Gezondheid

De RCC is geen onderzoeksinstantie, maar een instantie die geschillen tussen een klager en een adverteerder beslecht. Concreet betekent dit dat als je klaagt dat een apparaat, product of therapie waarvoor reclame gemaakt wordt niet werkt, de RCC niet zelf gaat onderzoeken of dit apparaat, dit product of deze therapie inderdaad niet werkt. De klager moet een gemotiveerde klacht indienen, de adverteerder moet daarop reageren. Voert de klager X aan en voert de adverteerder daartegen geen verweer of zegt hij alleen maar ‘nietes’, dan zal de RCC aannemen dat de klager gelijk heeft en de klacht gegrond verklaren. Wat niet of onvoldoende weersproken wordt, neemt de RCC in principe voor ‘waar’ of ‘juist’ aan.

Let op: dat geldt ook omgekeerd. Als de adverteerder een uitgebreid verweer voert, vele wetenschappelijke onderzoeken citeert en misschien zelfs deskundigen meeneemt, dan moet de klager daar wel op reageren als hij daartoe de mogelijkheid krijgt. Het is dus belangrijk dat als de adverteerder gemotiveerd verweer voert, de klager dat verweer bestrijdt. Probeer dus waar mogelijk altijd aan te geven dat de adverteerder zich beroept op onderzoek dat ondeugdelijk, achterhaald of niet relevant is, dat hij de verkeerde conclusies trekt en/of dat de door hem meegebrachte deskundigen niet deskundig zijn of niet onpartijdig. De RCC laat zich leiden door wat partijen aandragen. Ze zal op basis daarvan een beslissing nemen.

Overigens is het niet zo dat klager en adverteerder helemaal dezelfde positie hebben. Artikel 15 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) zegt:

“De adverteerder dient op verzoek van de Reclame Code Commissie c.q. het College van Beroep de juistheid of de eerlijkheid van de reclame aannemelijk te maken, indien deze gemotiveerd wordt aangevochten.”

De bewijslast ligt dus bij degene die iets claimt en dat is de adverteerder. De klager moet vooral twijfel zaaien. De adverteerder zal vervolgens echt inhoudelijk moeten reageren op een gemotiveerde klacht, stukken moeten overleggen en die stukken moeten toelichten. Alleen ontkennen of alleen een stapel onderzoeken inleveren, is voor de RCC onvoldoende. Die gaat dat niet allemaal lezen en zelf conclusies trekken. Maar als de adverteerder gemotiveerd verweer voert, is het als klager verstandig daar weer zoveel mogelijk op te reageren. Wat onvoldoende wordt weersproken, kan immers door een juridische commissie als de RCC voor ‘waar’ worden aangenomen, ook al klopt er helemaal niets van een claim.

In het kort: de regels waaraan reclame moet voldoen. Reclame moet stroken met de wet, de waarheid, de goede smaak en het fatsoen (artikel 2 NRC). Zonder te rechtvaardigen redenen mag reclame niet appelleren aan gevoelens van angst of bijgelovigheid (artikel 6 NRC). Reclame mag niet oneerlijk zijn, en misleidende en agressieve reclame zijn altijd oneerlijk (artikel 7 NRC). Artikel 8 NRC legt weer uit wanneer reclame misleidend is. Reclame voor rare apparaten of pseudowetenschappelijke therapieën is doorgaans misleidend ten aanzien van de “van het gebruik te verwachten resultaten”, zoals omschreven in artikel 8.2 onder b.

Omdat smaken nu eenmaal verschillen, zal het niet heel vaak voorkomen dat de RCC een klacht toewijst omdat een reclame in strijd is met de goede smaak en het fatsoen. Er zijn echter wel voorbeelden, ook op het terrein van de skeptische klager. Onder strijd met de wet valt ook strijd met Europese regels, bijvoorbeeld de Europese Verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen. Zie hier bijvoorbeeld een zaak over gezondheidsclaims voor groene koffie. De artikelen 7 en 8 over misleidende reclame zullen waarschijnlijk het meest van toepassing zijn bij een klacht over dubieuze apparaten, kuren of behandelingen. Een klager hoeft niet gedetailleerd aan te geven welk artikel, artikellid of subonderdeel van de Nederlandse Reclame Code is overtreden. Zolang de klacht maar goed onderbouwd is, is het voldoende om aan te geven dat de reclame misleidend is. De RCC zoekt er dan zelf wel de juiste artikelen bij.

De kan op twee manieren: via het online klachtenformulier of via de post. Let op: het moet ook op een van deze manieren. Een klacht via de telefoon of via de mail wordt niet in behandeling genomen.

Op het online klachtenformulier vul je alle relevante (en verplichte) velden in. Een nadeel is dat de ruimte om je klacht te onderbouwen enigszins beperkt is (ca. 1.100 woorden) en je bijvoorbeeld niet met voetnoten kunt werken. Als je een langere klacht hebt, kun je die beter per post insturen. Via het klachtenformulier kun je ook geen bijlagen meesturen, alleen een bestand met de reclame-uiting waarover je klaagt. Bijlagen kunnen wel, nadat een klacht is ingediend, worden gemaild naar Klacht@Reclamecode.nl

De RCC heeft recent geaccepteerd dat een klacht in verkorte vorm werd ingediend via het online klachtenformulier, maar de uitgebreide onderbouwing samen met alle bijlagen werd nagezonden via Klacht@Reclamecode.nl

Stuur je een klacht in per post, dan kun je het volgende adres gebruiken:

Stichting Reclame Code
t.a.v. Reclame Code Commissie
Postbus 75684
1070 AR Amsterdam

Verdere instructies over het insturen van een klacht per post staan op de website van de Commissie.

Dit is heel belangrijk: alleen onderbouwde, dus gemotiveerde klachten worden in behandeling genomen. Je moet als klager dus uitleggen wat er volgens jou niet deugt aan een reclame-uiting en waarom niet. Je kunt op allerhande manieren je klacht motiveren: door te stellen dat er geen onderzoeken bekend zijn die de claims ondersteunen, door op onderzoeken te wijzen die juist aantonen dat er voor de claims geen bewijs is, door een uiteenzetting te geven over de (biologische) implausibiliteit van de claims, door te wijzen op geldende wetgeving of op eerdere uitspraken van de RCC (of van een ‘echte’ rechter), door te verwijzen naar artikelen uit Skepter, van Kloptdatwel? of van de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Als je je op stukken beroept, voeg die stukken dan bij (op papier of digitaal; zie onder 5). Eventueel kun je alleen de relevante pagina’s van een onderzoek, artikel of rapport sturen. Daarbij kun je desgewenst de relevante passages aanstrepen.

Het voorgaande betekent overigens niet dat de klager moet bewijzen dat de claims omtrent een apparaat, product of behandeling niet kloppen. Het is juist de adverteerder die de juistheid van zijn reclame-uiting aannemelijk moet maken na een gemotiveerde klacht (artikel 15 NRC; zie hierboven onder 2). Een gemotiveerde klacht betekent vooral dat je uitlegt wat er in jouw ogen niet deugt aan de reclame-uiting. Zaai zoveel mogelijk twijfel! Daarna moet de adverteerder maar aannemelijk maken dat zijn claims wél deugen.

Ook belangrijk: ga er nooit vanuit dat de RCC iets “al weet”. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je een klacht tegen adverteerder X hebt ingediend en dat die gegrond is verklaard. Vervolgens zie je reclame van adverteerder Y waarin soortgelijke of dezelfde claims worden gedaan. Ook in dat geval moet je uitleggen wat er niet deugt aan de reclame van adverteerder Y en er niet van uitgaan dat de RCC zich nog wel herinnert dat ze eerder een soortgelijke reclame heeft afgekeurd. Verwijs dan ook naar de eerdere uitspraak en leg uit waarom die ook hier relevant is. Alle stukken met argumentatie komen in een dossier voor die ene zaak, waarvan elk lid van de RCC dat de zaak behandelt een exemplaar krijgt. Op basis van het dossier wordt vervolgens uitspraak gedaan.

Advertenties in papieren media zijn relatief eenvoudig: die kun je uitknippen en kopiëren of inscannen. Bij een reclame-uiting op radio of televisie moet je de tijd noteren en een zo goed mogelijke beschrijving geven, opdat de RCC de reclame zelf kan opvragen bij de verantwoordelijke media-instelling. Vaak zal een reclame-uiting op een internetsite staan. De inhoud van internetpagina’s is sterk aan verandering onderhevig. De RCC schrijft hierover:

“Indien de klacht een reclame op een internetsite betreft, dient de volledige pagina(‘s) te worden uitgeprint en de url (het webadres) in het bezit van de Commissie te worden gesteld. Per pagina dient te worden aangegeven tegen welke zinsnede(n) uw bezwaar zich richt. Bij voorkeur worden de pagina’s vastgelegd door middel van een of meerdere ‘printscreens’ met datum.”

Nee. Consumenten kunnen gratis procederen (artikel 28 Reglement RCC). Hetzelfde geldt voor organisaties die geen zakelijk belang bij de klacht hebben. Er zijn slechts een paar uitzonderingen, bijvoorbeeld als je het als klager niet eens bent met een beslissing van de RCC en daar beroep bij het College van Beroep tegen instelt (zie onder 14 hieronder). Dan betaal je 30 euro, die je terugkrijgt als je de zaak in beroep wint (artikel 32 Reglement RCC).

Als je de klacht indient per post, betaal je natuurlijk wel de verzendkosten.

Nee. Bij het indienen van een klacht moet je zaken als naam, adres en woonplaats, en op het online klachtenformulier ook telefoonnummer en e-mailadres opgeven. Zo kan het secretariaat van de RCC contact met klagers houden. Het Secretariaat van de RCC is erg onduidelijk over welke gegevens aan de adverteerder worden doorgegeven. Stel je hier geen prijs op, geef dan vooral aan dat je niet wilt dat de adverteerder jouw telefoonnummer of e-mailadres krijgt. Uitspraken van de RCC worden altijd geanonimiseerd voordat ze op de website van de RCC worden gepubliceerd.

Doorgaans is de procedure bij de RCC: gemotiveerde klacht, verweer, gevolgd door óf een voorzittersbeslissing óf een zitting en een uitspraak van de voltallige RCC. Eventueel kan de RCC nog een extra schriftelijke ronde vóór de zitting inlassen, zogenaamde re- en dupliek (artikel 13, tweede lid, Reglement RCC). Je kunt daar als partij ook om vragen. De RCC beslist zelf of ze hiervoor redenen aanwezig acht. Dit komt niet heel vaak voor. Partijen die in verband met de zitting nog stukken willen overleggen, moeten dat zeven dagen voor die zitting doen, anders kijkt de RCC er niet meer naar (artikel 13, derde lid, RCC). Een pleitnota kun je echter pas op de zitting overleggen.

Zittingen zijn in principe openbaar. Het secretariaat van de RCC geeft in een ontvangstbevestiging aan tijdens welke zitting je klacht behandeld zal worden. Je krijgt dan ook de vraag of je daarbij aanwezig wilt zijn, wat je binnen tien dagen na dagtekening van de brief moet doorgeven. Daarmee is niet gezegd dat er ook een zitting zal zijn: de zaak kan op een voorzittersbeslissing uitdraaien (zie onder 10). Dat krijg je dan tijdig te horen. Het is natuurlijk niet verplicht om als klager naar een zitting te komen. Ook de adverteerder kan gewoon thuisblijven. Komt er niemand, dan bestudeert de RCC het dossier, maakt een afweging en neemt een beslissing. Een mogelijk risico van niet naar de zitting komen is natuurlijk wel dat je een gelegenheid verspeelt om op de argumenten van de adverteerder te reageren. Je kunt je ook – op eigen kosten – laten vergezellen of zelfs vertegenwoordigen door een raadsman (dat hoeft geen advocaat te zijn). Geef dan wel tijdig de naam van die persoon door aan het secretariaat.

Je mag als klager getuigen en deskundigen meenemen naar de zitting (op eigen kosten). Dat kan zin hebben als de adverteerder dure advocaten of vermeende experts inzet. In elk geval heeft het zin de deskundigheid van die experts in twijfel te trekken, of aan te geven dat ze niet onpartijdig zijn (een arts in dienst van de aangeklaagde adverteerder is natuurlijk geen onpartijdige professional). Als je zelf getuigen of deskundigen mee wilt nemen, moet je daarover uiterlijk zeven dagen voor de zitting overleg plegen met de secretaris van de RCC (artikel 15, tweede lid, onder b, Reglement RCC). In theorie is het mogelijk dat de RCC ambtshalve (=op eigen initiatief) getuigen of deskundigen hoort, maar dit komt slechts zelden voor.

Zittingen vinden plaats op het adres Buitenveldertselaan 106 te Amsterdam. Dat is uitstekend bereikbaar met het openbaar vervoer. Tram 5 en sneltram 51 stoppen praktisch voor de deur.

Na de zitting doet de RCC “ten spoedigste uitspraak”, aldus artikel 16 Reglement RCC. In de praktijk betekent dit dat er na enkele weken een uitspraak ligt. Dit geldt ook voor voorzittersbeslissingen.

Hoewel er zeer veel verschillende uitspraken mogelijk zijn (zie artikel 17 Reglement RCC), zijn de belangrijkste: afwijzing van de klacht of toewijzing van de klacht, al dan niet met aanbeveling aan de adverteerder om zich voortaan te onthouden van de afgekeurde wijze van reclame maken.

Als de voorzitter van de RCC een klacht afwijst (artikel 11, tweede t/m vierde lid, Reglement RCC; zie hiervoor onder 10), kan de klager binnen 14 dagen bezwaar maken bij de voltallige RCC. Dit kost 15 euro. Als de voorzitter de klacht juist toewijst, kan de adverteerder binnen 14 dagen bezwaar aantekenen bij de voltallige RCC (artikel 12, tweede t/m vierde lid, Reglement RCC). Na het maken van bezwaar behandelt de voltallige RCC de zaak en neemt een beslissing.

Ook tegen uitspraken van de voltallige RCC staat een rechtsmiddel open. Partijen kunnen beroep instellen bij het College van Beroep (artikel 23 Reglement RCC). Hiervoor geldt een termijn van 14 dagen. Beroep instellen is niet gratis. Als consument of non-profitorganisatie betaal je 30 euro (artikel 32, eerste lid Reglement, RCC), maar die krijg je terug als je in beroep wint. De procedure in beroep is vergelijkbaar met die in eerste aanleg: er is een beroepschrift, daarop wordt gereageerd met een verweerschrift, eventueel is er re- en dupliek, en na een zitting volgt een uitspraak. Daartegen kan geen rechtsmiddel meer worden aangewend; na een uitspraak van het College van Beroep is de zaak afgedaan, al komt het voor dat het College van Beroep de zaak terugverwijst naar de RCC.

Als de termijn voor bezwaar of beroep is verstreken, wordt de uitspraak op de website van de RCC gepubliceerd.