Kloptdatwel?

De ongelovige Thomas heeft een punt

by 8 Comments

De ongelovige Thomas heeft een punt 1

Het boek De ongelovige Thomas heeft een punt: een handleiding voor kritisch denken is geschreven door Johan Braeckman en Maarten Boudry.

De titel van het boek verwijst naar een verhaal in het nieuwe testament. Het refereert aan de apostel Thomas die niet kon geloven dat Jezus uit de dood was opgestaan tenzij het bewezen werd. Hij ging pas overstag nadat hij met Jezus geconfronteerd werd en de wonden die Jezus toegebracht waren kon zien. Jezus nam hem dat kwalijk en zei ‘Zalig zijn zij die niet zien en toch geloven’. In de kerkliteratuur wordt Thomas min of meer opgevoerd als zijnde een sul. De kern van het boek is erop gericht om aan te tonen dat Thomas eigenlijk nog niet kritisch genoeg was. Uitgaande van de stelling dat buitengewone beweringen om buitengewone bewijzen vragen had Thomas verder moeten onderzoeken of hij niet toch gewoon belazerd werd, bijvoorbeeld door een Jezus-lookalike met nepwonden.

Het boek is opgebouwd uit negen hoofdstukken. ‘De ondraaglijke lichtgelovigheid van de mens’ is een inleidend hoofdstuk dat ingaat op menselijk bijgeloof en toelicht wat scepticisme en kritisch denken eigenlijk inhouden. ‘De kwetsbaarheid van het brein’ legt uit hoe we de werkelijkheid om ons heen waarnemen en hoe de dataverwerking binnen ons brein ons parten kan spelen. ‘Over samenzweringstheorieën’ gaat uiteraard over samenzweringen maar vooral over de manier van denken van mensen die dit soort theorieën aanhangen. Enkele hulpmiddelen worden aangereikt die helpen zulke theorieën te toetsen. Vormen van zelfbedrog staan centraal in ‘Over hoaxen en cryptiden’. ‘De trukendoos van het geheugen’ behandelt de onbetrouwbaarheid van herinneringen. Het hoofdstuk laat zien hoe valse herinneringen opgewekt kunnen worden en welke consequenties het kan hebben als therapeuten doordraven. ‘Zelfbedrog en cognitieve dissonantie’ houdt ons een spiegel voor en laat zien hoe we met feiten omgaan die niet in ons wereldbeeld passen. ‘Religie en het bovennatuurlijke’ gaat in op de meer religieuze thema’s zoals het leven na de dood maar ook spoken worden kritisch behandeld. ‘Wetenschap en pseudowetenschap’ gaat dieper in op wetenschapsfilosofie maar laat ook zien dat het niet altijd even makkelijk is om te bepalen wat onder wetenschap valt of onder pseudowetenschap. In ‘Onzin voor gevorderden’ wordt het postmodernisme kritisch doorgelicht met als resultaat dat men kan concluderen dat er niet veel van overblijft.

Persoonlijk vind ik dat het boek in een zeer prettige stijl geschreven is. Nadat ik er eenmaal aan begonnen was heb ik het bijna in een keer uitgelezen (aangezien ik een fulltime baan heb bedoel ik hier een paar avonden mee). Het taalgebruik is niet complex en als er ‘moeilijke’ woorden gebruikt worden, zijn deze functioneel. Een van de doelstellingen van het boek is om de lezer te helpen om helder en kritisch te leren denken en wat dat betreft is het boek een geslaagd hulpmiddel.

Als ondersteuning voor het boek is er de website, alwaar men multimediale achtergrondinformatie voor elk hoofdstuk kan vinden.

Ook vermeldenswaard is dat men bij de NRC Handelsblad Academie een CD verkoopt die het hoorcollege ‘Kritisch Denken’ van Johan Braeckman bevat. Dit hoorcollege is een afspiegeling van het hier besproken boek.

Auteurs: Johan Braeckman & Maarten Boudry
Titel: De ongelovige Thomas heeft een punt (een handleiding voor kritisch denken)
Uitgever:  Houtekiet – Jaar: 2011 (5de druk in 2012) – ISBN: 9789089241887

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Koop het via de onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel.nl!

Skeptisch gereedschap: rbutr

by 507 Comments

Skeptisch gereedschap: rbutr 6
Herkenbaar? (‘Duty Calls’ – xkcd.com)

Het internet staat vol met interessante informatie, maar er zit ook heel veel onzin tussen. Websites als Kloptdatwel en skepsis.nl geven natuurlijk tegengas aan sites die vol staan met pseudowetenschap en kwakdenken, maar is dat het enige en meeste effectieve wat een skepticus online kan doen? Er worden hulpmiddelen ontwikkeld om het makkelijker te maken zin en onzin van elkaar te onderscheiden. 

Skeptisch Internetactivisme
Direct reageren op sites en blogs heeft als groot nadeel dat site beheerders controle hebben over het commentaarsysteem. En vaak zijn er niet eens mogelijkheden om commentaar achter te laten. Sommige skeptische sites raden aan om actief Wikipedia-pagina’s bij te werken en te voorzien van goede bronnen. Op zich een prijzenswaardig initiatief, maar het kost veel tijd. En ook dan ben je afhankelijk van het systeem waarbij anderen jouw wijzigingen weer heel gemakkelijk ongedaan kunnen maken.

Wat je eigenlijk zou willen hebben is een tool waarmee je makkelijk kunt verwijzen naar goede informatie tussen verschillende sites. Maar ook zou je graag gewezen worden op sites die een mogelijke weerlegging bevatten. Je kunt die misschien zelf wel vinden, maar het zou mooier zijn als je kunt profiteren van het werk van andere skeptici. Misschien is het nieuwe rbutr een interessante ontwikkeling op dit gebied. Ik ben redelijk enthousiast over de mogelijkheden en het gebruiksgemak.


Skeptisch gereedschap: rbutr 7Wat is rbutr?

De naam rbutr is een hippe verbastering van Rebuttal (=weerlegging) in de trant van websitenamen als Flickr en Tumblr. Het Mission Statement van rbutr geeft heel beknopt weer wat de bedoeling is van de oprichters Shane Greenup and Craig O’Shannessy:

To link every page on the internet to its most appropriate responses, so that no one is ever forced to simply accept what they are ‘told’ by any one source ever again.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen Direct Rebuttals en General Rebuttals. Het onderscheid is dat een direct rebuttal echt moet gaan over de beweringen in de bronpagina en die dus weerleggen. Een voorbeeldje is de rebuttal (link) van de kritiek op een cartoon van the Oatmeal over Tesla in een blog op Forbes.com. Een general rebuttal kan ook een webpagina zijn waarop in algemene zin informatie te vinden is die de beweringen op de bekritiseerde pagina tegenspreekt. Het Wikipedia-artikel over de wetten van thermodynamica zou je bijvoorbeeld  kunnen gebruiken als general rebuttal voor een pagina die een perpetuum mobile probeert te verkopen.

Hoe werkt rbutr in de praktijk?

Rbutr werkt nu alleen nog als een extensie van de browser Chrome, maar versies voor Firefox en Internet Explorer zouden snel moeten volgen. Na registratie krijg je een korte tutorial. In minder dan vijf minuten heb je het door. Het komt er kortweg op neer dat je de pagina opent die je wilt ‘weerleggen’, op de knop in je browser klikt en vervolgens naar de pagina gaat waar de ‘weerlegging’ staat. Weer even op de knop drukken en heel kort uitleggen waarom het een goede rebuttal is, en klaar is Kees! Achter de schermen zal er nu wel het een en ander gecontroleerd worden, of het geen overduidelijke spam is en of de links wel kloppen, maar heel snel is je rebuttal toegevoegd aan de database.

Skeptisch gereedschap: rbutr 8
Het rode vierkantje met ‘1’ onder de rbutr-button laat zien dat er een weerlegging aan deze website is gelinkt

Iedereen die in het vervolg op de betrokken pagina’s komt (en rbutr gebruikt natuurlijk) kan nu meteen zien aan een rood vlaggetje dat die pagina in een discussie is opgenomen en kan makkelijk tussen de pagina’s switchen. Gebruikers kunnen ook aangeven of ze een rebuttal goed of slecht vinden en zo komen de beste weerleggingen ook nog het meest prominent in beeld.

Een voorbeeldje maakt het wellicht wat duidelijker. Het artikel in de Huffington Post over de UFO-waarneming boven een luchtmachtbasis in Chili (zie UFO-video uit Chili bewijst ’t: ze hebben zes pootjes), heb ik zelf ‘gerbutrd’ met een draadje op het blog van Hoaxkiller.com waarin de UFO-video helemaal ontleed werd. Via de button in Chrome kun je makkelijk heen en weer springen tussen bron en weerlegging, maar je kunt ook op de rbutr-site zien wat de status is van de rebutttal.

 

Skeptisch gereedschap: rbutr 9
Zo zag de rebuttal eruit op 6 juni 2012. Klik op afbeelding voor de huidige status.

Je kunt je ook nog abonneren op pagina’s of trefwoorden, zodat je telkens een berichtje krijgt als er een rebuttal is toegevoegd op die pagina of met zo’n trefwoord.

Gaat het wat worden?
Het is altijd moeilijk om in te schatten of zo’n nieuwe tool op voldoende grote schaal gebruikt gaat worden om succesvol te zijn. Gebruikers van het eerste uur zijn waarschijnlijk voornamelijk bezig zelf rebuttals aan te dragen en zullen pas na loop van tijd profiteren; in de zin dat ze een pagina aantreffen waarvan ze niet zelf al de weerlegging kenden, maar die nu via een rood rbutr-knopje wordt aangeboden. rbutr heeft intussen wel een aantal zeer positieve besprekingen gehad o.a. van skepticus Tim Farley, Research Fellow bij de James Randi Educational Foundation (zie de rbutr website voor andere links). Ook staat de site redelijk hoog in The Knight News Challenge, een initiatief van de Knight Foundation die voornamelijk journalistieke activiteiten ondersteunt.

Het is ook leuk om door de reeds aangemelde rebuttals te browsen. Op die manier kun je een idee krijgen welke onderwerpen het meest weerlegd worden en voor de meeste discussie zorgen op Internet. Niet verwonderlijk is dat Science, Health en Politics hoog scoren. Maar al snel volgen meer specifieke onderwerpen als Climate Change, Vaccination en Evolution.
Een belangrijke vraag is natuurlijk ook of ‘de tegenpartij’ niet net zo actief gaat worden op rbutr.com. Dat lijkt me eigenlijk alleen maar goed: de discussie wordt zichtbaar en de argumenten over en weer zullen te zien zijn. Een direct rebuttal van een kwakzalver zal echt wel door de mand vallen als die niet serieus ingaat op de argumenten van verstandigere schrijvers. En anders is een rebuttal daarop ook zo weer geschreven!

Onzin herkennen met de ‘baloney detection kit’

by 99 Comments

De Amerikaanse skepticus Michael Shermer behandelt in deze video 10 vragen waarmee je onzin kunt opsporen:

1. How reliable is the source of the claim?
2.Does the source make similar claims?
3. Have the claims been verified by somebody else?
4. Does this fit with the way the world works?
5. Has anyone tried to disprove the claim?
6. Where does the preponderance of evidence point?
7. Is the claimant playing by the rules of science?
8. Is the claimant providing positive evidence?
9. Does the new theory account for as many phenomena as the old theory?
10. Are personal beliefs driving the claim?

http://www.youtube.com/watch?v=eUB4j0n2UDU

 

Foto voorpagina uit de video

10 weddenschappen die je niet kunt verliezen

by 3 Comments

In deze video laat de skepticus Richard Wiseman 10 trucs zien waarmee je je vrienden de loef kunt afsteken. Hoe krijg je met één vinger een bankbiljet onder een stapeltje munten vandaan, hoe laat je een paperclip drijven, hoe verander je met één lijn het getal 9 in het getal 6 – om een paar voorbeelden te noemen. Het filmpje laat niet alleen zien hoe je makkelijk weddenschappen kunt winnen. Het filmpje laat ook zien dat iemand die goed voorbereid is makkelijk een truc met een ander kan uithalen. En ook daarom is het filmpje voor iedere skepticus de moeite waard. Wie hieronder geen scherm ziet, kan hier klikken.


Foto voorzijde uit besproken video

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur

by 34 Comments

Necrofilie, verkrachting van minderjarigen, publiekelijk masturberen – het is allemaal onderdeel van een normale dag in het leven van de Adélie-pinguïn. George Levick, deelnemer aan de Zuidpoolexpeditie van Robert Scott (1910-1913), was zó geschokt door het gedrag van de pinguïns dat hij besloot om er niet over te publiceren. In plaats daarvan maakte hij een gecodeerd verslag dat werd verspreid onder een selecte groep wetenschappers. Onlangs werd het verslag teruggevonden in het Engelse Natural History Museum en alsnog gepubliceerd. Een geval van wetenschappelijke zelfcensuur.

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur 10
Een Adélie Pinguin op een ei. Zo ziet de pinguïn er wel lief uit. De Engelse onderzoeker Levick schrok echter in 1910-13 van het gedrag van de pinguïns (foto: Wikipedia).

Douglas Russel die het verslag ontdekte vertelt op de website van Discovery:

‘As it was boldly headed ‘Not for Publication’ it immediately caught my eye,” Douglas Russell, who discovered the pamphlet, told LiveScience. “As the curator of birds eggs and nests at the Natural History Museum and having had a long-standing interest in polar research, I knew of George Murray Levick and that this was, as the header suggested, fascinating but totally unpublished work. … “Some of the things he noticed profoundly shocked him,” Russell said. For instance, Levick noted the penguins’ autoerotic tendencies, and the seemingly aberrant behavior of young unpaired males and females, including necrophilia, sexual coercion, sexual and physical abuse of chicks, non-procreative sex and homosexual behaviors. Considered too explicit for society at the time, the pamphlet wasn’t published with the other Terra Nova expedition reports. As such, it remained hidden in the bird collections at the museum to be uncovered recently by Russell’.

De ontzetting van Levick spreekt uit zijn verslag. Hij beschrijft bijvoorbeeld als ‘afschuwelijk immoreel gedrag’ een geval waarin een mannetje een gewond vrouwtje verkracht:

‘I saw another act of astonishing depravity today. A hen which had been in some way badly injured in the hindquarters was crawling painfully along on her belly. I was just wondering whether I ought to kill her or not, when a cock noticed her in passing, and went up to her. After a short inspection he deliberately raped her, she being quite unable to resist him’.

Levick schreef zijn verslag in code: hij gebruikte Griekse lettertekens om Engels te schrijven. Nu is alles netjes in het Engels ‘vertaald’ en gepubliceerd in het tijdschrift Polar Record.

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur 11
Hier een foto van een deel van het verslag van Levick. Je kunt zien dat hij Griekse letters gebruikte om Engelse woorden te schrijven (foto: whyevolutionistrue).

Discovery geeft aan dat het niet juist is om het gedrag van de pinguïns naar menselijke maatstaven te beoordelen. De diertjes zijn ‘chemically wired’ om een bepaalde respons te vertonen. Als ze een vrouwtje zien in een bepaalde houding slaan ze hun slag, levend of dood. Wie meer over dit gedrag wil weten kan terecht bij het onderzoek naar necrofilie bij eenden (‘The First Case of Homosexual Necrophilia in the Mallard Anas Platyrhynchos’) waarvoor de Nederlandse bioloog Kees Moeliker de Ig Nobelprijs won in 2003.

Het oorspronkelijke nieuwsbericht over dit onderwerp verscheen op 10 juni 2012 op de website van de BBC.