Kloptdatwel?

Hoe absoluut is het medisch beroepsgeheim?

by 27 Comments

Hoe absoluut is het medisch beroepsgeheim? 1
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Hoe absoluut is het medisch beroepsgeheim?

De minister van VWS overweegt aanpassing van de wet om het artsen gemakkelijker te maken hun beroepsgeheim te doorbreken. Dat zou noodzakelijk zijn om over criminelen, die steeds vaker weigeren een observatie in een tbs-kliniek te ondergaan, van eerdere behandelaars toch gegevens te verkrijgen over hun geestelijke gezondheid. Een tweede categorie waaraan de minister denkt betreft verzekeringsfraude door het simuleren van arbeidsongeschiktheid, in welk geval de UWV-arts gegevens aan justitie zou moeten verstrekken. De KNMG is tegen een aanpassing van de wet en meent dat de beroepsgroep zelf criteria kan formuleren waaraan moet worden voldaan, zodat doorbreking van de geheimhoudingsplicht de arts niet meer in contact met de tuchtrechter hoeft te brengen. De artseneed noemt de geheimhoudingsplicht expliciet, maar de KNMG billijkt reeds lang uitzonderingen als er sprake is van kindermishandeling, geweld of fraude. De geheimhoudingsplicht dient om de toegankelijkheid van de individuele zorg niet te belemmeren, maar de arts heeft ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid tegenover derden of het collectief.

Deze discussie brengt bij mij herinneringen boven aan de populariteit van dr. Houtsmuller, een gepensioneerd internist, die in het laatste decennium van de vorige eeuw grote bekendheid genoot als kankerdokter en in die hoedanigheid werd gerespecteerd door het KWF en een boek kreeg uitgegeven bij de wetenschappelijke uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum. Met zijn Houtsmullerdieet, zijn medicamenteuze ‘kankerremmers’ en haaienkraakbeen zou hij verrassende resultaten hebben geboekt bij opgegeven kankerpatiënten en hijzelf zou het levende bewijs zijn. In alle interviews en in al zijn boeken kwam hij met het verhaal dat hij in 1981 was opgegeven als gevolg van een uitgezaaide vorm van huidkanker, maar zichzelf vervolgens had genezen met een zelf ontdekte methode. Zijn behandelend artsen uit 1980/1981 wisten dat het verhaal niet klopte en moesten knarsetandend toezien hoe Houtsmullers ster rees en hoe steeds meer kankerpatiënten de onsmakelijke en kostbare Houtsmullertherapie gingen volgen. Toen Houtsmuller door het KWF als feestredenaar werd gevraagd op hun 50-jarig jubileum, toen hielden zij het niet langer en besloten zij te gaan lekken en zo kwam mij ter ore dat Houtsmuller loog over zijn ziektegeschiedenis en nooit aan uitzaaiingen van zijn huidtumortje had geleden. Ik lichtte het KWF in, zocht de publiciteit, daagde hem uit zijn medisch dossier door een onafhankelijk oncoloog te laten beoordelen en in een rechtstreekse confrontatie met hem in Barend & Witteman op 22 maart 1999 moest hij stamelend toegeven dat ik gelijk had en dat e.e.a. op een ‘misverstand’ had berust. Hij wist dat ‘al enige tijd’, maar had ook daarna zijn flutboeken steeds laten bijdrukken zonder het leugenachtige verhaal over zijn ziektegeschiedenis te corrigeren.

In een door hem aangespannen  rechtszaak met een ontgoochelende afloop werd Houtsmuller eerst in het ongelijk gesteld, maar later gesauveerd en werd mij in oktober 2000 vervolgens verboden hem leugenaar of kwakzalver te noemen. De dwangsom in geval van overtreding bedroeg 10.000 gulden. Heel treurig, maar mijn tevredenheid overheerste. Doorbreking van het beroepsgeheim door enkele medici, dat hen ongetwijfeld zwaar is gevallen, had er in elk geval voor gezorgd dat steeds minder kankerpatiënten hun toch al zware leven ook nog eens lieten vergallen door een vies dieet en het slikken van wel 20 pillen per dag tegen niet geringe kosten. Het medisch beroepsgeheim is een groot goed, maar absoluut is het beslist niet.

Over de Yildiz motor – interview met Jorge Duarte

by 98 Comments

Dr. Jorge L. Duarte
Dr. Jorge L. Duarte

Op 15 maart schreef ik hier op Kloptdatwel over de nieuwe ontwikkelingen rond de magneetmotor van Yildiz en kondigde aan erop terug te komen na een gesprek met dr. Jorge Duarte. Duarte is universitair docent aan de Technische Universiteit Eindhoven en was nauw betrokken bij de presentaties van de motor op de TU/e in 2009 en in 2010 op de TU Delft. Al eerder onderzocht hij een ander apparaat van Yildiz, een soort koffer die energie zou opleveren.
Het geplande gesprek in persoon of telefonisch kwam niet tot stand, maar Duarte was bereid om een aantal vragen te beantwoorden die ik hem per e-mail stelde. Hieronder heb ik die met zijn toestemming integraal overgenomen: ‘aan de sceptici’.

1. Hoe kwam je in contact met Yildiz? 

In 2005 probeerde Yildiz in contact te komen met een Philips dochter-bedrijf waarvoor ik toen een dag per week als adviseur werkte. Zijn voorstel was om iets met de beroemde “koffer” te doen. Ik was in eerste instantie verbijsterd door de waardeloze octrooiaanvraag die hij meestuurde en gaf hem het advies verder geen geld meer te stoppen in die onzin. Na enig heen en weer werd duidelijk dat hij op zijn minst iets zeer opmerkelijks in handen had (de exacte toedracht is een te lang verhaal om hier te vertellen).
 Ondanks een schriftelijk verzoek van het Philips bedrijf kreeg Yildiz geen visum van het Nederlandse Consulaat in Ankara om in Eindhoven gedurende twee weken gecontroleerde experimenten uit te voeren. Nee, geen MIB complot, gewoon vreemdelingenbeleid. (Ik kan je in contact brengen met twee betrokken Philips medewerkers die dit zullen bevestigen.)

Een voorloper van de motor, de "koffer" van Yildiz
Een voorloper van de motor, de “koffer” van Yildiz

2. Je onderzocht ook een eerder apparaat van Yildiz (die ‘koffer’). Wat is er van dat apparaat geworden en waarom horen we daar niets meer van? Heb je indertijd een conclusie getrokken over de werking?

Na de mislukte poging van Yildiz naar Nederland te komen is de “koffer” uiteindelijk in Dortmund aan een groep belangstellenden getoond (voor Duitsland kon Yildiz wel een visum krijgen). Toentertijd heb ik op Yildiz’ verzoek die presentatie gegeven. Het doel was een erkend laboratorium bereid te vinden dat het apparaat kon certificeren. Gewoon: één week laten werken zonder stoppen, uitgangsvermogen meten, verslag schrijven met handtekening en stempel, met alle kosten voor het gebruik van de faciliteiten door de uitvinder zelf te betalen. Een (jonge) medewerker van een gerenommeerd instituut die de presentatie gezien had was bereid dat werk uit te voeren. Een paar dagen voor het afgesproken begin van de test ontving Yildiz een fax van de directeur van het instituut die er op neer kwam dat alleen niet-controversiële zaken gemeten en gecertificeerd konden worden. (Op verzoek breng ik u in contact met de betreffende medewerker, en de uitvinder heeft wel een kopie van de fax). Waarschijnlijk was de directeur bang voor de reputatie van zijn instituut, mocht de test positief uitvallen. Naar mijn mening demonstreert dit waarom het niet simpel is om een laboratorium een experiment te laten doen waarmee een eenduidig antwoord kan worden gegeven — zeker niet als er indicatie is (de enthousiaste reactie van de jonge medewerker) dat de claims niet direct ontkracht zullen worden.
 De “koffer” had een groot nadeel: er was een externe stroompuls uit een accu nodig om het proces op gang te brengen. Omdat dit maakte dat het apparaat altijd kon worden afgeschreven door sceptici, vroeg ik aan de uitvinder of het niet anders kon. Yildiz ontwierp daarop een prototype dat zonder accu  werkte, alleen maar met magneten. Vandaar dat u niet meer hoort over de “koffer”, zonder accu zijn de demonstraties eenvoudiger te geven en overtuigender.

 3. Mijn kernvraag die ik in mijn eerste mail al stelde: waarom zou je gaan speculeren over ingewikkelde verklaringen (kwantumveldentheorie ed. ) als het goed mogelijk is dat het allemaal een scam is. Is het niet verstandiger om te wachten tot er een meer overtuigende test is gedaan? Wat is je motivatie om er zo in mee te gaan?

U moet begrijpen dat ik ondertussen veel experimenten met de machine heb mogen doen en alle onderdelen heb geïnspecteerd. Met die kennis vallen de eenvoudige verklaringen weg. Mijn inzicht na al deze jaren dat het geen oplichting kan zijn is uiteraard niet zomaar de uwe, want uitzonderlijke resultaten vragen om uitzonderlijke controles waarbij geloof of overtuiging absoluut geen rol spelen. Het doet wel een beetje pijn dat een mede-academicus mij speculatie verwijt, want “In questions of science the authority of a thousand is not worth the humble reasoning of a single individual”(Galilei). Mag ik in academisch gezelschap geen hypothese (een beschaafde gok) meer wagen? Nogmaals, ik wil niet op mijn woord geloofd worden.“Bewijsmateriaal van horen zeggen”gaat tegen het wetenschappelijk protocol in en alleen meetresultaten tellen hier.

 Overigens, zelfs zonder de machines volledig te openen zijn bevreemdende waarnemingen gedaan en door derden bevestigd: geen warmteontwikkeling, aluminium onderdelen die draaien in de buurt van magneten zonder dat remkoppel ontwikkeld wordt, het ontbreken van borstels, een abnormaal grote luchtspleet, geen deskundigheid van de uitvinder met elektronische schakelingen (zodat truukjes op dat gebied uit te sluiten zijn).

4. Krijg je reacties van collega’s op je bemoeienis met Yildiz’ motor? En van welke aard zijn die? Ward van der Houwen vertelde me dat hij van verschillende kanten bijna boze reacties kreeg en de waarschuwing dat hij zo zijn academische carrière wel eens zou kunnen schaden. Heb je soortgelijke ervaringen?

Aangezien ik geen academische carrière ambieer (ik ben en blijf een gewone UD in hart en nieren, gelukkig wel met een vast aanstelling), zijn waarschuwingen op dat gebied geen probleem. Academisch vrijheid om over hypothesen te praten en schrijven heb ik zeker. Boze reacties komen vooral via internet, maar na een paar e-mails over en weer bereiken we uiteindelijk altijd het stadium van een constructieve discussie. Het is een prachtig spel om  beargumenteerd over waarnemingen en resultaten te discussiëren met oprecht geïnteresseerde mensen. En wanneer ik de mogelijkheid heb om met collega’s (ook de cynische, het blijft toch een soort humor) hierover te praten, is – meestal — het vooroordeel snel verdwenen (wat niet wil  zeggen dat ik zomaar een budget krijg om onderzoek met de machines te mogen doen).

 5. Heb je een idee hoeveel er al geïnvesteerd is in al die prototypes die Yildiz gemaakt heeft? En door wie is dat geld opgebracht?

Dat zijn zaken van de heer Yildiz.

Hoeveel energie de ventilator vraag, is niet zo duidelijk
Hoeveel energie het laten draaien van de ventilator kost, is niet zo duidelijk

6. Vraagt Yildiz je wel eens om advies? Bijvoorbeeld hoe zijn demonstraties (die in Genève?) zo in te richten dat ze overtuigend kunnen zijn voor de sceptici, maar toch zonder zijn geheim prijs te geven. Ik kan me voorstellen dat zou kunnen door mee te denken over de belasting van de motor, die duidelijker zou kunnen zijn dan die draaiende ventilator.

Ja, wij zijn goede vrienden geworden. Genève is een enerverende situatie omdat het eerst de bedoeling  was om een universiteit de testen met de machines te laten uitvoeren en bevestigen. Dat is niet doorgegaan om waarschijnlijk dezelfde soort reden als ik hierboven onder 2 al noemde. Daarom moet er nu in Genève van alles tegelijkertijd gebeuren. De Expo Hall is niet geschikt om wetenschappelijke experimenten uit te voeren, en onvermijdelijk blijft er voldoende reden tot twijfel over voor de sceptici die niet van ventilatoren houden. (Overigens, de ventilator methode is volledig draadloos en er zijn geen (elektronische) instrumenten bij nodig. Knoeien met de luchstroom is direct waarneembaar en dat er echt mechanische energie opgewekt wordt is visueel en auditief zelfs voor leken duidelijk. Het enige minpunt is dat voor sommigen de kwantitatieve hoeveelheid opgewekte energie niet intuïtief duidelijk zal zijn, en dat dat moet worden uitgelegd.)

 7. Als we even van het scenario uitgaan dat het om een scam gaat: kan je betrokkenheid dan niet zo uitgelegd worden dat je geloofwaardigheid hebt gegeven aan het hele verhaal? Vind je dat je voldoende een neutrale houding aanneemt? Houdt je rekening met mogelijke schadeclaims in jouw richting van investeerders als alles een (technisch knappe) truc blijkt te zijn?

Tegen kandidaat-investeerders die met mij contact opnemen vertel ik altijd met klem dat ze een gekwalificeerde deskundige (en dan bedoel ik een techneut, niet een advocaat) mee moeten nemen, en eerst een werkende machine in een afgesloten kamer minstens één week moeten laten draaien. In mijn ervaring zijn rijke investeerders niet zo onnozel als ze zich proberen voor te doen en uitzonderlijk goed op de hoogte van alles wat op oplichtingsgebied mogelijk is.

Tot zover voor nu. Er zijn nog veel meer vragen te stellen, dat komt wellicht later nog een keer. Ik denk dat er tot de demonstratie in Genève niet zoveel nieuws te melden is. Hier nog wel de trailer van de documentaire die Ward van der Houwen met René van der Woude aan het maken is:

Verder lezen:

  • Op de site Pure Energy Systems News (PESN) staat veel over Yildiz. Het is wel een handige verzameling van filmpjes en nieuwtjes omtrent de motor. Duarte gaf ook een interview aan  Sterling Allen. En hier staat ook het in mijn ogen speculatieve stuk waarin Duarte een mogelijke verklaring zoekt voor de werking van de motor: Modeling the Yildiz Motor.
  • Informatie over de  “koffer”  van Yildiz.
  • Een interessant draadje uit een forum, waarin een geluidsanalyse van de demonstratie in Delft aan de orde komt. Uit die analyse zou je kunnen opmaken dat de motor gedurende de demonstratie al iets langzamer ging draaien, wat zou kunnen wijzen op de aanwezigheid van een batterij, die langzaam minder vermogen levert. Misschien kan iemand die analyse overdoen.

 

Ziek door windmolengeluid. Of door propaganda?

by 29 Comments

Windenergie mag dan volgens velen een mooie groene technologie zijn, als zo’n windmolen vlakbij je huis wordt gezet, denken opeens velen er heel anders over. Dan passen die molens echt niet in het landschap of zouden er teveel vogels op die plek het slachtoffer worden van de ronddraaiende wieken. Een ander argument is dat je ziek zou kunnen worden van het geluid. In augustus vorig jaar verscheen een stuk in Spits! (Doodziek zijn van de windmolens), waarin een studie werd gepresenteerd van de Universiteit Utrecht. Op grond van een uitgebreide literatuurstudie was de onderzoeker tot de slotsom gekomen dat omwonenden inderdaad ziek kunnen worden van het geluid van de windmolens. Een recente Australische studie toont een heel andere kant van het verhaal: er is een duidelijke relatie tussen de gemelde gezondheidsklachten en de activiteiten van groepen die ageren tegen windenergie.

windmolensInvloed actiegroepen in Australië
Onderzoekers van de universiteit van Sydney analyseerden de historie van de klachten over gezondheid en geluidsoverlast, die gemeld waren door mensen die in de buurt van een windmolenpark wonen. Wat bleek? Uit de omgeving van 63% van die parken waren nooit klachten ontvangen en een groot deel van de klachten (68%) hadden betrekking op slechts vijf parken (van in totaal 49 in heel Australië). En net de bevolking in omgeving van deze vijf was bestookt met informatie over mogelijke gezondheidseffecten van windmolenlawaai door anti-windenergie-actiegroepen.
Tot 2009 focusten deze actiegroepen zich vooral op de veronderstelde schadelijke effecten van de windmolens op de ongerepte natuur en speelden gezondheidsaspecten nauwelijks een rol (op de achtergrond waarschijnlijk wel een behoorlijke dosis klimaatopwarmingscepticisme). Opvallend is dat het merendeel (82%) van de klachten werd ingediend, nadat die groepen de ‘gezondheidskaart’ begonnen te spelen. Ook op plekken waar al jaren windmolenparken zonder noemenswaardige problemen draaiden, begonnen opeens dergelijke klachten binnen te komen.

Conclusie van het rapport (pdf):

In view of scientific consensus that the evidence for wind turbine noise and infrasound causing health problems is poor, the reported spatio-temporal variations in complaints are consistent with psychogenic hypotheses that health problems arising are “communicated diseases” with nocebo effects likely to play an important role in the aetiology of complaints.

Het lijkt behoorlijk veel op de toestand rond elektrosensitivieit en de angst voor schade door elektromagnetische straling, bijvoorbeeld afkomstig van zendmasten voor mobiel telefoonverkeer. Belangrijke tekenen daarvoor zijn ook de benamingen die gehangen worden aan deze nieuw ‘ziekte’: Wind Turbine Syndrome, Vibro Acoustic Disease en Visceral Vibratory Vestibular Disturbance en het feit dat de meest genoemde klachten, als misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn, ook voorkomen bij die andere modeziekten met een belangrijk psychisch aspect.

Onderzoek van Universiteit Utrecht?
Maar hoe zat het dan met dat Utrechtse onderzoek? Uit het stuk van Spits! viel al op te maken dat het hier ging om een literatuurstudie van Kinanya Pijl, een studente van de faculteit Rechtsgeleerdheid. Verder uitzoeken door de Groene Courant leerde hoe de vork in de steel stak: Pijl deed het onderzoek als stagiaire op een advocatenkantoor. Dat kantoor, Amice Advocaten, bleek ook het advocatenkantoor te zijn dat een rechtszaak voert namens de Stichting Gigawiek. Die stichting protesteert tegen de plaatsing van een aantal windmolens aan het Amsterdam-Rijnkanaal in de gemeente Houten, zelfs tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Het rapport van Pijl zit nagenoeg compleet bij de stukken die ten behoeve van die zaak zijn ingediend bij het hof.

Een woordvoerder van universiteit bevestigde dat het niet gaat om een onderzoek van Utrechtse wetenschappers:“Het is hartstikke fout in de krant gekomen. Misschien omdat het komkommertijd is.” 
Misschien door die komkommertijd nam een aantal kranten het bericht in Spits! in ieder geval klakkeloos over en de commotie leidde ook tot vragen  in de Provinciale Staten (PVV). De Volkskrant en Trouw plaatsten uiteindelijk wel een corrigerend naschrift, maar bij Spits!, De Telegraaf of Elsevier zag ik het niet.
Het onderzoek van Pijl staat online: Wind Turbine Noise Effect on Human’s Health and Well-being – The European Human Rights Perspective. Zij schrijft dat er onderzoeken zijn die een relatie laten zien tussen ergernis over windmolengeluid en de afstand tot de molens, maar de directe vertaling naar gezondheidseffecten is niet overtuigend. Dat blijft toch hangen bij het verhaal dat ergernis (maar ook verstoorde slaap) zich vertaalt in stress en dat weer in andere gezondheidsklachten. En zoals de Australische studie laat zien, moet je andere veroorzakers van die stress niet uitsluiten.

Meer lezen over de studie uit Australië (met reactie van een actiegroep) in The Guardian.

Later toegevoegde links:

  • Een van de Australische onderzoekers, professor Simon Chapman, schreef in juli 2012 al een stuk waarin hij vooruitloopt op de conclusie.  Hierin staat ook meer over de achtergrond van de actiegroepen.
  • De windenergielobby (NWEA) in Nederland heeft een webpagina over gezondheid en windenergie. In de factsheet staan ook de onderzoeken besproken die Pijl meenam in haar rapport, alleen wordt bijvoorbeeld aangegeven dat het RIVM op een onderzoek, dat belangrijk is voor de tegenstanders van windenergie (van N. Pierpont, die de term ‘Wind Turbine Syndrome’ bedacht) veel kritiek heeft. Te klein, zelfrapportage van klachten en zo meer. De RIVM-rapportages worden niet genoemd in het stuk van Pijl. Toch een beetje raar als je bedenkt dat bij een rechtszaak over de plaatsing van een windmolenpark de gemeente Zwolle zich beriep op dat RIVM standpunt. En de Raad van State vond dat redelijk.

Skepticism: The New Miracle Life-Cure!

by 62 Comments

The Huffington Post is niet echt een betrouwbare bron voor nieuws op het gebied van gezondheid. Misschien is onbetrouwbaar teveel gezegd, maar inconsistent is het nieuwsaanbod zeker. Om een of andere rare reden hebben ze bijvoorbeeld naast een serieuze Science afdeling ook iemand als Dana Ullman als blogger. Die mag ongehinderd de loftrompet over homeopathie steken. Nou ja, ongehinderd, als je de commentaren op zijn stukjes niet meetelt. Er is af en toe ook wel een blog dat de onzin van homeopathie laat zien en gelukkig biedt de site ook ruimte om de draak te steken met dit soort onbewezen wondertherapieën:

Zelfs op zo’n bericht komt er weer veel commentaar van vooral de verdedigers van homeopathie. Ook van Dana Ullman, ‘Mr. Homeopathy’, zelf:

Commentaar van Ullman, altijd even subtiel en altijd vol drogredeneringen
Commentaar van Ullman, altijd even subtiel en altijd vol drogredeneringen

Er is geen zinnige discussie met die man te voeren en blijkbaar heeft hij ook geen gevoel voor humor. Eigenlijk vind ik het raar dat een medium als The Huffington Post zo’n figuur laat orakelen op de site. Ik heb ‘m werkelijk nooit eens zien toegeven dat hij ergens helemaal mis zat. Ook niet als dat met overdonderend bewijsmateriaal werd aangetoond.
Hij is er bijvoorbeeld grotendeels verantwoordelijk voor dat op Internet talloze gelovigen in alternatieve gezondheidszorg nog steeds rondbazuinen dat de Zwitserse overheid een rapport heeft opgesteld waarin homeopathie wordt goedbevonden. Al talloze keren is hem duidelijk gemaakt dat dit heel anders ligt. Zie Homeopaten juichen over ‘Zwitserse’ rommel en een stuk van een vertegenwoordiger van het Zwitserse Bureau voor Volksgezondheid: ‘ is not a “Swiss report”‘ over de feitelijke status. Maar denk maar niet dat Dullman ooit maar één woord zal terugnemen. Geen wonder dat een paar jaar terug op Science-Based Medicine een stukje verscheen getiteld ‘The Dullman-Law‘. Die ‘wet’ luidt als volgt:

In any discussion involving science or medicine, being Dana Ullman loses you the argument immediately…and gets you laughed out of the room.

Is het verstandig om iemand als Ullman onweersproken te laten op een veelgelezen site, of hem alleen maar uit te lachen? Skeptici zien wel dat het meestal volstrekt flauwekul is wat hij opschrijft, maar niet iedereen is goed op de hoogte. Op de The Huffington Post wordt hij aardig op de huid gezeten door een aantal actieve skeptici. Niet dat dat serieuze discussie oplevert, maar het laat andere lezers in ieder geval zien dat het niet zo ‘wetenschappelijk’ is wat Ullman opschrijft.  Het verspreiden van Skepticism® is een goed idee.  Als is het maar om Dullman op stang te jagen met deze onverdunde humor 😉

Talking to Tomorrow – TAM 2012

by 55 Comments

Op het skeptisch evenement TAM (The Amazing Meeting) worden elk jaar een groot aantal voordrachten gehouden. Een aantal hebben we al eerder op Klopdatwel laten zien. Vandaag de voordracht van dr. Karen Stollznow, taalwetenschapper en fellow bij de James Randi Educational Foundation (JREF). Gezien haar achtergrond is het niet verbazingwekkend dat het om allerlei zaken gaat die iets met taal van doen hebben. Zaken die aan de orde komen zijn o.a. automatisch schrift, grafologie, kettingbrieven, bibliomancie, het voorspellen van de toekomst en het verleden, intelligente paarden en channeling. Van TAM 2012: Talking to Tomorrow.