Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

Voetbalclub PSV lekker in balans met de pseudowetenschap van Daniel Zavrel

by 16 Comments

Individuele topsporters proberen soms de gekste dingen uit om nog net dat beetje beter te kunnen presteren. Professionele begeleiding lijkt niet altijd in staat om ze te behoeden voor potentieel gevaarlijke kwakzalverij, of gewoon geldverspilling. Soms is die zogenaamd professionele begeleiding zelfs verantwoordelijk voor het binnenhalen van allerhande onzin.

Voetbalclub PSV blijkt bijvoorbeeld in zee te zijn gegaan met het bedrijf Being in Business van ene Daniel Zavrel die onder andere zijn Being in Balance–programma als een vorm van coaching aanbiedt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de Oberon® Pathfinder, volgens het bedrijf “een toepassing van zogenaamde Non Lineair Systems technologie (NLS). Dit is een zeer geavanceerde en ongeëvenaarde kwantumfysische technologie die met zeer hoge nauwkeurigheid en betrouwbaarheid energie en informatie in het lichaam meet.”

Voetbalclub PSV lekker in balans met de pseudowetenschap van Daniel Zavrel 1Au, au, ‘ontwikkeld voor elitetroepen’, ‘een speler kunnen scannen op 90 miljard punten’, vage computerplaatjes … De bullshit-detector van Toon Gerbrands, algemeen directeur van PSV, mag blijkbaar wel eens bijgewerkt worden, bij mij slaat ie bij het zien van dit filmpje al ver in het rood uit. En dat wordt niet bepaald beter als we wat meer te weten proberen te komen over deze methode.

Over de technologie schrijft het bedrijf:

Hoe werkt de Oberon® Pathfinder?

De basis van de Oberon® Pathfinder is kwantumfysisch, op basis van biofotonen volgens de Duitse Professor Fritz-Albert Popp.

De meting is zeer laagdrempelig, volledig non-invasief en met kleding aan.  De coachee krijgt een koptelefoon opgezet en via de in deze koptelefoon ingebouwde infraroodsensor worden gezonde lichtfrequenties, zogenaamde longitudinale lichtgolven, uit de uitgebreide Oberon® database het lichaam ingezonden. De als ‘antwoord’ van het lichaam hierop ontvangen frequenties worden via een zogenaamde mathematische spectraalanalyse vergeleken met de benchmark waarden in deze Oberon® database en omgezet in een digitaal signaal op het computerscherm. Via kleursymbolen (de Fleindler schaal met zogenaamde entropie- ofwel ‘stresswaarden’ van 1 t/m 6) en  via een rode en blauwe curve kan dan met grote nauwkeurigheid de mate van balans of disbalans in een gescand lichaamsgebied worden afgelezen. Die lichaamsgebieden zijn grote lichaamsdelen zoals bijvoorbeeld hoofd, romp en skelet gevolgd door de afzonderlijke organen, weefsels, cellen en uiteindelijk het DNA en ultrastructuren.

Je bullshit-detector moet wel heel zwak afgesteld staan als je na het lezen van die hele pagina het idee overhoudt dat dit inderdaad wel eens gebaseerd zou kunnen zijn op echte wetenschap en het proberen waard is zonder anderen te raadplegen die misschien wel iets begrijpen van het indrukwekkende pseudowetenschappelijke proza.

Voetbalclub PSV lekker in balans met de pseudowetenschap van Daniel Zavrel 2Het apparaat is een van de vele kwakapparaten die op de markt zijn, die ergens iets te maken hebben met electroacupunctuur volgens Voll en een snufje biofeedback. En lees in Tussen Waarheid in Waanzin verder over die biofotonen van Fritz-Albert Popp.
Het enige wat het apparaat waarschijnlijk doet is een signaal met veel ruis omzetten in fraaie grafiekjes op een beeldscherm. Het maakt eigenlijk niet uit hoe je aan die ruis komt, maar als die afkomstig is van instrumenten die iets meten aan je lichaam lijkt het natuurlijk heel wat, of het nu om huidweerstand gaat of infraroodsensoren. Het draait uiteindelijk om het praatje wat een therapeut vervolgens kan vertellen bij die plaatjes, net als bij astrologie. Sommige mensen zijn er blijkbaar al snel van onder de indruk.

Toon Gerbrands is een van een aantal PSV’ers waarvan testimonials op de website zijn opgenomen. Een stukje daaruit:

De eenvoud van de scan staat lijnrecht tegenover de hoeveelheid en gerichte informatie, die het oplevert over je fysieke en mentale gesteldheid. In mijn geval leverde het een rapport op met een volledige analyse op deze invalshoeken. Het voedingsadvies op maat maakt alles compleet en heeft een direct effect. Het is fascinerend om te ervaren hoe realistisch en herkenbaar al deze informatie is.

In een artikel op sportknowhowxl.nl lezen we hoe Gerbrands in aanraking kwam met deze onzin. Gertjan Verbeek raakte er als trainer bij voetbalclub AZ enthousiast over en indertijd was Gerbrands bij die club algemeen directeur (dit moet tussen 2010 en 2013 zijn geweest). AZ clubarts Joost van der Hoek prikte de ballon ondanks zijn doctorstitel blijkbaar ook niet door, op een andere pagina met testimonials schrijft hij:

For the mental and emotional domains of a player, AZ has found a partner in Being in Business with the Being in Balance method that provides customized coaching and guidance in these areas. Personally, I have been able to go through the Being in Balance process satisfactorily, in which making mental aspects measurable is an innovative way to visualize the mental and emotional domains.

Daniel Zavrel gaat in het stuk op sportknowhowxl.nl ook een beetje in op de voor de hand liggende kritiek:

Zavrel kan zich enige scepsis voorstellen, maar benadrukt dat Being in Balance juist een uitermate rationele techniek is. “Het is een heel nuchter coachingsinstrument op basis van computerbeelden van organen en fysieke structuren met grafieken en cijfers, berekend via geavanceerde wiskundige modellen. Er komt juist géén perceptie aan te pas, géén gevoelsmatig oordeel.”

Die zogenaamde objectiviteit is natuurlijk makkelijk te suggereren, ook horoscopen kun je immers automatisch laten maken. Het enige dat je nodig hebt, is een uitgebreide database met heel veel, liefst op verschillende manieren te interpreteren zinnetjes die je koppelt aan bepaalde uitslagen. Misschien moet Zavrel zijn apparaat maar eens aanmelden voor een skeptische proef, als hij beweert dat het zo betrouwbaar is.

Wat ook kenmerkend is voor de marketing van deze kwaktechnologie is een verzonnen herkomst. Vaak zou de technologie ontwikkeld zijn in Russische of Amerikaanse ruimtevaartprogramma’s (zie bijvoorbeeld Esoterische ruimtetechnologie – voor koeien in Wageningen uit Skepter 26.1, 2013). Being in Balance heeft ook zo’n verhaal:

De eerste ontwikkelingen van deze technologie zijn gedaan op Stanford Medical voor het Amerikaanse leger en later door de Russen voor zowel hun elitetroepen in het leger als voor hun kosmonauten. De wens voor hun kosmonauten was om een systeem te ontwikkelen dat al in een vroeg stadium eventuele disbalans in het lichaam zou kunnen detecteren zelfs nog vóór het zich fysiek heeft gemanifesteerd. Iemand uit de ruimte terug halen is immers heel kostbaar. Daarom is de Oberon® Pathfinder ook heel erg krachtig als preventiemiddel. Alles bij elkaar zit er zo’n 50 jaar research en development in dit systeem, een miljardenproject.

Waarschijnlijk heeft Daniel Zavrel dit niet zelf verzonnen, maar neemt hij gewoon over wat de Duitse leverancier van deze apparaten hem heeft verteld. En die hebben het misschien ook wel weer klakkeloos overgenomen van de Russische bedenkers.

Zavrel heeft al een lange carrière in de zweveritis achter de rug, hij was o.a. directeur van OIBIBIO, het new age-gebeuren waarmee Ronald Jan Heijn miljoenen verloor. Zavrel heeft een missie:

Met zijn bedrijven ‘Being The World’, ‘Being in Business’, ‘Being in Bliss’ en ‘Being Inspired’ heeft Daniel zich middels een 50 jaren plan als missie gesteld om krachtig bij te dragen aan ‘Global Happiness’. Daarvoor zijn ‘Global Awakening & Global Healing’ nodig.

Die Global Happiness heeft bij Zavrel waarschijnlijk toch een wat andere betekenis dan voor de meesten onder ons. Dat Global Awakening hint al een beetje in de richting van het ‘wakker worden’ waarover complotdenkers het zo vaak hebben. En wie de moeite neemt om bijvoorbeeld het Twitter account van Zavrel te bekijken, moet tot de conclusie komen dat deze meneer wel heel makkelijk de grootste onzin over ufo’s en complottheorieën deelt. Niet echt iemand die je zou uitnodigen om je weer in balans te brengen, toch?

Being in Balance levert Zavrel volgens zijn website al aan een aantal vooraanstaande bedrijven. Andere producten, zoals het ook al onzinnige Heartmath, aan nog veel meer bedrijven en instellingen, o.a. aan de politie, waar “hij inmiddels meer dan 1500 agenten en (directie) stafleden [heeft] getraind in Mentale Weerbaarheid.” Deze onzinverkoper heeft inmiddels dus ook heel wat belastinggeld opgestreken voor een cursus die achteraf als een flop moest worden beschouwd en waarover uit christelijke hoek ook wel kritische geluiden zijn te vinden.

Het is overigens niet voor het eerst dat PSV met dubieuze methoden op het gebied van mental coaching bezig is, eerder hadden ze een akkefietje met John Troost.

Voor meer details over de Oberon zie bijvoorbeeld bij Psiram of kijk in de Rare Apparaten Database.

Promoveren op het Enneagram Model aan de Radboud Universiteit

by 46 Comments

Het is weer raak op de Radboud Universiteit in Nijmegen. Was er vorig jaar ophef over een bedroevend slecht proefschrift over acupunctuur, dit jaar trakteert de universiteit ons op een promotie op andere pseudowetenschappelijk gebied, het Enneagram. Het Enneagram Model onderscheidt negen persoonlijkheidstypen en is  volgens sommige beoefenaars gebaseerd op eeuwenoude soefiwijsheid. In de Verenigde Staten, maar ook in Nederland heeft het Enneagram inmiddels een plekje veroverd in het brede spectrum aan methodes voor persoonsontwikkeling, coaching en management. En dat terwijl er nauwelijks wetenschappelijk bewijs is voor de beweringen die eraan worden opgehangen.

Promoveren op het Enneagram Model aan de Radboud Universiteit 3

Volgende week, op dinsdag 26 september, zal Claudia Hoekx aan de Radboud Universiteit (RU) promoveren op een proefschrift over de gebruikswaarde van het Enneagram. Wie verwacht dat haar onderzoek duidelijkheid verschaft over de (pseudo)wetenschappelijke status van het Enneagram, komt bedrogen uit,  zal ik maar vast verklappen. Voor een korte uitleg over wat het Enneagram Model (EM) inhoudt en wat de ontstaansgeschiedenis is, verwijs ik de lezer naar het artikel dat Rob Nanninga in 2000 in Skepter schreef: Occulte karaktertypen – De doodzonden van het enneagram  (Skepter 13.2, 2000)

Buitenpromovenda

Hoekx is aan haar onderzoek begonnen na een master Religiestudies aan de RU. Haar belangrijkste motivatie om iets met het EM  te doen, lijkt te schuilen in mogelijkheid er ook spirituele zaken aan op te hangen.

Promoveren op het Enneagram Model aan de Radboud Universiteit 4Haar promotietraject verliep niet bepaald vlekkeloos. In een artikel in het universiteitsmagazine VOX van april 2016 over buitenpromovendi, wordt ‘haar geval’ naar voren gebracht. In eerste instantie was hoogleraar Peter Nissen haar promotor, maar daar raakte ze mee in conflict over de te bewandelen weg in haar onderzoek. Paul van der Velde, net als Nissen hoogleraar aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen aan de RU, werd haar nieuwe promotor, en aan Nyenrode Business University werd prof. dr. Rob Blomme gevonden als tweede promotor. Van der Velde gooide echter in september 2015 de handdoek in de ring, omdat hij niet zag hoe de insteek van Hoekx ooit tot een verdedigbaar proefschrift zou leiden. In ieder geval niet onder zijn begeleiding: “vastgelopen op de alom aanwezige normativiteit van de onderzoekster” en “nog steeds geen heldere kritisch-afstandelijke vraagstelling”.

Uiteindelijk is er, nu aan de Faculteit Managementwetenschappen, dan toch iemand gevonden die Hoekx naar de eindstreep heeft weten te begeleiden: prof. dr. Willem de Nijs, hoogleraar emeritus Strategisch Personeelsmanagement. Het traject resulteerde in een lijvig proefschrift van meer dan 400 pagina’s met als titel “The usefulness of the Enneagram model in The Netherlands”.

Wetenschappelijk basis voor het Enneagram model?

In haar proefschrift inventariseert Hoekx eerst wat er al zoal aan onderzoek is verschenen op dit gebied en vindt onder andere de doctoraalscriptie van Martijn Cremers (Tilburg University, 2005). Cremers onderzocht of je het EM terug kunt vinden in een ander persoonlijkheidsmodel:

Het FFM – Five Factor Model – is een algemeen geaccepteerde indeling voor de persoonlijkheid. In essentie draait persoonlijkheid om stabiele eigenschappen aangeduid als de ‘Big Five’: Dominantie, Altruïsme, Consciëntieusheid, Neuroticisme en Openheid.

Cremers’ conclusie luidt:

De basis – negen types en drie emotiecentra – van het Enneagrammodel is niet als zodanig terug te vinden. Er zijn aanwijzingen dat er samenhang is tussen de Enneagramtypes en de bijbehorende emotiecentra. Tevens zijn er samenhangen tussen de Enneagramtypes en de FFM variabelen.

De afsluitende paragraaf van Cremers’ scriptie bevat een aangename verrassing:

In mijn voorwoord heb ik geschreven dat ik aan de ene kant de critici van het model meer helderheid en duidelijkheid over het Enneagram wil bieden en aan de andere kant het met ze eens ben dat er een wetenschappelijke basis nodig is. Ik wil me daarom tot besluit aansluiten bij de scepticus Nanninga (juni 2000, www.skepsis.nl)
“Bestudering van het Enneagram hoeft niet bij voorbaat nutteloos te zijn. Het kan ons bewust maken van bepaalde verschillen tussen mensen, het kan begrip kweken voor het gedrag van anderen, het kan een manier zijn om orde te scheppen in de chaos, of het kan ertoe bijdragen dat we beter naar onszelf gaan kijken en misschien pogingen ondernemen negatieve aspecten te veranderen. Het lijkt mij echter verstandig om zulke doelen met wat minder occulte en meer wetenschappelijke middelen na te streven.”

Hoekx negeert dit onderzoek net niet helemaal, maar wijst liever op oudere (Amerikaanse) studies die zouden laten zien dat het EM wel terug te vinden is in andere persoonlijkheidsmodellen. Ze vergeet op te merken dat de persoonlijkheidsmodellen die daarbij als referentie gebruikt werden (o.a. Myer-Briggs Type Indicator) op zichzelf ook geen beste wetenschappelijke status hebben, in tegenstelling tot het FFM wat Cremers gebruikte.

Erg grondig blijkt Hoekx overigens niet te werk gegaan bij het opsporen van die andere proefschriften. Van de oudste studie (Wagner, 1981), die naar dit aspect van het EM kijkt merkt ze op: ”The preview could not make clear to the researcher whether this study was done qualitatively or quantitatively in 1981,[..]”. Bij haar literatuurverwijzing geeft ze een ellenlange link naar waar ze dit stuk vandaan heeft en daar staat inderdaad alleen een ‘preview’ van de eerste 24 pagina’s. Ik vond echter in drie muisklikken een pdf van de hele dissertatie. Snel doorscrollen laat zien dat Wagner het kwantitatief aanpakt, maar daarbij ook nauwelijks oog heeft voor het gevaar van meervoudig toetsen bij het aanwijzen van significante verbanden.

Al deze onderzoeken mogen dan, als we statistische onvolkomenheden even door de vingers zien, aantonen dat het EM intern consistent is, en betrouwbaar in de zin dat het EM type van personen nauwelijks verandert. Maar dat betekent nog niet dat het model ook een bruikbaar model is voor wat je er mee wilt doen. Volgens Nanninga in Skepter:

De waarde van zulke persoonlijkheidsprofielen is nogal beperkt omdat ze slechts in geringe mate correleren met het feitelijke gedrag. Dit gedrag is niet consistent en hangt in hoge mate af van de situatie. Als we weten dat iemand een ander heeft geholpen, kunnen we daaruit gewoonlijk niet afleiden dat hij onder andere omstandigheden eveneens hulp zal bieden.

Sociaal-constructivisme

Voor Hoekx lijkt de afwezigheid van zo’n wetenschappelijk fundament sowieso niet een heel belangrijke kwestie. Ze laat immers zien dat de onderzoeken die positief uitpakken voor het EM gebaseerd zijn op telkens andere invullingen van het EM, zodat het maar de vraag is of je kunt spreken van een groeiende verzameling aan bewijs dat steeds sterker wijst op de correctheid van het model. En de enige studie die in Nederlandse context is uitgevoerd, waarbij een wetenschappelijk geaccepteerd referentiemodel werd gebruikt, pakt negatief uit. En dan schrijft ze:

A topic that is raised by this, is: wat [sic] is the ground on which one decides that a model is a model in scientific research? In the discussed EM studies, this has been done mainly in a quantitative way. This method could be outdated. For example, the fact that people consider a model as a model is in socio-constructivist research sufficient to speak of a model as a model. From a social-constructivist point of view , the validity of a model is not something that is absolute, but something that users grant. However, the EM has not been investigated according to this paradigm.

Hoekx legitimeert haar onderzoek door te wijzen op het feit dat het EM in Nederland al veel wordt gebruikt, maar de vraag of dat gebruik zelf legitiem is op grond van het beschikbare wetenschappelijk bewijs voor het EM verwaarloost ze.
Over haar onderzoeksopzet:

The research design was based on social constructivism on methodological grounds because a realistic EM research design was not seen as the most realistic option. This implied that logically seen the attitude of the researcher was subjective, the epistemology relativistic, the methodology qualitative, and the research question was an open question.

Dit onderzoek bestaat naast het literatuuronderzoek wat ik kort besprak, uit het analyseren van interviews met coaches die jarenlange ervaring hebben in het gebruik van het EM, en managers die het EM toepassen in hun omgang met personeel.
Ondanks het beroerde Engels is het literatuuronderzoek nog best leesbaar. Deze status quaestionis is een cadeautje van Hoekx, en eigenlijk overbodig voor haar onderzoek. Ten eerste omdat er geen eerder EM onderzoek gedaan is in de Nederlandse context (hier negeert ze Cremers dus bewust, omdat dat geen dissertatie betreft, maar ‘slechts’ een doctoraalscriptie). En ten tweede omdat zoiets overbodig is in die sociaalconstructivistische opvatting van wetenschap bedrijven, waarin de onderzoeker vooral lekker blanco moet beginnen met zich onderdompelen in het onderzoek.

Wanneer Hoekx het heeft over de twee paradigma’s waarmee je volgens haar wetenschap kunt bedrijven, haak ik bijna voorgoed af. De ene, waar skeptici mee uit de voeten kunnen, gaat uit van een objectivistisch wereldbeeld, een realiteit die er ook is als we zelf niet kijken. In het sociaalconstructivistische paradigma komt kennis alleen tot stand middels interactie en is alles subjectief. [*] Het levert proza als dit op:

The objective in social constructivist research is not to identify the absolute truth, but to identify a phenomenon in such a way that the layering of the meaning of a construct, like the EM usefulness, is mapped although it is on forehand space-time limited. ‘Facts’ in social-constructivist research only have meaning in a network of research values. Knowledge claims are by definition context dependent and cannot be generalized. An important criterion for this kind of research is not causality as in realistic research, but the viability of knowledge. Viability implies the value the research has for science and society, for example: in enlivening a public debate or for policy making.
In  other words, if the EM usefulness is examined in a social-constructivist paradigm, then research results can be seen as interpretation of interpretations that map the layering of the construct EM usefulness. The results have sense in a network of research values that are societally more or less viable.

Na het lezen van dergelijke teksten, vroeg ik me af waarom Hoekx eigenlijk zo graag wilde promoveren. Maar na even nadenken, begreep ik het wel: zo’n promotiebul kun je natuurlijk zien als een interpretatie van interpretaties die de gelaagdheid van het construct promotie aan Nederlandse universiteiten blootlegt en zo betekenis krijgt in een netwerk van onderzoekswaarden die min of meer levensvatbaar zijn gebleken in onze samenleving …

Kritiek op critici

Wat verderop in het proefschrift komen we nog een hoofdstukje ‘Criticism on the EM’ tegen waar Hoekx naast wat opmerkingen uit slechts één proefschrift (Alber, 2010) tot mijn verrassing ook nog Nanninga aanhaalt! Ik had dat eigenlijk niet meer verwacht, want een van de eerste dingen die ik deed toen ik het boekwerk in handen kreeg, was in de literatuurlijst opzoeken of zijn Skepter-artikel daar bij stond, wat niet het geval is.
Van de kritiek van Nanninga pikt ze alleen op dat de enneagramtypes “niet duidelijk [zijn] vastgelegd, zodat de auteurs niet allemaal dezelfde eigenschappen aan een type toeschrijven. Op grond van hun persoonlijke ervaringen leggen ze soms andere accenten of verbanden.” Volgens Hoekx is dat begrijpelijke kritiek, maar niet problematisch voor het EM of de toepassing ervan:

The critics formulated by Nanninga are understandable if one considers that the EM typology often is described in terms that refer to external visible behaviour while it is all about the inner drive, strategy, or worldview which underlie the outward behaviour. This inner strategy is difficult to catch directly in words, so, it has been described metaphorically. However, the metaphorical description can in various ways and that might explain the huge amount of different EM type descriptions. […]
In other words, these critics stem from the fact that the EM is entrusted to paper. Who takes orally knowledge of the EM has the possibility to feel or experience directly what kind of inner strategy is most appropriate by directly recognizing the spoken energy.

Om met de grote filosoof JC (Johan Cruijf) te spreken: “Je gaat het pas zien als je het doorhebt.” Of deze opvattingen van Hoekx nog iets met zinnige wetenschapsbeoefening te maken hebben, waag ik te betwijfelen. In plaats van te verhelderen, maakt ze steeds meer een black box van het EM, waarvan de waarde alleen maar door de beoefenaars zelf ondervonden kan worden. De critici hebben zich volgens Hoekx ook alleen maar gericht op het EM als persoonlijkheidsmodel, maar niet op EM als spiritueel model. Dat laatste is dan misschien wat Hoekx er zelf zo interessant aan vindt, maar staat nogal ver af van hoe het EM in de praktijk wordt gebruikt.

En wat is het EM dan eigenlijk als spiritueel model? Hoekx beschrijft dat je aan de negen punten waarden kunt hangen, maar met de verbindingslijnen in het schema kun je volgens haar vervolgens niets, want dat zou een hiërarchie veronderstellen tussen die waarden. De meeste lezers zullen in zo’n spiritueel EM dan ook niet meer zien dan een lijstje woorden waarbij misschien gemediteerd kan worden, het plaatje van het Enneagram is compleet uit beeld verdwenen. Maar ja, zoals Hoekx eerder aangaf, het is voldoende als de gebruikers het zelf als model opvatten om het model als model te bestuderen …

Promoveren op het Enneagram Model aan de Radboud Universiteit 5

Hoekx besteedt ook nog wat pagina’s aan wiskundig gefröbel met de getallen en vormen in het Enneagram. Het paadje dat gevormd wordt door de getallen 1-4-2-8-5-7 spreekt tot de verbeelding, je kunt het terugzien in de decimale ontwikkeling van de breuk 1/7 = 0,142857142857… Als je dit vermenigvuldigt met 1, 2, 3, 4, 5 of 6 blijf je dezelfde getallenreeks tegenkomen. En dan komt een zinnetje waarbij ik zowat van de bank viel toen ik het las: “Furthermore these numbers are listed in the constant pi (π=3.142857).” Au.
Een pagina eerder poneert ze “The property of the recurring fracture occurs only in the decimal number system” wat onbegrijpelijk is (recurring fracture is geen wiskundige maar een medische term). Als er bedoeld is dat repeterende breuken alleen in het decimale systeem voorkomen is het onwaar. Voorts dateert ze de ontdekking van het decimale systeem in de 15de eeuw, waarmee ze er ongeveer een millenium naast zit. En de directe voorloper van de schrijfwijze met decimalen achter de komma zoals wij die nu gebruiken, is eind zestiende eeuw bedacht door Simon Stevin. Au, Au. Een pagina verderop blijkt ze ook al niet te weten dat het idee van een magisch vierkant is dat je het moet vullen met allemaal verschillende getallen. Driewerf au.

Nog even kort over die interviews die Hoekx afnam en analyseerde. Ze gebruikte daarvoor de Grounded Theory Approach, die als ik het goed begrijp neerkomt op het gaandeweg identificeren van begrippen en categorieën in de beschikbare kwalitatieve gegevens (zoals deze interviews) net zo lang tot je niets nieuws meer tegenkomt: er treedt saturatie op. Vervolgens kun je dan de onderlinge relaties van die gevonden begrippen verder analyseren. [*]
Wat Hoekx opviel was dat die saturatie niet op leek te treden bij de interviews met de coaches met minstens 15 jaar ervaring. Zij besloot dat het na 12 gesprekken wel welletjes was, een tamelijk willekeurig punt om haar onderzoek af te kappen. Je zou je natuurlijk ook af kunnen vragen of het uitblijven van die saturatie niet een heel sterk signaal is dat je werkelijk alles wat je maar wil aan het EM kunt ophangen (en dat dat in de praktijk ook gebeurt), en dat daarmee het model zo ‘open’ is dat het volstrekt nietszeggend is.

Promotieplechtigheid

De promotiecommissie bestaat zoals gebruikelijk aan de RU uit de (co)promotoren en nog minstens vijf personen, waaronder de leden van de manuscriptcommissie. In dit geval zit er ook niemand anders in. Alle leden van de promotiecommisie hebben dus als promotor of als lid van de manuscriptcommissie eigenlijk al hun fiat aan dit proefschrift gegeven. Er zijn blijkbaar ook geen andere experts op dit vakgebied aangezocht voor de oppositie en niemand heeft zich daar zelf voor aangemeld. De promotieplechtigheid belooft dus een gezellig onderonsje te worden. We zullen zien of er nog wat spannends gebeurt en daarover later berichten.

Twee personen uit de manuscriptcommissie komen overigens ook voor in een ander artikel dat Rob Nanninga in Skepter schreef: Spiritualiteit voor managers – Go with the flow naar Nyenrode (Skepter 20.2, 2007), het gaat om de inmiddels 93 jarige ‘honorair’ hoogleraar Paul de Chavigny de Blot en Sharda Nandram, associate professor Entrepeneurship and Spirituality, beiden aan Nyenrode Business University.
Verder hebben we dan nog prof. dr. Hans Doorewaard (hoogleraar emeritus Organisatieontwikkeling aan de RU), prof. dr. Herman van den Bosch (hoogleraar Management Education aan de Open Universiteit) en  prof. dr. Teun Hardjono (hoogleraar emeritus Quality Management aan de Erasmus Universiteit). De betrokkenheid van Hardjono is enigszins opmerkelijk te noemen. Hij kwam een paar jaar terug in opspraak toen een promovendus van hem op plagiaat werd betrapt. Een van de maatregelen die de Erasmus Universiteit Hardjono oplegde, was dat hij aan die instelling geen promovendi meer mocht begeleiden en  ook geen lid meer mocht zijn van een promotiecommissie. Aan de Radboud Universiteit mag hij zo’n rol blijkbaar nog wel vervullen.

Zie het verslag van de promotie:

Enneagrampromotie

 

* Voor bepaalde onderzoeken kan ik me nog wel indenken dat je het sociaal-constructivisme een zinnige aanpak is (al dan niet met die Grounded Theory Approach), maar om daarmee zaken te onderzoeken waarover in de wetenschap toch aardige consensus bestaat dat het om pseudowetenschap gaat, lijkt me erg onverstandig. Maarten Boudry en Filip Buekens lieten al eens zien dat als je sociaal-constructivisme gewoon toepast, je daarmee uitstekend bewijs kunt leveren voor de Freudiaanse psychoanalyse, wat wel aantoont dat er dan iets goed misgaat 😉

Gerechtshof bevestigt: ‘chiropractor’ is geen beschermde titel

by 2 Comments

Gerechtshof bevestigt: 'chiropractor' is geen beschermde titel 6
Chiropractor in US Army
(foto: Steve Pivnick | US Army)

Wat iedereen eigenlijk al wist, is nu in twee instanties door de rechter bevestigd: ‘chiropractor’ is geen wettelijk beschermde titel. Iedereen mag zich dus zo noemen, ongeacht opleiding of het aantal uren training. De uitspraak van het Gerechtshof Den Haag, dat een vonnis van de rechtbank bekrachtigt, dateert al van eind januari van dit jaar. De uitspraak is echter pas half juli gepubliceerd.

De rechtszaak was aangespannen door de Stichting Nationaal Register van Chiropractoren (SNRC), een praktijk uit Maasdijk en een chiropractor uit de Verenigde Staten. De praktijk wilde de Amerikaanse chiropractor in dienst nemen, maar kreeg daarvoor geen tewerkstellingsvergunning van het UWV. Het UWV liet namelijk weten dat de praktijk zich onvoldoende had ingespannen om de vacature te vervullen door ‘prioriteitgenietend aanbod op de arbeidsmarkt’. Anders gezegd, de praktijk moest eerst maar in Nederland of een ander Europees land naar een geschikte kandidaat zoeken. Bij het UWV was ook iemand als werkzoekende geregistreerd – ‘geïntimeerde’ in de uitspraak – die zichzelf als chiropractor (of ‘chiropraktiker’) aanbood. Deze persoon drijft een praktijk in de ‘chiropraktie en natuurgeneeskunde’ en heeft daarvoor in het verleden een opleiding in Duitsland gevolgd. Broodroof, oneerlijke handelspraktijken en titelmisbruik, aldus de Maasdijkse praktijk en de Amerikaanse kraker, die samen met de SNRC naar de rechter stapten.

Aan de rechtszaak ging de nodige intimidatie vooraf, door de advocaat van de geïntimeerde aangeduid als ‘juridische terreur’. Dat kwam hem op een tuchtklacht van een beruchte chiropractorsadvocaat te staan. Die klacht werd – zijnde tamelijk lachwekkend – uiteraard afgewezen. In juni 2015 wees vervolgens de rechtbank alle vorderingen van de SNRC c.s. af. En de stichting had nogal wat gevorderd. Geïntimeerde zou zich niet meer als werkzoekend chiropraktor (hier kennelijk met een ‘k’) mogen aanbieden of zich als ‘chiropractor’ (nu weer met een ‘c’) mogen aanduiden. Hij zou elke verwijzing naar de chiropractie in zijn inschrijving bij de KvK moeten verwijderen en de rechter zou bovendien voor recht moeten verklaren dat geïntimeerde aansprakelijk is voor de schade die de Maasdijkse praktijk en de Amerikaanse chiropractor zouden lijden doordat hij zich ten onrechte als werkzoekend chiropractor bij het UWV heeft ingeschreven. De verboden moesten natuurlijk vergezeld gaan van een dwangsom. De advocaat van de geïntimeerde zag het goed: dit heeft inderdaad veel weg van juridische terreur. In plaats van ‘geïntimeerde’ kunnen we rustig ‘geïntimideerde’ schrijven.

Gelukkig zijn er nog onafhankelijke rechters. De rechtbank wees als gezegd alle vorderingen af en het gerechtshof maakte gehakt van de tien grieven (zeg maar argumenten in hoger beroep) die tegen het vonnis werden aangevoerd. ‘Chiropractor’ en ‘chiropractie’ zijn geen wettelijk beschermde titels, aldus het hof. Van een overtreding van de Wet BIG is dus geen sprake. De SNRC had ook aangevoerd dat de geïntimeerde de professionele standaard voor chiropractoren had geschonden, waarbij ze verwees naar een document dat ze zelf had geschreven. Daarover oordeelt het hof hard:

“Het enkele feit dat een deel van in Nederland werkende chiropractoren zich bij SNRC heeft laten registreren en SNRC zelf normen heeft opgesteld, betekent niet dat sprake is van een professionele standaard. SNRC c.s. heeft ook niets gesteld over de wijze van totstandkoming van haar normen en evenmin is aangetoond dat deze normen breed gedragen worden door de beroepsgroep, die bovendien niet vastomlijnd is. Het is ook niet aan SNRC om te bepalen wie al dan niet als chiropractor kan worden aangemerkt. Het hof is dan ook met de rechtbank van oordeel dat niet is gebleken op welke wijze [geïntimeerde] gebonden is aan de door SNRC zelf opgestelde normen, laat staan dat SNRC c.s. de bevoegdheid toekomt om handhaving van haar normen jegens [geïntimeerde] af te dwingen.”

Daar is geen woord Chinees bij. Het hof meent verder dat geen sprake is van oneerlijke handelspraktijken, en dat geïntimeerde patiënten blootstelt aan gevaar of letsel – dit kennelijk in tegenstelling tot échte chiropractoren, die natuurlijk volkomen veilig werken – is helemaal niet aangetoond. De SNRC c.s. draaien op voor bijna 3.000 euro aan proceskosten. Of de verliezers nog in cassatie willen gaan, is niet bekend, maar ze zijn er evident fanatiek genoeg voor.

Opgelicht door chicolate

by 32 Comments

Chicolate: “Echte ‘down-to-earth’ chocolade met een sprankje licht om je te helpen je innerlijk te versterken.” Klinkt interessant, nietwaar? Even kijken wat dat voorstelt.

Opgelicht door chicolate 7

 

Op de website van de dame die dit bedacht heeft, Joanne van Wijgerden, komen we meer te weten. Ik citeer wat zinnen die duidelijk maken waar we hier mee te maken hebben:

Chi + Chocolade = Chicolate

Kijk dat is heldere koek! Weten we in ieder geval waar de naam vandaan komt. Heel origineel bedacht natuurlijk, maar wie zich afvraagt waarom het niet “Chi +Chocolade = Chicolade” is geworden, moet bedenken dat de website chicolade.com al voor iets anders in gebruik was, maar misschien duidt het stiekem ook nog ergens anders op.

Die chi is de denkbeeldige energie die je tegenkomt bij oosterse bezigheden als acupunctuur, enzo. Dat stroomt traditioneel volgens even denkbeeldige kanalen in je lichaam, de meridianen. In India doen sommigen ook aan denkbeeldige puntjes op het lichaam, de chakra‘s. Beide landen en culturen liggen van ons uit gezien ongeveer in dezelfde richting, dus is er geen enkel probleem om het allemaal lekker te mengen. De chi stroomt dus voor het gemak via de chakra’s.
Moet je alleen nog iets verzinnen om die chi middels een voedingsproduct te beïnvloeden. Liefst met iets dat mensen lekker vinden, want dat verkoopt makkelijker, chocolade bijvoorbeeld. Voor het volgende stukje van puzzel kijken we nog iets verder oostelijk, naar Japan. Daar plukken we wat van Masaru Emoto om in de mix te gooien:

De Liquid Light Frequencies zijn letterlijk licht opgeslagen in water. Massuru Emoto heeft met zijn fotografie van bevroren waterdruppels aangetoond dat water waarop gemediteerd wordt, licht uitstraalt en een hele fijne geometrische vorm krijgt.
De Liquids ontstaan door het creëren van een specifieke lichtgeometrie met klank en geavanceerd bewustzijn. Het is eigenlijk wetenschap uit de toekomst.

“Wetenschap uit de toekomst”, tsjongejongejonge! En dat heeft mevrouw Van Wijgerden dan toch maar mooi nu al voor ons in die chocolaatjes van haar weten te proppen! Voor het aanbrengen van deze frequenties in een licht alcoholische oplossing en vervolgens de chocolade, doet ze trouwens beroep op de Hahnemann apotheek. Dat is verstandig, want homeopaten weten wel hoe ze de meest bizarre zaken opgelost krijgen; bekende voorbeelden zijn hun remedies gebaseerd op de Berlijnse Muur of de T-Rex.

Het is natuurlijk voor ons soort consumenten, dat nog met het denkraam in het heden vertoeft, allemaal onbegrijpelijke nonsens. Hier kunnen wij geen chocola van maken. Maar de volgende alinea maakt veel duidelijk:

Deze lichtgeometrie heeft een positieve uitwerking op onze emoties, gedachtes en het fysieke lichaam en helpt ons nieuwe keuzes te maken over wat ons gevoel bepaalt. Door de Liquids in te nemen via chocola word je systeem letterlijk opgeschoond en ‘opgelicht’.

Kijk dat snap ik dan weer wel enigszins. Bij iets letterlijk nemen, moet je natuurlijk die aanhalingstekens laten vervallen, dat zijn immers geen lettters. Het lijkt me de kern van de zaak. Hoe het werkt doet er immers niet zoveel toe, het eindresultaat is het enige wat telt. Opgelicht. Letterlijk.

Wie zich ook letterlijk wil laten oplichten, kan voor deze Chicolate in 14 verschillende combinaties van Liquid Light Frequencies en smaakjes terecht bij een verkoopadres bij u in de buurt. Vooral bij een keten als Simon Levelt, die zich beroept op ongeëvenaard vakmanschap, moet u haast wel kunnen slagen. Ik raad u aan om bij de verkoper wel eerst om uitgebreide uitleg te vragen. Dat voegt vast iets toe aan de hele ervaring. Al was het maar om te kijken wie het langst zijn lach in kan houden. Succes!

What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda

by 80 Comments

What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda 8Op 16 maart 2017 was de online première van What the Health van Kip Andersen, een Amerikaanse veganisme-activist die eerder met de documentaire Cowspiracy (2014) over de impact van vee-industrie op het milieu veel bekijks trok. Gezien het succes van de eerdere film, die ook onder de groeiende groep Nederlandse veganisten – in 2016 geschat op hooguit 70.000 mensen – erg populair was, werd reikhalzend uitgekeken naar het vervolg, dat gaat over de gezondheidsrisico’s van het consumeren van vlees en zuivel. Omdat hier op KloptDatWel nog niet veel geschreven is over veganisme zelf, zal ik eerst een inleiding geven met verwijzing naar verdere literatuur, alvorens What the Health onder de skeptische loep te nemen.

Veganisme: goede en slechte argumenten
Op zich is veganisme een heel goed idee. Er zijn drie belangrijke redenen (wat mij betreft in deze volgorde) om zo plantaardig mogelijk te eten en te leven:
1. Het is veel beter voor het welzijn van dieren, die niet uitgebuit en gedood hoeven te worden voor ons dagelijks voedsel en bijv. onze kleding. (Om deze dier-ethische reden is de veganismebeweging oorspronkelijk ontstaan);
2. Het reduceert behoorlijk de uitstoot van broeikasgassen en is daarmee onderdeel van een oplossing voor onze grote klimaatproblemen;
3. Mits correct toegepast, kan het enigszins voordelig voor je gezondheid zijn.

Voorbeschouwing: het belooft weinig goeds
Dat Kip Anderson veganisme wil promoten door documentaires te maken, vind ik op zich een goede zaak, zoals wel mag blijken uit mijn inleiding. Maar de wijze waarop is discutabel, zoals ook al bleek uit de recensies op Cowspiracy. Maar die kan doorgaan als een verder best informatieve film over een reëel probleem (klimaatverandering), met een plausibele deeloplossing (veganisme). Een veganistische vriendin vertelde me een paar dagen geleden dat ze het vervolg What the Health ook had gezien, maar ze vond hem erg dubieus, was benieuwd naar mijn mening en verzocht me daarom om hem ook te kijken. Eén punt dat ze alvast maakte is dat de docu over de Amerikaanse situatie gaat en niet goed toepasbaar is op Nederland, waar veel minder vlees wordt gegeten en de voedselsector veel beter gereguleerd. Toevallig gingen enkele vegans in mijn buurt hem samen kijken, dus deed ik daaraan mee.

De aankondiging op de beruchte complotdenkerssite newsmonkey.be en de trailer beloofden weinig goeds. De stelling van What the Health is drieledig; simpel gezegd (A) dat vlees en andere dierlijke producten heel schadelijk zijn voor je gezondheid, maar de vee-industrie heeft commerciële belangen en verdoezelt die feiten. Hier zit wat in, maar de schade valt te overzien; hoge consumptie van rood en bewerkt vlees verhogen bijv. kans op sommige kankers met 15%, bleek onlangs uit onderzoek van de Gezondheidsraad. Maar met wit vlees is niet zo veel aan de hand en als je matig eet, dan loop je weinig risico. Veganisme gaat toch hoofdzakelijk over dierenwelzijn en het klimaat, gezondheid is (althans wat mij betreft) niet zo’n groot argument. En natuurlijk willen de vlees- en zuivelindustrie graag hun klanten behouden en hebben daarom geen belang bij wijzen op gezondheidsrisico’s. Da’s logisch. Doet de olie-industrie ook. Elke industrie eigenlijk wel.
Maar na dat punt gaat het betoog verder (B) dat artsen en wetenschappers ook wel weten dat dierlijke producten ongezond zijn, maar – verrassing –  Zij Willen Niet Dat Jij Dat Weet. Want dan kunnen ze je medicijnen blijven verkopen (die je als veganist niet nodig zou hebben) en geld aan je verdienen. Good old Big Pharma.
En dan zou (C) de overheid ook nog onder één hoedje spelen met de vee-industrie en de zorg. Welk belang de overheid daarbij zou hebben, is me nog niet meteen duidelijk. Ik kan het in ieder geval voor Nederland weerleggen omdat het Voedingscentrum en de Gezondheidheidsraad (die voor de overheid werken) regelmatig rapporten en items publiceren waarin staat dat we o.a. minder vlees zouden moeten gaan eten dan we nu gemiddeld doen. Complot C omvat alvast niet de gehele overheid.

Inhoud: leugens om bestwil, of gewoon belabberd onderzoek?
What the Health was zo mogelijk nog erger dan ik me had voorgesteld. Het is vegan propaganda, en niet op een positieve, science-based manier, maar met super veel bangmakerij, complottheorieën en pseudowetenschap. Bijna iedere kwaal komt doordat je vlees of andere dierlijke producten eet. En de gehele vee-industrie, de gezondheidszorg en farmaceutische industrie, en de overheid die reclames goedkeurt, vormen één groot complot om geld te verdienen aan onwetende burgers, ten koste van de volksgezondheid. De enige manier om je te onttrekken aan de macht van de bio-industrie, de farmaceutische industrie en de overheid en je gezondheid in eigen hand te nemen, is om nu meteen veganist te worden. Tenminste, als we Andersen moeten geloven.

Andersen presenteert zich graag als onderzoeksjournalist, iemand die geheimen en doofpotten onthult en machthebbers ontmaskert. Het verhaal begint met alarmerende nieuwsberichten dat vlees eten heel slecht is voor je gezondheid omdat het onder andere zou leiden tot obesitas, diabetes en kanker (zie het Skepter-artikel over rood vlees en darmkanker voor nuance van deze sensationele berichtgeving). Hij begint zijn speurwerk met enkele onbevredigende telefoongesprekken en interviews met enerzijds veeteeltbedrijven en verkopers van dierlijke producten zoals Tyson Foods Inc. (die beweren dat hun vlees geen gezondheidsrisico’s heeft) en anderzijds medische onderzoeksorganisaties zoals de American Cancer Society (die op hun websites vlees aanbevelen als onderdeel van een gezond dieet), waarin hij nogal leidende vragen stelt en waarin duidelijk ook ingrijpend geknipt is op een manier die zijn wantrouwen steeds bevestigt. Het grote complot dat Andersen vervolgens meent te ontwaren, is uiteindelijk het product van wat googelen (waarbij hij verder geen betrouwbare informatie levert, alleen een zelfgemaakt visueel overzicht van zijn bevindingen): al die medische onderzoeksorganisaties worden gesponsord door die bedrijven!
Op het eerste gezicht lijkt dat ook te kloppen; Tyson en Pfizer (een farmaceutische fabrikant) sponsoren de ACS. Maar hoe groot is hun aandeel nou werkelijk? Nemen we het Nederlandse KWF Kankerbestrijding ter vergelijking, dan zien we dat zij ook geld aannemen van bedrijven, bijna 3,5 miljoen euro, maar dat is slechts 2,5 procent van de totale inkomsten van 140 miljoen euro, die voor 63 procent bestaan uit donaties, giften en nalatenschappen. Hoe dat bij de ACS zit, heb ik helaas niet kunnen vinden. Hoe dan ook, dit hoeft nog niet te verklaren waarom vlees en andere dierlijke producten op hun website vermeld staan als ‘gezond’, zeker zo lang er geen duidelijk wetenschappelijk bewijs is dat vlees eten ontzettend slecht is voor je gezondheid, zelfs als het met mate worden gedaan. Er staat ook geen verwijzing naar specifieke producten van hun eigen sponsors, dus dat bijvoorbeeld Tyson reclame zou maken voor haar producten op de ACS-website is nogal vergezocht (maar als ik hierover naïef ben, word ik graag gecorrigeerd).

Al is het niet mijn vakgebied en kon ik mede door de hoge informatiedichtheid niet zomaar alles factchecken (als ik het thuis alleen zou kijken, zou ik regelmatig pauzeren om dingen op te zoeken, maar dat doe je niet in gezelschap), werd duidelijk dat een groot deel van de informatie vals of op z’n minst misleidend is. Je kunt niet zonder enige bronvermelding of onderbouwing zeggen: ‘Ik heb ergens gelezen dat één omelet even schadelijk is als 5 sigaretten’, dat visueel laten zien en dan weer door naar de volgende dubieuze claim. Nuance komt niet voor in het vocabulaire van de makers, van het scheermes van Hanlon hebben ze nog nooit gehoord en aannemen dat de grote boze wereld het slecht met je voorheeft is schering en inslag. Veel stukken hebben losse eindjes, waarvan ik verwachtte dat er meer context of onderbouwing kwam, maar die bleef tot mijn grote frustratie regelmatig uit. En passant werd angst voor GMO’s nog aangewakkerd door deze te verwarren met glyfosaat (Monsanto werd nog net niet genoemd als de grote boeman achter dit alles).

Vanaf halverwege de film en vooral aan het einde wordt veganisme neergezet als panacee tegen zowat iedere kwaal. Herhaaldelijk wordt er aan het einde ingestampt dat je, zodra je twee weken veganist bent, zo gezond bent dat je bijna al je medicijnen niet meer nodig zult hebben. Andersen hanteert hiervoor graag anekdotische verhalen van individuen die heel erg ziek zouden zijn vanwege de consumptie van te veel dierlijke producten. Deze worden eerst op suggestieve wijze gepresenteerd in de eerste helft van de film, om helemaal aan het eind terug te keren en de lof over veganisme te trompetteren. Deze anekdotes lijken ernstig te zijn gemanipuleerd, vooral visueel, als ze überhaupt al echt zijn.

  • Zo heeft één vrouw astma, een complexe ziekte waarvan de precieze oorzaken nog niet bekend zijn, maar voedsel speelt volgens onderzoek geen prominente rol, al wil Andersen ons dat met alle geweld doen geloven. Ze wordt eerst zonder make-up met saaie kleren en een zware ademhaling gepresenteerd, en moet bovendien heel veel verschillende en bovendien dure medicijnen slikken om met haar aandoening te dealen. Na slechts twee weken plantaardig te eten zou ze helemaal nergens meer last van hebben en van al haar medicatie af zijn. Wat een medetoeschouwer opviel was dat ze deze keer geëmotioneerd, met make-up en fleurige kleding werd gepresenteerd;
  • Een andere vrouw, 61 jaar, die werd gepresenteerd als bewijs dat melk niet goed is voor je botten, kroop eerst in haar grijze jas door haar grauwe huis met een rollator, maar opmerkelijk genoeg noemde ze tijdens het interview geen enkele keer het woord ‘melk’ of iets anders, ze somde slechts een rijtje klachten op waar ze mee kampte. Ook zij wordt na twee weken vegan diëten geïnterviewd, deze keer ook met kleurrijke kleding, buiten in het zomerse zonnetje lopend zonder rollator op een met groene bomen geflankeerde stoep;
  • Een oude man met zwaar Amerikaans accent werd ook geïntroduceerd als een erg ziek iemand (volgens mij met diabetes) die, tot zijn grote verzuchting, een heleboel verschillende medicijnen moest innemen. De setting, een grauw, bruin-grijs interieur, stond wederom in schril contrast met de scène vóór zijn zonovergoten huis met groene bomen, waarin hij trots verkondigde dat hij al na twee weken zijn medicatie had kunnen halveren en binnenkort misschien wel helemaal kon stoppen. Voorts meldde hij nog extra verbeteringen in zijn gezondheid, inclusief het feit dat hij… opa was geworden. Ja ja, wat je al niet bereikt in twee weken plantaardig eten! Thuis moesten we hardop lachen toen dit als een serieus bewijs werd aangedragen waarom je veganist zou moeten worden.

3 positieve punten aan de film die ik niet onvermeld wil laten:
– Terechte kritiek op biologische landbouw (slechter voor milieu, even slecht voor je gezondheid en niet veel beter voor dierenwelzijn);
– Terechte kritiek op het paleo-dieet;
– Er wordt (kort) benadrukt dat je als veganist echt vitamine B12-supplementen nodig hebt.

Conclusie
Ik vermoed dat de maker ‘veganist voor de dieren‘ is, maar het geoorloofd vindt om alle middelen in het werk te stellen, inclusief misleiding en leugens om bestwil, om maar zo veel mogelijk mensen te overtuigen van veganisme. Ik vind dat immoreel, vooral omdat er zeer slechte medische en voedingsinformatie wordt verspreid en nodeloos wantrouwen/complotdenken aanmoedigt tegen tal van instanties.
Ook hierbij geldt: geloof niet alles wat in je straatje past. Je doel kan goed zijn, maar je methode verkeerd. Wellicht hebben de dieren en het milieu er baat bij dat mensen, die emotioneel met beloning en straf zijn beïnvloed, na het kijken ervan veganist willen worden. Maar de opzet was om mensen gezonder te maken en dat zal slecht gaan met dergelijke pseudowetenschappelijke informatie. Als dierenwelzijn (en milieu) Andersens eigenlijke doel is, dan bedriegt hij bovendien zijn kijkers met ‘leugens om bestwil’; de eerlijkheid zou hem gebieden open kaart te spelen over zijn ware intenties. What the Health is een docu die, naar ik vermoed, uiteindelijk de menselijke gezondheid meer schaadt dan baat.

Misleidende memes
Op de website bij de film staan een flink aantal ‘memes’ waarin wetenschappelijke resultaten van studies (met bronvermelding) worden gepresenteerd met gezondheidsclaims die – niet toevallig natuurlijk –  gunstig uit vallen voor een veganistisch dieet. Maar wie de studies er bij pakt, zal opvallen dat zelfs de resultaten van die studies nogal gekleurd worden weergegeven. Een voorbeeldje:What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda 9Wie de moeite neemt deze studie er op na te slaan, leest echter de volgende conclusie:

Overall, we conclude that a greater intake of total protein intake is associated with a higher type 2 diabetes incidence in European populations, but the effect of protein intake is small and known type 2 diabetes risk factors are also important. Our results show that protein of animal origin is largely responsible for the association—not plant protein. The association is confirmed in women, not in men, and is strongest in obese women. The association cannot be explained by a single food source. In view of the rapidly increasing prevalence of type 2 diabetes, limiting iso-energetic diets high in dietary proteins, particularly from animal sources, should be considered.

Die 22 procent uit de afbeelding komt uit dit stukje, eerder in het artikel:

The HRs with increasing intake of protein over the quintiles show a linear dose-response relation. The association between total protein intake and type 2 diabetes appears to be largely explained by animal protein, with a 22% higher type 2 diabetes incidence when comparing highest versus lowest quintile and 5% higher incidence per 10-g increment of animal protein intake.

Het gaat telkens om relatieve risico’s en de belangrijkste aanwijzing is dat de totale proteïne-inname een rol speelt, waar die vandaan komt, lijkt toch minder van belang. De stijging van het risico lijkt vooral te op te treden vanaf een toch al erg hoge proteïne-inname. Deze studie laat ook grote verschillen per land, sekse en ‘BMI-klasse’ zien. De onzekerheden zijn groot en wie die negeert, zou op basis van ditzelfde onderzoek ook een meme kunnen maken waarin de Nederlandse man aangeraden wordt meer dierlijke proteïnen te nemen en minder plantaardige (HR’s respectievelijk 0,88 en 1,36 per 10 gram).

Gezond eten komt toch altijd weer neer op wat Luc Bonneux in vijf woorden samenvatte: “eet gevarieerd, word geen vetzak. De rest is kabaal voor de boekjes.”
[Pepijn van Erp]