Alternatieve schade

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft een natuurgenezeres tot een gevangenisstraf voor de duur van tien maanden veroordeeld wegens het opzettelijk benadelen van de gezondheid van een van haar patiënten. Het 39-jarige slachtoffer kwam als gevolg van het handelen van de natuurgenezeres te overlijden, zo oordeelt het hof in navolging van een eerder vonnis van de Rechtbank Noord-Nederland. De rechtbank legde de vrouw in maart 2013 ook al tien maanden celstraf op. Van de tien maanden zijn er vijf voorwaardelijk, met een buitengewoon lange proeftijd van tien jaar. Als bijzondere voorwaarde heeft het hof, in navolging van de rechtbank, bepaald dat de natuurgenezeres gedurende die tien jaar geen enkele activiteit op het gebied van de geneeskunst mag ontplooien. Klik op de links voor de volledige uitspraken van het hof en de rechtbank.

Verdachte was aanvankelijk actief als klassiek homeopaat. Ze had een eigen praktijk en runde bovendien een dierenpension. In 2005 behandelde ze de kat van het latere slachtoffer met haar magische korrels. Dat had blijkbaar effect: het beestje was door de dierenarts opgegeven, maar knapte op na de korrelbehandeling (het verhaal vermeldt niet voor hoelang). Dit succes wekte bij het slachtoffer dusdanig veel vertrouwen dat zij zich in 2009 onder behandeling van verdachte stelde. Die was op dat moment niet meer als klassiek homeopaat werkzaam en had zich uit laten schrijven bij de Nederlandse Vereniging voor Klassieke Homeopathie (NVKH). Bij het hof verklaarde ze dat de uitschrijving het gevolg was van een verschil van mening met de NVKH over het al dan niet inschakelen van reguliere medische zorg. Dergelijke zorg was volgens verdachte onverenigbaar met de door haar ontwikkelde methode ‘Blijf op je pad’ die ze in haar praktijk beoefende. Die praktijk was inmiddels omgedoopt tot praktijk voor natuurgeneeskunde. De methode ‘Blijf op je pad’ is uiterst eenvoudig en komt neer op het op de huid van de linkerarm plakken van ‘energiepleisters’, bestaande uit een korrel en een stukje leukoplast. Dat zou leiden tot zuivering van het zenuwstelsel, constante celvernieuwing en uiteindelijk zelfs onsterfelijkheid. Volgens dit rechtbankverslag beschouwde de natuurgenezeres haar cliënten niet als patiënten, maar als tijdreizigers die samen met haar een roedel vormden.

Het voorgaande is natuurlijk vragen om problemen, en die bleven helaas niet uit. Het slachtoffer stelde zich aanvankelijk onder behandeling van de natuurgenezeres omdat ze wilde afvallen en meer energie wilde hebben. Concrete klachten ontwikkelde ze pas in 2011. Het slachtoffer had al een grote afkeer van reguliere geneeskunde en werd daarin bevestigd, althans zeker niet tegengesproken door verdachte. Bij iedere gezondheidsklacht die het slachtoffer aan de natuurgenezeres voorlegde, kreeg ze te horen dat dit bij het reinigingsproces hoorde en dat ze door moest gaan met de energiepleisters. De klachten betekenden dat de behandeling werkte en het opgehoopte afval het lichaam verliet. De werkelijkheid was heel anders en het slachtoffer leed gruwelijk veel pijn als gevolg van grote ontstoken wonden bij de anus, loszittende tanden, terugtrekkend tandvlees, zwarte diarree en braakneigingen. Het hoorde er allemaal bij volgens de behandelaarster, iedereen ‘op het pad’ moest hier doorheen. Het slachtoffer verloor geen moment het vertrouwen in de natuurgenezeres en stootte iedereen af die verdachte durfde te bekritiseren. Het slachtoffer belandde op bed en at wekenlang niet meer. Uiteindelijk werd ze bewusteloos op het toilet aangetroffen. De pot zat vol bloed. Reanimatie door haar partner en door toegesneld ambulancepersoneel had geen zin meer. De GGD-arts weigerde een verklaring van natuurlijke dood af te geven en er vond sectie op het lichaam plaats. Er werd vastgesteld dat het slachtoffer was overleden als gevolg van bacteriële infecties, waardoor multi-orgaanfalen was opgetreden.

Tegen de natuurgenezeres wordt strafrechtelijke vervolging ingesteld. Bij de rechtbank voert haar verdediging onder meer aan dat zij het slachtoffer helemaal niet behandelde. Ze was immers geen zorgverlener, maar een wetenschapper (!) en de korrels zouden niet zijn aan te merken als medicijn. Nu is dat laatste waarschijnlijk wel waar. Toxicologisch onderzoek van de korrels leverde blijkens het vonnis van de rechtbank wisselende resultaten op. Er werden geen toxicologisch relevante stoffen aangetroffen, behalve in één korrel. Daarin werden sucrose en tramadol aangetroffen. Nu heeft sucrose een pijnstillende werking (althans, tot een leeftijd van 18 maanden…) en dat geldt zeker voor tramadol (een opioïd), maar dan moet je de korrel wel innemen (of inbrengen als het om een zetpil gaat). Op de huid plakken lijkt me vrij zinloos. Tramadol is trouwens alleen op voorschrift van een arts verkrijgbaar, dus het is de vraag hoe deze natuurgenezers eraan kwam. En wat ze ervan vond, nu het een wel erg regulier middel is.

Dat zijn allemaal vragen waaraan de rechtbank geen aandacht hoeft te besteden. Ze maakt korte metten met het verweer van de verdediging. Verdachte heeft veel meer gedaan dan alleen haar geloof in de energiekorrels met het slachtoffer te delen. Zo heeft ze adviezen gegeven, korrels verstrekt en enkele dagen voor haar overlijden het slachtoffer nog thuis bezocht. Er is volgens de rechtbank daarom wel degelijk sprake van een geneeskundige behandelingsovereenkomst tussen verdachte en haar slachtoffer als bedoeld in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (onderdeel van ons Burgerlijk Wetboek). Op basis daarvan had verdachte zowel een informatieplicht als een zorgplicht. De rechtbank verwijt haar dat ze nooit tegenover het slachtoffer de grenzen van haar kennen en kunnen heeft aangegeven, nooit geadviseerd heeft reguliere medische zorg in de vorm van de huisarts te bezoeken en integendeel de angst van het slachtoffer voor de reguliere geneeskunde alleen maar heeft aangewakkerd. De rechtbank veroordeelt de natuurgenezeres wegens opzettelijke benadeling van de gezondheid, terwijl het feit zwaar lichamelijk letsel en de dood tot gevolg heeft (artikel 300, vierde lid, Wetboek van Strafrecht), en legt de hierboven reeds genoemde straffen en voorwaarden op. De Vereniging tegen de Kwakzalverij sprak van een opmerkelijke uitspraak: “Het komt maar zelden voor dat een kwakzalver wordt veroordeeld tot een celstraf.” Volgens de VtdK bracht de natuurgenezeres 2100 euro in rekening voor de korrels.

In hoger beroep is het hof het op vrijwel alle punten eens met de rechtbank. Het acht alleen niet bewezen dat de opzettelijke benadeling van de gezondheid zwaar lichamelijk letsel tot gevolg had gehad, maar wel dat dit tot de dood had geleid. Tijdens het hoger beroep had de natuurgenezeres nog aangevoerd dat ze wel degelijk het slachtoffer aan de reguliere medische zorg had willen overdragen door met haar te praten over behandeling door een kaakchirurg. Daar trapt het hof echter niet in: het stelt nuchter vast dat het verdachte alleen maar te doen was om de verwijdering van ‘ziekmakende gebitselementen’ bij het slachtoffer, waardoor de energie in haar lichaam weer sneller zou gaan stromen. Het hof legt niet nader uit wat hiermee bedoeld is, maar gelet op het feit dat de natuurgenezeres eerder had gesproken over ‘omzettingsprocessen van kwik’ zal het wel gaan om de bekende angst voor amalgaamvullingen.

Verdachte voerde ook nog een argument aan dat hondsbrutaal te noemen is: volgens haar was het slachtoffer overleden als gevolg van het handelen van de ambulancemedewerkers en andere reguliere medische zorg. Als zij er zelf bijgehaald was op het moment dat het slachtoffer bewusteloos op het toilet was aangetroffen, dan had het slachtoffer nog geleefd. In dat geval had ze namelijk onmiddellijk een nieuwe pleister met energiekorrel op kunnen plakken. Het behoeft geen verbazing te wekken dat het hof niet meegaat in dit verweer en juist vanwege het totale gebrek aan zelfinzicht bij verdachte een extra lange proeftijd oplegt, gedurende welke zij zich niet meer bezig mag houden met geneeskundige activiteiten. Hierbij speelt overigens ook een verzachtende omstandigheid mee: de natuurgenezeres is verminderd toerekeningsvatbaar nu een psychiater bij haar een waanstoornis heeft vastgesteld. Het ironische is daarmee dat degene die de methode ‘Blijf op je pad’ ontwikkelde zelf ver naast dat pad beland is. Met helaas dramatische gevolgen.

Titelafbeelding via Wikimedia Commons

Update 3 december 2015
De Hoge Raad heeft op 1 december 2015 het door de verdachte ingestelde beroep in cassatie verworpen. De veroordeling is daarmee definitief.