Kloptdatwel?

Gezondheid

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief ‘goed’ doel in malaria geplaagd Afrika

by 50 Comments

De Amma Resonance Healing Foundation claimt met quasi-homeopathische middelen ernstige ziekten als malaria effectief te kunnen behandelen. En medewerkers van de stichting passen deze middelen – waarvoor geen enkel bewijs van werkzaamheid is – doodleuk toe in ontwikkelingslanden. Hoe kan het toch dat zo’n organisatie in Nederland gewoon een ANBI-status kan behouden? En waarom zijn nogal wat homeopaten enthousiast over dit ‘goede’ doel?

Als skepticus leer je veel via interactie met anderen en de onderwerpen waar ze naar wijzen. Zo kan je zelf onderzoek verrichten en meer leren over wat er speelt in de wereld. Hieronder een verslag over één zo’n interactie die ik laatst had, als ook het onderzoek wat daarop volgde.

Aanleiding

Op 30 januari van dit jaar verscheen er op de Correspondent een artikel over de Bill & Melinda Gates Foundation over hun strijd tegen malaria. In de bijdrage-sectie sprak Gerda Hofste (een homeopaat die o.a. aan de onbewezen CEASE-therapie doet) over het goede werk in Afrika dat ze met de Amma Resonance Healing Foundation (ARHF) uitvoert. Ze typeert het werk van de ARHF als een wonder en meldt dat ze ook een malariapreventieprogramma hebben dat fabelachtig werkt. Alsof haar beroep en de woorden van “wonder” en “fabelachtig” nog niet genoeg aanleiding zouden geven voor het controleren van de bewijzen, meldt ze ook nog even dat je wel buiten de gebaande paden moet denken. Dit is iets wat volgens haar onmogelijk lijkt te zijn voor wetenschappers, artsen en “het grote geld”.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 1
Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Dit alles doet vermoeden dat het niet om een gewone medische behandeling gaat en inderdaad na het controleren van de site arhf.nl blijkt de behandeling van malaria (maar ook hiv/aids, ebola, tuberculose, diabetes, verkrachting, langdurig verdriet, hoge bloedruk, genocide en nog vele andere aandoeningen) alternatief te zijn. De behandeling is namelijk een Source Medicine-techniek waarbij gebruik wordt gemaakt van resonanties (in pil of geluid vorm) die gestoeld zijn op homeopathische principes.

In de handleiding van de ARHF is te lezen dat de pillen gemaakt worden bij drie grote homeopatische bedrijven en besteld kunnen worden bij o.a. helios.co.uk (voor 24 pond). Voordat je hiermee je patiënten kan behandelen moet je twee granules oplossen in een flesje water met 10 tot 20% ethanol of sterke drank. Het flesje moet vervolgens 5 keer hard tegen een houten oppervlak of boek geslagen worden. Volgens voorschrift krijgen patiënten per keer dan oraal 5 druppels toegediend, die ze 5 seconden in hun mond moeten houden alvorens ze door te slikken. Naar inschatting van de ernst van de aandoening door de homeopaat of vrijwilliger wordt dit elke 10 min of met langere tussenposen tot eens per week herhaalt. Een tweede methode is om te luisteren naar de speciale muziek. Voor de behandeling van malaria heet deze Source Medicine geneeswijze PC240m of SR240m, welke dezelfde zijn alleen een andere naam dragen in de literatuur.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 2De schrijvers van de handleiding zijn de homeopaten Harry van der Zee en Peter Chappell, beiden bestuurslid en medewerker van de ARHF.  Daarnaast schrijven ze boeken over deze nieuwe ontwikkeling in de homeopathie en toepassing van homeopathie bij ziekten o.a. in Afrika. Deze boeken worden door Harry’s eigen uitgeverij gepubliceerd. Beide heren en de ARHF zijn al vaker in het nieuws gekomen. De ARHF werd zelfs genoemd door Voices of Young Scientists in een open brief aan de WHO om een standpunt in te nemen over homeopathische behandelingen van hiv/aids, malaria, tuberculose, diarree en griep. En de WHO heeft ook een standpunt ingenomen, namelijk dat homeopathie geen behandeling is voor serieuze ziektes als hiv/aids, malaria en tuberculose (dus ook niet in ontwikkelingslanden).

Dat was in 2009. Bijna tien jaar later gaat de ARHF nog steeds vrolijk verder ondanks een terechtwijzing door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) . Meer kon de IGZ niet doen want de ARHF, hoewel gevestigd in Nederland, opereert niet in Nederland maar in Tanzania, Malawi, Kenia, Congo en Nigeria. Ook medehomeopaten kunnen niet of willen niets tegen de ARHF beginnen, want de resonantiemiddelen van Source Medicine worden niet als zijnde homeopathisch erkend, met name door de homeopaten vereniging VHAN.

Evaluatie bewijzen voor SR240m tegen malaria

Voor nieuwe behandelingen hebben we bewijzen nodig van veiligheid en effectiviteit. Omdat de maker van Source Medicine een homeopaat is en hij en zijn collega’s bij de ARHF Source Medicine als homeopathie zien, is de homeopathie dus het eerste punt om te onderzoeken (ondanks dat het niet erkend wordt door de VHAN). Is er dus iets bekend over de veiligheid en effectiviteit van homeopathie voor malariabehandeling en -preventie? Nu weten de meeste lezers van Kloptdatwel wel dat homeopathie hooguit een placebo-effect heeft en geen echte werking bezit, voornamelijk door het ontbreken van de werkzame stof in de verdunningen. Ook het onafhankelijke Cochrane heeft bij zijn reviews geen onderscheid kunnen vinden tussen homeopathie en placebo.
Nergens zijn er overtuigende studies bekend over de behandeling van malaria met homeopathie. Het veel gebruikte argument dat er niets in de homeopatische middelen zit en daarom niet schadelijk kan zijn, is in ieder geval niet getoetst in de behandeling en preventie van malaria. Daarnaast, als er niks in de middelen zit, hebben we ook geen basis dat homeopathie zou kunnen werken als behandeling en preventie van malaria. En bedenk ook dat er actief afgeraden wordt, door o.a. de WHO, om homeopathie te gebruiken bij malaria. Als ook dat er aanwijzingen zijn dat homeopatische preventie tegen malaria niet werkt.

We hebben dus te maken met een nieuwe ontwikkeling in homeopathie waarvan er nog geen overtuigende bewijzen zijn dat het werkt of veilig is, zelfs geen voorstudies in de vorm van in vitro  en/of dierexperimenten, of verwachtingen op basis van effecten van homeopathie op malaria. Sterker nog omdat Source Medicine op basis van homeopathie is, zou het juist afgeraden moeten worden bij behandeling en preventie van malaria. Toch wordt de Source Medicine behandelwijze sinds zijn fabricatie in 2002 gebruikt als behandeling van mensen met malaria.

Dus waarom denkt de ARHF dat ze Source Medicine PC240m toch kunnen gebruiken? Hebben zij wel informatie over de veiligheid en effectiviteit? In hun Engelse handleiding over het gebruik van Source Medicine meldt de ARHF dat er geen duidelijk mechanisme is voor bijwerkingen en omdat de behandelaren zelf maar ook andere waarnemers geen bijwerkingen gezien hebben is het product volgens hun veilig. Hierbij vergeten ze volgens mij al dat het middel tussen de 10-20% alcohol bevat, en ethanol de opname van foliumzuur verstoort. Alleen de geluidsopname variant van PC240m lijkt mij dan ook onder dit argument vallen.
Dat er ook geen duidelijk mechanisme lijkt te zijn voor de effectiviteit houdt ze niet tegen om te experimenteren op mensen in ontwikkelingslanden [pag 7 vd manual]. Een behandeling zonder goed bewijs en gestoeld op een techniek waarvan wordt afgeraden om malaria mee te behandelen en waarvoor geen sterke bewijzen zijn voor veiligheid of effectiviteit wordt dus gelijk getest bij mensen in ontwikkelingslanden. Ik vraag mij af of de proefpersonen hiervan op de hoogte waren. En die vraag blijft onbeantwoord, omdat over deze testen, op enkele filmpjes op de ARHF-website na, niets te vinden is. Dit kan dus hooguit als anekdotisch bewijs gezien worden.

Daarnaast wordt deze behandelwijze vanaf 2009 getest als preventiemiddel tegen malaria. Dit gebeurde niet op goed geïnformeerde en autonoom beslissende proefpersonen, maar schokkend genoeg op 600 Congoleze schoolkinderen. Laat dat even inzinken: een ongeteste malariaprofylaxe, gebaseerd op een methode waarvoor geen goed bewijs is voor werking als preventie voor malaria en zelfs wordt afgeraden, wordt voor het eerst getest op schoolgaande kinderen in een ontwikkelingsland. Dus niet voor iets onschuldigs als een verkoudheid, maar voor malaria: een ziekte waaraan honderden duizenden mensen jaarlijks sterven. Dit lijkt mij zwaar onethisch.
Het enige wat het nog erger zou maken is als de test niet goed opgezet was. Daardoor kun je immers geen goed oordeel vellen over de werkzaamheid van de preventie. Bijvoorbeeld doordat je het niet kunt onderscheiden van het placebo-effect, regressie naar het gemiddelde, cognitieve valkuilen of conventionele behandeling en malariaprofylaxen die in Afrika worden of werden toegepast (nieuwe gevallen van malaria zakken namelijk al een tijdje vanaf het jaar 2000). En precies dit hebben ze nagelaten. Geen controlegroep, geen blindering, niet gerandomiseerd. Elke betekenis die je aan de gemeten waarden toekent is onzinnig. Toch doet de ARHF alsof alle verbeteringen door hun resonantiemiddelen komen. Een voorbeeld hiervan is dit citaat: “De remedie die de ARHF gebruikt bij het behandelen en voorkomen van malaria heeft een werkingsgraad van 95%!” Een conclusie die je op basis van de geleverde gegevens niet hard kan maken. Dit lijkt mij op zijn minst misleiding. *Update* Zoals te zien is de pagina waar het citaat stond verwijderd. Hij is nog wel te vinden door het citaat in google te typen en het te zoeken. Het gaat om de link van Maatschapwij.nu. Een ander voorbeeld is het volgende citaat:”Malaria prevention with PC240m was first tested out in DR Congo in 2009. At the Land of Hope School in Kiliba (South Kivu) 600 children were given regular doses of PC Malaria as prophylaxis. Within a few months the school reported there were no more cases of malaria at the school at all.”

Dit wangedrag blijft de ARHF vertonen. Al hun beschrijvingen missen informatie over de proefopzet, missen eventuele malariamaatregelen die zijdelings lopen, missen goed gedocumenteerde bloedwaarden of ziektestatistieken (zowel voor als na de behandeling), ook is er geen peer review of publicaties in wetenschappelijke tijdschriften. Misschien dat er wat in die boeken geschreven staat naast bepaalde casussen, maar dit is niet duidelijk te zien aan de inhoudsopgaven, omschrijvingen of reviews. Ook zijn de boeken die door een eigen uitgeverij zijn uitgegeven natuurlijk niet peer reviewed. Zo blijven de claims over veiligheid en effectiviteit inderdaad in het rijk der fabelen hangen. En niet alleen bij malaria, maar ook bij hiv/aids, tuberculose, diabetes en al die andere aandoeningen welke ze claimen te behandelen.

Terugkoppeling en reactie

Toen ik al het bovenstaande in een reactie aan Gerda Hofste meldde en schreef dat er dus meer bewijs nodig is om dit serieus te nemen, zei ze dat ik net was als die wetenschappers. Die bieden ook geen hulp, terwijl zíj zelf haar spaargeld in de ARHF stopt en er werkt als vrijwilliger. Ook wist ze al dat er geen wetenschappelijke bewijzen waren, maar dit is volgens haar het kip en het ei verhaal. Zonder geld geen (goed) wetenschappelijk onderzoek, zonder (goed) wetenschappelijk onderzoek ontbreekt geloofwaardigheid, en zonder geloofwaardigheid komt er geen geld. En ze weet dat “het grote geld” hun organisatie nooit zal gaan helpen. Wij hebben het leven gemaakt zodat het over geld gaat, meldt ze daar nog even bij. Zij denkt liever meer holistisch.

Maken goede intenties homeopaten competent? ARHF een alternatief 'goed' doel in malaria geplaagd Afrika 3
Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Het is mij niet duidelijk wat meer holistisch denken te maken heeft met goed bewijs en ethisch handelen. Je kan nou eenmaal niet iets laten werken door alleen holistisch te denken. Als je geen goed bewijs hebt, weet je niet of je helpt, of je schade toebrengt of dat het helemaal niets uitmaakt. Iets wat mij wel handig lijkt om te weten voordat je je spaargeld en vrije tijd in zo’n stichting steekt.

Wat het geld voor onderzoeken betreft, de ARHF ontvangt aan belasting aftrekbare donaties (je hoeft geen bewezen behandelingen te geven om de ANBI-status te verkrijgen) tussen de 15.000 en 37.500 euro per jaar. Sinds vorig jaar zijn daar de opbrengsten van de trainingen, resonantiemedicijnen en boekverkoop bijgekomen. Daarmee kan je toch best wat onderzoek opzetten, lijkt mij. Ook kan er gevraagd worden om hulp bij homeopatische verenigingen. En anders kan je het eens proberen bij de producenten van homeopathische middelen, die lijken toch ook een aardige markt te bezitten.

Daarnaast kan je het bedrijven niet kwalijk nemen om niet in dit middel te investeren gezien de verschillende ethische bezwaren tegen het investeren in middelen zonder bewijs van enige effectiviteit. Je hebt toch meer nodig dan iemands ideeën.

Vervolgens lijkt het mij evident dat je, voordat je serieuze ziektes als malaria gaat behandelen of preventie ervoor levert, een zekere mate van bewijs voor veiligheid en effectiviteit kunt laten zien. Zelfs voordat je op mensen gaat experimenteren lijkt dat mij geenszins onredelijk. Er zijn niet voor niets regels gesteld voor correct onderzoek. En bij homeopathie zijn er negatieve effecten bekend die aangeven dat informatie over veiligheid en effectiviteit nodig is. Naast dat de middelen zelf schadelijk kunnen zijn, ligt er waarschijnlijk meer schade in het geloof dat zulke behandelwijzen met zich mee brengt: namelijk dat ze even goed of beter werken dan conventionele malariamedicatie of -profylaxe, middelen waar wel goed bewijs voor verzameld is. Dat dit voorkomt, bespreekt Harry van der Zee zelf in een casus over een persoon met diabetes. Die persoon stopt zonder overleg met de insuline, want haar klachten zijn immers toch verdwenen.
Ook de donaties die de organisatie ontvangt, kunnen als de behandeling niet werkt of schadelijk is, natuurlijk beter aan iets wat wel werkt worden uitgegeven. Anders ontneem je de mensen die je zo nobel wilt helpen de beste zorg.

Maar stel nou, en nu wordt het erg hypothetisch, dat ondanks dat er geen plausibel werkingsmechanisme te bedenken is, en ondanks het ontbreken van enig overtuigend bewijs voor een effect van homeopathie op malaria, deze vorm van behandeling toch beter zou werken dan de conventionele malariabehandeling. Dan zou het toch jammer zijn dat je je niet volop inzet om dat beter te onderzoeken en zo bewijs te verzamelen waarmee je andere behandelaars kunt overtuigen. Op die manier zouden dan uiteindelijk immers veel meer mensen geholpen kunnen worden met een betere (en goedkopere) behandeling. Op alle fronten lijkt het dan ook ethischer om onderzoek uit te voeren dan om op dezelfde voet door te gaan. En misschien zelfs nog ethischer om het helemaal niet te onderzoeken gegeven de onwaarschijnlijkheid van Source Medicine.

Conclusie

Ik geloof best dat Gerda Hofste goede intenties heeft, maar dat maakt dit soort incompetent gedrag niet acceptabel. Als zij als homeopaat serieuze ziektes wil behandelen, dan heeft zij serieuze bewijzen nodig. Op zijn minst moet er bewezen worden dat de behandeling niet schadelijk is. Daar valt wat mij betreft ook onder dat de ARHF-behandeling niet leidt tot verminderd gebruik van adequatere behandelingen of profylaxe. Het feit dat ze dit naast zich neerlegt, geeft al aan dat ze hier niet toe in staat is en we zouden haar als therapeut op zijn minst op het gebied van malaria niet serieus moeten nemen, met uitbreidingsmogelijkheden naar autisme gezien haar CEASE-therapie en hiv/aids, diabetes, enzovoort als blijkt dat ze de Source Medicine daarvoor ook toepast in Afrika.
Ook vind ik het schandelijk en onvoorstelbaar dat dit gedrag anno 2018 gewoon door kan gaan. In het Verenigd Koninkrijk heeft de RCVS (een vereniging voor dierenartsen) vorig jaar het standpunt ingenomen dat homeopathie in de behandeling van dieren leidt tot zorgen over dierenwelzijn. Wordt het niet tijd om dit ook te doen voor mensen? Het is niet zo dat omdat er minder regels zijn aangaande behandeling en preventie van malaria en andere serieuze aandoeningen in ontwikkelingslanden, dat we homeopaten maar toe moeten staan wat aan te klooien.

NOS vergeet foto-onderschrift bij bericht over griepepidemie

by 23 Comments

NOS vergeet foto-onderschrift bij bericht over griepepidemie 4

Ai, dat is jammer, daar had natuurlijk onder moeten staan: “Vrouw op zoek naar middel tegen griep zet product terug in het schap na lezen van de bijsluiter vol vage, onbewezen claims.” Ze zet die Echinacea-meuk volkomen terecht terug, want dat doet immers helemaal niets tegen griep of verkoudheid. Maar door deze omissie denken sommige lezertjes misschien wel dat deze dame de producten van dr. A. Vogel doelbewust uitkiest als remedie tegen de griep. Dat kan toch niet de bedoeling zijn, NOS?

De mannengriep blijft aanstelleritis

by 16 Comments

Blinde geestdrift maak zich van journalisten meester als een wetenschapper weer eens een maatschappelijk verschijnsel biologisch heeft verklaard. Ook al zit het onderzoek zo vol gaten dat je er dwars doorheen kunt kijken.

De mannengriep blijft aanstelleritis 5Vreemd, heel vreemd. Op 25 juni 2016 schreef wetenschapsredacteur Maarten Keulemans nog in een trotse terugblik dat de Volkskrant met de nieuwe rubriek ‘Klopt dit wel’ in een jaar tijd al heel wat onzin had ontmaskerd — waaronder uiteraard ‘De mannengriep bestaat tóch’ — anderhalf jaar later, op 12 december 2017, pakt hij zelf uit met: ‘Man met ‘aanstelleritis’ is écht zieker dan een vrouw’. Naar die eerdere ‘factcheck‘ verwijst hij daarbij niet, laat staan naar zijn branie dat de wetenschapsredactie van de Volkskrant ‘ook het snelle hapslikwegnieuws controleert’ en ‘opvallend weinig’ mis schiet.

Misschien was hij geheel vergeten dat de ‘mannengriep’ al tientallen jaren in het snelle hapslikwegnieuws figureert, misschien vond hij dat het zo pal voor de feestdagen niet zo nauw luisterde, of misschien was er werkelijk baanbrekend onderzoek dat al het eerdere in de schaduw stelt en overtuigend aantoont dat mannen, overige omstandigheden gelijkblijvend, zieker zijn van hetzelfde virus dan vrouwen?

In ieder geval lijkt Keulemans het nieuwe onderzoek serieus genoeg te nemen om er een stevige driekolommer van te maken. Hij begint:

Dames: als de man weer eens kermend van ellende op de bank ligt met wat gewoon een koutje lijkt — het is geen aanstelleritis. Er zijn serieuze aanwijzingen dat mannen zich écht ellendiger voelen als ze worden getroffen door een verkoudheid of een griepje.
Is de man ziek, dan is hij zó zielig. Voor vrouwen is het zo herkenbaar dat de aanstelleritis van de man zelfs een naam heeft, de ‘mannengriep’. Maar inmiddels is er aardig wat wetenschap die de man gelijk geeft, noteert de Canadese huisartsgeneeskundige Kyle Sue in de jaarlijkse, luchtige kerstspecial van artsenblad The British Medical Journal (BMJ).

De mannengriep blijft aanstelleritis 6Het artikel staat kennelijk in een luchtige kerstspecial, maar moeten we het onderzoek dan ernstig nemen of niet? Je moet het maar net weten: het kerstnummer van de BMJ biedt ruimte aan auteurs die een origineel onderwerp lichtvoetig maar wel wetenschappelijk benaderen. Een greep uit het aanbod van dit jaar: het formaat van wijnglazen van 1700 tot 2017, de behandeling van het managementtaalsyndroom, een longitudinaal onderzoek naar de vraag of hoogmoed inderdaad voor de val komt, en het verband tussen volle maan en het aantal motorongelukken. Uit dit overvloedige en inderdaad niet ongeestige kerstbuffet koos Keulemans dus ‘The science of ‘man flu‘,’ door Kyle Sue. Het maakt het alleen maar vreemder.

Abominabel

Sue was op het onderwerp gekomen ‘omdat hij het beu was beschuldigd te worden van overdrijving’, waarschijnlijk toen hij weer eens kermend van ellende te bed lag. Hij besloot de wetenschappelijke literatuur door te vlooien om te zien of mannen werkelijk ernstiger symptomen ervaren en of dit een evolutionaire grond zou kunnen hebben.

Om maar meteen de kaarten op tafel te leggen: die zoektocht is abominabel uitgevoerd, zonder enige systematiek en zonder enige verantwoording. Het ziet ernaar uit dat hij inderdaad niet verder heeft gedacht dan ‘Kom, ik ga eens wat lezen en wat onderzoeken verzamelen’, en daarna de citaten die hem van pas kwamen op een rij heeft gezet. De BMJ stelt uitdrukkelijk dat voor het kerstnummer dezelfde hoge eisen worden gesteld aan methodologische strengheid, transparantie en leesbaarheid als in gewone afleveringen, met dezelfde competitieve selectie en peer-review. Van baanbrekend onderzoek dat al het eerdere in de schaduw stelt, is bij Sue in ieder geval geen sprake. Het is een boeketje onjuiste, verdraaide en halfbegrepen citaten en anekdotes — precies het hapslikwegnieuws waarop de Volkskrant zo alert zou zijn. Ook de goede BMJ slaapt wel eens.

Sue begint met omstandige verwijzingen naar onderzoek in dieren en reageerbuizen dat moet aantonen dat vrouwen over het algemeen een krachtiger afweersysteem hebben dan mannen en dat dit wordt veroorzaakt door geslachtshormonen — oestradiol versterkt de afweer, testosteron verzwakt het. Dat is volstrekt overbodig: er is geen enkele deskundige die dit, desnoods met een zuinig kanttekeningetje, zal bestrijden. Vrouwen zijn, zoals dat heet, ‘immuungeprivilegieerd’.

Keulemans vindt het echter wel de moeite van het vermelden waard en kiest als voorbeeld:

Zo blijkt uit laboratoriumonderzoek dat mannelijke cellen die zijn besmet met het griepvirus daarvan beter herstellen als je ze besprenkelt met vrouwelijke oestrogenen.

Vreemd genoeg is dit precies het onderzoek waarover factchecker Ronald Veldhuizen op 8 februari 2016 de ‘Klopt dit wel’ schreef die Keulemans luttele maanden later als lichtend voorbeeld voor de Volkskrant aanhaalde. Wat heeft factchecken voor zin als zelfs je eigen krant zich er niets van aantrekt?

De mannengriep blijft aanstelleritis 7
Griepvirus van 1918 (beeld: CDC)

Mannen en vrouwen

Ook onderzoek bij mensen wijst op verschillende respons bij mannen en vrouwen op influenza, vervolgt Sue: ‘Zelfs de Wereldgezondheidsorganisatie benadrukt dat het ‘geslacht in aanmerking zou moeten worden genomen bij het evalueren van blootstelling aan en gevolgen van influenza’.’ Het rapport van de WHO, Sex, gender and influenza, uit 2010, is buitengewoon lezenswaardig, maar net dat citaat is er niet in te vinden. Wel beschouwingen over de genoemde verschillen in afweer tussen mannen en vrouwen, over de verschillen in toegang tot de zorg en in kwaliteit van de zorg, de wisselende kans op blootstelling door beroep en het extra risico door zwangerschap.
Dan nog is het beeld volgens de WHO gemengd: bij het ene virus sterven meer vrouwen, bij het andere meer mannen en meer postmenopauzale vrouwen, en het kan bovendien van land tot land wisselen. Vandaar dat ‘zelfs’ de WHO het belangrijk vindt leeftijd en geslacht in de overwegingen te betrekken — heus niet vanwege de mannengriep.

Als Sue verwijst naar een studie uit Hongkong waarin volwassen mannen tijdens een griepepidemie een hoger risico op ziekenhuisopname hebben, verzwijgt hij dat de onderzoekers zelf het bewijs ‘beperkt’ vinden, bij sommige epidemieën juist vrouwen vaker werden opgenomen, en dat de verschillen klein zijn. Als hij verwijst naar Amerikaans onderzoek waarin mannen vaker aan influenza overlijden dan vrouwen, verzwijgt hij de verklaring van de onderzoekers dat dit waarschijnlijk te maken heeft met de neiging van het virus plaques in de bloedvaten te destabiliseren met een extra risico op een hartinfarct, het feit dat het een ingewikkelde modelberekening betreft, en de bevinding dat van de mannen tot vijftig jaar er 12 op de 100.000 per jaar overlijden aan zaken die met hun griep zou kunnen samenhangen, van de vrouwen 9 op de 100.000. Bij ouderen zijn de verschillen iets groter, maar evenmin erg relevant qua mannengriep. In heldere cijfers blinkt Sue toch al niet uit.

De mannengriep blijft aanstelleritis 8
Huisartsgeneeskundige Kyle Sue

Verdraaid

‘De geslachtsverschillen betreffen ook andere luchtweginfecties dan influenza,’ meldt Sue (terwijl hij het daarvoor al over het rhinovirus had). Hij verwijst naar Oostenrijks onderzoek waaruit zou blijken dat mannen gevoeliger zijn voor complicaties, maar dat Oostenrijks onderzoek gaat daar in het geheel niet over — de term valt niet eens. Vervolgens haalt hij Schots onderzoek aan over het opschorten van dagelijkse bezigheden bij 33 verschillende ziekteverschijnselen als hoofdpijn, slapeloosheid, moeheid, verkoudheid en griep onder verschillende leeftijdsgroepen. ‘De overeenkomsten tussen de seksen was treffend,’ aldus de auteurs, ‘bij slechts een enkel symptoom zeiden vrouwen significant vaker activiteiten op te schorten’. Sue maakt er een onderzoek naar uitsluitend lichte luchtweginfecties van en citeert alleen het tweede deel van de zin, waardoor die zich laat lezen alsof ‘vrouwen significant vaker zeiden activiteiten op te schorten bij slechts een enkel symptoom’ (women were significantly more likely to report cutting down activities in response to only one symptom).

Overdrijven

Zo gaat het voort. De fameuze Common Cold Unit in Salisbury in Engeland verzamelde tussen 1948 en 1989 schatten aan informatie over alle mogelijke aspecten van griep en verkoudheid. Ook hiertussen vindt Sue iets van zijn gading: een onderzoek van Sally Macintyre naar het verschil tussen mannen en vrouwen in de beleving van hun ziekte. In totaal 1700 mannen en vrouwen kregen tijdens een tiendaags verblijf in de Unit hetzij een virus hetzij een placebo, en vervolgens een experimentele behandeling of placebo. Een arts scoorde de ziekteverschijnselen tegelijk met de deelnemers. Volgens de waarnemer liep 41 procent van de vrouwen een verkoudheid op, tegen 36 procent van de mannen. Dat verschil kwam niet terug in de beleving van de deelnemers, vooral niet die van de mannen: ‘Mannen vinden significant vaker dan vrouwen hun symptomen erger dan de waarnemer,’ was de conclusie — het verschil was weer niet heel groot: 20 procent tegen 14 procent. Er waren amper verschillen in klinische verschijnselen als temperatuur, hoeveelheid snot, opgezette klieren, enzovoort.
Macintyre oppert drie verklaringen: mannen overdrijven hun ziektelast, de waarnemer vindt symptomen bij vrouwen erger, of een combinatie van beide. Zelf vindt ze dat die klinische meting toch meer wijst in de richting van de zeurende man — maar ze erkent dat strikt genomen ook de beleving van de patiënt als gouden standaard kan worden genomen, in plaats van de observaties en metingen van de waarnemer. In dat geval zou je kunnen zeggen, zo oppert ze, dat ‘klinische waarnemers ziekte en symptomen eerder aan vrouwen toeschrijven, en dat ze de symptomen van mannen onderschatten.’

En laat dat nu net de enige zin zijn die Sue citeert? Als je niet weet hoe het zit, zou je er zomaar intrappen. De meer voor de hand liggende lezing noemt Sue in het geheel niet.

Blote borsten

Als klap op de vuurpijl verwijst Sue naar een — hij geeft toe onwetenschappelijke — enquête onder 2131 lezers van een populair tijdschrift. Maarten Keulemans was er in de Volkskrant ook erg van onder de indruk:

Een peiling van The BMJ wees al eens uit dat mannen gemiddeld drie dagen moeten bijkomen van een zware verkoudheid, en vrouwen slechts anderhalf.

De mannengriep blijft aanstelleritis 9Waarschijnlijk keek Keulemans met anderhalf oog naar de referentie, want Sue verwijst daarin naar de BMJ van 25 november 2006. Maar in dat stukje, getiteld ‘Are reports of ‘man flu’ just Nuts?’, sabelt Petra Boynton die enquête juist woedend neer. De peiling werd niet uitgevoerd door de BMJ, maar door het mannenblad Nuts (‘Local girls strip off!’, ‘When breasts escape!’); een persbericht zorgde verder voor de media-aandacht. De redactie van Nuts wilde Boynton niet zeggen wat de vragen waren, maar vertelde wel dat de enquête onder de lezers was gepresenteerd als ‘the man flu survey’. Veel vrouwen zullen er onder de lezers niet gezeten hebben, en omdat het een internetenquête was, zullen vooral lezers met belang bij de kwestie de moeite hebben genomen te antwoorden.

Het persbericht van Nuts draafde nog wat vrolijk door: ‘Zegt het voort dat ons vrouwvolk zich meer moet inspannen om voor ons te zorgen wanneer we geveld zijn, zodat ook in de toekomst kasten kunnen worden getimmerd, auto’s kunnen worden onderhouden en voetbalstadions in het hele land goed kunnen worden bezocht.’ Die zin werd door de media destijds maar weggelaten, aldus Boynton, maar Kyle Sue citeert hem compleet, en voegt er nog aan toe dat ‘het slechts enkele van de vele manieren zijn waarop mannelijke virale luchtweginfecties de maatschappij kunnen beïnvloeden’.

Tot besluit komt Sue dan uiteraard met de evolutionaire voordelen van de ‘mannengriep’, maar het is wel mooi zo. Hoe het op de been blijven met een luchtweginfectie de voortplantingskansen van een volwassen vent verkleint, is moeilijk in te zien, en de verschillende speculaties die Sue ten beste geeft, zijn verhaaltjes zoals iedereen ze op een kerstachternamiddag kan verzinnen.

Echt verklaard

Maar er zit nog een ander aspect aan de kwestie. Waarom wil Sue bewijzen dat mannengriep ‘reëel’ is? En vooral: waarom zo? Met endocrinologische, immunologische en evolutionaire argumenten? In het ideale geval zou hij een onderzoek hebben opgezet om aan te tonen dat biologische factoren zwaarder wegen (‘meer variantie verklaren’) in de verschillen tussen mannen en vrouwen dan maatschappelijke. Maar hij komt slechts met dubieuze citaten uit de medische literatuur, waarbij zelfs een begin van een sociologische overweging of een psychologisch inzicht ontbreekt.

In een medisch tijdschrift is dat misschien nog niet eens zo verbazend. Maar Keulemans kiest — net als alle andere journalisten ter wereld — vast niet voor niets juist dit onderwerp uit het kerstbuffet van luchthartigheden. Door mee te gaan met de opvatting dat immunologische en evolutionaire inzichten groter gewicht hebben in de verklaring van menselijk gedrag dan historische of antropologische, werken journalisten keer op keer mee aan het negeren van de sociale wetenschappen en het versterken van een reductionistische wetenschapsopvatting. Het is pas écht verklaard en vermeldenswaard als iemand er biologische factoren bij heeft gehaald. En als er een gen voor is gevonden — godsdienst, misdaad, adhd, echtscheiding, homoseksualiteit — is de opwinding helemaal compleet. Ook al gaat het werkelijk nergens over.

Niemand zal een man zijn aparte ziektegedrag bij verkoudheden heel erg misgunnen, en er zijn tal van interessante alfa- en gamma-vragen over het verschijnsel mannengriep te formuleren — heeft het te maken met man-vrouwinteractie, vindt een man dat hij met griep eindelijk ook eens mag klagen, kunnen mannen slecht tegen plagen, biedt het vrouwen de gelegenheid hun superioriteitsgevoel te verwoorden, houdt het — ‘Dames opgelet’, kopte de website van de Volkskrant — de maatschappelijke verhoudingen in stand? Maar nee: een Canadese dokter produceert een flutstukje over biologische verklaringen van de mannengriep in de BMJ, en de Volkskrant is alle goede voornemens voor het hele jaar prompt vergeten.

Naschrift 24/1/2018
Zoals Maarten Keulemans in de reacties al beloofde, is hij er opnieuw ingedoken en nam ook contact op met Sue. Die moest wel toegeven dat hij het een en ander toch niet goed gezien had. BMJ doet de kwestie een beetje flauw af met de stelling dat het artikel van Sue als opiniestuk gezien moet worden en niet als wetenschapsartikel: ‘Best zware mannengriep’ verdampt onder experts toch weer tot aanstelleritis.

Cadeautips voor de feestdagen

by 54 Comments

De feestdagen komen er weer aan en het is natuurlijk moeilijk om iedere keer weer leuke cadeau’s voor je geliefden te vinden. Daarom dat wij van Kloptdatwel hieronder wat tips geven.

Wil je je vader niet weer gewone sokken cadeau geven dan zou je kunnen kiezen voor de sokken van Stringenergy.  Zij verkopen namelijk sokken tegen pijn en restless legs. Maar let op: in deze sokken zijn ‘trillingsfrequenties’ verwerkt die niet in aanraking mogen komen met niet-natuurlijke materialen zoals stenen (!?!) vloeren. Voor mensen met stinkvoeten zijn de sokken echter helemaal niet geschikt. Wassen kan namelijk de werking van de trillingsfrequenties verminderen. Dat zou toch zonde zijn van katoenen sokken van bijna 40 euro.

Hetzelfde bedrijf denkt echter ook aan mensen met andere klachten. De zogenaamde ‘Neutrino hoofdbeugel‘ wordt in verschillende varianten aangeboden voor klachten zoals stress en burn-out, ADHD en allergieën. Het onderzoeksteam van Stringenergy heeft na intensief onderzoek de juiste trillingsfrequenties gevonden en deze overgebracht op de hoofdbeugels. De Neutrino hoofdbeugels blijven onafhankelijk van het aantal draaguren ruim een jaar actief. En dat voor het luttele bedrag van bijna 50 euro. Daar kun je je gestresste schoonmoeder toch blij mee maken lijkt ons.

Als je nog een cadeautje zoekt voor vrouwen die binnenkort een kind krijgen, zou je kunnen kiezen voor homeopathische suikerbolletjes (zogenaamde globuli) gemaakt van verdunde placenta, navelstreng of navelstrengbloed uit Duitsland. De grondstoffen moeten samen met een gezondheidsverklaring worden opgestuurd en je krijgt de globuli in de zelfgekozen potentie (C of D) thuisgestuurd. Afhankelijk van de potentie variëren de prijzen van 40 tot 200 euro. De globuli kunnen vervolgens gebruikt worden voor de gezondheid van de nieuwe baby. Als oudere broertjes of zusjes echter jaloers worden, kun je voor hen zogenaamde placebo-globuli bestellen voor 2 euro per potje want je wilt ze natuurlijk niet blootstellen aan alle bijwerkingen van het ‘echte’ middel.

Voor mensen die onrust ervaren in de drukke decembermaand blijkt dat de vrienden van Floww ook nog steeds hun producten verkopen. Vreemd want wij dachten dat ze na de Radar uitzending failliet waren. Maar misschien dat een positieve recensie van Lange Frans over het tegengaan van de negatieve straling die uit je telefoon komt, het faillissement heeft kunnen keren. Het schijnt dat de mensen van Radar hun excuses hebben aangeboden en dat er een nieuwe BV is opgericht met dezelfde naam volgens een blog van de oprichter Marc Schechtl. Anyway, tussen de 50 en de 1350 euro zijn er weer allerlei anti-stralingsapparaten te koop.

Mochten jullie nog andere tips hebben, laat ze achter in de comments. Veel shopplezier!

Complotdenkende piloten, het aerotoxisch syndroom en het platteaardegeloof

by 23 Comments

Het tv-programma Zembla besteedde al een paar keer aandacht aan het aerotoxisch syndroom, een aandoening die veroorzaakt zou worden door giftige stoffen in de lucht die in de cabine wordt geblazen. Vliegtuigmaatschappijen willen er niets van weten. In aflevering van 8 november gaat het met name over een piloot die er uiteindelijk zoveel last van zou hebben gekregen dat hij niet meer kon vliegen. Zembla onthult dat hij een vergaand zwijgcontract van KLM moest tekenen in ruil voor zijn ontslagvergoeding. Deze Willem Felderhof heeft echter ook last van andere kwalen: hij gelooft in chemtrails en geheime geo-engineeringsprojecten, en in complotten rondom 9/11. Een onvermoede bijwerking van die giftige cockpitluchtjes?

Complotdenkende piloten, het aerotoxisch syndroom en het platteaardegeloof 10
Willem Felderhof in 2013, beeld van een bijgehouden videodagboek (Zembla uitzending 8 november 2017)

Willem Felderhof kwam ik voor het eerst tegen als organisator van de Open Mind Conference 2015 in Nederland, een bijeenkomst van complotdenkers waar Felderhof zelf een verhaal hield over chemtrails en andere manieren die overheden zouden gebruiken om ons te vergiftigen. De conferentie zou eigenlijk in Amsterdam plaatsvinden, maar er onstond commotie toen bleek dat holocaustontkenner Christopher Bollyn er ook een verhaal zou houden. De conferentie week uit naar John Consemulders Centrum Zonnewijzer (inmiddels opgeheven).

Beetje vreemd dat Zembla in de uitzending niets over deze kant van Felderhof meldde. Voor de andere mensen die claimen slachtoffer te zijn van dit aerotoxisch syndroom lijkt het me niet zo fijn dat Zembla-makers Ton van der Ham en Nikki van der Westen hem presenteren als een van de best gedocumenteerde gevallen. Op zijn eigen website windt Felderhof er ook geen doekjes om waar hij staat:

The Netherlands, like most other European countries, is no longer a sovereign country but it is hijacked and occupied by imperialistic forces with dark agenda’s. All this is facilitated by corrupt puppet governments that are controlled by a psychopathic elite. A visible embodiment of this control structure in the Netherlands is the so-called “royal” family.

En een blik op een paar artikelen vertellen je verder waarschijnlijk genoeg.

Dat het aerotoxisch syndroom kan leiden tot complotdenken, ga ik natuurlijk niet beweren. Andersom is het wel voorstelbaar dat mensen die meer dan gemiddeld gevoelig zijn voor complottheorieën onbegrepen lichamelijk ongemak eerder aan zo’n oorzaak wijten. Er lopen wel meer piloten rond met heel vreemde ideeën zonder verhalen over vieze cockpitlucht.
Onlangs kwam ons een ander merkwaardig verhaal ter ore: ene Lydia Ouwersloot (vermoedelijk pilote bij KLM) zit sinds enige maanden aan de grond, omdat ze uit de kast kwam als platteaardegelovige! In overleg met de bedrijfsarts is ze voorlopig medisch ongeschikt verklaard om te vliegen, mentaal niet stabiel genoeg. U kunt haar verhaal horen in een interview met Mark Sargant. Ze vertelt daarin dat ze in complottheorieën geïnteresseerd raakte nadat haar kind een hersenbeschadiging had overgehouden van vaccinaties, gelukkig hersteld na behandeling door Tinus Smits, u weet wel die homeopaat die de krankzinnige CEASE therapie bedacht … Nog iemand dus, die veel vlieguren maakte en steeds raardere gedachten ontwikkelde.