Kloptdatwel?

Uit het nieuws

RTL4, verlos ons alstublieft van Derek Ogilvie

by 72 Comments

Het kan u haast niet ontgaan zijn: de nieuwe serie van Derek Ogilvie op RTl4 leverde al vóór de eerste uitzending een hoop rumoer op. In zijn nieuwe reeks Unexpected beweert Ogilvie contact op te nemen met overleden familieleden van de mensen bij wie hij een reading doet. In de eerste aflevering zou een item zitten rond de in 1995 vermoorde Nicole van den Hurk en daar was haar vader niet zo blij mee. Om een kort geding te voorkomen, heeft RTL4 afgelopen donderdag dus eerst maar aflevering 2 uitgezonden, maar is nog steeds van plan de gewraakte aflevering alsnog uit te zenden.

RTL4, verlos ons alstublieft van Derek Ogilvie 1De eerdere programma’s van Olgivie waren al tamelijk gênant, nu gaat hij nu toch wel erg ver in het misbruik maken van de emoties van de mensen waarbij hij langs gaat voor een reading. Zogenaamd contact opnemen met dierbare overledenen is een vorm van entertainment waarvan we, wat mij betreft, verschoond zouden mogen blijven op televisie. De kunstjes van Ogilvie zijn gebaseerd op de ‘cold reading’-techniek en de paar keer dat hij getest werd, faalde hij zoals verwacht. Ook het VARA-programma RAMBAM ontmaskerde Ogilvie al eerder door hem met de geest van een nog springlevende grootvader te laten communiceren. Blijkbaar heeft dit RTL4 er echter niet van weerhouden om toch zaken te blijven doen met Ogilvie.

Bij dezen biedt Kloptdatwel de mogelijkheid aan om RTL4 op andere gedachten proberen te brengen door middel van een e-mailpetitie. Meedoen aan de petitie houdt in dat er een mail gestuurd wordt aan publieksservice@rtlnederland.nl met de volgende tekst (aanpasbaar als u liever een andere tekst stuurt) :

Hallo RTL4,

De eerste twee uitzendingen van ‘Derek Ogilvie: Unexpected’ toonden aan wat een vergissing u maakt door met dit ‘medium’ in zee te gaan. Ondanks het (nog) niet uitzenden van het item rond de vermoorde Nicole van den Hurk was wat de kijker voorgeschoteld kreeg tenenkrommend. Ogilvie maakt op gênante wijze misbruik van emoties van mensen die een overleden dierbare missen. Dat hij daarvoor simpele trucjes gebruikt, die niets te maken hebben met helderziendheid, is al diverse malen aangetoond.

De reclameopbrengsten rond het programma zijn vast interessant. Natuurlijk is het aantrekkelijk om een spot uit te zenden gedurende zo’n programma: alles wat tussen zoveel onzin geplaatst wordt, zal meteen een stuk geloofwaardiger overkomen.  Maar vindt u het eigenlijk wel verantwoord deze man een podium te blijven bieden voor zijn bedenkelijke activiteiten zonder die heel nadrukkelijk te presenteren als een goochelact?

Kunnen we het alstublieft bij deze eerste twee uitzendingen van Ogilvie laten? Een suggestie voor opvulling van de vrijvallende zendtijd wil ik graag doen: de serie Bullshit! van Penn & Teller. De allereerste aflevering heeft als titel: ‘Talking to the Dead’. Kan haast niet toepasselijker, toch?

Groet,

NB De petitietekst is een heel klein beetje aangepast op 25 oktober, omdat RTL zich nog niets heeft aangetrokken van de petitie. De boefjes!

Derek Ogilvie: Unexpected

This petition is now closed.

End date: Jun 06, 2013

Signatures collected: 173

173 signatures

Op GeenStijl schreef Annabel Nanninga  ook een pittig stukje over Ogilvie. Zij merkt daar terecht op dat “Pas als de adverteerders gaan mokken, gaat RTL4 dingen serieus nemen.” Daarom heb ik even overwogen de petitie zo in te richten dat aan al die adverteerders een oproep uitgaat, maar dat gaat een beetje ver en levert ook teveel spam terug op.

Als zelf u verder nog actie zou willen ondernemen kunt u contact opnemen met de volgende 30 commerciële partijen die adverteerden in de twee reclameblokken tijdens de eerste uitzending: NIVEA, Simpel.nl (T-Mobile Netherlands), Garnier, Etos (in de spot van Garnier), Kinder (Bueno), Krasloten, Primera, Bisolvon, Hyundai, Keukenkampioen, ANWB, TLC.nl, Kruidvat, L’Oreal, UPC, Swiss Sense, Praxis (in spot voor www.green-kids.nl), Alpro, Zendium, KPN, Wella, Carglass, Pepper.nl, C1000, Christian Aquilera Perfumes, Always, BeterBed, Rabobank, Couverts.nl en Zalando.

En nu de aflevering van Penn & Teller, waarin het ‘cold reading’ wat Ogilvie gebruikt, uitgelegd wordt:

‘Supernatural Sexy Time’

by 36 Comments

'Supernatural Sexy Time' 2
Ke$ha (bron: Wikipedia)

Zangeres Ke$ha (bekend van hits als We R Who We R en Tik Tok) heeft een nieuwe cd uit genaamd “Warrior”. Op zichzelf niet zo opzienbarend, ware het niet dat de inhoud van het album nogal bizar aandoet.

Ke$ha vertelt aan Ryan Seacrest in een interview dat zij ‘sexy time’ heeft gehad met een geest of entiteit. Het nummer ‘Supernatural’ is gebaseerd op deze erotische ervaring met het bovennatuurlijke. Naast een erotische ervaring met een geest staan er nog meer rare onderwerpen op de cd, verklaart Ke$ha zelf. Tijdens een spirituele zoektocht rond de wereld heeft Ke$ha namelijk leeuwenwelpjes gered, gedoken met witte haaien en is zij in vorige levens gedoken middels hypnose. In de media komen meerdere zogenaamde ‘paranormal investigators’ aan het woord over deze verschijnselen, maar zij geven geen natuurlijke verklaringen. Eén ‘onderzoeker’ claimt dat het onwaarschijnlijk is dat Ke$ha een warme ervaring heeft gehad want als er een geest in de buurt is, is het namelijk koud. Een ander wil het niet uitsluiten maar zegt dat seksuele ‘encounters’ met geesten zeer zeldzaam zijn. Een derde vertelt dat het moeilijk is een ‘echte’ verschijning te onderscheiden van een lucide droom. Geen van hen komt met de volgende natuurlijke verklaring van Kesha’s ‘bovennatuurlijke’ ervaring.

The Nightmare by John Henry Fuseli
‘De Nachtmerrie’ van Henry Fuseli (1781) wordt gezien als een klassieke afbeelding van slaapverlamming dat gezien wordt als een demonisch bezoek. (bron: Wikipedia)

Is Ke$ha echt bezocht door een spook/entiteit in haar slaap waarmee zij vervolgens een seksuele ervaring mee heeft gehad? Waarschijnlijker is dat Ke$ha last heeft gehad van zogenaamde ‘slaapverlamming’. In The Skeptic’s Dictionary is te vinden dat deze aandoening voorkomt tijdens het in slaap vallen (hypnagogische staat) of tijdens het wakker worden (hypnopompische staat). Het karakteriseert zich door een onvermogen om te bewegen en het gevoel dat een entiteit aanwezig is die druk uitoefent op het lichaam. Het beroemde schilderij De Nachtmerrie van John Henry Fuseli beeldt dit buitengewoon mooi uit. Seksuele opwinding tijdens slaapverlamming is niet ongewoon en dit zou een effect kunnen zijn van overgebleven hersenactiviteit vanuit de REM-slaap. Dit wordt beaamd door Clete Kushida van Stanford University.

Slaapverlamming geeft een natuurlijke verklaring voor Ke$ha’s bovennatuurlijke ervaring. De specifieke informatie die zij geeft in het interview komen overeen met wat verwacht kan worden bij een geval van slaapverlamming. Clete Kushida geeft tips om ‘sleep paralysis’ te voorkomen: geen dutjes doen, genoeg slapen en niet op de rug slapen. Misschien heeft Ke$ha hier wat aan (maar het is natuurlijk aan haar of ze deze ‘sexy time’ wel wil missen).

Ondanks wetenschappelijke steun vist Bruno Santanera weer achter het net

by 19 Comments

Arme Bruno Santanera. In 2005 verloor hij de rechtzaak tegen TROS Radar, het programma dat zijn handeltje met de BioStabil 2000 helemaal onterecht kapot had gemaakt. Onlangs kondigde hij aan opnieuw tegen de TROS te gaan procederen. Op de website www.biostabil.net verscheen een uitgebreid rapport waarin Santanera laat zien hoe Radar suggestief te werk is gegaan en zelfs leugens verteld heeft. In het rapport zijn ook een aantal onderzoekjes van serieuze wetenschappers opgenomen, die de beweringen van Radar onderuit halen. Tenminste, dat moeten we dan maar aannemen. In het nieuw aangespannen kort geding deed de rechter op 20 september echter een voor Santanera teleurstellende uitspraak: ‘Eerder vonnis, waarin uitlatingen van TROS m.b.t. BioStabil rechtmatig zijn bevonden, heeft bindende kracht; deze uitlatingen kunnen niet opnieuw in kort geding worden beoordeeld.‘

Als u niet meer precies weet waar het met die BioStabil om draaide, is het misschien aardig om eerst eens de bewuste uitzending van Radar (BioStabil 2000 onder de loep) terug te kijken.

https://www.youtube.com/watch?v=kQ316USo-9A

 

Ondanks wetenschappelijke steun vist Bruno Santanera weer achter het net 3
De BioStabil 2000

Het kort geding is nu dus verloren door Santanera en de rechter acht het ook niet waarschijnlijk dat de volgende stap, een bodemprocedure, het beoogde resultaat zal opleveren. Santanera wenst het intrekken van een artikel de website van de TROS (‘BioStabil is terug als placebo‘) en een rectificatie door de TROS in De Telegraaf om al de fouten in het programma terug te trekken. Die fouten betreffen de opmerkingen dat ‘de magneet geen aarde bevat’, ‘er geen sprake is van “rare earth”(zeldzame aarde) uit Zaïre’, ‘de magneet slechts een magneetje is en maar een kracht bevat van 1.200 Gauss’, ‘de BioStabil 2000 niet gepatenteerd is’ en dat ‘de winkelwaarde van de zilveren hanger slechts 40 euro is’.
Dat die beweringen als je ze heel letterlijk neemt onjuist zijn, is overigens niet geheel ongeloofwaardig. Maar lees daarvoor het getuigschrift van Sanatanera zelf en bedenk tegelijkertijd dat het allemaal niet zoveel uitmaakt voor de vraag of de BioStabil werkt.

De eis dat artikel op de website van de TROS in te trekken, wordt onderbouwd met het onderzoek van dr. Anne Marie C. Plass-Meeuwsen. Zij deed onderzoek naar de talloze brieven die Santanera kreeg van zijn klanten en die ook nadrukkelijk getoond worden in de aflevering van TROS Radar. Ze nam er 652 mee in haar onderzoek, dat verder nog uit een analyse bestaat van de wetenschappelijk bekende literatuur over de invloed van statische magneten op de gezondheid.
Begin 2010 kon Radar blijkbaar nog niet achterhalen wie Santanera had ingeschakeld; het artikel meldt het als volgt:

‘Een tijd lang was het stil rond de BioStabil, maar nu doet Santanera dus weer van zich spreken. ‘In het diepste geheim’ schakelde hij wetenschappers in van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zó geheim zelfs, dat hun identiteit niet wordt prijsgegeven.

Ondanks wetenschappelijke steun vist Bruno Santanera weer achter het net 4
Bericht in Dagblad van het Noorden (18-3-2011)

Over dit onderzoek is gedoe geweest tussen Santanera en Plass. In een artikeltje in het Dagblad van het Noorden (maart 2011) was te lezen dat Plass dit onderzoek eigenlijk niet met de door haar in de wetenschappelijk wereld gehanteerde naam wilde ondertekenen, maar alleen met haar meisjesnaam. Santanera wilde haar daar toch toe dwingen en liet zelfs beslag leggen op haar loon. Uiteindelijk is het geschikt, maar aan het document te zien heeft Santanera hierbij volledig zijn zin gekregen. Op elke pagina staat keurig de paragraaf van Plass. Wat zij aan de schikking had, weet ik niet. Misschien vermeed ze hierdoor alleen het moeten betalen van de proceskosten.

In zijn getuigschrift positioneert Santanera het rapport als volgt:

In 2009 heeft Bruno Santanera aan dr. A.M.C. Plass, Universitair onderzoekster, Community Genetics te Amsterdam, persoonlijk opdracht gegeven voor een wetenschappelijk onderzoek. In 2010 heeft hij het prestigieuze onderzoeksrapport mogen ontvangen.

Duidelijk is in ieder geval dat het onderzoekje is aangepakt als privéproject en niet als medewerker in dienst van de Vrije Universiteit. Dat is maar goed ook, want de conclusies doen mijn wenkbrauwen fronsen. Helaas moeten we het doen met de laatste paar pagina’s van het rapport, want hoewel ik Plass en Santanera verscheidene malen heb gemaild met het verzoek om het hele rapport, kreeg ik het tot dusver niet. Plass reageerde überhaupt niet op vragen. Het rapport heet “Self-perceived effectiveness of the use of a static magnetic pendant (Biostabil 2000®): a mixed methods analysis of the spontaneous feedback of its users.” (februari 2010).

Ik mailde Plass onder andere om opheldering over haar volgende opmerking, waarin zij de veelal positieve ervaringen van de briefschrijvers beschouwt (blz. 18 van het rapport, dat is blz. 11 in het getuigschrift):

Dit is in overeenstemming met wat men op grond van het placebo-effect zou kunnen verwachten: de placebo stimuleert de aanmaak van opiate neurotransmitters in de hersenen, waardoor men zich prettiger voelt. Echter de gevonden gerapporteerde negatieve bijwerkingen van de Biostabil 2000 zijn daarmee in tegenspraak. Dit duidt op een mogelijk effectieve werking van de magneet.

Waar baseert ze die beperkte definitie van placebo-effect en mogelijk werkingsmechanisme op? Zelfs Wikipedia geeft al een veel uitgebreider scala aan mogelijke factoren. Ook is het raar om de gevonden negatieve ervaringen als een tegenspraak voor het optreden van het placebo-effect te zien. Het kan door het nocebo-effect komen, maar ook dat wordt normaal gesproken als onderdeel van een placebo effect gezien.
Je kunt niet de negatieve ervaringen van de ene groep als tegenspraak zien voor het mogelijk optreden van placebo-effect in de groep met positieve ervaringen. Of een gemiddeld genomen positieve ervaring kan worden toegeschreven aan een placebo-effect kan alleen worden gecontroleerd met een goed geblindeerd onderzoek met controlegroep, die een ‘nephanger’ krijgt. In de beschikbare bladzijdes van het rapport wordt ook niet gerept over het probleem dat die steekproef van 652 brieven geen goede representatie zal zijn van de ervaring van alle klanten van Santanera. Het lijkt me voor de hand liggen dat vooral mensen die heel tevreden zijn of juist de mensen die iets hebben te klagen, een brief schrijven. Maar eigenlijk heb je aan de titel van het rapport al genoeg om het daarom naast je neer te leggen.

Haar conclusie is desalniettemin:

Op basis van de vele studies die zijn uitgevoerd en die verschil hebben laten zien tussen placebo en experimentele groepen en op basis van de in deze studie geraporteerde persoonlijke ervaringen van gebruikers kan geconcludeerd worden dat mensen baat kunnen hebben bij het dragen van een magnetisch halssieraad. Op welke wijze deze werking tot stand komt blijft vooralsnog ongewis. Verder onderzoek is nodig om de precieze werking van de magneet te achterhalen.

Ondanks wetenschappelijke steun vist Bruno Santanera weer achter het net 5
De stapels brieven die Santera krijgt van voornamelijk tevreden klanten.

Wat zij vindt van die bestudeerde onderzoeken staat misschien in het volledige rapport, wat ik dus niet heb gekregen. Wel staat de lijst op de bladzijden die wel zijn opgenomen in het getuigschrift. De eerste de beste meta-analyse die ik vond en die er ook op staat, Static magnets for reducing pain: systematic review and meta-analysis of randomized trials – Pittler ea (2007), rapporteert als resultaat dat er geen significante positieve effecten zijn: “The evidence does not support the use of static magnets for pain relief“.

Het wetenschappelijke gehalte van dit ‘privéproject’ is dus niet al te hoog te noemen. Het is niet meer dan een weinig zeggend klanttevredenheidsonderzoekje met een wetenschappelijk sausje. Maar Santanera ging het er vermoedelijk dan ook eerder om dat de naam van een echte wetenschapper van een respectabele universiteit eraan verbonden werd. Hij had er, volgens het eerder aangehaalde artikel in het Dagblad van het Noorden, 40.000 euro voor over.
Dat lijkt, nu er waarschijnlijk geen bodemprocedure volgt, weggegooid geld. De advocaat van Santanera spreekt echter in zijn brief troostende woorden over deze nederlaag. Omdat de rechter het getuigschrift met de wetenschappelijke studies in zijn oordeel buiten beschouwing heeft gelaten, staan die wat hem betreft nog volledig overeind: ‘ze zijn inhoudelijke niet bestreden en blijven onverminderd hun waarde houden‘. Tsja, alleen is die waarde van het stukje van Plass niet zo hoog dus.

Bronnen:

Overigens is het nog grappig te vermelden dat het webadres www.biostabil.com blijkbaar in bezit is gekomen van een fan van Skepsis!
[update: tot vanmiddag (10/10/2012) verwees dat domein naar een Skepter-artikel uit 2005 over Santanera op de Skepsis-site. Nu echter naar een andere leuke site 😉 ]

NRC Handelsblad: Slordig omgaan met slordigheden

by 10 Comments

Onregelmatigheden in de wetenschap trekken steeds meer de aandacht. Onder het kopje ‘wetenschap in bedrijf’ trok de krant NRC Handelsblad afgelopen zaterdag drie volle pagina’s uit om de ‘wetenschappelijke slordigheden’ van psychologisch onderzoekster Elke Geraerts (Erasmus Universiteit Rotterdam) te onderzoeken. Een samenvatting vind je op de site van NRC Handelsblad. In een gesprek met de krant laat Geraerts vragen onbeantwoord. Maar de universiteit vindt de zaken afgehandeld. Het nieuws over Geraerts valt (bijna) samen met de conclusie van de commissie Schuyt (van de Koninklijke Nederlandse Akademie voor de Wetenschappen, KNAW). Die adviseert dat er een breed onderzoek moet komen naar wangedrag in de Nederlandse wetenschap. 

NRC Handelsblad: Slordig omgaan met slordigheden 6
Elke Geraerts’ foto op de website van de KNAW

Elke Geraerts is volgens NRC Handelsbladeen autoriteit op het gebied van onderzoek naar traumatische herinneringen. Zij werd door Viva in 2011 uitgeroepen tot slimste vrouw van Nederland en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen presenteert haar prominent op de website. NRC beschrijft drie gevallen waarin Geraerts volgens de krant onzorgvuldig omsprong met onderzoeksgevens.

Het eerste geval speelt in 2008. Dan laat Geraerts documenten met patiëntgegevens slingeren in een vuilnisbak. Een gevoelige kwestie – het betreft gegevens uit een onderzoek naar herinneringen aan seksueel misbruik. Decaan Harald Merckelbach (ze werkte toen bij de Universiteit van Maastricht) geeft haar een schrobbering, en daar blijft het bij.

Daarna beschrijft NRC Handelsblad een tweede geval uit 2009. In dat jaar deed Geraerts onderzoek naar traumaslachtoffers die niet goed kunnen stoppen met te denken aan hun trauma. Een co-auteur van Geraerts sloeg alarm toen hij merkte dat onderzoeksgegevens verkeerd waren verwerkt in een paper dat voor publicatie was aangeboden. Geraerts geeft de coauteur het gegevensbestand en inderdaad worden onregelmatigheden aangetroffen waardoor de gegevens de geteste hypothese beter leken te onderbouwen dan de oorspronkelijke dataset. Geraerts heeft een verklaring maar die overtuigt NRC Handelsblad niet:

‘Geraerts vertelde haar coauteurs dat veel proefpersonen uiteindelijk niet waren meegenomen in de analyses omdat ze niet aan bepaalde selectiecriteria voldeden en dat ze nieuwe proefpersonen had toegevoegd aan het gegevensbestand. Volgens Geraerts was dat gedaan, zegt ze nu, vóórdat ze de data analyseerde. “Dit was geen datamassage.” Maar ze had het allemaal niet vermeld in het uiteindelijke artikel. Dat is verkeerd, leert iedere wetenschapper die met proefpersonen werkt in zijn opleiding’.

NRC Handelsblad: Slordig omgaan met slordigheden 7
Het NRC-artikel over Elke Geraerts is geschreven door NRC-medewerker Karel Berkhout en Chef Wetenschap van de NRC Ellen de Bruin (foto).

Geraerts had de wijzigingen in de onderzoeksopzet niet overlegd met haar co-auteurs. Er komt een formeel onderzoek. Dat leidt volgens de NRC tot de conclusie dat Geraerts ‘enige onzorgvuldigheid’ te verwijten is. De medeonderzoekers van Geraerts hebben gevraagd om te worden geschrapt als coauteur van een artikel dat in het wetenschappelijke tijdschrift Memory was gepubliceerd naar aanleiding van het onderzoek. Geraerts weigert dit verzoek – ze ziet geen aanleiding om het verzoek van haar mede-onderzoekers te honoreren. Maar die  hebben inmiddels zelf het tijdschrift Memory gevraagd om te  worden verwijderd als coauteur.

In gesprek met NRC Handelsblad verdedigt Geraerts zich. Geraerts wijst er op dat er het integriteitsonderzoek van de universiteit geen aanwijzingen voor opzettelijke fraude vond. Ze zegt dat haar coauteurs alle gegevens konden inzien die voor het artikel in Memory werden gebruikt. Maar de coauteurs ontkennen dat. En ze uiten forse kritiek op het integriteitsonderzoek dat de Universiteit heeft gedaan naar de zaak. Zo heeft de onderzoekscommissie niet alle co-auteurs gesproken en heeft de commissie de dataset niet statistisch onderzocht. Als NRC Handelsblad Geraerts confronteert met een analyse van de onderzoeksgegevens zegt Geraerts ‘dit kan niet kloppen’ en ‘ik voer geen discussie via de media’. Geen sterke inhoudelijke reactie.

Een derde geval speelt volgens NRC Handelsblad op dit moment. Geraerts ontwikkelt een nieuwe therapievorm voor getraumatiseerden met een misbruikverleden. Het gaat om een behandeling die thuis wordt gevolgd. De behandeling duurt maar twee uur per dag, vier weken lang. Geraerts vertelt de Volkskrant een juichend verhaal dat patiënten die al vele jaren met weinig succes met andere therapievormen waren behandeld zeer gunstig reageren op de nieuwe behandeling. Dat zou blijken uit een vooronderzoek. Maar er is een probleem volgens de krant: het onderzoek is uitgevoerd zonder controlegroep. Een deskundige die door NRC Handlesblad geraadpleegd wordt, vindt het verkeerd om resultaten naar buiten te brengen op basis van een onderzoek zonder controlegroep. Ook vindt hij de onderzoeksresultaten erg onwaarschijnlijk. Geraerts verdediging: de Volkskrant was veel te positief en had haar verhaal met meer nuance moeten brengen. En de NRC Handelsblad ‘heeft het artikel met een bepaalde kritische bril gelezen’.

Het is duidelijk dat de wetenschap onder een vergrootglas ligt en dat zorgvuldigheid van onderzoekers belangrijker is dan ooit. Vertrouwen in de wetenschap is niet langer vanzelfsprekend. Om dit vertrouwen terug te winnen en te versterken adviseert een commissie van de KNAW onder leiden van Kees Schuyt dat er een breed onderzoek moet komen naar wetenschappelijk wandgedrag in Nederland. Volgens Schuyt “weet niemand hoeveel er onder het wateroppervlak zit”. Vooral het verzamelen en bewerken van onderzoeksgegevens verdient volgens de commissie aandacht.

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand?

by 38 Comments

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand? 8
Professor ir. Klaas van Egmond

Professor ir. Klaas van Egmond stond al aardig hoog op mijn lijstje van hoogleraren met “rare hobby’s”. Deze week weet hij er weer een boel bonuspunten bij te scoren. Studium Generale van de Universiteit Utrecht, waar Van Egmond hoogleraar is, leek het aardig om in het kader van die ‘einde der tijden/Maya-kalender’-sprookjes aan een aantal wetenschappers te vragen welke drie boeken je het beste nog snel gelezen kunt hebben voor dat naderende einde op 21 december 2012.
Als eerste gaf prof. dr. Beatrice de Graaf een aardig geestig onderbouwd antwoord. Zij suggereert De Historiën van Herodotus, de Bijbel (altijd fijn als het over het einde der tijden gaat) en het hilarische The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams. Vervolgens was het de beurt aan Klaas van Egmond en die liet het volgende optekenen:

De top 3 van prof. ir. Klaas van Egmond:
“ik denk niet dat de wereld eind 2012 zal vergaan. Wel zal het het einde zijn van een lange periode van ontwikkeling. De Maya’s voorspelden een gelaagde tijdsontwikkeling waarbij steeds weer een versnelling (van de ontwikkeling) optrad met een factor 20. De tijd begint dan inderdaad met de oerknal 15 miljard jaar geleden. De laatste versnellingen waren het gelijktijdig ontstaan van Egypte, Sumerie, Inca-bescaving etc. 5200 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 2), de uitvinding van de stoommachine zo’n 260 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 1), de doorbraak van internet zo’n 13 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 0) en dit jaar (13 x 20 tot de macht -1) de ontploffing van het financiële systeem. Alle ontwikkelingen zijn dan naar ‘oneindig gegaan’ en komen dan dus (alleen al theoretisch) tot stilstand. De enige zinnige literatuur op dit vlak is wat mij betreft”:

1. Johan Calleman: The Mayan Calendar (Bet-Huen Books)
2. Johan Calleman: The Mayan Calendar and the transformation of consiousness
3. Geoff Stray: Voorbij 2012; een volledig overzicht van eindtijdvoorspellingen (Ankh-Hermes)

Voorwaar een stukje tekst dat niet zou misstaan op een site als Niburu! Nu stond van Egmond al bekend als ‘apart’ vanwege zijn interesse in graancirkels en schreef hij een merkwaardige verdediging van Coen Vermeeren. Misschien probeerde hij hier zijn imago even ‘over the top‘ te bevestigen, als (mislukte) grap. “Laat ik ‘m maar even mailen om te vragen hoe serieus hij dit bedoelt“, dacht ik. Een paar minuten na het verzenden van mijn mail ontdekte ik echter zijn column van maandag 17 september in het Digitaal Universiteitsblad [*] van de Universiteit Utrecht. Hij doet daar het hele verhaal nog eens dunnetjes over! Het staat boordevol onzin.

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand? 9
Tikal II, geen Mayatempel volgens Van Egmond, die hebben immers allemaal negen verdiepingen (foto: WikiMedia)

Volgens Van Egmond hebben alle Mayatempels negen verdiepingen die grote, elkaar overlappende perioden van de aardegeschiedenis voorstellen. Die negen perioden zouden een tijdsduur hebben van 13 x 20^n jaar, waarbij n loopt van +7 naar -1. Als je dat rare idee krijgt, kun je natuurlijk voor al die ‘n’ gebeurtenissen zoeken, die je kunt verkopen als momenten die ‘achtereenvolgende stadia van de evolutie‘ weergeven.

Tussen zijn top 3 voor Studium Generale en zijn eigen column heeft hij blijkbaar nog wel ingezien dat de Inca’s echt niet 5200 jaar geleden al opkwamen, maar de andere  punten is hij vergeten te checken. Zo is de ontwikkeling van de stoommachine niet vast te pinnen op een bepaald jaartal. De eerste stamt al van de eerste eeuw na Christus en het eerste gepatenteerde toestel (van Thomas Savery) uit 1698. Misschien doelt Van Egmond op de machine van James Watt, maar diens versie werd in 1777 in gebruik genomen. Mooi nauwkeurig die 260 jaar!
Waarom brak Internet eigenlijk  in 1999 door? En niet een paar jaar eerder? Halverwege de jaren ’90 werd al de eerste browseroorlog uitgevochten. En is dit jaar werkelijk het financiële systeem ontploft? Volgens mij begon de kredietcrisis in 2007 en kwamen de  problemen met de financiën van o.a. Griekenland al in 2010. Waarom zijn de eerste zeven maanden van 2012 van groter belang in dit verhaal? Alleen omdat het dan lekker past met n=-1?

En dan hoeven we het niet eens te hebben over al die belangrijke ontwikkelingen die niet te plaatsen zijn op deze vrij willekeurige tijdschaal. Boekdrukkunst? Niet zo belangrijk blijkbaar, net zoals de uitvinding van de ‘0’, of bijvoorbeeld de ondergang van het Mayarijk zelf. Dat was dan duidelijk toch maar een rimpeling in de evolutie van de aardegeschiedenis. Wat wil Van Egmond er nu eigenlijk mee zeggen? Misschien dit:

De Maya’s zagen de evolutionaire ontwikkeling van de aarde blijkbaar als een zich voortdurend versnellend proces van exponentiële groei; er komt steeds eenzelfde percentage bij en naarmate er meer is, komt er in absolute zin dus steeds meer bij. Zoals een echte ‘theorie’ betaamt, hebben ze lang geleden voorspellingen gedaan, die we nu achteraf kunnen verifiëren.

Het zijn historisch-numerologische trivialiteiten die, zo opgeschreven, een hoogleraar onwaardig zijn. Maar misschien doelde Van Egmond wel op dit soort zaken toen hij tegenover een gehoor van kinderen vertelde ‘Het gaat slecht met de wereld en de reden is dat  grote mensen altijd te veel overdrijven‘. We moeten dan alleen voor de ‘wereld’ mischien ‘wetenschap’ invullen en voor ‘grote mensen’, ‘hoogleraren met rare ideeën’ lezen.
Van Egmond zal die rare ideeën wel uit zijn boekentopdrie gehaald hebben. Die ga ik dus mooi niet lezen, maar ik wil wel een top drie leesvoer aan Van Egmond voorstellen. Geen dikke boeken, maar een aantal leesbare artikelen. Die moet hij zelfs met  het tempo van kennisopname, waar ik hem nog toe in staat acht, wel voor eind december kunnen hebben gelezen:

  1. Eindigt de Mayakalender in 2012?
  2. Graancirkels maken
  3. TU Delft gekidnapt door aliens!
De top 3 van de derde geraadpleegde wetenschapper, prof. dr. Bert Theunissen, ziet er overigens het meest serieus uit: Man and the Natural World van Keith Thomas, Darwin van Adrian Desmond en James Moore, en Science in Action van Bruno Latour.

[*] 30-5-2017 link vervangen door gearchiveerde kopie. Op de inmiddels vernieuwde DUB-site staat het stuk ook nog, alleen zijn daar de comments verdwenen, beetje slordig.