• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

Algemeen

Schaken met een dode

1 August 2012 by Pepijn van Erp 3 Comments

Tussen  1985 en 1993 vond er onder geheimzinnige omstandigheden een bijzondere schaakpartij plaats. Een correspondentiepartij tussen Viktor Kortsjnoj en Géza Maróczy. Dat twee sterke grootmeesters een geheime trainingspartij spelen, is niet zo uitzonderlijk. Correspondentie-schaak is al wat ongebruikelijker, maar daar gaat het in dit geval niet om.  Wat dit geval bijzonder maakt, is dat één van de twee spelers ruim dertig jaar eerder was overleden …

Het uitzoeken van de spelers
De partij was geregeld door dr. Wolfgang Eisenbeiss, een econoom, schaakenthousiast én voorzitter van de Zwitserse vereniging voor parapsychologie. Hij kende het medium Robert Rollans (geb. 1914), die een geschikte tussenpersoon zou zijn voor een partij tussen een levende grootmeester en één die al overleden was. Rollans speelde zelf namelijk geen schaak en kon aldus niet verdacht worden van het zelf verzinnen van de zetten. Eisenbeiss gaf Rollans een lijstje met een dozijn interessante kandidaten om te kijken of Rollans daar contact mee kon krijgen. Intussen ging hij zelf op zoek naar een geschikte levende grootmeester.

Schaken met een dode 1
Beeld uit de met incidenten beladen WK-match Karpov – Kortsjnoj van 1978

Viktor Kortsjnoj bleek bereid mee te werken. Een voor de hand liggende keuze: Kortsjnoj was zelf Zwitser geworden nadat hij van de Sovjet-Unie naar het Westen was overgelopen en ook bekend vanwege zijn interesse in het occulte sinds een akkefietje tijdens de match om het wereldkampioenschap met Anatoli Karpov in Baguio 1978. Karpov had toen ene dr. Zukhar in zijn begeleidingsteam opgenomen, die tijdens de partijen Kortsjnoj zou hebben geprobeerd te hypnotiseren (meer daarover).
In zijn biografie  ‘Chess is My Life‘ schrijft Kortsjnoj dat hij door Eisenbeiss benaderd werd met de vraag tegen welke overleden schaker hij graag had willen spelen. Kortsjnoj noemde Capablanca, Keres en Maróczy. Na enige tijd kwam Eisenbeiss terug met de mededeling dat Capablanca en Keres onbereikbaar bleken in het hiernamaals, maar dat Géza Maróczy wel zou willen. Al deze spelers hadden blijkbaar ook toevallig gestaan op het lijstje dat Eisenbeiss zelf aan Rollans had gegeven.
De Hongaarse schaker Maróczy leefde van  1870 tot 1951 en zijn hoogtepunten op schaakgebied lagen in het eerste decennium van de 20ste eeuw. In 1906 zou hij spelen om het wereldkampioenschap met Emanuel Lasker, maar die match ging niet door. Bij de officiële invoering van de titel Grootmeester door de FIDE in 1950 werd hij ook benoemd, samen met een aantal andere nog levende schakers waarover algemene overeenstemming bestond dat ze in hun tijd tot de top hadden behoord.

De partij
Op 15 juni 1985 ging de partij van start met de zet 1.e2-e4 van Maróczy. Rollans communiceerde met Maróczy door middel van het zogenaamde automatische schrift. Hij schreef de zet van Kortsjnoj op een blaadje en voerde die ook op een bord uit (om dat te kunnen had hij wel een paar schaaklesjes van Eisenbeiss gehad). Als hij doorkreeg dat Maróczy een antwoord had bedacht, ging hij weer zitten en als vanzelf werd de zet dan door hem opgeschreven. Volgens Rollans gaf de geest van Maróczy ook uitvoerige varianten door, die Rollans in trance wel begreep, maar zodra uit trance was en de opgeschreven zet bekeek, kon hij daarvan niets meer reproduceren. Eisenbeiss gaf de opgeschreven zet weer door aan Kortsjnoj.

Schaken met een dode 2

Kortsjnoj en Rollans ontmoetten elkaar pas voor het eerst in levende lijve tijdens een Duits televisie programma kort na de partij. Die eindigde op 11 februari 1993 met opgave van Maróczy. Drie weken later overleed Rollans (2 maart 1993). Pas in 2004 liet Eisenbeiss de partij analyseren door ene Vernon Neppe, die beweert dat de partij niet gefaket kan zijn. Maar ik vermoed dat Neppe helemaal geen sterk schaker is. Hij komt niet voor de in de FIDE-database met ELO ratings, Eisenbeiss zelf wél (hoewel ratingloos). ‘Because of major stylistic differences, the computer could not have simulated the game, nor could many living chess players play at this high a level.’ verklaart Neppe. Maar dat is echt grote onzin.

Schaken met een dode 3
De tekst die Rollans ‘automatisch’ schreef en waarmee de partij begon. Eerst schrijft een ‘bekende’ van Rollans, daarna neemt Maróczy het over in een ander handschrift

Kortsjnoj gaf zelf na zet 27 een kort commentaar waarin hij aangaf dat Maróczy in de opening wat fouten had gemaakt en ouderwets had gespeeld.  Maar hij had intussen ook niet meer zo nauwkeurig gespeeld en vroeg zich af hij genoeg voordeel had overgehouden om te winnen. Dit was in september 1987 toen de partij net stil was komen te liggen vanwege de niet zo beste gezondheid van Rollans. Vaak was het medium langere tijd zo ziek, dat het hem niet lukte contact op te nemen met de geest van Maróczy. In 1991 ging het weer verder.

Het commentaar van Kortsjnoj is merkwaardig. De opening van de partij was juist helemaal niet ouderwets! Van vóór 1951 (het jaar waarin Maróczy overleed) vond ik maar enkele voorbeelden met deze variant (met de zet 10.Kd1), daarna vele honderden. Wel gelijk heeft Kortjsnoj dat zijn tegenstander vroeg de fout inging. Zo is 12.Lb5 is een rare zet, die amateuristisch overkomt (bij een sterk schaakprogramma komt die bijvoorbeeld niet bij de beste 10 overwogen zetten voor). Met 14.Lg5 speelde wit overigens pas de eerste nieuwe zet (14.Pg5 komt nog voor in een partij uit 1985), maar het is ook geen beste.
Kortsjnoj komt dan meteen compleet gewonnen te staan, maar speelt met 17… Lxf3+ een zet die een grootmeester onwaardig is. Daarna komen nog meer mindere zetten van Kortsjnoj. Het lijkt er sterk op dat die heel bewust op een nog enigszins interessant eindspel afstuurt. Maar wit mist daarin volgens mij zijn laatste kans op redding met de zet 29.axb5 (29.a5 maakt het zwart erg moeilijk).
Het spelniveau van wit is bepaald niet hoog, een amateur als Eisenbeiss zou de zetten makkelijk gespeeld kunnen hebben. Ook duidt de openingskeuze niet bepaald op Maróczy. In zijn bekende partijen uit de schaakdatabase speelt hij op de 4e zet al andere varianten.

Vragen aan Maróczy
Interessanter voor de vraag of er geesten zijn van overledenen waarmee gecommuniceerd kan worden, zijn de vragen die gesteld werden aan de geest van Maróczy. Eisenbeiss legde via Rollans 94 vragen voor. Daaronder waren er veel die makkelijk beantwoord konden worden door het raadplegen van boeken over bekende schakers of oude schaaktijdschriften. Maar er zaten ook wat vragen tussen die buitengewoon lastig waren om te beantwoorden voor iemand die niet zeer na in de omgeving van Maróczy had verkeerd.

Schaken met een dode 4
Géza Maróczy

Eisenbeiss huurde om die lastige vragen zelf beantwoord te krijgen iemand in: de Hongaarse geschiedkundige László Sebestyén, die ook lid was van de schaakclub van Budapest. De antwoorden op een tweetal vragen worden als zeer bijzonder genoemd.

De eerste gaat om een partij die Maróczy had gewonnen van een zekere Romi in het toernooi van Monte Carlo (1930). In die partij stond Maróczy hopeloos, maar hij kreeg de kans die met een verbluffende zet alsnog in zijn voordeel te beslissen. De geest antwoordde echter dat hij geen Romi kende, maar wel een Romih (met een extra ‘h’ dus) die een jeugdvriend was geweest. De partij was gespeeld in San Remo en niet in Monte Carlo. Sebestyén vond bronnen waarin de Italiaan Romih zowel met als zonder ‘h’ genoemd werd en kwam er niet helemaal uit. Later vond Eisenbeiss de toernooitabel van het toernooi in San Remo waarin Romih met ‘h’ genoemd werd. Romih was oorspronkelijk Sloveen en had na het bewuste toernooi de ‘h’ laten vallen wat een voor Italianen normalere naam opleverde.

Een tweede interessante kwestie is de ‘Vera Menchik club’. Menchik was de eerste dameswereldkampioen schaken geweest en een leerling van Maróczy. In die tijd was het nog niet zo gebruikelijk dat sterke spelers uit de wereldtop wel eens verloren van een vrouw. Iemand bedacht als grap dat je bij verlies automatisch lid werd van de ‘Vera Menchik club’. Aan Maróczy de vraag wie de club had ‘opgericht’. Het duurde een aantal sessies waarin hij via Rollans liet weten onzeker te zijn over het antwoord en geeft eerst spelers als Spielmann en Grünfeld als mogelijke kandidaten. Op 21 augustus 1988 komt hij met de suggestie van Albert Becker, maar zegt erbij dat dat eigenlijk niet kan, omdat die in die tijd net naar Zuid Amerika was geëmigreerd. Opvallend genoeg had net drie dagen tevoren het antwoord (Becker!) in het bekende tijdschrift Schachwoche gestaan. Maar dit wordt door Eisenbeiss dan weer uitgelegd als een aanwijzing dat hier inderdaad de geest van Maróczy sprak en niet Rollans (die zou dan wel het correcte antwoord overtuigend hebben gegeven).

Een skeptische verklaring
Het ligt voor de hand om de verklaring voor de partij en het beantwoorden van de vragen te zoeken in de persoon van Eisenbeiss. Belangrijke zaken weten we alleen uit wat hij erover kwijt wil en van enige serieuze controle was natuurlijk geen sprake. Het valt ook op dat hij er zelf pas uitgebreid over schreef in 2006 (in het Journal of the Society for Psychical Research), dus nadat Kortsjnoj er in zijn biografie (de uitgebreide tweede versie) aandacht aan besteedde. De andere hoofdrolspelers waren inmiddels al overleden (Rollans vlak na de partij en Sebestyén in 1996).

Schaken met een dode 5
Het medium Robert Rollans

De keuze voor Maróczy lijkt redelijk willekeurig, maar Kortsjnoj en Eisenbeiss leggen daarover al enigszins verschillende verklaringen af. Waarom Maróczy eigenlijk? Waren er geen interessantere kandidaten? Mij verbaast het eigenlijk dat Kortsjnoj hem al op zijn derde plek had staan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat Eisenbeiss dagboeken van Maróczy te pakken had gekregen (Sebestyén vond ze in ieder geval) en de keuze daarom een beetje gestuurd heeft. Of de volgorde van het stellen van de vragen aan Maróczy en het onderzoek van Sebestyén is net omgekeerd geweest. Sebestyén was op pad gestuurd om de antwoorden te vinden zonder dat hem medegedeeld was waarvoor die eigenlijk bedoeld waren.

Er zit nog een naar kantje aan het verhaal van Eisenbeiss. Op 10 juli 1988 doet de geest van Maróczy een boekje open over zijn motieven om mee te doen aan het experiment (zie de tweede bron hieronder), maar maakt dan ook een snerende opmerking over zijn landgenoten die niet gastvrij waren en niet bereid mee te werken aan de speurtocht van Eisenbeiss naar meer achtergrondinformatie over Maróczy. Het lijkt te slaan op de weigering van de nog in leven zijnde kinderen van Géza Maróczy om Eisenbeiss te ontvangen toen die eerder die maand in Budapest was. Zij hadden namelijk helemaal geen zin in dit spiritistische gedoe toen ze er achter kwamen dat het daarom ging. Het lijkt er sterk op dat Eisenbeiss slecht tegen zijn verlies kon en ze, zogenaamd via hun vader, nog een trap nagaf.

Verder lezen over deze kwestie:

  • http://www.chessproblem.net/viewtopic.php?f=45&t=515 Veel van de vragen die gesteld werden aan de geest van Maróczy staan daarin beschreven en ook de partij van Maroczy tegen Romih (voor wie daar in geïnteresseerd is).
  • http://www.wegbegleiter.ch/wegbeg/schachsp.htm door een kennis van Eisenbeiss, die ook Rollans zelf sprak tijdens de partij.
  • http://whitecrowbooks.com/michaeltymn/month/2010/06/

Filed Under: Algemeen, Paranormaal Tagged With: automatisch schrift, Kortsjnoj, Maroczy, medium, schaken, spiritisme

De ‘Moon Hoax’ theorie als stripverhaal

25 July 2012 by Gert Jan van 't Land 2 Comments

Afgelopen zaterdag, 21 juli 2012, besteedden we aandacht aan de 43e verjaardag van de eerste landing van mensen op de maan. Zoals in de comments op het stuk al werd opgemerkt, gelooft niet iedereen dat we echt op de maan zijn geweest. De maanlanding zou door de Amerikanen nagespeeld zijn in een grote loods. In de film ‘Capricorn One’ wordt dit thema spannend uitgewerkt (hoewel het in die film om een gefingeerde Marslanding gaat). De foto op de voorzijde is afkomstig uit deze film.

In het echt is de ‘moon hoax theorie’ natuurlijk erg lastig: waar ging bijvoorbeeld die grote raket dan eigenlijk naar toe en zo zijn er wel meer moeilijke vragen voor de samenzweringstheoretici. Niet alleen een lastige theorie, maar ook eentje zonder bewijzen. De skeptische striptekenaar Darryl Cunningham zet het nog eens netjes voor ons op de rij. Zijn conclusie: ‘het zou zo kostbaar zijn geweest om iedereen in een gigantische samenzwering voor de gek te houden, dat het veel goedkoper zou zijn geweest om gewoon naar de maan te vliegen. En dat is natuurlijk precies wat er is gebeurd’.

Hier onder vind je de eerste tekening van zijn stripverhaal. Wie de rest wil lezen, kan naar de website van Darryl Cunningham gaan.

De 'Moon Hoax' theorie als stripverhaal 6
De rest van het stripverhaal van Darryl Cunningham is te vinden op: http://darryl-cunningham.blogspot.nl/2010/07/moon-hoax.html.

 

Foto voorzijde: beeld uit de film Capricorn One: de planeet Mars, nagebouwd in een studio. Op de achtergrond zie je de Marslander (die sprekend lijkt op de maanlander).

Filed Under: Algemeen, Hoax Tagged With: complot, complottheorieen, darryl cunningham, maanlanding, moon hoax, samenzweringstheorie

The Debunking Handbook

23 July 2012 by Ruud Herold 9 Comments

The Debunking Handbook 7

De website SkepticalScience.com is een website die zich richt op het verklaren van de wetenschap achter klimaatsverandering, maar misschien nog meer op het leveren van tegenargumenten tegen de misinformatie die verspreid wordt op het gebied van `global warming’. Dit doet ze onder andere door de (non)argumenten die vaak gehanteerd worden in deze discussie één voor één te behandelen en daarop een wetenschappelijk beargumenteerd antwoord te geven. Een andere manier is het gratis als pdf-file ter beschikking stellen, aan iedereen die de website bezoekt, van het ‘Debunking Handbook‘ [Klik hier voor de NL-versie] dat geschreven is door John Cook en Stephan Lewandowsky (november 2011). Het pamflet bevat zes pagina’s aan informatie en één pagina bibliografie.

Ik heb voor de zekerheid nog eens in mijn Prisma-woordenboek opgezocht waar ‘debunking’ precies voor staat. Ik vond drie omschrijvingen te weten ‘ontmaskeren’, ‘van zijn voetstuk stoten’ en de meer figuratieve betekenis van ‘tot zijn ware proporties terugbrengen’. De meer figuratieve betekenis spreekt me eigenlijk iets meer aan, maar in het spraakgebruik bedoelt men vaker ontmaskeren.

Het boekje biedt enkele praktische richtlijnen aan die effectief zijn om de invloed die misinformatie uitoefent te reduceren. Begonnen wordt met de waarschuwing dat als men misinformatie probeert te ontmaskeren men soms een tegenovergesteld effect bereikt en de misinformatie zelf versterkt. Bij dit type communicatie is het dus noodzakelijk om er rekening mee te houden dat een poging tot ontmaskering een averechts effect kan hebben. Het boekje biedt enkele methoden om dit effect te voorkomen. Daarnaast wordt uitleg gegeven over het belangrijkste onderdeel van het ontmaskeringstraject namelijk het presenteren van een alternatieve verklaring.

Om effectief te kunnen ontmaskeren moet men aan drie voorwaarden voldoen. Als eerste moet het weerwoord gefocust zijn op de basisfeiten en niet op de misinformatie zelf. Dit om te voorkomen dat de misinformatie zelf meer aandacht krijgt. Ten tweede geeft men altijd eerst een waarschuwing dat de informatie die men gaat bespreken niet klopt. Ten derde is het essentieel dat men een alternatieve verklaring aanbiedt waarin de kernstukken van de misinformatie opgenomen zijn.

Eén van de effecten die tegen ontmaskering kan werken, noemt men het Familiarity Backfire Effect. Hiermee bedoelt men dat door het proberen te ontmaskeren men de misinformatie herhaalt en zo uiteindelijk de mythe versterkt. Door het herhalen van de misinformatie werkt de poging tot ontmaskeren averechts. De manier om dit effect the voorkomen is ervoor te waken dat men de misinformatie herhaalt en zich te concentreren op de feiten die men wil overbrengen. Indien men er niet aan ontkomt om de misinformatie te herhalen, kan men het beste ervoor zorgen dat de nadruk op de feiten komt te liggen.

Een ander effect is het Overkill Backfire Effect. Indien men teveel argumenten aandraagt, overlaadt men als het ware degenen die men wil overtuigen en kan men eindigen met een situatie waar de misinformatie versterkt is. Het beste is om op dat gebied economisch te werken en te focussen op enkele van de meest krachtige feiten en die te presenteren op een manier die gemakkelijk te verwerken is. Houdt het taalgebruik eenvoudig en gebruik korte zinnen. Probeer te eindigen met een eenvoudige maar sterke boodschap.

Het Worldview Backfire Effect is het effect waar men het meeste last van kan krijgen aangezien het te maken heeft me de manier waar mensen naar de wereld kijken en hun culturele achtergrond. Het is praktisch onmogelijk voor iedereen om informatie onbevooroordeeld te verwerken. Als iemand al erg overtuigd is van zijn eigen gelijk zullen tegenargumenten er alleen maar toe leiden dat men in zijn opvattingen versterkt wordt. Men spendeert dan onevenredig veel tijd om tegenargumenten te verzinnen. Sceptici herkennen dit als ‘cognitieve dissonantie`. Dit effect is moeilijk te overkomen. Het is daarom vaak beter de aandacht in eerste instantie te richten op diegenen waarbij de misinformatie nog niet zo sterk verankerd is. Een tweede benadering heeft meer te maken met de manier waarop men de tegenargumenten brengt. Het doel is dan de informatie te verstrekken op een manier die het minst bedreigend is voor degene waarvan het wereldbeeld aangevallen wordt. Dit kan men proberen te bereiken door eerst een poging te doen het zelfbeeld te versterken (door bv een episode proberen op te roepen waar de betreffende persoon zelfbewust en krachtig is opgetreden). Een tweede manier heeft meer te maken met het woordgebruik dat men bezigt. Probeer woorden te vermijden die als bedreigend ervaren kunnen worden (hetgeen overigens sterk afhankelijk kan zijn van de culturele en politieke achtergrond van de betreffende persoon).

Mensen verwerken informatie door een mentaal model te bouwen dat een verklaring geeft. Dat gebeurt ook met misinformatie. Als men echter valide tegenargumenten aandraagt, slaat dat een gat in dat mentale model. Om dit dilemma op te lossen geven mensen toch vaker de voorkeur aan een foutief model dat compleet overkomt dan een correct model dat als incompleet ervaren wordt. Daarom is het van belang om ervoor te zorgen dat men een alternatieve verklaring kan aanbieden die het betreffende gat kan opvullen. Dat zou een gedegen uitleg kunnen zijn waarom de mythe foutief is, door bijvoorbeeld te bewijzen dat de mythe gebaseerd is op retoriek en niet op feiten. Om een alternatieve verklaring geaccepteerd te krijgen, moet deze plausibel zijn en alle geobserveerde kenmerken van de gebeurtenis kunnen verklaren.

Het laatste advies dat gegeven wordt, kan men samenvatten als plaatjes zeggen meer dan woorden.  Informatie die op een grafische manier gepresenteerd is, wordt beter verwerkt en begrepen. Het handboek geeft wat dat betreft enkele mooie voorbeelden.

De afbeelding (klik voor een vergroting) laat een infographic zien zoals die gepresenteerd wordt in The Debunking Handbook.

The Debunking Handbook 8
Anatomie van een effectieve ontmaskering (klik voor een vergroting) – Deze afbeelding is vertaald vanuit het Engels door Richard Lei van de Skepsis-werkgroep Amsterdam.

Addendum op 7 januari 2012:
Recentelijk zijn we er achter gekomen dat er tegenwoordig ook een Nederlandse versie is die te downloaden is als pdf getiteled: ‘Het Debunking Handbook‘.

Ruud Herold – Skepsis-werkgroep Amsterdam

Filed Under: Algemeen, Skepticisme Tagged With: debunking, debunking handbook, John Cook, klimaat, kritisch denken, ontmaskeren, skepticisme, Stephan Lewandowsky

Happinez 4 2012: Levenslust

20 July 2012 by Agnes Tieben 325 Comments

Het thema van van dit zomernummer is levenslust.

Happinez 4 2012: Levenslust 9
De voorkant ziet er vrolijk uit.

De voorkant ziet er vrolijk en kleurig uit en ook van binnen kom je zoals altijd weer veel mooie plaatjes tegen. Toch werd ik van de aangeprezen methodes en beschouwingen om gelukkiger te worden niet blij. Inspiratie zoekt de Happinez vooral bij  oude en nieuwe religies en bij goeroes en mystici waarop wel het een en ander valt aan te merken. Wetenschap wordt in het ene artikel aangehaald ter ondersteuning van een claim en in het andere afgeserveerd als een dor verhaal waarmee je je beter niet kan inlaten. Ik heb de volgende artikelen gelezen: ‘Optimisme kun je leren’, ‘Lachen is loslaten’, ‘Vier de zomer met oude rituelen’, ‘Meister Eckhart voor beginners’ en een interview met oud-minister en soefileraar Johannes Witteveen getiteld: ‘Liefde en harmonie maken gelukkig’.

Levenslust begint met optimisme (p.30)

‘Levenslust begint met optimisme’ is de kop van het essay van Lisette Thooft waarin zij iedere maand het thema van het nummer verkent. Hoe komt het dat sommige mensen een aanstekelijke levenslust uitstralen? Is dat aangeboren of is optimisme aan te leren? Op zichzelf interesssante vragen. Alleen in het artikel vind ik er niet echt antwoorden op, het is een relaas van persoonlijke ervaringen en inzichten met een soort religieuze inslag. Lisette beschrijft dat zij leed aan het syndroom van ‘overal kritiek op hebben’, waar volgens haar veel mensen aan lijden. Op een bepaald moment in haar leven confronteerde iemand haar daarmee en komt zij tot het inzicht:

Happinez 4 2012: Levenslust 10
Lisette Thooft, publiciste en mythosoof: laat je humeur niet bederven door de wetenschap! (Foto: Facebook).

‘Wie voortdurend als het ware zwarte onheilspellende verf uitsmeert over de wereld om zich heen, wordt zelf van binnen ook steeds grauwer. Pas als je die voortdurende stroom van negativiteit weet te stoppen (…), als je focust op het goede het schone en het ware, fleur je van binnen op.’

En ook moet je oppassen dat je je humeur niet laat bederven door de wetenschap:

‘De wetenschap weet alleen maar het dorre verhaal te vertellen dat alles toeval is, dat we hier zomaar toevallig op aarde zijn beland en dat we bestaan uit stofjes en cellen die zomaar in de knoei kunnen raken. (…) Alle wijze mannen en vrouwen op aarde daarentegen hebben altijd verteld dat er geen mus van het dak valt zonder dat het geweten wordt door de allerhoogste scheppende intelligentie, de bron van al het bestaan.’

Al met al komt het op mij een beetje over als een soort pleidooi tegen kritisch denken. Kritisch zijn wordt gezien als een slechte eigenschap en je moet aan jezelf werken om er vanaf te komen. Slaag je hierin dan krijg je als prijs dat je in harmonie mag samenleven met de illusie van een  allerhoogste scheppende intelligentie.

Vier de zomer met oude rituelen (p. 34)

Na dit gangmakende artikel volgen, in de rubriek ‘inspiratie’, tien badzijden midzomerrituelen.

Happinez 4 2012: Levenslust 11
Een foto uit het artikel: ‘Vier de zomer met oude rituelen’

Gezellig samen etende en drinkende jongeren in kleurige gewaden laten in deze fotoreportage zien hoe ‘het’ moet. Een van de jongens zit met een versierde boomtak in het gras meditatief voor zich uit te staren. Een paar meisjes dansen bij het vuur. Schaaltjes met fruit en noten staan uitgestald op een kleurig picknick-kleed. Een andere foto laat schaaltjes zien met wierookstokjes, gekleurde steentjes en verbrande kruiden. In kleine kolommetjes wordt wat achtergrondinformatie gegeven, zoals over de geschiedenis van de viering van de zonnewende. Korte oneliners zorgen voor verdere ‘instructies’: ‘Geniet met elkaar, het liefst tot de zon weer opgaat en loop dan op je blote voeten door de magische dauw naar huis’, of: ‘Kleed je in de kleuren van de zomer en sta jezelf toe om schaamteloos gelukkig te zijn’ of: ‘Deze dag ervaar je de kracht van zuivering, van overvloed en van een nieuw begin’. Een stukje Happinez-opvoeding in woord en beeld is de indruk die ik er van krijg. Goed, het zal sommige mensen misschien inspireren, maar bij mij wekt het vooral weerzin op.

Harmonie, liefde en schoonheid maken gelukkig, een interview met Johannes Witteveen (p. 45)

Johannes Witteveen (90) was minister van financiën en hoogleraar economie en is nu spiritueel leider van de soefibeweging in Nederland. Hij vindt het buitengewoon interessant hoe wetenschap en mystiek elkaar in deze tijd beginnen te raken en doelt daarmee op het ‘kwantumvacuüm’, waar hij een bewijs voor het bestaan van God in ziet. Met dit soort biotheologische uitspraken weten sceptici al wel weer hoe laat het is. (Zie bijvoorbeeld dit Skepsis-artikel van Martin Bier).

Happinez 4 2012: Levenslust 12
soefi’s draaien rondjes om in contact te komen met God.

De spirituele traditie van de soefi’s is wereldwijd bijzonder populair. Ook in Nederland is er een levendige belangstelling en beoefening van het soefisme. Het soefisme is de mystieke stroming van de islam en werd ongeveer honderd jaar geleden naar het Westen gebracht door de Indiase mysticus Hazrath Inayat Khan. Volgens Khan is het geen religie maar een boodschap, een levensvisie. De kern van de boodschap is dat alle godsdiensten eigenlijk om hetzelfde draaien: liefde, harmonie en schoonheid. Hoe dit te combineren is met al het geweld waar de ‘heilige’ boeken waar religies zich door laten inspireren, vol mee staan begrijp ik niet helmaal. Maar mystici zijn dan ook per definitie onnavolgbaar.

Mystici zijn op zoek naar een eenheidservaring, een samensmelten van de ziel met God, ook wel verlichting of zelfrealisatie genoemd. Voor dit doel moeten meestal allerlei hindernissen worden overwonnen en kunnen allerhande middelen worden ingezet. In bijna alle mystieke tradities is sprake van een geestelijke training onder leiding van een leraar en vaak gaat het er niet zachtzinnig aan toe. Er moeten bijvoorbeeld allerlei vreemde opdrachten worden uitgevoerd om de persoonlijkheid af te breken, want die wordt verondersteld de verbinding met het goddelijke in de weg te zitten. Irina Tweedie beschrijft haar ervaringen in het boek De brandende afgrond, een weg naar zelfbevrijding volgens de oude yoga-traditie (Ankh Hermes, 1986). Ze schrijft: ‘de langzame vermaling van de persoonlijkheid is een pijnlijk proces’. Het lijkt mij niet gezond, maar het heeft haar blijkbaar wel wat opgeleverd want daarna is ze een belangrijk soefileraar geworden.

Lach jezelf gelukkig (p52)

Happinez 4 2012: Levenslust 13
Madan Kataria hier lachend op de foto (foto: dr. Kataria School of Laughter Yoga).

Het lachen vergaat je na het lezen van dit artikel over lachyoga. Lachyoga werd bedacht door de Indiase huisarts Madan Kataria en heeft veel weg van de al langer bekende lachmeditatie. Volgens de Happinez is het inmiddels een wereldwijde stroming met duizenden aanhangers en heeft het ook in Nederland een vlucht genomen. Hier wordt het in de eerste plaats ingezet om je tussen de bedrijven door eens lekker te laten gaan voor directe ontspanning. Lachen heeft een heilzame werking. Wetenschappers beamen het, je hart vaart er wel bij en je bloeddruk en hartritme komen in balans en er komen endorfinen vrij, stofjes die je een prettig gevoel geven, aldus het artikel. Ook de meeste lachyogasessies die ik op YouTube tegen kwam beginnen met vertellen hoe gezond het is. Eerst moet er wat gerekt en gestrekt worden en diep ademgehaald en dan maar lachen. De docent(e) doet het voor. Het blijft een beetje een geforceerde vertoning in de filmpjes die ik bekeken heb. Het wordt er niet beter op als Osho (ook bekend als Baghwan) en Sai Baba erbij gehaald worden als autoriteiten op het gebied van de lach (Lachen als de hoogste sport van de spirituele ladder):

‘met woorden probeert de leraar het onzegbare te benoemen. Vandaar dat goeroes en swami’s als Sai Baba, Osho en vele anderen regelmatig voor woordspelingen kiezen om de leerling aan het lachen te maken.’

Dat ze geen enkel gevoel voor humor hadden blijkt uit het lijstje met ‘sai humor’ dat in het artikel staat afgedrukt. De goeroe was zelf erg trots op zijn grapjes en zijn volgelingen blijkbaar ook want ze staan zelfs verzameld op een speciale website waarvan hieronder een voorbeeld:

‘A young man in the interview room had the shoulder-length hair fashionable at the time. After teasing him for looking like a woman, Baba advised him to get it cut. ‘Will You cut the first lock, Swami?’, asked the young man adoringly. Baba shook His head in mock horror, ‘I am Baba, not Barber!’ He said.’ 

Happinez 4 2012: Levenslust 14
Sai Baba, met op de achtergrond zijn volgelingen die in het wit gekleed dienden te gaan.

De Happinez laat zich uitsluitend positief uit over deze omstreden Indiase goeroe, dit artikel in Skepter geeft een heel ander beeld en ook in het Wikipedia-stukje over hem komen de controverses aan bod. De tevens omstreden Osho stond volgens Happinez ook bekend om zijn grappen. Dat lachen wel aan strikte voorwaarden onderworpen was kunnen we lezen in dit Skepter-artikel waaruit het volgende citaat:

‘Tijdens de lezing mocht het publiek geen opmerkingen maken of vragen stellen. Lachen mocht alleen als Rajneesh een mop vertelde of een belangrijke persoon zoals de paus of Ronald Reagan belachelijk maakte. (…) ‘.

Zo zie je maar waar lachen al niet voor kan worden ingezet.

Meister Eckhart voor beginners (p. 119)

Nog meer mystiek komen we tegen in deze bijdrage van schrijver Dirk Mulder. Hij doet een poging de middeleeuwse christelijke mysticus Meister Eckhart te doorgronden. Onbegonnen werk natuurlijk. Mulder geeft toe dat hij er niet veel van begrijpt maar wijdt dit aan zijn eigen onvermogen. Meister Eckhart werd al bewonderd door filosofen als Nietzsche, Heidegger en Derrida en is ook bij hedendaagse spirituelen en mystici niet onopgemerkt gebleven. Zijn populariteit blijkt ook uit het feit dat er bij bol.com  meer dan honderd boeken over of van hem te koop zijn. Hij was een inspiratiebron voor Eckhart Tolle (Kloptdatwel schreef eerder over hem). Tolle vernoemde zichzelf naar Meister Eckhart, die met name in advaita-kringen geliefd is. Advaita is de mystieke tak van het hindoeisme (ook wel non-dualisme genoemd). Het woord zegt het al: er wordt gestreefd naar een eenheidservaring, net als in alle mystieke scholen. De stroming is erg populair en er wordt irritant gewichtig en geheimzinnig over gedaan, het heeft soms wel wat weg van de ‘onzin voor gevorderden’, zoals Johan Braeckman en Maarten Boudry (in De ongelovige Thomas heeft een punt) de postmoderne filosofie noemen. Er is een heel circuit van goeroes en leerlingen en een levendige handel in boeken met titels als: Ontwaken in de droom, Ik Weet Niet Wie Ik Ben’, of Jij Bestaat Niet.

Illustratief is wellicht het volgende korte filmpje waarin een klein jongetje van vijf jaar oud het non-dualistische jargon al aardig onder de knie blijkt te hebben. Volgens de ouders weet het jochie uiteraard niets van non-dualiteit, het is gewoon wat er in hem opkomt en ‘toevallig’ valt het naadloos samen met de duizenden jaren oude Advaita Vedanta. 

Ik denk dat er van non-dualistische wijsheden ook prima een ‘generator’ te maken is, net als de Postmodernism generator en de Deepak Chopra generator.

Filed Under: Algemeen, New Age Tagged With: bhagwan, goeroe, happinez, johannes witteveen, lachyoga, Lisette Thooft, madan kataria, meister eckhart, mystiek, osho, sai baba, soefi

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?)

16 July 2012 by Gert Jan van 't Land 30 Comments

Een experiment van de Université libre de Bruxelles (ULB) concludeert dat gsm-straling mieren ontregelt. Wat slecht is voor mieren, is ook slecht voor mensen denkt ULB-onderzoekster Marie-Claire Cammaerts. Luc Verschaeve van de Universiteit van Antwerpen is het niet eens met de conclusies van Cammaerts. De wetenschap staat aan zijn zijde.

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?) 15
De Belgische krant De Standaard waarschuwt dat telefoonstraling mieren kan doden (standaard.be).

De Belgische krant De Standaard berichtte op 12 juli 2012 onder een sappige kop ‘Experiment met gsm straling dodelijk voor mieren’ over een onderzoek van de Université libre de Bruxelles (ULB). Een diergedrag-expert van de ULB had vastgesteld dat telefoonstraling de reukzin van de mieren aantasten:

‘In hun experiment stelden onderzoekers mieren bloot aan gsm-stralen. Wanneer de mieren voedsel zochten, vonden ze de weg naar hun nest niet meer. Dat zou te wijten zijn aan een slechtere reukzin, aldus de onderzoekers. De mieren stierven uiteindelijk. Een tweede groep mieren, die niet aan de straling werd blootgesteld, gedroeg zich normaal. “Met de gsm bellen is dus gevaarlijk”, concludeert Cammaerts’.

Onderzoeker Luc Verschaeve is het hier niet mee eens:

‘Deze studie levert daarvoor helemaal geen bewijzen, zegt Luc Verschaeve, medewerker bij het Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid. “Een studie over mieren zegt niets over mensen”.  Verschaeve twijfelt ook aan het experiment van Cammaerts. Hij heeft de beschrijving van het experiment daarom door een ingenieur laten nakijken. Verschaeve: “Een van de opmerkingen die de ingenieur had, ging over de manier waarop de mieren aan de straling worden blootgesteld. Om de straling op te wekken, gebruik je een golvengenerator. Die is altijd gekoppeld aan een ventilator. De mieren zijn dus niet enkel blootgesteld aan straling, maar ook aan het lawaai van de ventilator en aan de wind. Ik zeg niet dat de mieren zich door het lawaai of de wind anders gedroegen. Maar het is niet uitgesloten”. Wat gsm-straling met insecten doet, hebben eerder ook andere onderzoekers proberen na te gaan, vertelt Verschaeve. ‘En zij vonden niets’.

Verschaeve wijst terecht op ‘publicatie-bias’: heel veel onderzoeken tonen aan dat gsm-straling niet schadelijk is. Die onderzoeken halen de pers niet. Maar een opvallend onderzoeksresultaat haalt de kranten juist wel. Zo kan makkelijk een vertekend beeld ontstaan over de werkelijke gevaren van telefoonstraling. Inderdaad werd het bericht van Cammaerts door allerlei media over de hele wereld opgepikt. Zie bijvoorbeeld dit bericht op een Spaanstalige nieuwssite of dit bericht van de Franstalige Belgische omroep RTL. En ook Nederlandse sites namen het bericht over, zoals b.v. grenswetenschap en nujij. En natuurlijk de Belgische krant De Standaard die alarm sloeg met ‘Experiment met gsm-straling dodelijk voor mieren’.

Telefoonstraling ontregelt mieren (of was het de ventilator?) 16
Een basisstation voor mobiele telefonie – als onderzoekster Cammaerts gelijk heeft zul je er weinig mieren aantreffen (wikimedia commons, Pierre-Yves Beaudouin)

Zoals Pepijn van Erp op 24 februari 2012 schreef op Kloptdatwel, is er veel onderzoek gedaan naar mogelijke schade door telefoonstraling. Die vonden geen aanwijzingen voor een schadelijk effect van mobieltjes:

‘Op Skepdic.com staat een aardig overzichtsartikel dat gaat over de mogelijke risico’s van electromagnetic fields (EMF) en Dirk Koppenaal schreef er in Skepter een uitgebreid artikel over: “Bang voor GSM-straling“. Samenvattend: die veronderstelde risico’s moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken’.

Gezien de merkwaardige en onverwachte uitkomst van het onderzoek van de Brusselse onderzoekster is er volgens mij alle reden om het mieren-experiment snel te herhalen. De skepticus kan thuis aan de slag nu de mieren actief zijn in iedere achtertuin (en in menige keuken een ongewenste gast zijn). Je kunt in deze omstandigheden zelf makkelijk onderzoeken wat effectiever is: een oude gsm of een mierenlokdoosje. Bij Kloptdatwel besteden we graag aandacht aan de resultaten van een goed opgezet onderzoek!

 

Met dank aan Agnes Tieben.

Filed Under: Algemeen, Gezondheid, Uit het nieuws, Wetenschap Tagged With: Luc Verschaeve, Marie-Claire Cammaerts, mieren, straling, telefoonstraling, verkeerde berichtgeving

  • « Go to Previous Page
  • Page 1
  • Interim pages omitted …
  • Page 129
  • Page 130
  • Page 131
  • Page 132
  • Page 133
  • Interim pages omitted …
  • Page 147
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Fluoride-angst?
30 June 2025 - Ward van Beek
Fluoride-angst?

Raad eens’, vraagt Cor van Loveren: ‘Het is begin jaren zeventig. Hoeveel gaatjes denk je dat een kind van vijf gemiddeld had?’ Het antwoord: achttien. ‘In haast elke tand zat wel een gat.’ Gemiddeld genomen dan. Er waren ook tanden…Lees meer Fluoride-angst? › [...]

James Randi test wichelroedelopers in Australië
11 June 2025 - SkepsisSiteBeheerder
James Randi test wichelroedelopers in Australië

In 1980 bezocht James Randi Australië op uitnodiging van Dick Smith om daar een test uit te voeren met wichelroedelopers.Lees meer James Randi test wichelroedelopers in Australië › [...]

Polarisatie juist goed voor democratie?
5 June 2025 - Ward van Beek
Polarisatie juist goed voor democratie?

.Soms lijkt het wel alsof we elkaar de hele dag de tent uit vechten. Op social media, bij verjaardagsfeestjes en in talkshows zijn we het oneens over vaccins, over Gaza, over vrouwenrechten. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal…Lees meer Polarisatie juist goed voor democratie? › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

After ACIP: Where Robert F. Kennedy Jr. will likely go from here in his quest to eliminate vaccines
7 July 2025 - David Gorski

HHS Secretary Robert F. Kennedy Jr. was on The Tucker Carlson Show last week. It got me to thinking: What's next in RFK Jr.'s crusade against vaccines after he turned ACIP into an antivax committee? The post After ACIP: Where Robert F. Kennedy Jr. will likely go from here in his quest to eliminate vaccines first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Dr. Vinay Prasad: Bodily Autonomy Applies to Raw Milk, Not Vaccines
4 July 2025 - Jonathan Howard

This is what it looks like when disinformation doctors pretend to value data and science to further their true objective, MAHA politics. The post Dr. Vinay Prasad: Bodily Autonomy Applies to Raw Milk, Not Vaccines first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Wearables and Wellness Populism: How Smart Watches Got MAHA’d
3 July 2025 - Scott Gavura

Fifteen years ago, then-contributor Peter Lipson wrote a short post on this blog that I’ve reflected on many times since. Titled Your Disease, Your Fault, Peter described a central theme that runs through nearly every variant of alternative medicine: That illness is preventable, and therefore, your fault. According to this worldview, disease isn’t a product of biology, inequity, or chance. It is […] The post Wearables and Wellness Populism: How Smart Watches Got MAHA’d first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Renate1 on De linke net-na-het-weekendbijlage (27-2025)https://www.kwakzalverij.nl/nieuws/bestuur-stuurt-brief-aan-minister-en-vaste-kamercommissie-vws/ Waarom verbaast het me niet dat mevrouw Ag
  • Hans1263 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Klaas van Dijk Hoe zullen we het gedrag tot nu toe van hun werkgevers noemen? Collaboratie? Gesjoemel? Fraude? Incompetentie?
  • O misterioso vídeo do disco voador em Mingachevir, no Azerbaijão - Portal Vigília on UFO’s – waar komen ze vandaan?[…] e produtiva, principalmente entre céticos. Um grupo de trabalho da iniciativa internacional “Skepsis”, começou
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsNaar aanleiding van reacties op X van Bram Bakker aka @bramkoers_tweet heeft Jaime Borjas meerdere malen opnieuw gereageerd op problemen
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Hans1263, bedankt voor je bemoedigende woorden. Ik ben er behoorlijk zeker van dat mensen als Ronald Meester, Jona Walk en

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in