Kloptdatwel?

video

‘Dog spinning’: een bizar ritueel

by 8 Comments

De Belgische krant De Standaard berichtte op 29 februari over een bizar ritueel. Op het Bulgaarse platteland knoopt men honden aan een touw, laat ze op hoge snelheid rondjes draaien waarna de doodsbange hond in het water van een beekje ploft. Op de video hieronder (die door youtube is aangemerkt als geschikt voor kijkers van 18 jaar en ouder) kun je zien hoe het werkt. Het ritueel is volgens De Standaard bedoeld als bescherming tegen hondsdolheid, maar uit de video wordt duidelijk dat het ook om volksvermaak gaat. Het hoeft geen betoog dat het ronddraaien van een hond en een daaropvolgend bad geen enkele bescherming biedt tegen hondsdolheid. Het is een zinloze en kwellende behandeling die de honden moeten ondergaan. En het is verboden. Volgens De Standaard:

‘De heidense traditie is sinds 2006 bij wet verboden maar wordt nog steeds uitgevoerd. Maar het ritueel werd dit jaar tegengewerkt na een campagne van dierenrechtenactivisten om de wreedheid bloot te leggen. Leden van de dierenrechtenorganisatie in Sofia bewaakten vorig weekend de oevers van een rivier om ervoor te zorgen dat de lokale bevolking alle nieuwe richtlijnen volgden. Volgens die richtlijnen worden de honden gewoon in het water gegooid en kunnen ze veilig naar de oever zwemmen. ‘Sommige van die tradities bestaan al meer  dan honderd jaar en dat verander je niet van de ene op de andere dag’, verklaarde een woordvoerder van de burgemeester van het dorpje Petko. ‘Je kan geen traditionele gewoonte stoppen met een eenvoudig regel.’

http://www.youtube.com/watch?v=SZAYEtxYjSg

 

Met dank aan een tweet van SKEPP, de Belgische zusterorganisatie van Skepsis. Foto voorpagina uit besproken video. 

Kunnen dieren zelfmoord plegen?

by 8 Comments

In de traditionele Chinese geneeskunst worden nogal wat ingrediënten gebruikt die het leven kosten van zeldzame dieren. Redelijk bekend is wel dat tijgers en neushoorns in het voortbestaan bedreigd worden, omdat die verwerkt worden in allerhande onzinnige poeders. Onlangs werd ook het lot van ‘galberen’ weer onder de aandacht gebracht door actievoerders. Niet omdat die met uitsterven bedreigd worden, maar om de verschrikkelijke omstandigheden waarin gevangen exemplaren moeten leven. Duizenden beren worden in China, Laos en Vietnam namelijk in ‘farms’ gehouden alleen om hun gal af tappen. Die gal wordt gebruikt in talloze producten uit de traditionele Chinese geneeskunst  (meestal aangeduid met de Engelse afkorting TCM). Het melken van de galblaas gebeurt op zo’n pijnlijke manier dat de beren zelfs tot zelfmoord gedreven zouden worden. Een bijzonder aangrijpend verhaal is dat van een moederbeer, die eerst haar jong wurgt om het verdere ellende te besparen en vervolgens zelfmoord pleegt. Maar is dat niet een wat al te sterk verhaal?

Over het gebruik van berengal in medicijnen, raad ik aan het artikel op Sciencebasedmedicine.org te lezen: Asian Bear Bile Remedies: Traditional Medicine or Barbarism? Pas wel op: op deze website zijn echt akelige beelden en foto’s te zien. In het verleden werden de galblazen van beren gewonnen door ze in het wild te bejagen. In de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd de spoeling blijkbaar zo dun dat die berenfarms steeds meer begonnen op te duiken. De vraag naar TCM groeit wereldwijd dankzij de globalisering en dus neemt helaas ook de vraag naar berengal toe.

Een van de belangrijkste producenten van producten met berengal, Guizhentang Pharmaceutical, kondigde onlangs zelfs aan aandelen uit te schrijven om met het opgehaalde geld meer te kunnen investeren in productie (link). Hoewel er in China ook steeds meer protest tegen komt en er zelfs kunstmatig geproduceerde alternatieven voor de gal worden ontwikkeld, zal er wel niet snel een einde komen aan deze misstanden. De firma in kwestie is intussen bezig met een doorzichtige PR-campagne  om het publiek ervan te overtuigen dat het (bij hun) allemaal niet zo gruwelijk is als dierenactivisten doen voorkomen.

Maar nu wil ik terugkomen op dat verhaal van die zelfmoord, dat spreekt nogal tot de verbeelding. Het artikel in AD gaat er bijvoorbeeld bijna uitsluitend over. De vroegste bron die ik er voor kon achterhalen (5-8-2011)  komt van een nieuwssite uit Singapore (bij mij doet de link het vaak niet de eerste keer, maar na herladen wel). [Zie update onderaan het artikel]  Het blijkt een anekdote van iemand die tijdelijk op zo’n berenfarm zou hebben gewerkt, niet een heel sterk onderbouwd verhaal dus. In dat artikel staat ook nog dat de beren vaak een ijzeren harnas krijgen aangemeten om te voorkomen dat ze zichzelf zouden doden door op hun buik te slaan. Maar dat lijkt een fabeltje. Op de website  van Stichting ‘Save the Moonbears’ is te lezen wat de reden van het gebruik van die harnassen was(?). Die beren werden uitgerust met een vaste katheter en de harnassen voorkomen dat de beren die er uithalen. Op zich al gruwelijk genoeg, maar met voorkoming van zelfmoord heeft het dus niets te maken.

De vraag of dieren überhaupt in staat zijn tot zelfmoord is in de geschiedenis al vaker gesteld. Een interessant stuk over dit vraagstuk is ‘The Nature of Suicide’ . Beschreven wordt onder andere de mythe dat schorpioenen in het nauw gedreven door vuur, zichzelf met hun gifstaart in de kop zouden prikken om een snellere dood te sterven. Dit is vooral bekend geworden doordat Lord Byron het in één van zijn gedichten (‘The Giaour’, 1813 ) verwerkte.

Kunnen dieren zelfmoord plegen? 1
Lord Byron gebruikte de mythe van de schorpioen in zijn gedicht ‘The Giaour’

De discussie over dit geval was genoeg reden voor dierpsycholoog Conwy Lloyd Morgan om dit eens onder laboratoriumomstandigheden te testen. Je moet wel redelijk sadistisch zijn om schorpioenen aan alle gruwelijkheden te onderwerpen die beschreven worden: omringen met vuur, beschijnen met  door vergrootglas geconcentreerd zonlicht, branden met fosforzuur en het toedienen van elektrische schokken! In ieder geval constateerde hij geen zelfmoordpogingen. Het af en toe ‘steken’ op de eigen rug van de schorpioen moest uitgelegd worden als een instinctieve reactie om irritatie weg te nemen. Schorpioenen zouden zoals later bleek ook min of meer immuun te zijn voor het eigen gif en dat van andere schorpioenen (link).

Het is erg gemakkelijk om diergedrag verkeerd uit te leggen. Het verhaal van lemmingen die massaal zelfmoord plegen door zich van kliffen te storten, staat inmiddels wel voldoende bekend als ‘hoax’, die mede door natuurfilms van Walt Disney in het leven is geroepen. Ja, het komt voor dat lemmingen na het springen van rotsen verzuipen, maar met een zelfmoordpoging heeft het niets te maken. Ook het feit dat bijen het leven laten als ze je met hun gifangel prikken, zullen toch weinigen uitleggen als zelfmoord. Bij bijen gaat het overigens niet altijd mis: als ze hun angel gebruiken tegen andere insecten (waarvoor die evolutionair waarschijnlijk ontwikkeld is), blijft die niet steken en kan die teruggetrokken worden zonder verdere schade voor de bij (link).

Om van ‘bewuste’ zelfmoord te spreken, zullen we het toch moeten beperken tot dieren waarvan aangetoond is dat ze beschikken over zelfbewustzijn. Nu zijn daar ook wel mogelijke gevallen van beschreven. Dolfijnentrainer Ric O’Barry denkt dat ‘Kathy’, een van de dolfijnen die Flipper speelde, voor zijn neus besloot op te houden met ademhalen en zichzelf verdronk. Maar ook dit verhaal kan niet bevestigd worden door andere waarnemers.

Kunnen dieren zelfmoord plegen? 2
Kwam Nikkie aan z’n eind door zelfmoord of was het een ongeluk?

Een ander beroemde casus is die van Nikkie, de chimpansee die in Burgers’ dierenpark in maart 1984 omkwam door verdrinking. Het is beschreven door Frans de Waal in zijn boek ‘Chimpanseepolitiek’  en ook door Otto Adang in ‘De machtigste chimpansee van Nederland’. Nikkie voelde zich bedreigd door twee andere mannetjesapen, Yeroen en Dandy, en zou geen uitweg meer hebben gezien. Was dit de eerste keer dat er een zelfmoord onder apen werd waargenomen? Beide primatologen achten het echter toch waarschijnlijker dat het om een ongeluk ging (De Waal , Adang).

Vooralsnog niet heel sterke aanwijzingen dat zelfmoord bij dieren voorkomt. Wat mij betreft moeten we het er op houden dat Henry Maudsley nog steeds gelijk heeft. In 1879 gaf hij op het verhaal van een moederpoes die zichzelf gewurgd zou hebben nadat haar kleintjes waren verdronken, de volgende reactie (uit het eerder aangehaalde ‘The Nature of Suicide’):

‘It is quite possible that an animal in a state of excitement or delirium from pain and illness may make a frantic rush which issues in its death, just a s a human being may do; but that is quite a different thing from a distinctly conceived and deliberately perpetuated suicide. Of such an act by any animal below man we are yet in want of satisfactory evidence’.

Ook de bekende schrijver Jonathan Safran Foer vindt dat we moeten oppassen met het toedichten van menselijke eigenschappen aan dieren, ook als dat gebeurt met de bedoeling om onrecht aan de kaak te stellen (link):

‘We don’t need to make animals like humans in order to treat them with decency. If we just treated pigs like pigs and cows like cows, that would be sufficient’.

Het aangrijpende verhaal van de zelfmoord van de moederbeer lijkt me een verzinsel. Een actie die (verkeerd) geïnterpreteerd kan worden als zelfmoord, zoals Maudsley beschrijft, is in dit geval nog wel voorstelbaar. Dat ze eerst nog bewust haar jong doodt, lijkt me echter al te sterk om waar te zijn. Kan een beer overigens wel wurgen? En is het mogelijk om zelfmoord te plegen door met je kop tegen een muur te lopen (hoe hard zou een berenschedel zijn)? …
Maar wellicht zijn dit soort verhalen wel een effectief middel om meer aandacht te vragen voor praktijken die natuurlijk echt zo snel mogelijk moeten stoppen! Een leugentje om bestwil?

[Update 2-3-2012] Ik denk het originele Chinese artikel gevonden te hebben: link. Mijn kennis van het Chinees is nihil, maar een gebruik makend van de Google translator als controle, lijkt het me dat de vertaling op deze site wel aardig zal kloppen. Het verhaal is nog een stuk aangrijpender dan ik dacht: het jong zou de nacht voor de operatie zelf ontsnapt zijn en zich bij de verteller van het verhaal verstopt hebben onder het bed. Voor mij wordt het er niet geloofwaardiger op.

The Pleasure of Finding Things Out

by 3 Comments

Richard Feynman (1918-1988) is een van de belangrijkste, en ook één van de bekendste natuurkundigen van de 20e eeuw. In 1965 ontving hij de Nobelprijs voor natuurkunde en hij werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Manhattan Project mee aan de ontwikkeling van de atoombom. Hij blonk niet alleen uit in de natuurkunde, hij kon ook enorm goed wetenschap uitleggen, hij is een ‘master storyteller’. In deze documentaire uit 1981 van BBC Horizon legt Feynman uit waarom de natuur hem zo intens boeit en waarom hij zo veel plezier beleeft aan onderzoek.

In het begin van de documentaire gaat Feynman in op een redenering die skeptici bekend in de oren zal klinken. Een vriend zegt tegen Feynman: ‘je haalt de schoonheid uit de natuur door alles zo precies en van dichtbij te onderzoeken, ik geniet liever van een bloem door er naar te kijken’. Feynman legt uit dat hij net als de kunstenaar kan genieten van een mooie bloem, maar dat hij extra kan genieten als hij de bloem nader onderzoekt. De schoonheid van de natuur wordt door onderzoek niet minder, maar juist meer, aldus Feynman. Aan het einde van het interview gaat hij in op pseudowetenschap: ‘sommige mensen nemen de verschijningsvorm van wetenschap over om hun beweringen serieus te laten klinken’. Verder vertelt hij over belangrijke momenten in zijn leven:

‘In this candid interview Feynman touches on a wide array of topics from the beauty of nature to particle physics. He explains things that are hard to grasp in layman’s terms much like Carl Sagan did in the cosmos series. His explanation of the scientific method covers what we know, why we know it and most importantly, what we don’t know and the pleasure of figuring it out. Professor Sir Harry Kroto, Nobel Prize for Chemistry said “The 1981 Feynman Horizon is the best science program I have ever seen. This is not just my opinion — it is also the opinion of many of the best scientists that I know who have seen the program… It should be mandatory viewing for all students whether they be science or arts students.” 

http://www.youtube.com/watch?v=Bgaw9qe7DEE

De tekst van het interview is op het internet te vinden, o.a. hier (ik weet niet of het legaal is). Feynman heeft ook een boekje geschreven onder de titel ‘The Pleasure of Finding Things Out’, hiervan is ook een Nederlandse editie. De Nederlandse en de Engelse editie kun je kopen via bol.com, dan steun je Kloptdatwel.

 

//

Hysterie bestrijd je met een orgasme

by 12 Comments

Sinds een paar weken draait in de Nederlandse bioscopen de film ‘Hysteria’. Het is een komedie over de uitvinding van de vibrator. De film laat zien dat die werd uitgevonden door artsen die de kwaal ‘hysterie’ wilden genezen door middel van orgasmes. Omdat de dokters volgens de film last kregen van een lamme arm (RSI had je toen nog niet) kwamen ze op het idee dat een vibrator het werk veel beter zou kunnen doen. De recensies zijn positief – het is geen onderbroekenlol-film, maar een geestige romantische komedie. Geen toeval natuurlijk dat de film in Nederland voor het eerst in de bioscoop komt. Blijkbaar is ons vrijzinnige landje een goede ‘testing ground’.

http://www.youtube.com/watch?v=gkEw3mWs86g

De film gaat over het bestrijden van de vrouwenkwaal ‘hysterie’. Tegenwoordig is er geen dokter meer die gelooft dat deze ziekte echt bestaat, maar honderden jaren lang kregen vrouwen deze diagnose, vooral als ze “lastig waren”. Volgens de Wikipedia:

‘Hysteria was widely discussed in the medical literature of the 19th century. Women considered to be suffering from it exhibited a wide array of symptomsincluding faintness, nervousness, insomnia, fluid retention, heaviness in abdomen, muscle spasm, shortness of breath, irritability, loss of appetite for food or sex, and “a tendency to cause trouble”.

Hysterie werd soms bestreden met ‘bekkenmassages’. Dit was het handmatig stimuleren van de omgeving van de genitaliën van de aangedane vrouw. Alles werd natuurlijk netjes aan het oog onttrokken, hiervoor waren speciale rekjes. De behandeling kon worden afgerond als de patiënt een ‘hysterisch paroxisme’ had bereikt. Dit noemen we heden ten dage een orgasme.

Volgens de wikipedia waren artsen er in de tweede helft van de 19e eeuw van overtuigd dat een zeer groot deel van de vrouwen zou lijden aan hysterie. Een publicatie uit 1859 is van mening dat dit misschien wel zou gelden voor een kwart van de vrouwen. Vrijwel elk verschijnsel (tot aan jeuk aan de dikke teen) kon volgens de artsen door hysterie worden veroorzaakt – de lijst met symptomen was eindeloos. Dit is natuurlijk kenmerkend voor kwakzalverij. Hysterie was een modeziekte. En niet slecht voor de portemonnee van de dokters. De vrouwen die er aan leden moesten namelijk zeer regelmatig terugkeren voor een massagebehandeling. De behandelingen hadden verder geen duidelijke nadelen voor de gezondheid en de patiënten waren erg tevreden. Het moest dus wel werken! De wikipedia legt uit dat de behandeling soms wel veel van een arts kon vragen. Vandaar de uitvinding van de vibrator:

Hysterie bestrijd je met een orgasme 3
Vibrators waren rond de eeuwwisseling in de betere winkels verkrijgbaar. Hier een advertentie uit 1918. Bron: wikipedia.

‘The only problem was that physicians did not enjoy the tedious task of vaginal massage (generally referred to as ‘pelvic massage’): The technique was difficult for a physician to master and could take hours to achieve “hysterical paroxysm.” Referral to midwives, which had been common practice, meant a loss of business for the physician. The Chaise Longue and Fainting couch became popular home furniture to make women more comfortable during home treatment. Fainting rooms were also used for more privacy during home treatment. A solution was the invention of massage devices, which shortened treatment from hours to minutes, removing the need for midwives and increasing a physician’s treatment capacity’.

Al snel was de vibrator een artikel dat in de betere winkels van die tijd volop beschikbaar was. Door al die zelfmedicatie liep het doktersbezoek natuurlijk toch terug. Het is jammer dat er voor moderne modeziektes niet zo’n prettige behandeling beschikbaar is. Tja.

 

 

Foto voorpagina uit de besproken film

 

Zo wordt TV-werkelijkheid gecreëerd

by 2 Comments

We hebben het al eerder laten zien – je moet niet alles geloven wat je ziet. Dit filmpje toont de computermanipulaties die nodig waren  om de Amerikaanse tv-serie Boardwalk Empire er ‘realistisch’ uit te laten zien. Dat er juist voor deze serie zoveel computerkracht nodig was is des te opmerkelijker, omdat de setting zo heerlijk ouderwets is. Schrik niet van het gemanipuleerde gezicht van Richard Harrow.

 

 

Met dank aan videovolt