Kloptdatwel?

Algemeen

Tien mythes over de Gulden Snede

by 9 Comments

De Gulden Snede is een verdeling van een lijnstuk in twee delen zodanig dat het grootste van de twee delen zich verhoudt tot het kleinste, zoals het gehele lijnstuk zich verhoudt tot het grootste. Die verhouding wordt aangeduid met de Griekse letter φ en is gelijk aan de wortel uit 5 plus één en daar weer de helft van, in decimale notatie 1,618… Het getal φ en de Fibonacci-reeks die er ook mee te maken heeft, kom je tegen in allerlei biologische systemen. Veel mensen denken ook dat kunstenaars al eeuwenlang die verhouding bewust gebruiken in architectuur, beeldhouwkunst en schilderijen vanwege de bijzondere esthetische eigenschappen. Daar klopt echter weinig van als je wat beter kijkt.

In eerste instantie werd de video niet door iedereen op de juiste wijze opgevat, daarom plaatste de maker er een waarschuwing bij. Die geef ik daarom hier ook maar door (beetje aangepast):

warning-golden-ratio

h/t @ionicasmeets

Buitenlandse ‘doctors’ mengen zich in Nederlandse stralingsdiscussie

by 27 Comments

Wie heeft er tegenwoordig geen smartphone, tablet of laptop? Met z’n allen maken we steeds meer gebruik van mobiel internet. Meer gebruik betekent dat er meer capaciteit geboden moet worden door de providers. Die willen daarom nieuwe zendmasten plaatsen, ook om het nieuwe G4-netwerk operationeel te maken. Dat roept echter maatschappelijke weerstand op, zoals het NOS Journaal van zaterdag 11 januari berichtte. Bewoners vinden de nieuwe masten lelijk, maar bij doorvragen blijkt dat ze vooral de mogelijke gevaren van de elektromagnetische straling voor de gezondheid vrezen.

In het Journaal kwam onder andere een woordvoerster van een actiecomité in Hoofddorp aan het woord. Het Haarlems Dagblad besteedde eind vorig jaar al aandacht aan dit Bewoners Collectief Zendmastprotest. Het gaat mij nu niet om dit collectief – waarvan ik de goede bedoelingen en oprechte zorgen absoluut niet wil betwisten of ridiculiseren -, maar om een andere organisatie die in het artikel in de krant werd genoemd en die zich in de Nederlandse stralings- en zendmastdiscussie heeft gemengd. Ik citeer:

Dus kregen B en W van Haarlemmermeer vorige week een brief van een internationale groep doktoren, onder wie een Nobelprijswinnaar. Dat ‘Doctors for safer schools’ had via het Bewoners Collectief gehoord dat B en W masten willen toestaan vanaf vijftig meter van scholen en kinderdagverblijven, eenzelfde afstand als bij 380 kV-masten. En dat verontrustte de doctoren, aangezien er binnen vijfhonderd meter ‘duidelijk gevaren zijn voor de volksgezondheid’.

Wie zitten er achter dat mysterieuze ‘Doctors for Safer Schools’, die in het artikel achtereenvolgens als ‘doktoren’, ‘doctors’ en ‘doctoren’ worden aangeduid? Zijn het artsen, wetenschappers, gezondheidsdeskundigen? Kennelijk bevindt er zich een Nobelprijswinnaar in hun midden. Het antwoord op alle vragen is vrij simpel te vinden, want de ‘Doctors’ hebben een eigen website, waarop ook hun ledenlijst in te zien is. En eerlijk gezegd verontrustte die lijst me nogal. Van veel van de leden kan de objectiviteit en de deskundigheid op het gebied van elektromagnetische velden sterk betwijfeld worden.

Doctors to the rescue

‘Doctors for Safer Schools’ is opgericht door Stephen Sinatra en Kerry Crofton. Sinatra is een Amerikaanse arts die zich met een veelheid aan gezondheidszaken bezighoudt. Hij is volgens zijn Wikipediapagina cardioloog, voedingsdeskundige, specialist op het gebied van anti-aging en bovenal voorvechter van integrative medicine. Het met deze vorm van geneeskunde verhelpen van symptomen gerelateerd aan elektrosensitiviteit wordt op de website van de ‘Doctors’ dan ook warm aanbevolen. Sinatra is tevens de man achter het Heart MD Institute, een internetplatform over integrative medicine waarop ook aandacht wordt besteed aan elektrosensitiviteit. Sinatra is verder ‘bio-energetisch psychotherapeut’. Het klinkt allemaal heel indrukwekkend, maar er zijn genoeg zaken die een skeptische blik rechtvaardigen. Zo verkoopt Sinatra door hemzelfde geproduceerde en gepropageerde voedingssupplementen en treedt hij regelmatig op bij Dr. Oz, een televisieshow die op het Science-Based Medicine blog voortdurend wordt bekritiseerd vanwege het promoten van kwakzalverij.

Sinatra propageert verder een techniek die ‘grounding’ of ‘earthing’ wordt (gronden/aarden), waarbij je met je blote voeten contact maakt met de aarde. Het idee is dat de elektronen van de aarde een heilzame werking op het lichaam hebben. Een studie van Sinatra onder 10 personen, gepubliceerd in het Journal of Alternative and Complementary Medicine, zou dat moeten bewijzen. Of die studie deugdelijk was opgezet en uitgevoerd, mogen anderen beoordelen; er lijkt in elk geval niet geblindeerd te zijn en er was ook geen controlegroep. Het Journal of Alternative and Complementary Medicine werd recentelijk door VtdK-bestuurslid en emeritus hoogleraar psychiatrie Michiel Hengeveld nog gekenschetst als een ‘clubblad van niet-reguliere behandelaars waaronder vele notoire alternatievelingen’.

Medeoprichter Kerry Crofton is geen arts, maar psychologe, eveneens betrokken bij het reeds genoemde Heart MD Institute. Op de reeds genoemde website van dit platform wordt bij de informatie over elektrosensitiviteit vooral naar haar werken verwezen. Zij speelt vermoedelijk een belangrijke rol bij ‘Doctors for Safer Schools’, want welke pagina van hun website je ook bezoekt, haar naam verschijnt overal in de adresbalk:

Kerry-Crofton-websites

Verder wordt door de ‘Doctors’ prominent verwezen naar een website van Safer-Tech Solutions waarop we wederom voornamelijk het hoofd van Crofton tegenkomen en waarop onder meer haar boek A Wellness Guide For The Digital Age wordt gepromoot ($19.95; 40% korting bij aanschaf van 30 exemplaren). Crofton blijkt verder een commentator te zijn voor the American Academy of Anti-Aging Medicine, waar ook Sinatra een certificaat van heeft. ‘Anti-aging medicine’ wordt echter niet erkend door organisaties als de American Board of Medical Specialties en de American Medical Association. De genoemde Academy is ook bepaald niet onomstreden. Ondertussen vraag ik me vooral af waar een psychologe haar deskundigheid op het gebied van elektromagnetische straling op baseert. Ze geeft in elk geval toe dat ze geen wetenschapper is.

Maar we hebben een Nobelprijswinnaar!

DevraDavis-Disconnect
Devra Davis probeert ons iets duidelijk te maken.

Die Nobel co-laureate is dus Devra Lee Davis. Zij is gepromoveerd in de (mij niet bekende) ‘science studies’ en is bovendien Master of Public Health. Davis waarschuwt al geruime tijd voor de vermeende gevaren van mobiel bellen. In 2010 verscheen van haar hand het boek Disconnect: The Truth About Cell Phone Radiation, What the Industry Has Done to Hide It, and How to Protect Your Family. De titel maakt al duidelijk dat het een boek met een missie is, en de kaft versterkt het gevoel dat de auteur geenszins van plan is objectieve, gewogen informatie te bieden.

Op die kaft zien we namelijk de woorden TRUTH, RADIATION, INDUSTRY, PROTECT en FAMILY in hoofdletters staan, terwijl de apps op de afgebeelde smartphone allemaal een doodshoofdje hebben. Inhoudelijk is het boek volgens deze kritische recensie een regelrechte ramp. Davis is hoogst selectief, compleet bevooroordeeld, op zoek naar complotten en totaal niet in staat de conclusies van diverse geruststellende onderzoeken correct weer te geven of op waarde te schatten. Welke organisatie wil zo iemand als Scientific Advisor hebben?

Maar die Nobelprijs dan? Pepijn van Erp heeft dit verhaaltje al eerder doorgeprikt. In 2007 werd de Nobelprijs voor de Vrede (dus niet voor de Geneeskunde) toegekend aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties, dat deze prijs met Al Gore mocht delen. Davis was ‘lead author’ voor het IPCC, maar – zo stelde Pepijn van Erp vast – dat waren meer dan 830 anderen ook. Erg bescheiden is mevrouw Davis dus beslist niet, en gelet op de genoemde recensie van haar boek ook niet erg deskundig.

De rest van de club

Onder de overige leden van ‘Doctors for Safer Schools’ tref ik helaas ook veel mensen aan die ik niet direct zou beschouwen als objectieve en onafhankelijke experts op het gebied van elektromagnetische straling en gezondheid. Wat te denken van Drew S. Sinatra – inderdaad, de zoon van -, een in Canada werkzame naturopaat en acupuncturist, die ook vitamines injecteert en aan homeopathie doet? Of wat te denken van Magda Havas PhD? Zij is op Kloptdatwel? ook al eens langsgekomen. Haar onderzoek lijdt aan zware methodologische fouten. Zo kwam ze tot de conclusie dat elektrogevoelige personen een hogere hartslag krijgen als ze worden blootgesteld aan de straling van een draadloze telefoon. Dit resultaat kon echter goed verklaard worden door foute blindering, het gebruik van ongeschikte apparatuur en elektrische interferentie van de draadloze telefoon met de meetapparatuur. De website EMF & Health bevat nog veel meer kritiek op het povere onderzoek van Havas. Wat te denken van een studie zonder enige vorm van blindering onder vier (!) diabetespatiënten naar de effectiviteit van bepaalde filters tegen ‘dirty electricty’? Filters die ook nog eens geproduceerd werden door een persoon met wie Havas wel eens artikelen schrijft.

‘Doctors for Safer Schools’ is inderdaad een internationaal gezelschap. Ook de Duitser Dietrich Klinghardt, die onder meer – uiteraard – homeopathie beoefent, heeft zich bij hen aangesloten. Beter medisch onderlegde skeptici kunnen zich naar hartenlust uitleven op alle absurde theorieën, therapieën en producten die op de website van de Dietrich Klinghardt Academy worden gepresenteerd. David Gorski heeft enkele jaren terug al een begin gemaakt in een bijdrage die zeer kritisch is over Klinghardt’s magische ideeën over toxiciteit en chronische infecties, over elektromagnetische straling als oorzaak van chronische ziekten en over Klinghardt’s voorliefde voor homeopathie, acupunctuur, neuraaltherapie en toegepaste kinesiologie (‘spiertesten’). Uiteraard heeft Dietrich Klinghardt ook veel aanhangers. Een van hen, een zekere ‘Mercola’, heeft op de website van de Academy als commentaar achtergelaten dat Klinghardt “one of the most brilliant and gifted medical pioneers of our times” is. Dat is prachtig, behalve als die ‘Mercola’ Joseph Mercola is, een omstreden Amerikaanse osteopaat die tegen pasteurisatie van melk en tegen vaccins is en ook aparte ideeën heeft over HIV/AIDS. Genoemde Joseph Mercola komt er in Paul Offit’s laatste boek Do You Believe in Magic? dan ook niet best vanaf.

Misschien wel de interessantste persoon op de ledenlijst is Hans Scheiner. Daarmee moet wel bedoeld zijn Hans-Cristoph Scheiner, een Duitse ‘holistisch arts’ die zich ook met ‘Mobilfunk und Gesundheit’ heeft beziggehouden. Wie op de website van zijn praktijk in München kijkt, ziet een keur aan alternatieve behandelingen die worden aangeboden. Voor onder meer homeopathie, biologische kankertherapie, ooracupunctuur en elektroacupunctuur volgens Voll kan men bij Dr. Scheiner terecht. Of beter gezegd: KON men bij Dr. Scheiner terecht, want de beste man is op 13 juni 2012 overleden. Merkwaardig dat hij dan toch gehandhaafd wordt op de ledenlijst van ‘Doctors for Safer Schools’. Maar goed, de site vermeldt eerlijk dat “this site is still in process – completion coming soon”, dus we kunnen niet verwachten dat gebeurtenissen van anderhalf jaar geleden al verwerkt zijn.

Over de overige leden zal ik kort zijn. Martin Blank komt op het eerste gezicht over als een serieuze wetenschapper die tweemaal gepromoveerd is. Hij was echter ook betrokken bij het zogenaamde BioInitiative Report over de relatie tussen elektromagnetische straling en gezondheid. Over dit rapport oordeelde de Nederlandse Gezondheidsraad in augustus 2008 dat het “geen gebalanceerd en objectief beeld geeft van de huidige stand van de wetenschap en dat het geen aanleiding geeft om de gangbare opvattingen over de risico’s van blootstelling aan elektromagnetische velden te herzien”. Carolyn Dean (arts en naturopaat) is een bekende van de tuchtrechtelijke autoriteiten en werd in 1995 al eens ongeschikt verklaard de geneeskunde uit te oefenen. Lee Cowden is de William Lee Cowden die zich met integrative medicine (waaronder homeopathie) bezighoudt en die momenteel allerhande producten tegen de ziekte van Lyme aan de man brengt. Op zijn website komt Stephen Sinatra weer voorbij. Ook Cowden heeft veroordelingen van de tuchtrechter op zijn naam staan, onder meer voor het injecteren van een Hodgkinpatiënt met een homeopathisch middel dat niet was goedgekeurd door de FDA en voor andere dubieuze praktijken.

Over de overige drie leden (Montano, Barnhill en McKinney) kon ik vrijwel niets vinden. De bevindingen over de tien hiervoor besproken leden zeggen wat mij betreft echter al genoeg.

Geen objectieve informatie

‘Doctors for Safer Schools’ en het aanverwante Safer-Tech Solutions hebben een nogal aparte, selectieve en suggestieve manier van het presenteren van informatie. Zo stelt de website van de ‘Doctors’ dat de WHO elektromagnetische straling heeft gekwalificeerd als een “2B carcinogen – in the same category as lead, automotive exhaust, and DDT”. Dat is toch wel een vorm van framing. Je kunt het ook anders presenteren. Groep 2B bevat de mogelijk kankerverwekkende stoffen en agentia. Elektromagnetische straling is daarmee in de laagste groep carcinogenen geplaatst (2A = waarschijnlijk kankerverwekkend; 1 = kankerverwekkend). Ze bevindt zich daar in het gezelschap van lood, uitlaatgassen en DDT, maar ook van koffie, ingemaakte groenten en talkpoeder. Aanwijzingen dat we ons geen zorgen hoeven te maken, zijn er genoeg. Wie overigens eist dat zeker moet zijn dat een stof niet-kankerverwekkend is, zal teleurgesteld zijn dat de WHO dat voor geen enkele stof kan garanderen. Het meest in de buurt komt groep 4, met de waarschijnlijk niet-kankerverwekkende stoffen. In die groep bevindt zich slechts één stof.

Op Safer-Tech Solutions treffen we ook de nodige suggestieve plaatjes aan, vergelijkbaar met de kaft van het boek van Davis. Welke gedachten gaan er door ons hoofd bij het zien van een plaatje van een zwangere vrouw achter de laptop met een mobiele telefoon aan haar oor? De makers van de site zijn zo vriendelijk wat golfjes in te fotoshoppen die duidelijk moeten maken wat er volgens hen met de hersenen van de aanstaande moeder en met de foetus gebeurt. Ze hadden trouwens ook voor een stofzuigende zwangere vrouw kunnen kiezen, want de elektrische motoren van stofzuigers schijnen zelfs op enkele tientallen centimeters afstand nog een buitengewoon sterk magnetisch veld te produceren. Maar ja, wie maak je nog bang voor een stofzuiger?

Wie met vragen zit, kan overigens de mensen van Safer-Tech Solutions gerust bellen. Een telefonische consultatie van 60 minuten kost $75. Je krijgt dan Kerry Crofton, de psychologe dus, of iemand anders van ‘the team’ aan de lijn. Als dat dezelfde mensen zijn die onder ‘Our Team‘ staan, zitten we gebakken. We vinden daar grotendeels dezelfde mensen als bij ‘Doctors for Safer Schools’ – inclusief de overleden Hans Scheiner -, maar ook een aantal andere ‘grootheden’, zoals:

– Henry Lai, die al meer dan 25 jaar ongeblindeerde en niet-gerandomiseerde proeven met straling op dieren uitvoert (zie de reacties onder dit artikel);
– Alasdair Philips, de man achter Powerwatch en een oude bekende op het blog Bad Science van Ben Goldacre;
– William Rea, die zich met environmental medicine bezighoudt, gelooft in meervoudige chemische gevoeligheid, gegrild is door Harriet Hall en bekend is bij de autoriteiten;
– Louis Slesin, de man achter Microwave News, met wie de hele discussie over elektromagnetische straling zo’n beetje begonnen is.

Tot besluit

Plaatselijke colleges die moeten beslissen over de verlening van een zogenaamde omgevingsvergunning voor een zendmast moeten daarbij alle betrokken belangen afwegen. De maatschappelijke onrust waartoe de plaatsing van zo’n mast kan leiden, is een factor die in de afweging meegenomen moet worden. Iets heel anders is echter blindelings afgaan op een brief die een groep vermeende experts ongevraagd heeft toegezonden. Zoals hiervoor bleek, zijn veel van de bij ‘Doctors for Safer Schools’ betrokken artsen (Sinatra, Klinghardt, Dean, Cowden) en genezers (Sinatra jr.) op het alternatieve terrein werkzaam en passen zij onbewezen en niet zelden ronduit pseudowetenschappelijke behandelingen toe. Dit is ook daarom van belang omdat zij daarbij vaak uitgaan van ideeën over straling, energie, toxiciteit en gezondheidsschade die in de reguliere medische wetenschap en de natuurwetenschappen ronduit ongebruikelijk en op goede gronden verworpen zijn. Sommige van de ‘Doctors’ (bijvoorbeeld Crofton) geven toe geen wetenschapper te zijn, andere (Havas, Blank, Davis) hebben onderzoeken en boeken gepubliceerd die als selectief, niet-objectief en onder de maat zijn beoordeeld door mensen die er evident meer verstand van hebben. Wapperen met academische titels komt nogal arrogant over, zeker als die titels ND (naturopathie) en Lac. (acupunctuur) zijn. Wapperen met een piepklein stukje Nobelprijs is al helemaal treurig.

‘Doctors for Safer Schools’ is een organisatie met een missie. De ‘Doctors’ zijn er absoluut niet op uit om neutrale, feitelijke en gebalanceerde informatie te verstrekken. En dát is een factor die een college zeker in de belangenafweging moet betrekken.

Scepticus Maarten Koller: “Vroeger geloofde ik alles”

by 106 Comments

Tegenover de wereld van helderzienden en mediums die de meest wonderlijke dingen beloven, staat de wereld van de sceptici. Zij zijn vaak wetenschappelijk geschoold en verkondigen een ietwat grimmigere boodschap: eigenlijk alle paranormale beweringen zijn onzin. Dit gebeurt natuurlijk niet zonder enig protest en roept bij velen de vraag op waarom sceptici deze (vaak wonderbaarlijke) beweringen aan kritisch onderzoek onderwerpen. Ik sprak met Maarten Koller, bestuurslid bij Stichting Skepsis en auteur bij kritisch blog Kloptdatwel.nl.

maarten-koller-11

Ik moet bekennen dat ik eigenlijk een ander beeld had van sceptici. Het idee dat het allemaal norse, oude mannen zijn met grote snorren waarachter een eeuwige frons verborgen zit, heeft Maarten Koller voor mij weerlegd. Tegenover mij zat een (relatief jonge) man, breed glimlachend en enthousiast vertellend over zijn ervaring met het scepticisme. Naast zijn werk bij Skepsis en Kloptdatwel zit hij ook in de Utrechtse Skepsis werkgroep, die verschillende paranormale beweringen wetenschappelijk toetst. Een geboren scepticus zou je hem echter niet kunnen noemen. Hoewel hij al van jongs af aan een fascinatie voor bovennatuurlijke beweringen heeft, is hij niet altijd even kritisch geweest op wat hem verteld werd. “Ik was in mijn jongensjaren heel erg into wicca (een soort moderne hekserij – red), dat vond ik helemaal fantastisch. Ik las er veel over en heb op een gegeven moment zelfs rituelen uitgevoerd, van die riedeltjes die je dan op moet zeggen. Eigenlijk was ik wat de hele wereld betreft heel goedgelovig. Ik geloofde alles, je kon me de gekste dingen wijsmaken. Ik had een grote interesse voor het paranormale, maar ik luisterde naar zowel de gelovige als de wetenschapper die dit weerlegde. Wanneer iemand met aanneembare argumenten kwam, nam ik het meteen aan.”

Toch heeft zijn naïviteit langzaam een keerpunt gevonden en is hij kritischer naar de wereld gaan kijken. “Op een gegeven moment had ik bijvoorbeeld een ritueel voor financieel geluk, toen bedacht ik me: nu doe ik iets dat mij ergens in de toekomst financieel geluk op zou moeten leveren. Maar ja, wat is financieel geluk? Als mijn moeder had gezegd: kijk, hier heb je een tientje, die zat nog in je broekzak, was dat dan ook financieel geluk geweest? Je kunt het eigenlijk altijd naar je eigen idee invullen.” Later, tijdens zijn studie psychologie, is Maarten pas echt ‘overgehaald’ naar de sceptische kant. Hij leerde hoe goed wetenschappelijk onderzoek in elkaar zit en kwam erachter dat er veel onderzoek naar bepaalde paranormale zaken gedaan is. “Uit die onderzoeken komt keer op keer geen resultaat. Dat is voor mij toch echt de doorslaggevende factor dat er niks is, ook al is het heel jammer. Vooral omdat ik alles geloofde.”

Tegenwoordig is hij behoorlijk actief in de Nederlandse sceptische kringen. Op Kloptdatwel.nl heeft hij al een paar honderd artikelen geschreven over een grote hoeveelheid onderwerpen, van homeopathie tot complottheorieën en van mentalisten tot zombies. Voor iemand die er vroeger in geloofde, is hij zeer gedreven in het weerleggen van allerlei bovennatuurlijke zaken. Lachend beantwoordt hij mijn vraag of hij ook echt wíl dat het onzin is. “Ik zou het fantastisch vinden als de beweringen die ik onderzoek waar blijken te zijn. Ik bedoel, ik geniet enorm van Harry Potter, als dat waar blijkt te zijn … dat zou ik heel vet vinden!” Toch ziet Maarten gevaren in het werk van paranormaal begaafden. Hoewel mensen natuurlijk zelf mogen uitmaken of ze er in willen geloven of niet, zijn er volgens hem ook veel schrijnende gevallen.

“Bijvoorbeeld gevallen van mensen die te horen krijgen dat ze opgegeven zijn door de huidige medische wetenschap. Als ze dan iemand tegenkomen die met een alternatieve behandelwijze zegt het wel op  te kunnen lossen, geeft dat ze weer hoop. Dit kost vaak heel erg veel geld en het werkt gewoon niet. Ook kunnen ze dingen te horen krijgen als: ‘je familie geeft je negatieve energie, je moet even geen contact meer met ze opnemen. Dat is zuur, maar daar moet je even doorheen bijten.’ Zo zijn er zeer schrijnende gevallen van mensen die het laatste jaar van hun leven geen contact meer met hun familie hebben. Het gros van de mensen wordt voorgelogen en heeft er misschien geen problemen van, maar ook geen baat bij. Er zijn echter ook een heleboel mensen waarbij het tot schrijnende situaties leidt. Daarnaast zijn er geen cijfers over deze gevallen bekend, want de mensen bij wie het slecht gaat, overlijden op een gegeven moment. Die zullen dus niet meer klagen dat de behandeling niet hielp. De mensen bij wie het goed gaat worden door de alternatieve behandelaars aangehaald als succesverhaal en vaak zullen die mensen zelf ook mond-tot-mondreclame maken: ze denken immers goed te zijn geholpen.”

Uiteindelijk is Maarten zeer stellig in zijn uitspraken. “Nog nooit heeft wetenschappelijk onderzoek bewezen dat een paranormale bewering waar was. Dit betekent dus dat het allemaal niet waar is, paranormaal zijn bestaat niet. Ik realiseer me eigenlijk steeds meer dat de  wereld, gewoon zoals hij is, net zo verwonderlijk is als de alternatieve wereld. Het instralen van iemand met reikistralingen bijvoorbeeld,  dat zou natuurlijk fantastisch zijn. Het zouden een soort superpowers zijn. Maar als ik lees hoe een cel werkt, hoe wonderbaarlijk dat is, dat is in mijn opzicht nog stoerder dan wanneer je een of andere vage straling hebt.” Met deze uitspraak belicht hij de discussie rondom het paranormale van een nieuwe kant. Een kant die de meeste mensen zich misschien niet lijken te realiseren: waarom zouden we wél willen aantonen dat paranormale beweringen waar zijn,  is onze wereld van zichzelf niet al bijzonder genoeg?

Skeptische Podcasts: Een Kritische Review

by 6 Comments

Voor het maken van een podcast zijn eigenlijk maar twee dingen nodig: een microfoon en een mening. Aangezien skeptici over het algemeen bol staan van de meningen mag het ons niet verbazen dat er behoorlijk wat podcasts te vinden zijn waar je het label ‘skeptisch’ op kan plakken. Als podcast-fanaat en Skepsis-‘lid’ wil ik jullie daarom graag wat voorbeelden laten zien van (naar mijn mening) goede podcasts. De onderstaande lijst is een selectie persoonlijke favorieten; voor uitgebreidere lijsten van podcasts zijn er genoeg andere lijstjes te vinden.

Een definitie van een ‘skeptische podcast’ is nog niet zo makkelijk, want ze bestaan in vele geuren en kleuren. Een overkoepelend thema van mijn selectie is dat er met een kritische geest, en uiteraard gewapend met wetenschappelijk denkvermogen, interessante onderwerpen worden uitgeplozen. Hieronder vallen voor mij onder andere de ‘traditionele’ skeptische onderwerpen (UFOs, kwakzalverij), discussies over wetenschappelijk nieuws, een kritische blik op religie, en leerzame verhandelingen over kritisch & wetenschappelijk denken. Een paar podcasts in mijn lijst hebben een meer atheïstisch karakter, en deze  worden niet standaard in het skeptische hoekje geplaatst. Ik probeer hiermee een breed beeld te geven van wat er aan interessants te vinden. Hoewel er zeker wel wat overlap is, heb ik besloten puur wetenschappelijke podcasts buiten beschouwing te laten.

Hieronder dan dus, in willekeurige volgorde, mijn favoriete podcasts (klik op de plaatjes om naar de website te gaan). Onderaan deze post staat ook een tabel met details en links. Mocht je een van de podcasts eens willen proberen, dan raad ik je aan in de archieven van de desbetreffende podcast interessante onderwerpen te zoeken. Schroom niet je eigen favoriete podcast in de commentaren te delen!

podcast cover - kritisch denken

Kritisch Denken (“De Vlaamse Held”) is een langlopende en populaire podcast van Jozef van Giel. Deze Vlaming vertelt op rustige toon over uiteenlopende onderwerpen en vermijdt daarbij geen ‘politieke’ onderwerpen zoals de opwarming van de aarde of GMOs. Daarnaast richt Jozef van Giel zich ook op leerzame ontwerpen zoals een korte cursus “Wat is Kritisch Denken?”. Een deel van de podcast bestaat uit vertalingen van Engelse publicaties of lezingen van bekende figuren. Kritisch Denken is de enige Nederlandstalige skeptische podcast waar ik me van bewust ben, maar is gelukkig wel van hoge kwaliteit!

Als bonus heeft Jozef van Giel ook de eenmalige podcast ‘Lopen met Darwin’ geproduceerd, alwaar hij een oude Vlaamse vertaling van de “Origin of Species” voorleest, in de vorm gegoten van een hardloop trainprogramma.

podcast cover - SGUThe Skeptics’ Guide to the Universe (“The Famous Five”) is zonder twijfel internationaal de bekendste in deze lijst. Gastheer Steven Novella (ook bekend van Neurologica en Science-Based Medicine) bespreekt in een talkshow format met de vier overige “Skeptical Rogues” zowel wetenschap als pseudowetenschap in het nieuws. Er zijn ook regelmatig interviews of gastoptredens van mensen uit wetenschappelijke en skeptische kringen. Een bekend segment waarmee je kritische denkvermogen wordt getest is “Science or Fiction?” met een aantal nieuwsitems waarvan er één fictief is (uiteraard moet je raden welke dat is).

podcast cover - skeptics with a KSkeptics with a K (“The English Lads”) is een productie van de Merseyside Skeptics Society (omgeving Liverpool), onder andere bekend van de 10:23 campagne en de conferentie QED. De podcast behandelt recente nieuwsitems rondom skepticisme en pseudowetenschap. Een lievelingsonderwerp van een van de presentatoren is bad PR, over de ongelofelijke onzin die kranten soms letterlijk van persberichten overnemen. Om van deze podcast te kunnen genieten moet je zowel tegen schunnig taalgebruik als slechte woordgrappen kunnen!

podcast cover - reality checkThe Reality Check (“The Funny Canadians”) is een al behoorlijk langlopende podcast uit Canada. Over het algemeen worden er drie segmenten gepresenteerd, elk over een onderwerp waar een van de presentatoren zich in verdiept heeft. Dus geen behandeling van recent nieuws, maar vooral degelijke staaltjes onderzoeksjournalistiek. Hoewel de onderwerpen niet altijd even serieus zijn (“Has Batman ever killed?“) worden de onderwerpen zonder uitzondering goed onderzocht en helder uitgelegd.

podcast cover - cognitive dissonanceCognitive Dissonance (“The Rude Americans”) are “not for the faint of heart or the easily offended”. Deze baldadige Amerikanen pakken iedereen aan die in hun weg zit en zijn daarbij op z’n zachts gezegd oneerbiedig te noemen. Hoewel ze zeker ook wel de ‘traditionele’ skeptische onderwerpen aanpakken, bespreken ze vaak bizarre verhalen over Amerikaans religieus rechts, fundamentalistische Islam en vergelijkbare negatieve zaken als gevolg van overontwikkelde geloofsovertuigingen. Ze zijn er helder in dat hun podcast zeker niet bedoeld is om mensen te overtuigen van hun gelijk, maar om met een dosis humor en sarcasme voor gelijkgestemden het (vaak slechte) nieuws te bespreken.

podcast cover - reasonable doubtsReasonable Doubts (“The Atheist Professors”) is zonder twijfel de beste podcast als het gaat om gedegen theologische discussies met een skeptische oogpunt (“Your skeptical guide to religion”). De podcast begint meestal met een aantal nieuwsitems, waarna er een bepaald onderwerp wordt uitgediept. Hoewel de nadruk op het Christendom ligt, worden veel discussies in een bredere context gevoerd. In de sectie ‘polyatheism’ behandelt men elke aflevering mooie verhalen uit verschillende mythologieën met meestal als conclusie: “Another God not worth believing in”. De kwaliteit van deze podcast is hoog door de diepgaande kennis van de presentatoren, die de zware onderwerpen ook nog eens op een luchtige manier weten te brengen.

podcast cover - exposing pseudoastronomyExposing Pseudoastronomy (“The Diligent Astronomer”) wordt geproduceerd door de astronoom Stuart Robins en is gericht op mensen die het niet erg vinden af en toe de diepte in te duiken. De naam van de podcast spreekt voor zich: reken op onderwerpen als de platte aarde, holle aarde, groeiende aarde, planeet X, en ga zo maar door. Word je helemaal wild van een diepgaande deconstructie van Erich von Däniken en zijn onzinnige Ancient Aliens dan is dit helemaal je ding! Het mooie van deze podcast is dat je ook veel leert over echte astronomie. Als gediplomeerd astronoom zal Dr. Robins je, alvorens de theorie van de platte aarde verfijnd de grond in te boren, eerst haarfijn uitleggen hoe we weten dat de aarde rond is.

podcast cover - bereasonableBe Reasonable (“The Reasonable Superheroes”) is de tweede podcast van de Merseyside Skeptics Society op deze lijst. Met een waar soort supertalent gaan deze dappere mensen het gesprek aan met ‘pseudo’ beoefenaars, zoals mediums, astrologen, en UFO onderzoekers. Het format is zowel mooi als frustrerend: ze laten hun gasten uitgebreid aan het woord om hun ideeën uit te leggen. Hoewel er zeker kritische vragen gesteld worden (op redelijke toon natuurlijk) is het vooral de bedoeling om te horen hoe de gasten zelf hun overtuigingen onderbouwen. Het frustrerende hieraan is dat je uiteraard om de paar minuten “maar dat klopt niet!” wilt roepen. Desalniettemin is het vanwege deze opzet een extreem leerzame podcast!

podcast cover - point of inquiryPoint of Inquiry (“The Famous Guests Show”) is de officiële podcast van het Center for Inquiry. Deze podcast is het ondertussen wel gewend om skeptische en wetenschappelijke beroemdheden op bezoek te hebben. De podcast bestaat voornamelijk uit een diepte-interview met interessante personages uit veel verschillende disciplines. Zowel de geïnterviewden als de presentatoren  hebben altijd een indrukwekkende kennis van zaken en dit levert vrijwel altijd boeiende gesprekken op. Op Wikipedia is een handig lijstje te vinden met de meest populaire gasten die eerder op de podcast verschenen.

podcast cover - skeptoidSkeptoid (“I am Brian Dunning, from skeptoid.com”) van Brian Dunning is al lang bekend door zijn korte maar krachtige afleveringen met skeptische onderwerpen binnen wat hij zelf ‘pop culture’ noemt. Het is een one-man show waarin per aflevering een onderwerp wat Dunning heeft onderzocht aan bod komt. Al bijna 400 afleveringen lang komen er veel van de traditioneel skeptische onderwerpen langs zoals Bigfoot, UFOs en paranormale zaken. Skeptoid behandelt daarnaast vaak verhalen uit recente of oude folklore, waarbij je veel nieuwe dingen zult leren waarvan je nog niet wist dat mensen erin geloofden (zoals de Mongolian Death Worm!).

Podcast cover - Inquiing mindsInquiring Minds (“The New/Old kids on the Block”) is een veelbelovende nieuwe podcast met bekende namen als presentatoren. Chris Mooney en Indre Viskontas waren namenlijk al eerder actief op de Point of Inquiry podcast, en Mooney is ook bekend van een aantal boeken van zijn hand. Hun nieuwe show “Inquiring Minds” bestaat uit een paar nieuwsitems met daarna een lang interview met specialisten uit verschillende velden, met een nadruk op klimaatwetenschap. De Podcast wordt gesponsord door “The Climate Desk“, een journalistieke samenwerking van onder andere the Guardian, Wired, Slate, en Mother Jones.

podcast cover - thomas and the bibleThomas and the Bible (“Doubting Thomas”) is een van mijn persoonlijke favorieten, maar wel eentje voor de liefhebber. Het concept is simpel: Thomas leest, ongehinderd door enige voorkennis, de hele bijbel voor en maakt daarbij wat vage opmerkingen en grappen. Aangezien de bijbel op sommige plekken enigszins *ahem* eentonig kan zijn, gaat dit met veel pijn, moeite, en gegeeuw. Het is zeker een droog soort humor waar je van moet houden. Hij is overigens ondertussen pas bij het boek van Ezra, dus hij heeft nog even te gaan.

Overzicht van alle podcasts met links:

Name (link)DuurVerschijntSindsNr.
Kritisch Denken15-45 minutenOnregelmatigFebruari 2009177
The Skeptics' Guide to the Universe60-75 minutenElk weekendMei 2005441
Skeptics with a K60-75 minutenTweewekelijksAugustus 2011112
The Reality Check30-60 minutenElk weekendAugsuts 2008277
Cognitive Dissonance60-90 minutenElk weekendApril 2011131
Reasonable Doubts60-90 minutenOnregelmatigOktober 2007123
Exposing Pseudoastronomy30-60 minutenTweemaandelijksAugustus 201197
Be Reasonable30-60 minutenOnregelmatigJanuari 201311
Point of Inquiry30-60 minutenWekelijksDecember 2005397
Skeptoid10-15 minutenWekelijksOktober 2006395
Inquiring Minds45-60 minutenWekelijksSeptember 201314
Thomas and the Bible30-60 minutenOnregelmatigMei 2010107

 

Gesprek met Jehova’s Getuigen

by 168 Comments

Russells theepot kun je niet weerleggen, maar is dat een goede reden om erin te geloven?
Russells theepot kun je niet weerleggen, maar is dat een goede reden om erin te geloven?

Donderdag 12 december 2013 werd ik wakker – brak met een grote kater van het prachtige feest van de avond ervoor- omdat de bel ging. Haastig snelde ik wat kleren aan, rende naar de deur, deed open en daar stonden een zeer oud en klein vrouwtje en een man van ongeveer 30; hij voerde het woord. Hij opende met: “Denkt u wel eens na over de toekomst?” Ik dacht: “O nee hè, Jehova’s!” maar tegelijk: “Yes! Ik heb al jarenlang zitten wachten op die lui, heb twee eerdere gesprekken gehad maar wist toen nog zo veel minder over de Bijbel, religie en wetenschap. Ik hoopte ze ooit nog te kunnen verslaan en dit is mijn kans. We zullen nog wel eens zien wie er wie gaat bekeren!”

De man stond daar in warme winterkleding voor m’n huis en begon al aan het argument van ontwerp, toen dacht ik van kerel, allemaal prima maar ik ga je niet in mijn deuropening de evolutietheorie uitleggen. Dus ik vroeg of ze binnen wilden komen, maar moeilijk lastig, eigenlijk wilden ze vooral folders uitdelen. Tja, daar win je geen zieltjes mee natuurlijk en het is eenzijdige propaganda (hoewel, ik had op mijn beurt natuurlijk een visitekaartje van Russells theepot kunnen meegeven). Maar uiteindelijk besloten we voor de volgende dag af te spreken. Ik was alweer op m’n kamer toen de bel opnieuw ging: er stond knappe jonge vrouw, die ‘s middags om half twee al wel kon, dus dat werd ‘t. Het gaf mij een extra uur de tijd om te douchen, wat te eten en mijn studentenkamer op te ruimen, waarbij ik het niet kon laten om mijn beste boeken over religie op mijn bureau uit te stallen: God als misvatting, God is niet groot, Universum uit het niets, Nederland seculier!, Brief aan een christelijke natie, Why we believe in god(s), een Nieuw Testament en een koran. Aan de deur had ik al verklaard atheïst te zijn, maar dat hinderde hen niet; toen ze uiteindelijk binnenkwamen en al die boeken zagen, vonden ze dat leuk om te zien en waardeerden mijn interesse. Ik zei bovendien dat ik op Facebook had gezet dat ze langs zouden komen. De jonge vrouw: “O leuk! Je mag al je vrienden wel vragen of zij willen dat we ook bij hen langskomen!” Ik lachte, maar ik denk dat de meesten van hen lang niet zo druk met religie bezig zijn als ik. Over het algemeen was de sfeer heel gemoedelijk en konden we wel lachen om elkaars grapjes.

De man begon weer met het argument van ontwerp en reikte mij een folder aan van Ontwaakt! (een typische Jehova-folder vol met naar het Nederlands vertaalde Amerikaanse fundamentalistische propaganda) en las voor over dat wetenschappers hebben ontdekt hoeveel informatie er wel in DNA zit en hoe fantastisch dat is, ergo dat moet ontworpen zijn. Toen zei de jonge vrouw ook: “Intelligent Design”. Ik dacht: “O help, gaan we echt die kant op?” Dus ik vroeg ze of ze echt in intelligent design geloofden, waarop ze wat weifelend antwoordden: “Ja, nee, maar intelligent design noemt God niet als schepper en wij vinden van wel.” Ze snapten duidelijk niet de Amerikaanse context waarin het een politieke strategie is om creationisme in het openbaar onderwijs te proppen zonder openlijk religieus te lijken. Ze vroegen mij ook of ik in evolutie “geloofde”, dus ik heb in het kort uitgelegd wat het bewijs daarvoor is en dat er nog veel onopgeloste vragen zijn over hoe het gebeurd is, maar dat de theorie op zich staat als een huis. Maar ik wilde niet te lang op dit onderwerp blijven hangen, want het was een red herring: wetenschappelijke kennis over DNA is heel recent en niet de reden waarom de Jehova’s Getuigen zijn ontstaan, dus zij moeten andere redenen hebben voor hun geloof. Daar waren ze het wel mee eens, dus volgend onderwerp.

De man (uit Rotterdam, voerde meestal het woord) probeerde me te overtuigen dat de Bijbel dingen voorspelt die uitkomen en begon met eindtijdpraat; we pakten 2 Timoteüs 3 erbij. Hoewel hij erkende dat er door de geschiedenis heen wel meer mensen ‘egoïstisch, geldzuchtig, zelfingenomen, arrogant, godslasterlijk, hun ouders ongehoorzaam, ondankbaar’ enz. zijn geweest, zou de frequentie daarvan de laatste tijd wel opmerkelijk hoog zijn. Hij haalde Syrië, 11 september en zelfs de Eerste Wereldoorlog erbij. Ik wees erop dat de criminaliteit de laatste decennia juist steeds verder afnam, dat na de wereldoorlogen Europa nog nooit zo vredig is geweest en haalde Norbert Elias’ Über den Prozess der Zivilisation erbij. Tegelijkertijd erkende ik milieu- en kernwapenproblemen, maar daar spreekt Timoteüs niet over. “Ja nee maar”, sputterde hij tegen, “als je aan oude mensen vraagt hoe het vroeg was en hoe nu, zullen ze je vertellen dat er heel veel veranderd is hoor! En vroeger hoefde je flats niet te beveiligen tegen inbraak met al die moderne apparatuur.” Dus ik geduldig uitleggen dat zulke anekdotes het afleggen tegen de harde statistiek en dat die moderne apparatuur vroeger ook nog niet bestond.

Jehova's hebben veel lectuur om de Bijbel op ideologische wijze aan te vullen.
Jehova’s hebben veel lectuur om de Bijbel op ideologische wijze aan te vullen.

Toen ging hij zo van: “Ja maar, de Bijbel zegt dat er vier rijken zullen zijn en daarna vergaat de wereld, en het vierde is het Anglo-Amerikaanse rijk en dat staat op instorten. Kijk maar naar de politiek in de VS, waar de Republikeinse president zijn wetten niet door het Democratische parlement krijgt.” Dus ik legde uit wie de Democraten en de Republikeinen zijn en dan geeft hij toe dat hij niet veel van politiek weet, omdat Jehova’s niet aan politiek doen. (Hij zei: “Ik heb op het Koninkrijk Gods gestemd.” Ik moest hard lachen, want dat heb ik ook al tijdens m’n eerste Jehovagesprek gehoord als antwoord op mijn vraag of die mevrouw op het CDA stemde; wist ik destijds veel.)
Maar ondanks zijn gebrek aan politieke kennis beweerde de man dat geblokkeerde Amerikaanse politiek wel de Bijbel bewijst. Dus ik vroeg: die vierrijkenleer hè, die staat toch in Daniël? Wordt ‘Amerika’ daar dan ook in genoemd, en zo niet, hoe weten jullie dan dat het vierde Amerika is? (Heb zelfs nog moeilijk gedaan over “Anglo-Amerikaans”, maar goed, detail). Dus we hebben Daniël 2 zitten lezen en daaruit blijkt dat alleen Babylon wordt genoemd en voor de rest dat een alchemist rare profetieën in scheikundige termen probeert uit te drukken. Ik wees er ten eerste op dat Daniël 2:39 (was me nog nooit eerder opgevallen) beweert dat het derde rijk de hele wereld zou overheersen, maar dat er in de hele geschiedenis nog nooit zo’n rijk is geweest (de Britten kwamen slechts tot 1/4) en toch zouden we al aan het einde van het vierde zitten.
Bovendien wees ik erop dat deze passage door de geschiedenis heen al vele malen anders geïnterpreteerd is en met de translatio imperii te maken heeft, en dat de wereld niet vergaan is nadat het Romeinse Rijk viel of het Heilige Roomse Rijk in 1806 werd afgeschaft, terwijl dat door tijdgenoten als het ‘vierde’ werd gezien. Ze moesten toegeven dat de Bijbel daar toch wel wat te vaag over was, maar zij hadden een boekje bij zich dat ze mij toewierpen: “WAT LEERT DE BIJBEL ECHT?” (nog zo’n typisch vertaald propagandatraktaat) Daarin zou staan dat Amerika bedoeld wordt. Ik vroeg hoe ze dat weten als dat niet in de Bijbel zelf staat en wie dat boekje dan wel hebben geschreven en hoe zij dat kunnen weten. “De auteurs noemen zichzelf niet, dat vinden ze niet belangrijk. Het gaat hen erom om ons geloof te versterken en te verspreiden.” Ik grapte dat ik er als historicus in opleiding een groot probleem mee heb als er geen bronvermelding is om beweringen te staven.

Dus ik vroeg: “Hoe kun je nou weten wat de Bijbel zegt?” “Nou, wij zijn in de negentiende eeuw ontstaan als Bijbelonderzoekers en gingen nauwkeurig lezen en vertalen, en kwamen bijvoorbeeld tot de conclusie dat de Drie-eenheid er niet in staat.” Fantastisch! Ik speelde even de advocaat van de duivel en zei: “O, hebben jullie 1 Johannes 5:7-8 wel eens gelezen dan?” Toen ontdekten we dat bij hen daar een passage, het beruchte Comma Johanneum, ontbrak die er wel stond in mijn versie (zo’n tweetalig Nieuw Testament dat Gideons gratis uitdelen op de intromarkt in veel studentensteden). Ze waren ervan op de hoogte dat dat een latere interpolatie was en daarom verwierpen de Jehova’s die; goed bezig.
Dus ik ging door met Christus’ doodsangst in Gethsemane en Jezus en de op overspel betrapte vrouw, kenden ze ook; uitstekend! Ik zei: “Wisten jullie dat volgens Kurt Aland 37% van alle Nieuwtestamentische verzen verschillend zijn overgeleverd? Hoe kun je nou weten wat de oorspronkelijke tekst was, en dus wat Jezus heeft gezegd?” Hadden ze geen antwoord op. Ik legde wel uit dat ondanks dat ik er niet in geloof, het wel belangrijk vind om te weten wat erin staat; ook niet-christenen zouden daar iets over moeten weten; dat waardeerden ze. Ik zei dat er zelfs wel wat goeie dingen instonden, zoals 1 Tessalonicenzen 5:21. “Wat staat daar dan?” Wisten ze niet, zochten het op en vonden het wel grappig dat ik het wel wist. Een ander moment zeiden ze dat ze met mij in gesprek gingen om het geloof te verdedigen, omdat de Bijbel dat gebiedt, dus ik zeg: 1 Petrus 3:15 toch? Klopte, ze waren weer verrast. “Hoe wist jij dat?” “Nou, ik kijk wel eens The Atheist Experience, zouden jullie ook ‘ns moeten doen.”

“Maar,” zei hij, “de Bijbel is geen wetenschappelijk boek, maar als er iets instaat, is dat wél wetenschappelijk en nauwkeurig!” Ik kon mijn lachen met moeite onderdrukken en zei: “O ja, kun je een voorbeeld noemen?” Toen zei die: “Ja, lang voordat de wetenschap ontdekte dat de wereld rond was, stond er al in Job dat-ie bolvorming was als je naar het oorspronkelijke Griekse [sic] woord kijkt.” Dus we proberen die passage te vinden, lukte helaas niet (achteraf bleek dat Jehova’s dit argument vaker gebruiken, want mijn collega bij Russells Theepot wist dat dit om Jesaja 40:22 ging, niet Job 40:22). Hij: “Volgens een andere hangt de aarde in het luchtledige, en later werd dat door wetenschappers bewezen.” Ik: “Ja, maar er is ook een passage dat de aarde op pilaren steunt, dus welke van de twee is het nou?” Kwamen we ook niet uit. Dus ik vraag hem: “Hoeveel is pi?” Zegt-ie: “Nou, ik kom niet verder dan 3,14.” Ik: “Dan ben je al beter dan de Bijbel.” Hij lacht ongemakkelijk: “Nou, dat zou ik niet willen zeggen, maar hoezo?” Ik: “Nou, volgens de Bijbel is pi 3. Staat ergens in 1 Koningen ofzo *pak Wikipedia erbij en dan Biblija.net* ja: 1 Koningen 7:2-3.” We zoeken het op en hij erkent weer dat het er staat. Ik: “Kijk, ik ben zelf ook slecht in wiskunde, maar inmiddels weten we echt wel beter dan 3, jij ook. Computers kunnen pi tegenwoordig tot elk gewenst aantal cijfers achter de komma berekenen. De Bijbel is hier niet erg nauwkeurig.” Ik begon al een beetje mijn geduld te verliezen, maar probeerde beleefd te blijven en niet hen maar de Bijbel voorzichtig een beetje belachelijk te maken.

Fundamentalistische logica leidt tot absurditeiten.
Fundamentalistische logica leidt tot absurditeiten.

Hij doet een uiterste poging: “Ja maar laten we eens Genesis 1 dan eens lezen: “In het begin schiep God hemel en aarde…” Ik slaakte een zucht en zei iets te onbeleefd: “Ja ja ja… dat ken ik wel. Wat wil je zeggen?” “Nou, Hij zei ‘er zij licht, en er was licht’. Dat is er toch? Waar komt dat dan vandaan volgens jou?” Ik: “Van de Zon, en daarom klopt dat vers niet. Kijk maar naar vers 16,” en ik lees het voor. “Daar zijn drie dingen mis mee: het licht wordt eerder geschapen dan de lichtbron, namelijk de Zon; de Maan is geen licht, maar reflecteert het zonlicht; de sterren worden apart genoemd, maar de Zon is ook een ster, dat slaat nergens op. Dit is totaal niet wetenschappelijk.” Het was te zien dat ze ermee worstelden.
“Ja maar, God heeft de Israëlieten dat op een manier verteld die begrijpelijk was voor die tijd; mensen wisten toen veel minder. Daarom is het zo opgeschreven.” Ik werd ongeduldig en zei: “Maar men wist toen toch ook al dat je voor licht een lichtbron nodig hebt?! Als ze toen wisten dat de Maan niet echt een licht was, waarom staat dat er dan wel? De oude Israëlieten wisten toch dat licht kan reflecteren? Ze hadden toen toch ook al spiegels? Aan de hand daarvan kun je het toch ook uitleggen?” “Ja maar er waren mensen bij die het allemaal hebben gezien en opgeschreven en daarom weten we hoe de schepping gebeurde en dat het klopt.” Ik zeg: “Nee, want de mens werd pas als laatste geschapen. Hoe kun je het dan weten?” En eigenlijk te flauw gaf ik zelf al het antwoord: “O ja, dat heeft God natuurlijk geopenbáárd!” En ze beaamden dat zij dat inderdaad geloofden, daarmee hun vorige argument overbodig makend.

Toen hield ik wat uiteindelijk mijn slotbetoog werd: “Kijk, dit is allemaal echt geen wetenschap, we weten dat het niet klopt. Als de Bijbel een keertje wel klopt, is dat een gunstig toeval. Maar de Israëlieten wisten echt niet beter, zij schreven op wat zij dachten maar onderzochten het niet. Het is achterhaald. Als God echt alwetend is, dan is dit niet zijn woord. Ofwel is hij niet alwetend, ofwel communiceerde hij verkeerd naar de Bijbelschrijvers, ofwel slaagden die er niet in om het correct op te schrijven. Welke van de drie denken jullie dat het is?” Ook daar hadden ze geen echt antwoord op.
Ze vroegen of ik het leuk zou vinden als ze nog een andere keer terug zouden komen, “als ik mijn kennis wat meer paraat heb” zei hij, en ik antwoordde hartelijk van wel. Ik herhaalde dat het mij niet te doen was om hen persoonlijk aan te vallen maar wel hun opvattingen in vraag te stellen, en daar hadden ze geen problemen mee. Zij vonden ook dat je je niet meteen beledigd moet voelen als iemand je geloof in twijfel trekt, en dat was ik natuurlijk grondig met ze eens. De jonge vrouw zou me nog wel whatsappen en ze lieten me dat boekje en drie folders houden. Toen heb ik ze zelf allebei een visitekaartje van Kritisch Denken/Russells Theepot meegegeven, en uitgelegd dat het een skeptische podcast is die vaak over religie en wetenschap gaat en vooral over hoe je kunt weten wat waar en onwaar is. “Ik neem aan dat jullie dat ook belangrijk vinden om te weten,” zei ik terwijl ik ze het huis uitliet. “Ja, zeker,” antwoordde ze. “Nou, dan is die podcast vast wel iets voor jullie!” We namen vriendelijk afscheid en beloofden nog een keer af te spreken.