Kloptdatwel?

Factchecking

Opereren met behulp van acupunctuur getest door Galileo

by 13 Comments

‘Werkt prima die acupunctuur!’ zegt de presentator op ironische toon. De camera laat zijn gezicht zien met daarop een grimas die zo te zien veroorzaakt wordt door pijn. In het volgende shot is de reden te zien: een arts is bezig een moedervlek weg te snijden tussen een woud van acupunctuurnaalden.

galileo-acupunctuur2-300x300Sinds kort wordt iedere dag om 19:30 op RTL5 het programma Galileo uitgezonden. In dit populair wetenschappelijk programma worden antwoorden gezocht op vragen als: Hoe overleef ik een helikoptercrash? Kun je verliefdheid opwekken? Hoe kan ik een lijk laten verdwijnen? En hoe sla je eigenlijk iemand met één tik knock-out? Deze vragen worden beantwoord door middel van proeven en experimenten in items van ongeveer 10 minuten.

Een van de vragen in de aflevering van 7 maart was: Kun je opereren zonder verdoving? De presentatoren testten dit door een tatoeage te laten zetten én een moedervlek te laten verwijderen met behulp van verdoving door acupunctuur. Om het verschil te voelen deden ze het eerst zonder en daarna met acupunctuurnaalden.

De aflevering begint helaas met een aantal dubieuze/foutieve beweringen zoals:

  • Acupunctuur wordt al 3000 jaar gebruikt – acupunctuur van voor de 20ste eeuw had meer te maken met aderlaten, doorprikken van abcessen, dichtschroeien van wonden of het maken van blaren. Het instrumentarium daarvoor leek ook nog helemaal niet op de nu gebruikte flinterdunne naaldjes. Meridianen zijn ook een redelijk recent bedenksel. Zie acupunctuur was en is astrologie.
  • Het wordt in China gebruikt voor open hartoperaties  – Acupunctuur is wel gebruikt bij hartoperaties in China, maar als je goed kijkt naar de verslagen werd er naast acupunctuur ook (lokale) verdoving gebruikt en ging het meestal om kleinere ingrepen. Zie Chinese Acupuncture For Heart Surgery Anesthesia.
  • Het wordt al duizenden jaren gebruikt dus het kan geen placebo effect zijn – Acupunctuur in deze vorm is vrij jong, en op grond van het beschikbare onderzoek moet het placebo-effect van deze theatrale naaldenprikkerij indrukwekkend genoemd worden.

Na de beeldfragmenten van het pijnlijke experiment voor de beide presentatoren is de conclusie: acupunctuur werkt niet als verdoving bij dit soort ingrepen. Hoewel een dergelijk experiment natuurlijk veel te klein is om dit wetenschappelijk vast te stellen, is dit voor de mensen die zich een beetje verdiept hebben in acupunctuur natuurlijk geen verrassing. Vrijwel het hele effect van acupunctuur wordt door het placebo-effect verklaart en daar waren deze presentatoren blijkbaar niet gevoelig voor.

‘Ik had wel gehoopt dat het bij jou beter zou werken’ reageert de acupuncturist Dolf Chin See Chong om vervolgens af te sluiten met ‘Ik heb het wel vaker gedaan en dan lukt het wel. Maar iedere persoon is anders’.

Gelukkig is de gebruikelijke manier van verdoven bij dit soort ingrepen minder kieskeurig en dus een betere optie.

Lees meer over de geschiedenis, werkzaamheid en gevaren van acupunctuur op de sites van:

Hieronder is de aflevering terug te kijken:

https://www.youtube.com/watch?v=6_ljpiRaxeU

Over de IARC classificatie van glyfosaat als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’

by 11 Comments

Woensdagavond trakteerde tv-programma Zembla de kijker weer eens op een onvervalst stukje bangmaakvermaak. De schurk van dienst: glyfosaat, beter bekend onder de naam RoundUp – u weet wel, het ‘waarschijnlijk kankerverwekkende’ goedje van Monsanto. En dan kwam er vandaag ook nog eens het huiveringwekkende nieuws dat het spul in Duitse biertjes is aangetroffen! Aaargh, we gaan allemaal dood! Alweer.

Natuurlijk, dat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ klinkt heel eng, maar dat slaat alleen maar op de classificatie 2A van de IARC. In dat specifieke verdomhoekje zit sinds kort ook rood vlees. En als je beroep kapper is, hoor je er ook in. Er zijn natuurlijk betere categorieën, zoals 2B (‘mogelijk kankerverwekkend’), waarin koffie, ingemaakte groente en telefoonstraling zitten. Maar ook de slechtere categorie 1 (‘kankerverwekkend’), waarin bijvoorbeeld alcohol zit. Hé wacht … alcohol? Dat zit toch ook in bier …

Nou ja, het is wel duidelijk dat die indeling in categorieën van de IARC niet alles zegt. Iets met verschil tussen risk en hazard. Bij glyfosaat is het zelfs maar de vraag of de indeling wel klopt. De Europese instanties volgen het negatieve oordeel van het wetenschappelijke onderzoeksbureau voor risicoanalyses van Duitsland, BfR.
In onderstaande video bekijkt Myles Power samen met zijn ‘League of Nerds’-collega James gedetailleerd naar de wetenschappelijke onderbouwing voor de indeling in categorie 2A door het IARC. Hun kritiek is ook niet mals.

PS aan het begin zitten een paar verwijzingen naar een eerdere versie van deze video, waarin de heren nogal vaak het woord ‘glyphosate’ verhaspelden tot iets als ‘glyphosphate’. Daarop kwam blijkbaar zoveel kritiek dat ze ‘m maar overgemaakt hebben.

Links:

Levert kankeronderzoek iets op?

by 29 Comments

Tijdens het Skepsis congres merkte een van de sprekers op dat kankeronderzoek de afgelopen decennia vooral veel had gekost, maar geen resultaten had opgeleverd. Ik [Maarten Koller] kon dat moeilijk geloven. Maar aan geloof hecht ik weinig waarde, dus ik ging op zoek naar een deskundige die mij feiten kon vertellen en kwam terecht bij Lucas Stalpers, hoogleraar translationele radiotherapie in het AMC bij de Universiteit van Amsterdam:

Foto: Dirk Gillissen
Hoogleraar Lucas Stalpers – Foto: Dirk Gillissen

Levert kankeronderzoek iets op?
Kort antwoord: Ja, maar minder dan had gekund.

Lang antwoord: Het is maar een beetje hoe je het wilt zien.

Eerst de argumenten van de zwaarmoedigen: Nee, we rennen achter de feiten aan
In 1971 werd door Richard Nixon de National Cancer Act ondertekend. Daardoor kwam heel veel geld ter beschikking voor kankeronderzoek. Het doel van Nixon’s War on Cancer was ‘to eradicate cancer as a major cause of death’.

Helaas, die doelstelling is in de verste verte niet gehaald: er gaan in de VS en in Nederland meer mensen dood aan kanker dan ooit tevoren.[IKNL, 2015; Meulepas, 2011]

Tussen 1990, 2015 en 2020 toont het aantal nieuwe gevallen van kanker een toename van 55.000 (1990), 110.000 (2015) en 123.000 (2020). [Meulepas, 2011] De sterfte aan kanker neemt toe van 32.000 (1990) naar 43.500 (2015) en 50.000 (2020). [IKNL, 2015; Meulepas, 2011].

Oorzaken van het falen van de strijd tegen kanker:
Vergrijzing van de bevolking is de belangrijkste oorzaak van het falen van de War on Cancer. Kanker is vooral een ziekte van de oudere mens. Steeds meer mensen worden ouder, dus steeds meer mensen gaan dood aan kanker. Tegen de ouderdom is geen kruid gewassen: een mens moet uiteindelijk ergens aan doodgaan.

Een tweede oorzaak van het falen van de strijd tegen kanker is, vooral in Nederland, het falen van de tabaksbestrijding. Van de 43.000 kankerdoden hangen er 20.000 samen met roken. Na een aanvankelijke daling van het aantal (mannelijke) rokers en een daling van de longkankersterfte (onder mannen) is het aantal rokers weer aan het stijgen en wordt er meer per roker gerookt. De overheid doet daar nagenoeg niets aan.

Dan de argumenten van de optimisten:
Ja, kankeronderzoek heeft wel degelijk wat opgeleverd. De vooruitzichten van een individuele patiënt met kanker zijn de afgelopen decennia sterk verbeterd. Tussen 1989 en 2011 is de 5-jaarsoverleving van kanker verbeterd, voor mannen met 13% van 41% naar 54%. Voor vrouwen met 6% van 57% naar 63%.[Meulepas, 2011]

Waaraan is die verbetering te danken?
Karim-Kos (2012) uit de groep van Jan Willem Coebergh en Bart Kiemeney zette de kankertrends in Nederland tussen 1990 en 2008 op een rijtje.[Karim-Kos, 2012]  Voor de 23 meest voorkomende kankers beschreef zij de trend in het aantal nieuwe kankergevallen (de incidentie), de 5-jaars overlevingskans en de sterfte aan kanker (de mortaliteit). Zij vond opnieuw dat incidentie en sterfte toenemen. Maar voor wie kanker heeft, zijn de overlevingskansen van kanker verbeterd. Dat geldt voor 12 van 19 type kankers bij mannen en voor 12 van de 21 kankers bij vrouwen. Karim-Kos gaat niet in op de verklaringen voor de betere overlevingskansen. Ik wel: de verbetering van de 5-jaarsoverleving is vooral te danken aan medisch-technologische verbeteringen: vroegere herkenning (borst, baarmoederhals, uterus, prostaat), verbeterde chirurgische techniek (colon, rectum, slokdarm), betere radiotherapie-technieken (long), en combinatiebehandeling van chirurgie met bestraling en/of chemotherapie (borst, long, hoofd-hals tumoren, slokdarm, baarmoederhals). Een beter inzicht in het ontstaan van kanker of een beter begrip van de biologie van kanker heeft nauwelijks bijgedragen aan die verbeteringen. (Was dat wel zo, dan zou er niet zoveel gerookt worden.)

Deze verbeteringen in de overleving van kanker zijn vooral behaald in de behandeling van kankers in een vroeg stadium. Behandeling met alleen geneesmiddelen heeft wèl verbetering gegeven van de overleving van bloedkankers (lymfomen, leukemie), maar niet of nauwelijks voor patiënten met veel vaker voorkomende solide tumoren. Dat is merkwaardig, want de grootste investeringen zowel in kankeronderzoek als in kankerbehandeling gaan naar combinaties van nieuwe geneesmiddelen zònder gebruik te maken van technologie: zonder chirurgie en zonder radiotherapie. Het idee van deze eenzijdige onderzoekers is dat we van kanker een chronische ziekte kunnen maken. De onderzoekers naar nieuwe gerichte geneesmiddelen vergelijken hun medicijnen graag met gerichte ‘Magic Bullets’. Wie zijn of haar medicijn wil vergelijken met een ‘Magic Bullet’ zal zich eerst maar eens moeten realiseren dat ‘bullets’ niet zijn gemaakt van organische materialen maar van metaal, net als het lancet, het röntgenapparaat en radioactieve bronnen.

Kankerbehandeling is een oorlog op vele fronten: alleen met de infanterie zullen we de strijd niet winnen. Bovendien, vaak kunnen we de strijd niet winnen. Het zou dan beter zijn om te onderzoeken hoe we het resterende leven zo goed mogelijk kunnen maken. Tot slot een open deur: als we echt vooruitgang willen maken zullen we iets tegen tabaksverslaving moeten doen. Van de 43.000 kankerdoden worden er 20.000 veroorzaakt door roken. Je hebt geen wetenschappelijk onderzoek om te weten wat je daartegen moet doen. Waarom doen we dat dan niet?

Kortom: Ja, kankeronderzoek heeft veel opgeleverd voor de individuele patiënt met kanker. Maar ja, kankeronderzoek zou meer kunnen opleveren als meer wordt ingezet op samenwerking van medische disciplines, en meer op verbetering van reeds bewezen technieken en maatregelen.

Chiropractor kletst uit zijn text neck

by 29 Comments

Text neckAlarmerende berichten in de Daily Mail: kinderen die teveel op hun smartphone kijken, lopen het risico dat ze een bochel krijgen. Dat beweert althans ene Dr. James Carter, die wordt omschreven als een ‘leading Australian chiropractor’.

In Nederland werd het bericht over de ‘text neck’ overgenomen door het AD, nu.nl, de Telegraaf en RTL. Erg veel tegengeluid was er niet te horen; alleen RTL citeerde de persvoorlichter van het UMCG, die stelde dat het UMCG nog geen toename van het aantal kinderen met nekklachten door smartphones zag. Een stijve nek krijgen van teveel naar beneden kijken naar je smartphone, oké, maar een bochel? Eindigen deze kinderen echt als Quasimodo, de klokkenluider van de Notre-Dame? Kloptdatwel vroeg aan neurochirurg Dick Zeilstra, tevens al jarenlang bestuurslid van Stichting Skepsis, wat hij van de beweringen van deze James Carter vindt.

Teveel smartphonegebruik zou volgens chiropractor James Carter kunnen leiden tot een standsverandering van de ruggengraat van wel 4 centimeter! Kun je echt een ‘text neck’ krijgen van teveel naar je smartphone kijken?

“De ruggengraat loopt vanaf het achterhoofdsgat tot het staartbeen. Bij een toegenomen verkromming van de lendenwervelkolom treedt compensatie hogerop op omdat de mens rechtuit wil blijven kijken. Standsveranderingen kunnen optreden op basis van genetische factoren (bijvoorbeeld adolescenten scoliose), fracturen, tumoren of spierziektes. Het is niet goed voorstelbaar dat ernstige standsveranderingen optreden ten gevolge van het naar een smartphone kijken. Hoe zit het dan bij typistes, boekhouders en dergelijke die ook veel voorover gebogen werk doen?”

16yagirl17yaboyHet artikel in de Daily Mail is vergezeld van röntgenfoto’s (allemaal met copyright van Dr. James Carter!). Die zouden schokkend zijn volgens de krant. We zien bijvoorbeeld de ruggengraat van een zestienjarig meisje (uiterst links) en die van een zeventienjarige jongen (links). Wat is jouw interpretatie van de foto’s?

“De ene foto toont een versterkte lendenkromming (lumbale lordose) en daardoor een versterkte kromming van de borstwervelkolom (kyfose) als compensatie. De andere foto juist een afgenomen kromming (flat back) met een stand in de halswervelkolom die je juist niet bij voorover kijken zou verwachten. Het zijn twee voorbeelden van een stand die afwijkt van het gemiddelde maar dit zegt niets over de oorzaak. Volgens mij is het meeste gewoon genetisch bepaald.”

De ‘schokkendste’ foto zou die van de ruggengraat van een zevenjarige patiënt met symptomen van een ‘text neck’ zijn.

7yaboy right

7yaboy left
Zevenjarige vóór (links) en ná (rechts) behandeling.

“Zonder context is het moeilijk om veel over die foto’s te zeggen. Je moet iets weten of ze bijvoorbeeld in staan of liggen zijn genomen, met buigen en/of strekken en dergelijke. Die zevenjarige heeft op de foto’s een minimale verplaatsing van de tweede ten opzichte van de derde nekwervel die op deze leeftijd fysiologisch is. Het is ook niet voor te stellen dat de “verschuiving” op de foto van buiten definitief te verhelpen zou zijn. Als je de foto opnieuw zou maken met kin op de borst zie je waarschijnlijk weer het linker beeld.”

 Een ‘text neck’ zou het vrijkomen van gelukshormonen als endorfine en serotonine belemmeren, met als gevolg psychische klachten zoals depressie. Wat is daarvan waar?

“Nooit van gehoord. Overigens is ‘text neck’ geen begrip binnen de reguliere geneeskunde.”

James Carter beweert ook dat je, door met je kin op je borst naar je smartphone te kijken, je ruggengraat en hersenstam oprekt, wat weer gevolgen zou hebben voor ademhaling, hartslag en bloeddruk. Klopt dat wel?

“Bij buigen en strekken is er altijd wat beïnvloeding van de structuren binnen de wervelkolom, dus zowel hersenstam (misschien enigszins) als ruggenmerg als zenuwen helemaal onderin. Die kunnen dat goed hebben. Met het ouder worden, als wellicht de gevoeligheid wat toeneemt, neemt de beweeglijkheid af. De bewering lijkt me onzin.”

Welke gezondheidsrisico’s van smartphonegebruik – naast op z’n tijd een stijve nek – zijn wel aannemelijk?

“Risico’s zijn eerder sociale isolatie, misschien bijziendheid, verder kan ik me er niet zo veel bij voorstellen.”

De smartphone, een levensgevaarlijk instrument? (foto: GalaxyOptimus, CC BY-SA 3.0-licentie via Wikimedia Commons)
De smartphone, een levensgevaarlijk instrument? (foto: GalaxyOptimus, CC BY-SA 3.0-licentie via Wikimedia Commons)

Kortom, de berichten over het risico op een ‘text neck’ zijn overdreven alarmistisch. Natuurlijk kan het zeker geen kwaad je smartphone met mate te gebruiken, maar een bochel hoeft echt niemand te vrezen. Overigens is het nieuws over de ‘text neck’ eigenlijk helemaal niet zo nieuw. In maart van 2014 waarschuwden de Britse chiropractoren van de United Chiropractic Association al voor het langdurig gebruik van mobiele apparaten. De slechte lichaamshouding die we dan aannemen, zou net zo’n gezondheidsrisico als obesitas zijn en de levensverwachting navenant negatief beïnvloeden. Deze alarmerende berichtgeving leidde toen tot scherpe commentaren van Harriet Hall en Mark Crislip van het Science-Based Medicine blog, die de beweringen hard onderuit haalden.
Over anderhalf jaar zal er vermoedelijk wel weer een ‘leading chiropractor’ opstaan om te waarschuwen tegen de vermeende gevaren van de apparatuur van het digitale tijdperk. Er zijn miljoenen, zelfs miljarden smartphones in gebruik overal ter wereld, en daarmee is natuurlijk sprake van een interessante markt voor gezondheidsgoeroes.

Aapjes dood na vaccinatie!

by 30 Comments

Maar natuurlijk niet dóór vaccinatie. Wat was er gebeurd? Meer dan dertig resusaapjes werden gedood en belandden op de ontleedtafel, omdat onderzoekers hun hersenen wilden bestuderen. Zouden er verschillen tussen gevaccineerde en niet-gevaccineerde aapjes gevonden kunnen worden, verschillen die wijzen op de ontwikkeling van autisme in de gevaccineerde groep? Dat bleek niet het geval te zijn. Geen bewijs derhalve dat vaccins autisme veroorzaken. Maar dat wisten we toch al?

De resusaap (Macaca mulatta), veel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. (foto: Einar Fredriksen, CC BY-SA 2.0-licentie via Wikimedia Commons)
De resusaap (Macaca mulatta), veel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. (foto: Einar Fredriksen, CC BY-SA 2.0-licentie via Wikimedia Commons)

Het onderzoek van Gadad e.a. verscheen onder de titel Administration of thimerosal-containing vaccines to infant rhesus macaques does not result in autism-like behavior or neuropathology in PNAS, het gezaghebbende officiële tijdschrift van de Amerikaanse National Academy of Sciences. Thimerosal slaat op het middel dat in Europa beter bekend is als thiomersal. Het is een stof die als converseermiddel aan bepaalde vaccins werd toegevoegd. Omdat het middel kwik bevat – of correcter: omdat het in het lichaam uiteenvalt in onder meer ethylkwik – zou het volgens tegenstanders misschien wel autisme veroorzaken, een stelling waar nooit enig deugdelijk bewijs voor geleverd werd. Ethylkwik wordt, in tegenstelling tot methylkwik (waarmee het natuurlijk vaak verward wordt), ook snel weer uitgescheiden door het lichaam: het is zogezegd niet bioaccumulatief. Thiomersal is sinds eind jaren 90 uit voorzorg uit veel vaccins verwijderd. Het wordt tegenwoordig nog maar spaarzaam gebruikt. Zo spaarzaam dat de onderzoekers in deze studie het middel weer moesten toevoegen aan veel vaccins om hun onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden.

Ook het onderzoek naar de resusaapjes leverde dus – wederom – geen bewijs op voor de stelling dat het kleine beetje kwik in sommige vaccins tot autisme leidt. Daarvoor kun je volstaan met het lezen van alleen de titel van het onderzoek. In het eerste tekstblok, waarin het belang van het onderzoek wordt uitgelegd, staat dan ook nog dat “[t]his study does not support the hypothesis that the MMR vaccine play[s] a role in the etiology of autism”. Het MMR-vaccin – BMR in het Nederlands: bof, mazelen, rode hond – bevat geen thiomersal en die stof heeft er ook nooit ingezeten. Ook voor de connectie BMR-vaccin/autisme werd dus geen bewijs gevonden. Wederom: alweer niet.

Laten we dan toch maar even kijken wat er precies onderzocht is. Bij het onderzoek waren 79 resusapen betrokken. Ze werden in maar liefst zes groepen verdeeld, waarbij iedere groep uit 12-16 aapjes bestond. De controlegroep kreeg alleen zoutoplossingen ingespoten, de andere vijf groepen werden volgens verschillende regiems gevaccineerd. Onderstaande tabel uit het onderzoek maakt dit in kort bestek duidelijk:

Vaccinatieschema's voor de verschillende groepen resusaapjes.
Vaccinatieschema’s voor de verschillende groepen resusaapjes.

Tussen de leeftijd van ongeveer 12 tot 18 maanden werd het gedrag van de aapjes bestudeerd. Dat leverde een hoop data op, maar eigenlijk geen significante verschillen tussen de groepen: “Analysis of social behavior in juvenile animals indicated that there were no significant differences in negative behaviors between animals in the control and experimental groups”, aldus de openingszinnen van het artikel.

Op naar de snijtafel dan, waar de (meeste van de) aapjes uit de controlegroep, de groep 1990s Primate en de groep 2008 op kwamen te liggen. Waarom alleen deze groepen? De onderzoekers leggen het uit:

“The neuroanatomical analyses were first performed in brains from the 1990s Primate and 2008 groups, as animals in these groups received the highest amount of EtHg [ethylkwik] exposure (1990s Primate) or the most extensive vaccine exposure (2008). Because no neuronal differences were found in either of these vaccine groups compared with the control group, no additional vaccine groups were fully studied.”

Er werd gekeken naar delen van de hersenen waar in eerdere onderzoeken bij autistische mensen afwijkingen gevonden waren, te weten cerebellum, hippocampus en amygdala. Er werd niets gevonden. Wie een blik werpt op de grafieken en staafdiagrammen van het onderzoek ziet een deprimerende eentonigheid: nagenoeg gelijk opgaande lijntjes en nagenoeg even grote staafjes. De skeptische blogger Orac (de oncologisch chirurg David Gorski) concludeert dan ook niet ten onrechte:

“36 monkeys paid for this information with their lives (16 control + 12-1990s schedule, and 8-2008 schedule) and brains. Basically, this study’s results are inconsistent with the three main “hypotheses”—after all the disconfirming data calling them “hypotheses” really is doing them too much honor—that thimerosal-containing vaccines, MMR vaccines, or and “too many [vaccines] too soon” cause autism. Each hypothesis is represented by an experimental group. Sadly, 36 monkeys paid for these answers with their lives (16 control + 12-1990s schedule, and 8-2008 schedule) and brains, while the rest received at least unnecessary injections and other interventions.”

Orac heeft dan ook scherpe kritiek op het ethische gehalte van de studie. Waarom zou je nog zo’n apenstudie opzetten en goedkeuren, terwijl op basis van de data van inmiddels miljoenen mensenkinderen vaststaat dat vaccins geen autisme veroorzaken, of ze nu wel of niet thiomersal bevatten, of het nu om het BMR-vaccin gaat of om andere vaccins? Uit een tweede artikel van Gorski blijkt dan ook nog eens dat diverse anti-vaccinatiegroepen, zoals SafeMinds, financiële bijdragen aan het onderzoek hebben geleverd. Die zijn dan ook niet blij met de uitkomsten. Ze verkochten al onzin, en nu hebben ze ook nog eens betaald om de wetenschappelijke onhoudbaarheid van hun stellingen bevestigd te krijgen.

Dat is een schrale troost. Resusapen kunnen wel 25 jaar oud worden, dus dat hun leven zonder echte noodzaak na 18 maanden al werd beëindigd mag je bijzonder zuur noemen.

Titelafbeelding: Aiwok via Wikimedia Commons