mee op kan, werden buiten beschouwing gelaten. De scores zijn niet zo indrukwekkend:

Wie Aantal voorspellingen Treffers Missers Te vaag Score
Coast to Coast AM luisteraars 151 9,5 134,5 7 6,6%
Coast to Coast AM professionals 38 5 27 6 15,6%
Andere professionals 360 20 245 95 7,5%

 

De professionals van het radioprogramma lijken het op eerste gezicht toch wat beter gedaan te hebben, maar als je rekening houdt met de kleine aantallen en ook bedenkt dat er een aantal zeer voor de hand liggende voorspellingen door hen werden gedaan, is dat verschil toch niet echt aanwezig. Robbins geeft ook de betrouwbaarheidsintervallen in zijn document, voor wie daarin is geïnteresseerd.
Er is natuurlijk wel het een en ander af te dingen op de telling van Robbins, die redelijk streng is (maar ik zou het ook zo doen):

On scoring, I was perhaps what some (especially the predictors) would consider strict in my interpretation. I will admit that. If someone states, “A major disaster will occur in Colorado in 2012” and there was a disaster there but it did not make a “Top 50 Disasters in 2012” list, I will not count it. Otherwise, one could claim a “hit” for just about anything. If someone gets a date “close” but misses it (e.g., gives a range for something of January 15 – March 26 but the event happens January 10), I count that as a “miss.”

Robbins heeft ook een hoofdstukje met ‘grote gebeurtenissen’ uit 2012, die helemaal niemand noemde. Daar staan onder andere op:

  • De orkaan Sandy, die een enorme impact had op New York en New Jersey;
  • De heftigste aardbevingen: 8,2 en 8,6 op de schaal van Richter, allebei in april bij Indonesië;
  • De escalatie van de strijd in Syrië;
  • Het nieuws rond de ontdekking (of bevestiging van het bestaan) van het  Higgs Boson.

maar ook iets wat talloze Amerikanen emotioneel diep raakte, werd compleet gemist: het faillissement, in november, van het bedrijf dat de Twinkies produceerde!

Embed from Getty Images

 via Doubtfulnews.com

Update: paragnost vindt geen aanwijzingen over Tanja Groen

by 42 Comments

Update: paragnost vindt geen aanwijzingen over Tanja Groen 1
De helderziende Loet van der Gouw kijkt verbaasd

Gisteren besteedde het NOS-journaal aandacht aan het werk van de helderziende en wichelroedeloper Loet van der Gouw. Uit politieonderzoek blijkt dat de buis die hij had aangewezen nooit het lichaam van de sinds 1993 vermiste Tanja Groen heeft bevat.

Op 5 september schreef Pepijn van Erp op Kloptdatwel een artikel over Loet van der Gouw. Die claimt dat hij de fiets heeft gevonden van de sinds 1993 vermiste Tanja Groen. Pepijn schreef dat de politie had laten weten dat de fiets niet van Tanja kon zijn: de fiets is van het verkeerde merk, het framenummer is verkeerd en de ingegraveerde postcode ontbreekt. Loet van der Gouw was hierdoor vreemd genoeg niet uit het veld geslagen. Hij dreigde zelfs hoogleraar Van Koppen met een rechtszaak wegens smaad omdat die had uitgelegd dat paragnosten niet over bijzondere kennis of gaven beschikken. Ze doen volgens Van Koppen niets anders dan hun uitspraken ‘retrofitten’ totdat die voldoende op de werkelijkheid lijken. Voorspellen doen ze niets. We schreven eerder over de techniek van het retrofitten op Kloptdatwel naar aanleiding van een artikel van de hoogleraar Harald Merckelbach eind juni van dit jaar in de krant NRC Handelsblad.

De paragnost Loet van der Gouw claimde niet alleen dat hij de fiets van Tanja had gevonden. Hij had ook een buis aangewezen waarin het lichaam van Tanja zou hebben gezeten. Daarover schreef de NOS onlangs. Het NOS-journaal meldde gisteren dat uit politieonderzoek blijkt dat de buis nooit een lichaam heeft bevat.

Ik kijk met vertrouwen uit naar de rechtszaak die Van der Gouw wil aanspannen tegen Van Koppen. Ik vind het ondertussen erg zonde van alle moeite die de politie aan deze verkeerde sporen heeft besteed. Tijd die beter had kunnen worden besteed. Treurig is de zaak vanwege de valse hoop die de nabestaanden misschien even hebben gevoeld.

 

Foto voorzijde: Tanja Groen, uit een video begin jaren 1990 (Netwerk)

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis

by 567 Comments

In NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag trekt de Maastrichtse hoogleraar psychologie Harald Merckelbach ten strijde tegen de alsmaar voortdurende aandacht voor paragnosten/helderzienden. Terwijl onderzoek geen spaan heel laat van hun vermeende vaardigheden. Met name Robert ten Brink en het tv-programma ‘Het Zesde Zintuig’ (RTL) krijgen er van langs. 

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis 2
Harald Merckelbach (haraldmerckelbach.nl)

Merckelbach legt uit dat in de afgelopen vijftig jaar veel onderzoek is gedaan naar de vermeende vaardigheden van paragnosten. Dat heeft niets opgeleverd:

‘Neem het werk van Martin Rieser, de eerste politiepsycholoog in de Verenigde Staten. Rieser ging in 1968 aan de slag bij de Los Angeles Police Department. Daar raakte hij geïnteresseerd in police psychics. Dit zijn paragnosten die de politie graag een handje willen helpen. Als de politie ten einde raad is, neemt ze zo’n uitnodiging wel eens aan. Maar heb je iets aan zulke paragnosten? Of stichten ze alleen maar verwarring? Reiser wilde het weten. Hij bedacht een simpel experiment. Hij gaf paragnosten en studenten sporen die op een heuse plaats delict waren veilig gesteld. Het kon gaan om een wapen, kleding of een stuk papier. Alleen de politie kende de details van het misdrijf. Met de sporen in de hand moesten de proefpersonen van Reiser het misdrijf zien te reconstrueren. De paragnosten ratelden er zelfverzekerd op los. Ze vertelden zes keer zoveel als de studenten. Maar ze kwamen nooit met meer correcte informatie op de proppen. Per saldo creëerden de paragnosten dus mist. Vandaar de conclusie van Reiser; niet doen, die para’s.’

Volgens Merckelbach staan deze resultaten (en die van andere onderzoeken die ook niets opleverden) in schril contrast met de aandacht in de media voor paragnosten, niet alleen in de de Verenigde Staten, maar ook in Nederland. Hollywood-series zoals Psychic Detectives vormden in Nederland inspiratie voor het tv-programma Het Zesde Zintuig.

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis 3
Robert ten Brink presenteerde in de jaren tachtig ‘cijfers en letters’. Met dit programma droeg Ten Brink nog bij aan ons denkvermogen. Nu hij betrokken is bij Het Zesde Zintuig is daarvan helaas veel minder sprake (foto: Wikipedia).

Volgens Merckelbach laten de paragnosten onder leiding van Robert ten Brink (tegenwoordig: Lieke van Lexmond) goed zien waarop hun succes berust: ze ‘retrofitten’ hun uitspraken totdat die voldoende lijken op de werkelijkheid. Een paragnost ‘krijgt een puntdak door’. Geconfronteerd met de werkelijkheid wordt het puntdak uiteindelijk ‘een friettent’. Zo kun je elke voorspelling achteraf terugredeneren (‘retrofitten’) naar de werkelijkheid. Van serieuze toetsing van voorspellingen is geen sprake. Volgens Merckelbach voedt de dankbaarheid van onzekere klanten de zelfverzekerdheid van de paragnosten. En Robert ten Brink helpt ze om hun onbewezen kunsten maatschappelijk aanvaardbaar te houden.

In het verleden heeft Skepsis contact opgenomen met de redacties van paranormale tv-programma’s en omroepbesturen. De reactie daar was onveranderlijk ‘waar maken jullie je dik om, dit is toch maar amusement’. De redacties en de omroepen weten natuurlijk wel beter. Het gaat om geld verdienen met de lichtgelovigheid van anderen.

 

 

Wie meer wil weten over helderziendheid en paragnosten kan de volgende artikelen op de website van Skepsis lezen:

 

 

Illustratie voorpagina: aaarghcartoons.blogspot.nl

Derek Ogilvie faalt op wetenschappelijke testen

by 16 Comments

Derek Ogilvie zegt medium te zijn en is in ons land beter bekend is als de babyfluisteraar. Hij heeft twee keer een wetenschappelijke test ondergaan die kon aantonen dat hij speciale vermogens bezat. Beide keren faalde hij. De derde ‘test’ was niet geschikt om aan te tonen of Ogilvie speciale vermogens bezit, maar het behaalde succes grijpt Derek met beide handen aan om dat wel te beweren.

Derek Ogilvie faalt op wetenschappelijke testen 4
Humoristisch commentaar op de cold reading techniek van Ogilvie (randi.org)

In de eerste test bij prof. Chris French liet Ogilvie niets anders zien dan standaard cold-reading technieken (de kunst om anderen het gevoel te geven dat je meer van ze weet dan mogelijk lijkt). In de tweede test voor de één miljoen dollar van James Randi (‘the one-million-dollar-challenge’) scoort hij niet beter dan een willekeurig persoon. Een artikel over het onderzoek is te vinden in de krant The Sun.

Het vreemde wil dat de programmamakers van Ogilvie dat blijkbaar niet genoeg vonden en hem meenamen voor een derde ‘test’ bij Dr. Gerald Gluck. Tenminste, er wordt gedaan alsof het een test is, terwijl de gebruikte techniek helemaal niet in staat is om speciale vermogens vast te stellen (iets wat de eerste twee testen wel konden). Deze techniek heet neurofeedback en via neurofeedback zou iemand afwijkende hersenpatronen in een juist(er) patroon kunnen trainen. Dirk Koppenaal schreef al eerder uitgebreid in Skepter over neurofeedback.

Het is interessant om op te merken dat de voice-over zegt dat er twee weken nodig zijn om alle data te analyseren die via de neurofeedback zijn verkregen. Gluck blijkt echter in staat om al direct na het experiment de uitspraak te kunnen doen dat “er hier iets gebeurde dat ik op dit moment niet kan verklaren, maar ik weet niet wat het was“. Voor een wetenschapper die werkt met data die normaal twee weken geanalyseerd moeten worden een wat vreemde uitspraak.

Na twee weken komt Gluck alsnog met zijn conclusie: “Derek bevindt zich in een staat van non-verbale en emotionele communicatie”.

Derek: “betekent dat dat ik telepathisch ben?”

G: “Dat is geen wetenschappelijke term, het betekent dat je zintuiglijke waarneming gebruikt die lijkt op in trance zijn, waarbij emoties dominant zijn, je bent ontvankelijk en je ontvangt een soort informatie, en je gebruikt delen van je hersenen die we verwachten dat je zou gebruiken gebaseerd op wat je zegt dat je doet“.

Derek zegt paranormaal te zijn. Zegt Gluck dus nu dat hij weet waar de hersengebieden zitten die voor paranormale vermogens zorgen? Dat zou toch wel een Nobelprijs waard zijn lijkt me zo.

Gluck loopt echter op de zaken vooruit, je moet namelijk eerst aantonen dat je iets speciaals kan, voordat je de hersengebieden kan gaan aanwijzen die daarvoor verantwoordelijk zijn. En juist op dat eerste faalt Ogilvie tot twee keer toe.

Maar door bewijs (of juist het gebrek daaraan) laat Derek zichzelf niet van de wijs brengen: “I’m going to do it again [de eerste testen] because I believe I can do it…”

Foto voorzijde: Derek Ogilvie na de mislukte test bij Chris French, Skepsis.nl

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig

by 15 Comments

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 5
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig (oivo.be)

Belgen worden steeds bijgeloviger. Eén op de vijf Belgen loopt het risico ‘om uitgebuit te worden door de markt van de esoterie’. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2007. Deze conclusies worden getrokken in een studie van het ‘Onderzoeks- en Informatiecentrum voor de Verbruikersorganisaties’ (OIVO). Het OIVO is een organisatie die bij onze zuiderburen de belangen van consumenten beschermt. Onze zusterorganisatie SKEPP wijdde er een artikel aan.

OIVO is bezorgd dat mensen steeds makkelijker slachtoffer kunnen worden van misleidende praktijken en roept de overheid op tot meer toezicht en bescherming voor de consument.

De studie geeft een paar interessante inkijkjes.

Geloof in genezers neemt sterk toe

Het geloof in alternatieve genezers werd in een paar jaar ongeveer vier keer zo groot (van 6% in 2007 tot 22% in 2011). Ook geloof in astrologie en horoscopen steeg flink van 10% tot 15%, evenals in helderzienden (van 6% naar 12%). 15% heeft wel eens een helderziende geraadpleegd (een stijging van 8% ten opzichte van 2007). Handlezen bleef vrijwel constant op 10%.

Ouderen en mensen uit lage sociale klasse minder gevoelig voor bijgeloof

De studie toont een aantal opmerkelijke en soms onverwachte verschillen tussen bevolkingsgroepen. Een paar interessante voorbeelden:

  • Mensen uit lagere sociale klassen zijn overwegend minder bijgelovig (9%) dan gemiddeld. Maar helderzienden zijn wel weer meer dan gemiddeld in trek bij lagere sociale groepen (22%).
  • 65+ ers zijn niet erg bijgelovig (8%).
  • Op het arme platteland van Wallonië is 35% bijgelovig. Bijna de helft gelooft daar in de praktijken van genezers. Het Vlaamse platteland is echter overwegend skeptisch (6% gelovigen).
  • Jongeren hechten weinig waarde aan astrologie, vrouwen (22%) meer dan mannen (6%). Hetzelfde geldt voor handlezen (vrouwen 20%, mannen 4%).
Rijken betalen meer voor helderziend consult
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 6
Helderziende uit internet-advertentie (psychicfriend.co.uk)

Opmerkelijk is wel dat veel mensen voorzichtig zijn. Zo is bijna 90% het eens is met de stelling dat ‘helderzienden misbruik maken van de naïviteit van de mensen’. Toch betalen de mensen grif. Een helderziende rekent gemiddeld 30 euro per consult (maar mensen uit hogere sociale klassen dokken 46 euro), genezers vragen ongeveer 40 euro per consult.

Agressieve verkoopmethoden

De studie geeft een inkijkje in de verkooppraktijken van helderzienden en genezers. Een paar voorbeelden:

  • Mensen laten zich blijkbaar gemakkelijk verleiden via kleine advertenties, banners op internetpagina’s of briefjes in brievenbus met een aanbod voor een gratis eerste consult.
    Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 7
    Advertentie van helderziende (wikipedia)

    Als die stap eenmaal is gezet onder het motto ‘baat het niet dan schaadt het niet’ dan wordt de cliënt gemakkelijk verleid tot een vervolgconsult. Vage, onbegrijpelijke en dreigende taal helpt daarbij: “[u moet] uit die rampzalige kring van negativiteit […] stappen en dat negatieve mediamieke milieu helemaal uitschakelen … met behulp van een volledige, vertrouwelijke astrologische studie”. Kassa!

  • Ook worden mensen het slachtoffer van misleiding. Een gratis telefonisch consult blijkt bijvoorbeeld meer dan één euro per minuut te kosten.
  • Er wordt veel gebruik gemaakt van de ‘voet tussen de deur’-verkoopmethode: ‘deze techniek bestaat erin een reactie van de consument te vragen op een eenvoudig verzoek, om daarna die consument te bestoken met vragen om een heel arsenaal aan esoterische diensten en producten te kopen’.
  • De techniek van het ‘geruststellen’ door valse claims wordt veel gebruikt, bijvoorbeeld door middel van een foto van een sympatiek uitziende oma die belooft ‘directe voorspellingen te leveren die al meer dan 100 maal gecontroleerd werden’.
  • Vaak worden onbegrijpelijke esoterische termen gebruikt zoals ‘een gemagnetiseerde foto’, ‘een gouden kaart’, ‘de grote persoonlijke geluksstudie’, ‘een ritueel van personificatie dat toelaat om alles te zien’ of ‘de kaart van de goddelijke weg die uw astrale ziel in staat stelt om uit de zwarte kring van de centaur te stappen’ 

 

Motieven voor bijgeloof

De studie verdiept zich ook in de motieven om te geloven. Wat betreft astrologie levert dat een interessante bevestiging op van het effect dat we eerder op Kloptdatwel beschreven, namelijk dat mensen heel makkelijk de indruk krijgen dat een voorspelling hen op het lijf geschreven is. De studie legt uit en geeft een voorbeeld:

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 8
Voorbeeld van een voorspelling die altijd klopt (esquire.com)

‘De consumenten hebben vertrouwen in astrologen en andere helderzienden omdat ze overtuigd zijn van de waarheidsgetrouwheid van de astrologie aangezien hun persoonlijke horoscoop veel voor hen betekent. En daar zit al de eerste fout: hun horoscoop is voor die consumenten veelbetekenend omdat hij door hen (volgens hen) en niet voor hen zin heeft. De consument die zijn horoscoop leest, gelooft –behoorlijk naïef maar wel net zoals honderden andere mensen– dat die horoscoop voor hem bestemd is’.

“U hebt er behoefte aan door de anderen geliefd en bewonderd te worden. Maar u kunt toch kritisch zijn wat uzelf betreft. Hoewel u enkele zwakke punten in uw karakter hebt, slaagt u er over het algemeen in om die te compenseren. Soms bent u extravert, beminnelijk en sociaal; andere keren bent u introvert, voorzichtig en gereserveerd”. De consument die zulke zinnen leest, zal ze zonder voorbehoud aanvaarden door ze in scène te zetten en te interpreteren in een context die hem een betekenis geeft’.

Ook voor andere vormen van bijgeloof geeft de studie verklaringen. Zo kan een genezer onjuiste verklaringen aandragen voor ziektes (‘er rust een vloek op u’) en de illusie geven dat genezing mogelijk is (‘dit amulet brengt genezing’).

Onderzoeksvragen van invloed op resultaat

De exacte formulering van de onderzoeksvraag blijkt zoals gebruikelijk in dit soort studies een groot effect te hebben op de antwoorden. Zo is 40% het eens met de stelling dat ‘helderzienden een gave hebben’ terwijl slechts 12% ‘gelooft in praktijken van helderzienden’. Dat betekent dat we de absolute resultaten voorzichtig moeten interpreteren. Niettemin toont de studie een overtuigende toename van bijgeloof.  In 2007 en 2011 werden immers dezelfde vragen gesteld.

Ik zou het goed vinden als de consumentenbond in Nederland ook zo’n studie zou doen!