Kloptdatwel?

skepticisme

De Vereniging van Poolse Sceptici

by 122 Comments

Deze informatie komt van de website van de Vereniging van Poolse Sceptici. De vereniging bestaat inmiddels al zo’n twee jaar en ze bundelt inspanningen die voorheen meer afzonderlijk gedaan werden. De opzet van de website is enigszins als die van Kloptdatwel.nl: er is een gestage stroom van korte artikelen en in de reacties ontspinnen zich soms aardige discussies. Hieronder twee spraakmakende Poolse onderwerpen: de strijd tegen de homeopathie en een ‘Sokal-achtige’ stunt.

De Vereniging van Poolse Sceptici 1
Ten overstaan van de verzamelde pers worden in het centrum van Wrocław op 6 februari 2011 grote overdoses aan homeopathische middelen geslikt op een 10:23 manifestatie.
Strijd tegen homeopathie

Net als bij ons is de homeopathie een vaak terugkomend onderwerp. De homeopathische industrie was er snel bij toen Polen in de jaren ’90 ‘open for business’ ging. Omdat er geen traditie van gespecialiseerde homeopaten in Polen bestond, heeft de homeopathie nooit de 17% van de zelfmedicatiemarkt kunnen bereiken die ze in Nederland heeft. Het is in Polen nooit boven de 3% gekomen. Echter, ook bij dit kleine percentage gaat het nog altijd om tientallen miljoenen euro’s. Aanvankelijk betrof de strijd tegen de homeopathie in Polen nog de Don Quichote-achtige onderneming van één man. Dat was Professor Andrzej Gregosiewicz van de geneeskundefaculteit van de Universiteit van Lublin. Hij was en is even onvermoeibaar als compromisloos. In 2006 werd hij voor het gerecht gesleept door Boiron (een Franse fabrikant van homeopathische producten) n.a.v. z’n kritiek op het notoire homeopathische middel Oscillococcinum. Gregosiewicz verloor die zaak. Twee jaar later werd de professor wederom aangeklaagd. Nu was dat door de Kamer van Koophandel van de farmaceutische industrie. Deze laatste claimde dat het werk van Gregosiewicz schade berokkende aan medici met een ‘homeopathische specialisatie’. Het had bijna een plot voor een sentimentele film kunnen zijn, want in deze laatste confrontatie was het uiteindelijk de hardnekkige activist die zegevierde en een grote kapitaalkrachtige organisatie op de knieën dwong.

Met de publiciteit rondom de rechtszaken is de vakorganisatie van artsen er toe over gegaan een hard standpunt in te nemen tegen de homeopathie. De artikelen van Gregosiewicz kwamen bij veel artsen in de wachtkamer te liggen. Het heeft vruchten afgeworpen. Volgens het medisch vaktijdschrift Rynek Zdrowia vormden homeopathische producten in 2003 nog maar 2,8% van de zelfmedicatiemarkt. Eind 2006 was dat gedaald tot 2,1%. Recentere gegevens heb ik niet kunnen vinden. Het is in dit verband aardig om nog te vermelden dat er op 6 februari 2011 ook 10:23 manifestaties plaatsvonden in Wrocław en in Warschau en dat de Poolse pers daar uitgebreid aandacht aan heeft besteed.

Sokalachtige stunt

Één van de gangmakers van de Vereniging van Poolse Sceptici is de schrijver/psycholoog Tomasz Witkowski. Vanaf de site van de vereniging kun je doorklikken naar Witkowski’s persoonlijke blog. In 2007 heeft Witkowski een spraakmakende Sokal-achtige stunt uitgehaald. Hij stuurde welbewust een manuscript vol verzinsel en onzin naar het populair-wetenschappelijke psychologietijdschrift ‘Charaktery‘. Het manuscript was geschreven volgens het clichématige, maar vaak succesvolle recept: (1) een opzienbarend wetenschappelijk nieuwtje, (2) grandioze toekomstperspectieven bij verdere uitwerking van de recent verkregen resultaten en (3) veel jargon en veel namen om er echt wetenschappelijk uit te zien.

De Vereniging van Poolse Sceptici 2
De eerste pagina van het hoax-artikel ‘Kennis Rechtstreeks van het Veld’ van Tomasz Witkowski/Renata Aulagnier zoals het uiteindelijk in druk verscheen. De redactie van een populair-wetenschappelijk psychologietijdschrift tuimelde er met open ogen in. Niet alleen werd er niets gecheckt, de redactie suggereerde ook nog de toevoeging van grote hoeveelheden geplagieerd materiaal.

Het nieuwtje was dat het morfisch veld van Rupert Sheldrake nu zichtbaar gemaakt kon worden met fMRIs, PET scans, EEGs, etc. – het ‘morfisch resoneren’ van de hersenen van communicerende personen zou nu dus meetbaar zijn. De toekomstbelofte was dat hierop gebaseerde therapieën even eenvoudig als effectief zouden zijn. Muziektherapie en Jungs collectieve geheugen werden erbij gehaald. Verbanden met de theorieën van Jacques Lacan over de topologisch wiskundige structuur van psychologische aandoeningen werden aangestipt. Ook de kwantumfysische basis van Sheldrakes morfische velden en resonanties figureerde prominent.

De gefingeerde auteur zou psychotherapie hebben gestudeerd in Frankrijk en nu onderzoek doen in Straatsburg. Op een server in Polen creëerde Witkowski het emailadres voor ‘Renata Aulagnier’. De enthousiaste redactie accepteerde het manuscript heel dankbaar en suggereerde zelfs veel erudiete toevoegingen. Het geredigeerde manuscript dat Aulagnier/Witkowski terug kreeg was meer dan dubbel zo lang. Echter, na een kleine hoeveelheid speurwerk bleek dat de redactionele toevoegingen rechtstreeks geplagieerd waren uit een ander artikel in een ander tijdschrift.

Witkowski’s persoonlijke webpagina bevat een uitgebreide Engelstalige beschrijving van de hoax en z’n nasleep.

Richard Dawkins over zijn nieuwe boek

by 3 Comments

In het filmpje hieronder (3 minuten) vertelt Richard Dawkins over zijn nieuwe boek, ‘The Magic of Reality’. Het komt uit op 15 september in hard back en, zo kondigt de uitgever aan, als ‘a stunning iPad App’.

In het filmpje vertelt Dawkins over de structuur van zijn nieuwe boek en de vragen die hij in het boek beantwoordt. Wat is een regenboog eigenlijk, welke mythes zijn er overal in de wereld ontstaan over de regenboog – en wat is het werkelijke wonder van de natuur dat we regenboog noemen, wat is de wetenschappelijke verklaring voor dit verschijnsel. Op dezelfde manier behandelt Dawkins een hele batterij onderwerpen: dag en nacht, ‘why do bad things happen’, wat is een aardbeving, hoe is alles begonnen, wat is een wonder, etc. En natuurlijk gaat hij ook in op de vele wonderen die in de Bijbel worden beschreven. Dawkins laat in het filmpje de prachtige illustraties zien die in het boek zijn opgenomen. Hij sluit af met de moraal van het boek – ‘is de werkelijkheid niet veel mooier dan al die wonderlijke verklaringen die mensen hebben gegeven voor dingen die ze vroeger niet begrepen?’

http://www.youtube.com/watch?v=XCdfpO1rFt4

Met dank aan whyevolutionistrue. Illustratie voorzijde: uit besproken video. Je kunt het boek bestellen via bol.com hieronder. Dan steun je Kloptdatwel. De iPad App is (zo is aangekondigd) verkrijgbaar vanaf 15/9 in de App Store.

Toegepaste kinesiologie gedebunkt

by 3 Comments

Toegepaste kinesiologie gedebunkt 3
George Goodheart (1918-2008), de bedenker van de Toegepaste Kinesiologie. Goodheart ontwikkelde zijn idee in 1964 (bron: kwakzalverij.nl).

De Australische skeptici hebben een interessante podcast, The Skeptic Zone. Hieronder een van hun video-podcasts waarin ze overtuigend laten zien dat ‘toegepaste kinesiologie‘ berust op een trucje. ‘Toegepaste kinesiologie’ is een alternatieve behandelwijze die berust op zogenaamde spiertests. De encyclopedie ‘Tussen Waarheid en Waanzin’ op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij vertelt er het volgende over:

‘[Applied Kinesiology (AK)] … is een vorm van *reflextheorie. De spiertest …  gaat als volgt. Een van de ledematen (het hoofd, een arm, een been) wordt in een voorgeschreven stand gebracht en dan wordt er in een bepaalde richting tegen geduwd door de diagnosticus. Als de onderzochte persoon dan meegeeft is de zo onderzochte spier ‘zwak’, en als gemakkelijk tegendruk gegeven kan worden is de onderzochte spier ‘sterk’. … Volgens de AK kunnen vele kwalen en geestelijke aandoeningen met behulp van deze spiertests worden vastgesteld. Uiteraard kan de spiertest ook als een soort *leugendetector werken, want elke bewering waar de patiënt het niet mee eens is zal een spierverzwakking teweegbrengen. Medicamenten en voedselallergieën kunnen ook onderzocht worden door de patiënt het spul in een flesje ter hand te stellen en dan een spiertest uit te voeren, en het vaststellen van *hypoglykemie is eveneens een koud kunstje. De AK is in 1964 ontwikkeld door de Amerikaanse chiropractor (*chiropraxie) George J. Goodheart jr (1918-2008)’.

De Nederlandse wikipedia heeft terecht een kritisch artikel over Toegepaste Kinesiologie waarin de volgende kernconclusie wordt gepresenteerd:

‘De Natural Standard heeft in samenwerking met het National Center for Complementary and Alternative Medicine en de medische faculteit van Harvard een onderzoek gepubliceerd waarin staat dat “toegepaste kinesiologie niet aangetoond heeft effectief te zijn voor het stellen van een diagnose of het behandelen van ziektes”.

Tot mijn stomme verbazing staat boven het artikel dat de neutraliteit van het artikel wordt betwist, de lezer wordt opgeroepen om naar de overlegpagina te gaan. Het Engelse wikipedia artikel is iets minder uitgesproken dan het Nederlandse, maar toch ook vrij duidelijk. Daar ontbreekt de waarschuwing over gebrek aan neutraliteit gelukkig wel. Tijd voor een bijdrage aan de discussiepagina zou ik zeggen!

Bekijk de uitstekende video van de Australische skeptici hieronder en trek je eigen conclusie:

 

Foto voorpagina: still uit besproken video

De boeken top-5 van Richard Wiseman

by 4 Comments

De boeken top-5 van Richard Wiseman 4
Wiseman is zijn werkzame leven begonnen als goochelaar, daarna volgde hij een opleiding als psycholoog en op dit moment werkt hij bij de Universiteit van Hertfordshire als onderzoeker van onder andere paranormale claims. Zijn meest recente boek is 'Paranormality, Why We See What Isn't There'. Hij is regelmatig te zien op de Engelse TV. (richardwiseman.com)

Op thebrowser.com stond een paar dagen geleden een interessant interview met de skepticus Richard Wiseman. Het ging over zijn boeken top-5. Het hoeft niet te verbazen dat hij 5 klassieke skeptische boeken heeft uitgekozen.

In het begin van het interview vertelt Wiseman over zijn motivatie: ‘I think it’s enormously important to be sceptical, particularly in psychology because we’re very good at leading ourselves astray’. De relevantie van skepticisme is nog steeds groot. Wiseman wil met zijn onderzoek en boeken oproepen om eerst na te denken voordat je paranormale overtuigingen omarmt:

‘” … at least give it [kritisch denken] a try before you decide this stuff definitely exists.” I think that’s really important, because certainly when it comes to psychics and mediums people allow them to have a massive influence over their lives’. 

De interviewer vraagt of het geloof in het paranormale afneemt in ‘the era of modern science’. Wiseman:

‘It would be nice if that were the case. If anything it looks the opposite way round. As science and technology grow, so too does belief in the paranormal. At the moment in the UK around 50% of people believe in some sort of paranormal phenomenon. In the US it’s about 80 or 90%. So it’s a massive industry. And unfortunately, science isn’t getting rid of it’.

Zo weten we waar we staan.

En nu zijn boeken top-5. In het interview wordt uitvoerig stilgestaan bij ieder boek, hier de highlights.

De boeken top-5 van Richard Wiseman 5Flim-flam van James Randi. Wiseman:

Flim-Flam! had a huge impact on me when I first came across it, because it was the first time I’d seen a whole volume which wasn’t taking any nonsense, which wasn’t saying “maybe this stuff is true”. It’s a hardline approach that looks at a whole range of issues. … What impressed me was that he got out into the field, he did the research, and it wasn’t a “maybe some of this stuff is true” approach. He was simply saying, “None of it is true and here’s what’s really going on.”

 

De boeken top-5 van Richard Wiseman 6

The Psychology of Superstition van Gustav Jahoda. Wiseman:

‘It’s a great book. It’s fairly old now, but a readable introduction to a psychological take on the whole of the paranormal. … Jahoda looks at our own everyday psychology. Why is it that we touch wood and cross our fingers? Why are we superstitious thinkers? It’s a very early but very important treatise on that topic’.

 

 

De boeken top-5 van Richard Wiseman 7

The Psychology of the Psychic van David Marks. Wiseman:

‘The Psychology of the Psychic, along with Flim-Flam! was one of the first sceptical books that I came across. David is a very good psychologist and his is a more detailed approach, focusing on parapsychological research – laboratory based research into ESP – and really dismantling some of those experiments. He said, this is what you’ll read in the journals and newspapers but this is what’s actually going on’. 

 

 
De boeken top-5 van Richard Wiseman 8

Why People Believe Weird Things van Michael Shermer. Wiseman:

‘This is a more recent book. He takes a wider perspective on the paranormal, looking at UFOs and conspiracies. His argument is that we’re very good at finding patterns – that’s one of the reasons why science has been so successful – but sometimes that mechanism goes into overdrive. If you take something like finding a face in the environment, the brain would rather see a few faces that aren’t there than not see one that is. So you can look into the darkness of the bushes and see a face that isn’t there, and convince yourself that it’s a spirit or ghost’.


De boeken top-5 van Richard Wiseman 9Spook van Mary Roach. Wiseman:

‘I like Mary Roach as an author, she makes me laugh. What I like about Spook is that it’s a rather fun, light-hearted tour through all the weirdness that researchers have tried to examine. She talks about near-death experiences, seances, experiments where they weighed dying animals in order to weigh the soul as it left the body. All these strange experiences are the kind of quirky psychology which I love. The psychology of the field is quirky too. It is a deeply weird field populated by deeply weird people’.

 

Deze boeken zijn deels verkrijgbaar via bol.com (zie hieronder). In het aangehaalde artikel vind je ook links naar bestelmogelijkheden. Koop je via de links hieronder, dan steun je Kloptdatwel.

De foto op de voorzijde: foto van Antje M. Pohsegger via richardwiseman.com.

Wetenschap heeft geen ‘auto-correct knop’

by 11 Comments

Skeptici roemen vaak het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Zelfcorrectie onderscheidt de wetenschap van de astrologie en andere pseudowetenschappelijke nepperij. Maar corrigeert de wetenschap wel altijd zijn eigen missers? Over die vraag stond een paar dagen geleden (25 juni)  een interessant artikel in de New York Times. Een korte samenvatting.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 10
Carl Sagan: vertrouwen in zelfcorrigerend vermogen van wetenschap (wikipedia)

Het artikel begint met een optimistisch citaat van Carl Sagan:

“There are many hypotheses in science which are wrong. That’s perfectly all right: it’s the aperture to finding out what’s right. Science is a self-correcting process.”

Om direct daarna vast te stellen dat de werkelijkheid niet zo simpel in elkaar zit. Wetenschap heeft geen ‘auto-correct’-knop. De wetenschap repareert niet altijd (met gemak) zijn fouten:

‘Science runs forward better than it does backward. Why? One simple answer is that it takes a lot of time to look back over other scientists’ work and replicate their experiments’.

Het tijdschrift Science publiceerde in mei acht kritische commentaren naar aanleiding van een controversieel artikel over bacteriën die arsenicum in hun DNA zouden kunnen inbouwen (in plaats van fosfor). Maar het betwiste onderzoek werd door geen van de critici herhaald. Dat zou een team namelijk maanden werk hebben gekost. Veel wetenschappers besteden niet graag zoveel energie als de kans op een negatief resultaat groot is. Ze werken liever aan onderzoek dat nieuwe inzichten oplevert. Een van de criticasters (Rosie Redfield van de Universiteit van British Columbia): “Scientifically I think trying to replicate the claimed results is a waste of time.” Daardoor zijn er onvoldoende argumenten om de controversiële paper in te trekken. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 11
De vreemde resultaten van Daryl Bem blijven overeind (CSI)

Soms nemen wetenschappers wel de moeite om een onderzoek te herhalen. Dan lopen ze wel het risico dat hun resultaten niet worden gepubliceerd. En dat is slecht voor je wetenschappelijke carrière. Daryl Bem, een psycholoog aan de Cornell Universiteit, schokte zijn collega’s met een zeer merkwaardig onderzoeksresultaat dat hij publiceerde in The Journal of Personality and Social Psychology. Mensen zouden meetbaar beïnvloed worden door toekomstige gebeurtenissen. Drie onderzoeksteams herhaalden het onderzoek van Bem – zonder resultaat. Een van de teams schreef een artikel. Maar dat werd afgewezen door het tijdschrift. Niet omdat het herhaalde onderzoek niet zou deugen, maar ‘omdat we nooit herhalingsstudies publiceren’ zo lichtte de hoofdredacteur toe. Amerikaanse skeptici verwierpen de onderzoeksresultaten van Bem. Maar een ‘debunk’-artikel in de Skeptical Enquirer heeft natuurlijk niet de status van een officiële retraction. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

En zelf als herhaald onderzoek wél wordt gepubliceerd leidt dit er niet altijd toe dat een controverse wordt beslecht. Dat overkwam de onderzoekers die het XMRV virus niet konden vinden in patiënten met het chronische vermoeidheidssyndroom. In 2009 publiceerde Judy Mikovits in Science dat lijders aan dit syndroom dit virus bij zich droegen. Toen andere onderzoekers het virus niet konden vinden en Mikovits vroegen om haar artikel in te trekken, reageerde ze dat ze dat ‘prematuur zou vinden’. Science publiceerde wel een ‘expression of concern’. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Toch zit er beweging in het XMRV-onderzoek. Samen met viroloog Ian Lipkin herhaalt Judy Mikovits haar onderzoek op verzoek van het Amerikaanse Institutes of Health. Jammer  genoeg is dit soort onderzoek de uitzondering en niet de regel.