Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

Chris French over parapsychologie en wetenschap

by 2 Comments

In november vorig jaar organiseerde het Centre for Inquiry UK een symposium over wetenschap en pseudowetenschap. Professor Chris French sprak over parapsychologie en of dat nu een serieuze wetenschap is of eerder een pseudowetenschap.

Chris French is hoogleraar psychologie en oprichter van de Anomalistic Psychology Research Unit aan Goldsmiths University. Daarnaast is hij Special Advisor en voormalig Editor-in-Chief  van The Skeptic Magazine, het bekendste skeptische tijdschrift van het Verenigd Koninkrijk en schrijft hij regelmatig een interessante column in The Guardian.
De parapsychologie bestudeert door levende wezens veroorzaakte verschijnselen die niet verklaard kunnen worden door de natuurwetten en -krachten. Het gaat om onderwerpen als telepathie, helderziendheid, psychokinese en leven na de dood. Over het algemeen gaan wetenschappers er van uit dat deze verschijnselen niet bestaan; zoals French in de lezing vertelt, werd er bij de bouw van de Large Hadron Collider geen rekening gehouden met paranormale effecten 😉

De lezing gaat grotendeels over wat wetenschap en pseudowetenschap van elkaar onderscheidt (of hoe moeilijk het is dat onderscheid aan te brengen) en pas in het laatste kwartier past French deze inzichten toe op parapsychologie. Zijn conclusie is wellicht verrassend:

Meer over het demarcatieprobleem is te lezen in mijn boekbespreking van ‘Philopsophy of Pseudoscience’. Op de website van Skepsis staat ook heel wat te lezen over parapsychologie

Alweer een Utrechtse celbioloog in de fout

by 80 Comments

Alweer een Utrechtse celbioloog in de fout 1
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Grote krantenkoppen op 26 februari 2014: Utrechtse celbioloog manipuleerde beeldmateriaal in artikelen gepubliceerd in Cell en Nature. Fraude en schending van de wetenschappelijke neutraliteit, luidde de subtitel van het pagina vullende stuk van Van Calmthout in De Volkskrant. Nog voor ik verder had kunnen lezen kwamen oude associaties  bij mij weer boven: Utrechtse celbiologen in de fout: zouden die Roel van Wijk, Fred Wiegant en Wilbert Linnemans dan nog steeds actief zijn?

Het zal de jongere lezers misschien maar weinig zeggen, maar deze namen gooiden hoge ogen in het publieke discours over de grondslagen van de homeopathie in de jaren 70, 80 en 90 van de vorige eeuw. Met subsidie van VSM werd daar aan de universiteit van Utrecht fundamenteel onderzoek gedaan naar de biologie van sub-Avogadro verdunde middelen in de reageerbuis. Dienstweigeraars konden hun alternatieve dienstplicht vervullen in Van Wijk’s laboratorium en de universiteit tolereerde dat sektarische gedoe.
In 1988 hadden Benveniste en Davenas, Franse fysiologen, in Nature gepubliceerd dat sub-Avogadro verdunde eiwitten in vitro biologische effecten konden bewerkstelligen, daarmee een verklaring voor de werkzaamheid van de homeopathie suggererend. Voornoemde Roel Van Wijk werd door kwakzalverijbestrijders en andere kritici van de homeopathie nooit erg serieus genomen totdat hij in 1992 opzien baarde met zijn herhaling van het onderzoek van de Franse fysioloog/homeopaat Benveniste en Davenas. Van Wijk kon Benveniste’s bevindingen niet bevestigen en publiceerde dat braaf! Zijn publicatie toonde twee zaken aan: ten eerste geloofde hij oprecht in de homeopathie en ten tweede leek hij een betrouwbaar onderzoeker. Als iemand ook zijn negatieve resultaten publiceert, dan moet hij wel integer zijn.
Die goede reputatie kon hij natuurlijk goed gebruiken bij ander onderzoek waarin hij wel allerlei absurditeiten ‘aantoonde’, zoals de elektroacupunctuur volgens Voll. In 1993 publiceerde Van Wijk samen met Wiegant over die medicijnentest, waarmee via elektrisch doormeten van in glazen buisjes gestopt homeopathisch medicijn op succesvolle wijze de juiste geneesmiddelkeuze zou kunnen worden bepaald. De methode zou betrouwbaar zijn. De moleculair bioloog Plasterk noemde deze ontdekking, als hij betrouwbaar zou zijn, een Nobelprijs waard en ging met Van Wijk in debat. De Skepter deed verslag van dat debat (juni 1997, 17-22). De populariteit van de homeopathie was toen al over zijn hoogtepunt heen en Linnemans koos zekerheidshalve een tweede carrière als human sense consulent.

De verleiding om minachtend te doen over die rare Utrechtse celbiologen van toen moet worden weerstaan. Ten eerste hebben zij niets te maken met de actuele fraude, die werd gepleegd door de Nederlands-Indiase plantencelbioloog Pankaj Dhonukshe (1975), wiens onderzoek was betaald met een VICI-beurs van NWO, op zich indicatief voor een hoge wetenschappelijke statuur. De man zit nu werkloos thuis en de artikelen zijn geretraheerd.
Wat Van Wijk cum suis destijds deden leek zinloos en warhoofdig: zoeken naar een biologische verklaring voor genezingen die er niet waren. Toch had hij wel goed begrepen dat dit type onderzoek van de hoogste importantie was voor de aannemelijkheid van eventueel gerapporteerde positieve resultaten van alternatieve geneeswijzen. Niemand gelooft die totdat er een fatsoenlijk werkingsmechanisme wordt gevonden. Want ook met goed uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek kan nooit zekerheid worden verkregen. Wat bereikt kan worden is dat een hypothese meer of minder waarschijnlijk wordt. Als de hypothese a priori al uiterst onwaarschijnlijk of regelrecht absurd is, dan zal acceptatie van positieve resultaten altijd uitblijven en dat maakt dergelijk onderzoek eigenlijk ook zinloos. De Cochrane Collaboration denkt daar anders over en refereert grote aantallen reviews van absurde therapieën, maar zo is het wel.

Kwakzalvers, die met hun trials aanzien willen verwerven bij reguliere wetenschappers en medici, doen er dus verstandig aan om te beginnen met fundamenteel onderzoek naar mogelijke werkingsmechanismen. Laat de homeopaten vooral goed zoeken naar het geheugen van water, Chinese naaldartiesten moeten eindelijk de anatomische correlaten van meridianen en acupunctuurpunten vinden, terwijl de chiropractors nu eens die ‘subluxaties’ van de ruggenwervels op een röntgenfoto gaan aanwijzen. Daarna praten wij verder. Van Wijk was gek, maar dit had hij ten minste begrepen.

Dubieuze Egyptische hepatitis C detector steekt de kop weer op

by 19 Comments

Engels - UK vlag 30x24
English version.

Het apparaat leek verdacht veel op die nepdetectoren om bommen en drugs mee op te sporen waarover vorig jaar net de rechtszaken zijn afgehandeld. Skeptici waren dus meteen op hun qui vive. Shiha was na het relletje in the Guardian nog wel verschenen op het International Liver Congres in Amsterdam, maar daarna was het rustig gebleven omtrent zijn uitvinding. Tot dit weekend.

Op kloptdatwel heb ik vorig jaar geschreven over het gedoe in The Guardian, maar had dat hier nog niet opgevolgd met informatie die ik kreeg van een bezoeker aan dat congres in Amsterdam. Op mijn eigen website had ik er nog wel wat over geschreven en gisteren kwamen daar op eens duizenden bezoekers uit Egypte op af. Zodoende kwam ik achter de nieuwe ontwikkelingen en die voorspellen niet veel goeds.

Toen Shiha in april vorig jaar op het International Liver Congres in Amsterdam (EASL 2013) een e-Poster presenteerde, zag de C-FAST detector er opeens heel anders uit. Die had opeens veel meer weg van een barcodescanner:

De C-FAST detector zoals afgebeeld op de e-Poster van dr. Shiha op het International Liver Congres 2013
De C-FAST detector zoals afgebeeld op de e-Poster van dr. Shiha op het International Liver Congres 2013

Waarschijnlijk had dr. Shiha geen zin in lastige vragen van congresgangers die bij het zien van de wichelroede opeens herinnerd zouden kunnen worden aan de artikelen in The Guardian. Degene die voor mij de foto’s van de presentatie had gemaakt, trof hem ook nooit bij zijn e-Poster aan. Helemaal duidelijk welk apparaat nu gebruikt was om de opmerkelijk resultaten van hun onderzoek te bereiken, werd het niet. Maar gisteren ging ik natuurlijk weer op zoek naar nieuwe informatie en vond dat ze hun onderzoek hadden weten te publiceren: A Novel Method for Non-Invasive Diagnosis of Hepatitis C Virus Using Electromagnetic Signal Detection: A Multicenter International Study, Shiha et al. (International Journal of Medical, Pharmaceutical Science and Engineering Vol:7 No:12, 2013). Dit tijdschrift is van een uitgever die op Beall’s list voorkomt, een lijst met dubieuze open Access uitgevers. Niet zo vertrouwenwekkend dus.

Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag
Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag

In het artikel staat welke detector gebruikt werd: die met internationaal patentnummer PCT/EG2010/000044, dat hier in detail bekeken kan worden. Toch die wichelroede waarmee dr. Shiha op de foto stond in The Guardian en dus heeft hij op het congres in Amsterdam gewoon wetenschappelijke fraude gepleegd in mijn ogen. Maar hoe kunnen we die opmerkelijke resultaten dan verklaren? Ontzettend miskleunen met meer dan 1.600 proefpersonen lijkt ook wat sterk. Het artikel is uiterst summier over de gevolgde methode:

The study throughout its three phases was done blindly. Each time; the desired subjects were prepared as negative and positive for HCV proved by RT-PCR. Meanwhile, each subject was tested by C-FAST device and results were recorded as positive or negative by the operator who was unaware of the results of the PCR. Thereafter, the results of HCV-RNA by RT-PCR and the results of C-FAST device were sent for the statistical analyses to compare the two methods regarding sensitivity, specificity, and predictive values. Again, the statistician was external and unaware of the study purpose.

Het lijkt er echter niet op dat er serieus geblindeerd is. De proefpersonen voor de grootste test (in Egypte) werden bijvoorbeeld geselecteerd via onderzoeksinstituten en ziekenhuizen, deze waren vermoedelijk allemaal HCV-positief (HCV=Hepatitis C Virus). Als controle fungeerden 800 rekruten uit het leger. Waarschijnlijk wisten alle deelnemers hun HCV-status en konden die dus ook wel onbewust laten blijken aan de persoon met de wichelroede. Maar misschien is het nog makkelijker: de betrokken onderzoekers wisten waarschijnlijk ook wel dat de controle groep bestond uit rekruten en alle jonge mannen en vrouwen die je voor je krijgt en er een beetje gezond uitzien, zullen dan met grote waarschijnlijkheid in die groep vallen. In het artikel staat helaas geen leeftijdsverdeling van de proefpersonen, gesplitst naar HCV-positief en HCV-negatief om dit te kunnen checken.

Een YouTube-filmpje geeft een beeld van hoe dit gepresenteerd is aan de legertop, helaas alleen in het Arabisch zonder ondertiteling. De titel luidt (vertaald met Google Translator): Apparaat om hepatitis C en aids te detecteren en behandelen. Een geschenk van het Egyptische leger aan het Egyptische volk.

De volledige militaire top, tot en met de president aan toe, lijkt overtuigd. Volgens het officiële persbericht heeft ook het ministerie van volksgezondheid zijn goedkeuring gegeven. Het is een mooie puinhoop daar in Egypte …

 

 

Aandachttrekkers

by 75 Comments

Het is Robbert van den Broeke weer eens gelukt de aandacht te trekken van de landelijke media. Nu met een filmpje waarin die andere aandachttrekker, Joran van der Sloot, vertelt over de verschijning van Van den Broeke bij hem in de cel. Iets met ‘alleen maar liefde’, en zo. Nog zo’n opmerkelijk figuur, ex-lijsttrekker van de SOPN Johan Oldenkamp, probeert het anders. In een persbericht beschuldigt die Stichting Skepsis van medeplichtigheid aan oplichting, omdat ze een rol zou spelen in het toedekken van de maanlandingenhoax. Tsjonge, het kan niet op. Wat moet je met die aandachttrekkerij, negeren of toch maar even hartelijk om lachen?

Robbert van den Broeke
Robbert van den Broeke

Van den Broeke liet al eerder zijn interesse in de persoon Van der Sloot blijken. In eerste instantie kwam alleen nog de overleden vader van Van der Sloot bij hem door. Uit dat verhaal van oktober 2012 werd al wel duidelijk hoe de vork in de steel steekt. Stan, het maatje van Van den Broeke dat de filmpjes van zijn goocheltrucjes maakt, bleek niet ‘van Aalst’ te heten, maar kwam als Stan Pluijmen uit de kast. En deze Pluijmen was al langer bevriend met Van der Sloot en degene met wie Van der Sloot vlak voor hij Stephany Flores zou vermoorden contact had via chat en plannen smeedde om op andere, minder gewelddadige, maar ook niet zo frisse manier, aan geld te komen. Voor zover ik weet, zijn die chatgesprekken nooit gepubliceerd. Het Algemeen Dagblad heeft het meest complete verhaal over de laatste capriolen van het trio Van den Broeke, Pluijmen en Van der Sloot.
Ook op radiozender FunX mocht Van den Broeke z’n zegje komen doen. Natuurlijk kwam ook het ‘genverbrander‘-incident uit 2005 weer aan de orde en had hij wel het een en ander op te merken over Skepsis. De petitie op deze site richting RTL om Derek Ogilvie maar eens van de buis te laten, wordt ook nog even aangestipt. Luister het fragment gerust af, de radiomakers zijn redelijk kritisch:

[audio:https://kloptdatwel.nl/wp-content/uploads/RvdB-bij-FunX.mp3]

Als de player niet werkt klik dan hier.

Oldenkamp kwam niet zo lang geleden aan het woord in de Volkskrant in de rubriek ‘4 uur nieuwsbreak‘ waar telkens een opvallend persoon geïnterviewd wordt. Een lekker gek gesprekje over Oldenkamps ideeën over het koningshuis, evolutietheorie en zijn fiasco als lijsttrekker van de ‘Ufo’-partij SOPN. Niet aan de orde kwam Oldenkamps recente aanvaring met het Meldpunt Discriminatie Internet vanwege zijn Holocaustontkenning. Dat was de journalist van de Volkskrant niet opgevallen, beetje raar, want al voor de verkiezingen in 2012 kwam die donkere kant van Oldenkamp naar voren in een stuk van Mark Traa in HP/De Tijd.

Johan OIdenkamp
Johan OIdenkamp

Nu komt Oldenkamp dus met zijn idiote beschuldiging richting Stichting Skepsis. Het is klip en klaar dat er nooit mensen op de maan geweest zijn volgens deze ‘allround wetenschapper’. Onze planeet wordt immers omringd door de Van Allen-gordels en die bevatten zoveel schadelijke geladen deeltjes dat je ruimtevaarttuig loden wanden zou moeten hebben van maar liefst twee meter dik om dat stralingsbombardement te overleven. Dergelijke dikke wanden zijn nergens te zien in al die Apollofilmpjes en dus is het allemaal een hoax. Oldenkamp is er 100% zeker van, want hij heeft wat YouTube filmpjes gekeken, die dat onomstotelijk laten zien.
En omdat Skepsis stelt als doel te hebben om buitengewone beweringen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen, maar in de praktijk iedereen die de maanlandingen in twijfel trekt, belachelijk maakt, moet ze wel een verborgen agenda hebben.  Eerdergenoemde Mark Traa krijgt ook een veeg uit de pan, want die blijkt in de Skepter een stuk geschreven te hebben waar de maandlandinghoax ook aan de orde komt. Die maanlanding is gewoon door Stanley Kubrick geregisseerd. Keihard aangetoond door alle subtiele numerologische aanwijzingen in zijn latere films …

Misschien had Oldenkamp toch eerst even in de Wikipedia moeten kijken bij de Van Allen-gordels en de implicaties voor ruimtevluchten. Ja, het is een bron van gevaarlijke straling, maar die astronauten gingen er behoorlijk snel door heen. En die dunne wandjes waren blijkbaar voldoende om de stralingsbelasting gedurende de hele trip een stuk lager te houden dan de normen die gelden voor werknemers die met radioactief materiaal werken. En dat faken van een maanlanding in een studio en wereldwijd urenlang achter elkaar uitzenden was in 1968 waarschijnlijk een stuk lastiger dan daadwerkelijk naar de maan gaan.

Enfin, wat te doen met deze aandachttrekkerij? Het is nauwelijks te geloven dat de serieuze pers er aandacht aan besteed, maar een website als Kloptdatwel die er juist voor is om onzin aan de kaak te stellen, kan dan moeilijk  achterblijven. Bij deze dan toch maar, zij blij en onze lezers hopelijk ook.

 

 

Stralingsangst leidt tot ongelukken

by 14 Comments

In de Israëlische kustplaats Akko vielen maandagochtend vroeg vijf doden en raakten twaalf personen gewond door een explosie van een tank met propaangas. De Israëlische krant Haaretz bericht dat de politie vermoedt dat de tank ontploft is als gevolg van doelbewuste brandstichting om een illegaal geplaatste zendmast op de bovenste verdieping te vernielen. Wijkbewoners zouden al eerder sabotagepogingen hebben gedaan om van de zendmast af te komen, die volgens hen kankerverwekkende straling zou verspreiden.

Bericht van maandag 17 februari 2014 van de Israëlische krant Haaretz
Bericht van maandag 17 februari 2014 in de Haaretz

Er kunnen natuurlijk nog andere motieven een rol spelen bij deze brandstichting met tragische afloop, maar als het inderdaad ging om angst voor de schadelijke effecten van de elektromagnetische velden die gebruikt worden voor mobiel telefoonverkeer, dan is het extra cru dat er net vorige week daarover een (wederom) geruststellend rapport uitkwam in het Verenigd Koninkrijk. Het Mobile Telecommunications and Health Research Programme (MTHR) kwam met zijn Report 2012 (pdf), waarin de resultaten van 31 onderzoeksprogramma’s worden samengevat.

Het rapport bevat onderzoek op verschillende gebieden. Zo werd er bijvoorbeeld gekeken of er een verband was tussen het belgedrag van zwangeren en het ontwikkelen van kanker bij hun kinderen. En een ander onderzoek keek naar het verband tussen leukemie en bellen. Geen van deze twee onderzoeken liet een verhoogd risico zien dat aan telefoongebruik toegeschreven kan worden. Dit is in overeenstemming met het merendeel van de oudere onderzoeken.
Ook onderzocht werd of de manier waarop het telefoonsignaal wordt verstuurd een effect heeft. De informatie van een telefoongesprek wordt omgezet in een digitaal signaal dat op een draaggolf wordt ‘geplakt’ (modulatie). De ‘straling’ kun je je voorstellen als een mooie golvende lijn, die als je er wat op inzoomt, eruit ziet als een tamelijk willekeurig op en neer springende lijn. De vraag is of die modulatie van de draaggolf een ander (biologisch) effect kan hebben dan de ongemoduleerde draaggolf. Anti-stralingsactivisten maken van dit verschil nogal eens een belangrijk punt. Het werd op verschillende manieren getest en de conclusie is dat er geen aanleiding is gevonden om te veronderstellen dat het wat uitmaakt.
Het rapport gaat verder ook in op maatregelen om blootstelling aan straling te beperken (hands-free bellen bijvoorbeeld), standaarden voor toekomstige metingen en doet voorstellen voor vervolgonderzoek. De opstellers van het rapport zien echter geen reden om de reeds besproken onderwerpen nog eens te bekijken en leggen de prioriteiten o.a. bij provocatiestudies en langetermijnstudies om mogelijke effecten van mobiel telefoneren op gedrag en neurologische effecten te bekijken.

Websites van anti-stralingsactivisten als stopumts zijn opmerkelijk genoeg niet blij met het goede nieuws van dit rapport en wijzen al vast op wat kritiek van gelijkgestemden. Ten eerste wijzen ze er op dat het onderzoek betaald wordt door overheid en industrie die er belang bij zouden hebben om negatieve effecten van elektromagnetische velden te verdoezelen. Dat van die financiering klopt wel, maar meteen in de eerste paragraaf van het rapport staat te lezen wat er gedaan is om (ongewenste) invloed te voorkomen:

The Programme has had total funding of approximately £13.6 million provided jointly by government and industry. In order to ensure that none of the funding bodies could influence the outcome of the research, projects were selected and monitored by an independent Programme Management Committee (PMC).

Een ander punt waar ze over vallen is dat nergens in het rapport de bevindingen van Lennart Hardell worden genoemd, die nu juist doorslaggevend waren waren voor het indelen van de straling in categorie 2B (‘mogelijk kankerverwekkend’) door het International Agency for Research on Cancer (IARC). Eigenlijk is dat niet zo heel raar als je weet hoe die indeling tot stand is gekomen. Daar was nogal wat gedoe over en de rol van Hardell is bepaald niet onomstreden. Meer daarover valt te lezen in een artikel uit 2012 van Lorne Trottier op Science Based Medicine: ‘Are Cell Phones a Possible Carcinogen? An Update on the IARC Report‘.
De resultaten van Hardell worden over het algemeen toegeschreven aan bias veroorzaakt door het verzamelen van gegevens over het telefoongebruik die berusten op de herinnering van de geënquêteerden. Als de resultaten waar zouden zijn, zouden we nu ook veel meer gevallen van hersentumoren moeten aantreffen dan er in werkelijkheid worden gezien. De andere bekende studie (Interphone), die geen verhoogd risico liet zien, sluit veel beter aan bij de werkelijkheid.

Confrontatie van het werkelijke aantal tumoren met de voorspellingen op basis van diverse studies.
Confrontatie van het geonden aantal tumoren met de voorspellingen op basis van diverse studies (de ‘Swedish study’ is die van Hardell)

Ik ben bang dat de anti-stralingsactivisten voorlopig door geen enkel onderzoek dat hun ongelijk laat zien, overtuigd kunnen worden. Ze zullen dus onterechte angst blijven verspreiden omtrent de risico’s van zendmasten en in Israël hebben we daar nu misschien een heel tragisch gevolg van gezien.