Kloptdatwel?

De omstreden goeroe Andrew Cohen, spiritueel leraar en oprichter van de wereldwijde religieuze beweging EnlightenNext liet onlangs weten  zich voor onbepaalde tijd terug te trekken en bood hierbij tevens zijn verontschuldigingen aan. Hij zegt spijt te hebben omdat hij het leven van zijn naasten onnodig moeilijk heeft gemaakt.

Cohen die zichzelf verlicht noemt ziet zich als een van de leidende figuren die de taak hebben de mensheid te verheffen naar een nieuwe evolutionaire fase. Het is een al oud concept stammend uit de new-age beweging dat er van uit gaat dat er na de volgens hen inmiddels afgeronde fase van de organische evolutie, het nu tijd is voor de evolutie van de geest. De ‘best aangepasten’ begrijpen deze realiteit al, terwijl de ‘slechtst aangepasten’, degenen die  vastzitten in oude structuren, nog veel hebben te leren.

De evolutionaire beweging ziet zichzelf dus graag als een voorhoede, een richtinggevende elite die uitblinkt in persoonlijke en collectieve bewustzijnsontwikkeling. Op de website van EnlightenNext staat het mooi geformuleerd en het is dan ook niet verwonderlijk dat velen zich hiertoe aangetrokken voelen :

‘Als we een nieuwe cultuur willen creëren, dan moeten we vrij zijn van het oude. Maar hoe doen we dat? Hoe laten we los wat ons tegenhoudt en hoe omarmen we een verlichte, evolutionaire relatie tot het leven? Met zijn innovatieve leer evolutionaire verlichting, geeft Andrew Cohen antwoord op de specifieke spirituele behoeften van onze tijd. Het stelt individuen op een unieke wijze in staat te transformeren, om samen met anderen te ontwikkelen en een uitdrukking te worden van een nieuwe en werkelijk verlichte cultuur.’

Ook Herman Wijffels, tegenwoordig deeltijd hoogleraar duurzame ontwikkeling en maatschappelijke verandering aan de universiteit van Utrecht voelt zich thuis bij dit gedachtegoed. Over zijn spirituele inspiratiebronnen schreef Rob Nanninga in 2006 het artikel ‘Evolutionair leiderschap, de goeroes van  Herman Wijffels’ waarin veel informatie over de werkwijze van Cohen te vinden is.

Voor zijn eigen persoonlijke ontwikkeling ging Cohen in de jaren 80 in de leer bij de Indiase goeroe Poonja. Al na enkele gesprekken verklaarde deze hem voor verlicht en zond hem uit naar het westen om daar de leer van het overwinnen van het ego te prediken. Voortvarend pakte Cohen dit op en richtte in de VS de organisatie EnlightenNext op die al snel vestigingen kreeg in diverse landen. De charismatische  Cohen reisde de wereld rond om lezingen te geven, richtte het tijdschrift What is Enlightenment? op en stichtte een spirituele leefgemeenschap  voor volgelingen die zich serieus op de zaak wilden toeleggen. Zijn eigen moeder was één van de toegewijden, maar hield het al snel weer voor gezien. Haar zoon was sinds zijn verlichting veranderd in een onuitstaanbare dwingeland concludeerde ze.  Over haar ervaringen in de spirituele leefgemeenschap schreef ze een boek met de spottende titel The Mother of God.

Ze was bepaald niet de enige met kritiek, in de loop van de tijd groeide de lijst met verhalen van ex- aanhangers, een daarvan is de Nederlandse  Hoogleraar boeddhistische filosofie in dialoog met andere levensbeschouwelijke tradities André van der Braak. Hij leefde 11 jaar in de commune van Cohen en beschreef zijn ervaringen in het boek Enlightenment Blues. En dan is er nog de kritische organisatie van ex-aanhangers What Enlightenment??!  De nieuwe ontwikkelingen bracht woordvoerder Hal Blacker ertoe om een overzicht te publiceren getiteld the ‘A’ list of Andrew Cohen- A catalogue of trauma and abuse , waarin alle aanklachten van geestelijke en lichamelijke mishandeling eens op een rijtje werden gezet. Blacker spreekt ironisch de hoop uit dat het Cohen stof moge bieden voor zijn komende contemplaties. Ook de Nederlandse tak van EnlightenNext heeft weinig vertrouwen in verbetering, zij distantiëren zich van Cohen en hebben besloten zich op te heffen. Ex-bestuurslid Arjan Kindermans laat weten dat hij er niet meer achter kan staan om verder te gaan. ‘Datgene waar we mee bezig waren moet geleefd worden in vrijheid. Toen dat niet meer klopte heb ik conclusies getrokken’. Op andere locaties in de wereld wordt een pauze genomen.

Gelukkig zijn er volgelingen die hun conclusies trekken als dergelijke misstanden zich voordoen, maar dat zal lang niet gelden voor iedereen, velen negeren dergelijk wangedrag of zijn geneigd de daden van hun goeroe op de een of andere manier goed te praten. Hoe dat kan gaan lezen we bijvoorbeeld in de column van Tijn Touber, die er in het nieuwste nummer van Happinez over schreef. Hij vergelijkt daarin zijn eigen gedrag t.o.v. intieme vrienden met dat van Cohen. Hoewel hij iedere keer weer getroffen werd door Cohens arrogante en botte gedrag en zelfs een keer de zaal uitliep concludeert hij tenslotte dat het hebben van een schaduwkant onlosmakelijk is verbonden met het verspreiden van licht. En de schaduw komt nu een keer vaak terecht bij degenen die het dichtst bij de zon staan… Ook weet hij uit eigen ervaring hoe lastig het is om integer om te gaan met mensen die jou willen zien als hun leraar. In navolging van Cohen wil hij zijn naaste dierbaren dan ook vanuit de grond van zijn hart bedanken dat ze de rol willen spelen van beschikbaar te zijn voor de schaduwzijde. Ook noemt Touber het moedig dat Cohen deze stap nu zet. Het geeft aan dat hij de tijdgeest goed aanvoelt en beseft dat het archetype van de goeroe (…) die ons wel even zal redden van het kwaad aan vervanging toe is. Een principiële afwijzing van de geestelijke en lichamelijke mishandelingen van Cohen zou op zijn plaats zijn, maar daar horen we Touber niet over. Het lijkt erop dat hij de lessen van de goeroe liever verplaatst ziet naar de privésfeer, waar iedereen zijn eigen en elkaars goeroe is. En tja, ‘de schaduwkant’, die hoort er nu een keer ook bij.
Deze neiging tot het bagatelliseren van geweld en wangedrag wordt breed gedragen onder de doorgaans zo vredelievend overkomende aanhangers van de conscious evolution. Aan de invloedrijke spiritueel filosoof en geestverwant Ken Wilber werd eens gevraagd wat hij vond van de misdragingen van Cohen. Zijn reactie was (Wikipedia): ‘Ik heb vaak horen zeggen dat Andrew lastig is, en ik denk ‘God zij dank!’ Eigenlijk is elke kritiek op Andrew die ik ooit heb gehoord een variatie op ‘Hij is erg grof, vindt u niet?’ En ik glimlach de breedste glimlach die je ooit hebt gezien. Zonder de onbehouwen kerels en hatelijke meiden der godverwerkelijking zou de geest in deze vreemde wereld een zeldzame bezoeker zijn.’

Dit soort uitlatingen van prominenten in de beweging laten zien dat aan geweld en misdragingen een niet onbelangrijke functie wordt toegekend. Deze ‘inspanningen’ van de leraar om mensen te schofferen (of  erger) zie je steeds weer geduid worden als zouden ze een bijzondere methode zijn, ingezet om het ego van de leerling een lesje te leren of ‘van oude patronen los te weken’ of zoiets.

Voor zover ik weet heeft ook Wijffels zich nog nooit uitgesproken over de duidelijk niet in de haak zijnde methodes van Cohen en de aanmoedigingen hiertoe van Wilber. En dat terwijl in zijn woorden (Wijffels ziet een overgang naar een duurzame economie als een volgende stap in de beschaving) wel steeds de ideeën van deze leraren doorklinken en hij zelfs een tijd als mentor verbonden was aan de masteropleiding Conscious Evolution die in samenwerking met het tijdschrift van Cohen werd aangeboden. Ook schrijft hij de een na de andere aanbeveling in vreemde boeken die de realiteit ontegenzeggelijk uit het oog verloren hebben, zoals voor Coen Vermeerens Ufo’s bestaan gewoon, waarin extreme complottheorieën als feiten gepresenteerd worden (bespreking in Skepter 25-2).
In Vrij Nederland van 14 september konden we lezen over hoogleraar Eric André de la Porte, die in 1992 werd ontslagen omdat hij niet meer voldeed aan de wetenschappelijke norm. Hij was meer geïnteresseerd in spiritualiteit dan in zijn juridisch wetenschappelijke werk. Hij kwam er zelfs achter dat zijn huis als paleis in gebruik was door de voor normale mensen onzichtbare kobolden, maar dat was later.

Voor een hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering is het blijkbaar geen probleem, of misschien wel juist een pre om spiritueel te zijn. Voor Wijffels vormt het duidelijk een belangrijke motivatie om duurzaamheid en maatschappelijke verandering na te streven. Dat hij inspiratie put uit het ideeëngoed van wel zeer omstreden goeroes en profeten wordt vreemd genoeg nog steeds door geen enkele journalist aan de orde gesteld. Ik ben het tenminste nog niet tegengekomen.

Update: 18 september is bekend geworden dat  Wijffels is genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs 2013 , de prijs bestemd voor ‘instellingen, personen of ondernemingen die in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland’.