Kloptdatwel?

Laurens Dragstra

Onvoorwaardelijke schorsing voor homeopathisch arts die ALS-patiënten valse hoop gaf

by 69 Comments

Homeopathisch arts Jan Roxs uit Paterswolde heeft van het Regionaal Tuchtcollege te Groningen een onvoorwaardelijke schorsing van een jaar gekregen. Gedurende deze periode mag hij niet als arts werken. Het Tuchtcollege oordeelt dat de basisarts patiënten die leiden aan ongeneeslijke ziektes als ALS en MS heeft voorgehouden dat een homeopathische behandeling hun situatie kan verbeteren of zelfs genezing kan bieden. Daarmee heeft hij hun valse hoop gegeven. Bovendien heeft hij niet voldaan aan de richtlijn om patiënten deugdelijk en adequaat te informeren over de (on)mogelijkheden binnen de reguliere gezondheidszorg. Verder heeft hij zijn verzwaarde verplichting om patiënten te informeren over de verschillen tussen reguliere en alternatieve behandelingen geschonden en ook zijn verzwaarde dossierplicht niet nageleefd. Kortom, alle ingediende klachten worden gegrond verklaard. Het Tuchtcollege vindt een berisping onvoldoende, aangezien basisarts Roxs blijft ontkennen dat hij iets verkeerds heeft gedaan.

De voorgeschreven homeopathische medicatie tegen ALS (still uit de uitzending van Undercover in Nederland)
De voorgeschreven homeopathische medicatie tegen ALS (still uit de uitzending van Undercover in Nederland)

De casus van dokter Roxs is op dit blog eerder aan de orde geweest naar aanleiding van schriftelijke vragen van het Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66). Die Kamervragen waren weer ingegeven door een uitzending van het programma Undercover in Nederland, waarin de capriolen van deze homeopaat met een verborgen camera werden vastgelegd. In de antwoorden van minister Schippers op de Kamervragen werd al aangegeven dat de IGZ Roxs voor de tuchtrechter zou dagen. Half januari was de zitting. Roxs kwam zelf niet opdagen (zonder afbericht overigens), maar had wel eerder schriftelijke verweren ingediend. In die verweren vinden we natuurlijk geen wetenschappelijke bewijzen dat de homeopathische aanpak van ziekten als ALS en MS enig effect heeft (die zijn er immers niet), maar wel een uitgebreid beroep op wonderbaarlijke genezingen en verbeteringen die hij zelf bij patiënten zou hebben waargenomen. Zo indrukwekkend zijn die ervaringen overigens niet. Roxs beroept zich namelijk enerzijds op een carrière als homeopaat van bijna 30 jaar (hij heeft nimmer als regulier arts gewerkt), maar stelt anderzijds dat hij tijdens die lange carrière “al vier patiënten goed [heeft] kunnen ondersteunen met hun neurologische aandoeningen”. Jawel: VIER.

De visie van Roxs op de wetenschap mag hier ook niet onvermeld blijven:

“Ook benadrukt hij dat als de werking van een homeopathische behandeling volgens het huidige wetenschappelijke denkmodel niet bewezen is er ten onrechte van uitgegaan wordt dat de behandeling ‘dus niet werkt’. Deze visie getuigt volgens hem juist van onvoldoende wetenschappelijk inzicht. Een echte wetenschapper staat open voor alles totdat het tegendeel is bewezen, aldus verweerder.”

Het is een beetje de redenatie die we ook bij een van de opstellers van het ZonMw-rapport over complementaire zorg aantroffen: de tegenstanders moeten maar bewijzen dat homeopathie niet werkt. Dat aan de hand van 200 jaar onderzoek allang is vastgesteld dat geen enkel homeopathisch middel werkt, simpelweg omdat de grondslagen van de homeopathie ondeugdelijk zijn, is kennelijk aan Villa Meerzicht, waar Roxs praktijk houdt, voorbij gegaan. Geen wonder dat hij voor het Tuchtcollege heeft volhard in zijn waandenkbeelden en werkwijze.

Het oordeel van het Tuchtcollege

Het Tuchtcollege kan voor deze volharding geen enkel begrip opbrengen. De website van Roxs stelde zonneklaar dat ALS en MS goed homeopathisch te behandelen of te ondersteunen zijn, waardoor stilstand of vertraging van de ziekte mogelijk is, en in een enkel geval “echte genezing in de ware zin van het woord”. De uitspraken die Roxs deed tijdens het consult met de ALS-patiënt die Undercover in Nederland had benaderd, logen er ook niet om. De homeopaat schopte flink tegen de reguliere geneeskunde aan. De studie geneeskunde zou hem vooral geleerd hebben hoe het niet moest. Het Tuchtcollege is er snel klaar mee. Binnen de medische wetenschap bestaat de breed gedragen opvatting dat ALS en MS ongeneeslijk zijn. Roxs houdt patiënten niettemin voor dat een homeopathische behandeling vermindering van klachten, stagnatie van de ziekteontwikkeling of zelfs genezing kan bieden. Het Tuchtcollege daarover:

“Dit geschetste mogelijke toekomstperspectief vindt geen steun in de reguliere medische wetenschap en lijkt evenmin een deugdelijke grondslag te hebben in verweerders eigen praktijkervaringen. De enige onderbouwing die verweerder geeft voor zijn stelling is dat één niet nader genoemde patiënt, die inmiddels is overleden, door zijn homeopathische therapie genezen zou zijn van ALS. De juistheid hiervan is echter op geen enkele wijze aangetoond. Nu het College ook niet anderszins de overtuiging heeft bekomen dat verweerders behandelmethode tot de door hem voorgehouden mogelijke resultaten kan leiden, is komen vast te staan dat verweerder in zijn praktijkvoering patiënten ten onrechte voorhoudt dat ziekten als ALS en MS door middel van homeopathische therapie soms met goed resultaat te behandelen zijn. Hiermee biedt hij hun valse hoop.”

Het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg te Groningen liet geen spaan heen van de verweren van de homeopathisch arts.
Het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg te Groningen liet geen spaan heen van de verweren van de homeopathisch arts.

Het Tuchtcollege neemt de homeopaat ook zijn gescheld op de reguliere geneeskunde kwalijk. “Met de door verweerder geventileerde, uiterst negatieve visie op de reguliere geneeskunst voldoet hij naar het oordeel van het College niet aan de door de richtlijnen voorgeschreven verplichting patiënten deugdelijk en adequaat te informeren over de (on)mogelijkheden binnen de reguliere gezondheidszorg”, aldus de tuchtrechters. Ook aan de verzwaarde informatie- en dossierplicht, waaraan hij als alternatief werkend arts gebonden is, voldeed Roxs niet volgens deze rechters. Opmerkelijk en tamelijk ridicuul is de opmerking van de homeopaat dat hij bewust geen informatie aan patiënten verschaft over de homeopathische middelen die hij voorschrijft, “omdat hij veronderstelt dat dit wettelijk niet is toegestaan bij homeopathische middelen”. Dat is wel een heel genereuze uitleg van het verbod in de Geneesmiddelenwet om therapeutische indicaties te vermelden op verpakkingen van of in bijsluiters bij homeopathische middelen!

Het Tuchtcollege legt als gezegd een schorsing als arts voor een jaar op. Daarbij speelt de houding van de homeopathische basisarts een grote rol:

“Verweerder heeft te kennen gegeven te volharden in zijn visie dat zijn behandelmethoden zorgvuldig zijn en dat hij patiënten geen valse hoop biedt. Het College overweegt dat deze stellingname van weinig inzicht in het eigen handelen getuigt. Gezien het voorgaande is het geenszins aannemelijk dat verweerder in de nabije toekomst zijn praktijkvoering, algehele werkwijze en/of zijn visie op de homeopathische behandelbaarheid van ongeneeslijke ziekten zal wijzigen. Het opleggen van een berisping zal dan ook onvoldoende effect hebben.”

Het wordt daarom een schorsing voor de duur van een jaar, hetgeen met zich meebrengt dat hij zichzelf gedurende die schorsing alleen homeopaat mag noemen en geen arts.

Alberto Stegeman van Undercover in Nederland brengt het goede nieuws.
Alberto Stegeman van Undercover in Nederland brengt het goede nieuws.

Hoe nu verder?

Met de uitspraak van het Tuchtcollege is de zaak-Roxs nog niet ten einde. Een aantal vragen staat nog open:

1. Gaat homeopaat Roxs verder met zijn praktijk? Het Dagblad van het Noorden meldt dat hij overweegt te stoppen vanwege zijn leeftijd (60+). Financieel zal hij wel binnen zijn, getuige de kapitale villa waarin zijn praktijk gevestigd is en de hoge, contant af te rekenen uurtarieven. Misschien stort hij zich volledig op zijn hobby: de muziek.

2. Gaat Roxs in hoger beroep bij het Centrale Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg? Daar heeft hij zes weken de tijd voor. Op grond van de Wet BIG kan de schorsing pas van kracht worden als de beslissing van het Regionale Tuchtcollege onherroepelijk is geworden, dus als een eventueel hoger beroep ongegrond is verklaard of de beroepstermijn ongebruikt is verstreken. Op het moment dat de beslissing onherroepelijk is, wordt deze ook ter publicatie aangeboden aan een reeks vakbladen, waaronder het clubblad voor homeopaten Dynamis.

3. Gaat de IGZ nog actie ondernemen tegen Roxs en andere artsen die CEASE-therapie aanbieden? Zoals bekend is CEASE-therapie onversneden kwakzalverij, gebaseerd op twee leugens, namelijk dat vaccins autisme veroorzaken en dat een homeopathische, c.q. isopathische behandeling daar iets aan zou kunnen doen. Al bijna twee jaar geleden kondigde de IGZ aan dat zij de minstens 19 artsen die CEASE-therapie aanbieden onder de loep zou gaan nemen om te kijken of zij valse hoop bieden (wat natuurlijk evident zo is). Sindsdien is het oorverdovend stil gebleven. In mijn vorige bijdrage had ik al opgemerkt dat ook homeopaat Roxs op de website voor CEASE-therapie staat, en dat is nog steeds zo.

4. Gaat de Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde (AVIG) nog actie ondernemen tegen haar lid Jan Roxs? Op zowel de website van de AVIG als op de (bijzonder knullige) website van Jan Roxs zelf staat hij nog als lid van deze vereniging vermeld. In mijn vorige bijdrage over deze zaak meldde ik dat de AVIG geen vragen over het handelen van Roxs wilde beantwoorden omdat en zolang de kwestie onder de tuchtrechter was. Ik vermoed dat men bij de AVIG nu zal wachten of een eventueel hoger beroep een andere uitkomst heeft. Op zichzelf is wachten tot de uitspraak onherroepelijk is geworden best te verdedigen, maar als er ook in de toekomst geen actie richting deze homeopaat wordt ondernomen, rijst de vraag hoe serieus we de door de AVIG gepropageerde “strikte eisen op het gebied van kwaliteit, opleiding, klachtregeling en tuchtrecht” nog moeten nemen.

Chiropractors en antivaccinanten vangen bot bij de rechter

by 8 Comments

Mr. Job van Broekhuijze probeerde met 145 patiënten, 22 chiropractors en zijn stichting Nationaal Register van Chiropractoren het standpunt van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) over nekkraken bestuursrechtelijk onderuit te halen. In plaats daarvan ging hij zelf driemaal onderuit: in bezwaar, in beroep en in hoger beroep. Niet veel beter deed de vaccinbestrijder Jannes Koetsier het met zijn Stichting Shakenbaby.nl. Deze stichting staat ouders bij die verdacht worden van kindermishandeling en beweert dat de symptomen die als “shaken baby syndroom” worden gekwalificeerd ook veroorzaakt kunnen worden door vaccins. De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) zou in haar richtlijnen moeten opnemen dat kinderartsen eerst de mogelijkheid van vaccinatieschade uitsluiten alvorens zij een melding bij een Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) doen. De kortgedingrechter wees de vordering af en veroordeelde de stichting van Koetsier tot betaling van alle proceskosten, tezamen ruim 1.400 euro.

Klop voor Job

De IGZ publiceerde in september 2013 een nieuwsbericht op haar website, waarin zij aangaf manipulatie van de hoog cervicale wervelkolom (“nekkraken”) op dit moment niet verantwoord te achten. De IGZ wenste dit oordeel als handhavingsnorm te gebruiken. Het IGZ-standpunt kwam hier op Kloptdatwel? aan de orde in bijdragen van Pepijn van Erp en van Cees Renckens. In de eerstgenoemde bijdrage maakte ook advocaat mr. Job van Broekhuijze zijn opwachting. Die had namelijk een tamelijk bizarre analyse van de meldingen bij de IGZ gemaakt, waarbij hij complicaties na het kraken van de nek door chiropractors of manueel therapeuten probeerde te koppelen aan de stand van de maan. “De correlatie maanstand + vrouw = periode (ongesteld) is opmerkelijk”, aldus Van Broekhuijze, die later ook nog eens op deze site langskwam met een andere reeks malle fratsen.

nekkraken-maanstanden-fav-imgIn dit geval was Van Broekhuijze niet te spreken over het IGZ-standpunt over nekkraken. Samen met kantoorgenoot mr. Biemans begon hij namens zijn stichting Nationaal Register van Chiropractoren en enkele tientallen patiënten en behandelaars een procedure tegen de IGZ op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Daarvoor is wel vereist dat het IGZ-standpunt over nekkraken als een “besluit” in de zin van de Awb kan worden aangemerkt. Alleen dan staan – in beginsel; er zijn uitzonderingen – bezwaar en beroep open. Volgens de IGZ was er geen sprake van een besluit: het ging slechts om een nieuwsbericht, dat niet op rechtsgevolg was gericht (i.e. het brengt geen wijzigingen in de rechten en plichten van rechtssubjecten). Het bezwaar van Van Broekhuijze was daarom niet-ontvankelijk. De rechtbank was het met de IGZ eens dat geen sprake was van een besluit. Het zou slechts gaan om feitelijke mededelingen. Het beroep was daarom ongegrond.

In hoger beroep lijkt Van Broekhuijze een klein succesje te boeken. Volgens de Afdeling bestuursrechtspraak is namelijk wél sprake van een besluit. Zij stelt dat de handhavingsnorm is aan te merken als een zogenaamde “beleidsregel”, dat wil zeggen een besluit waarin de IGZ de wettelijke term “verantwoorde zorg” en haar handhavingsbeleid ten aanzien van het nekkraken uitlegt. Tegen zo’n beleidsregel kan ingevolge de Awb echter weer geen bezwaar en beroep worden ingesteld. Dat is uitdrukkelijk uitgesloten. De Afdeling bevestigt de uitspraak van de rechtbank dan ook, zij het met verbetering van gronden. Het resultaat van meer dan een jaar procederen is daarmee nul komma niks voor de chiropractors. Gelukkig voor hen worden procederende particulieren in het bestuursrecht zelden tot betaling van de proceskosten veroordeeld. Ook in dit geval was er geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling.

Verwarde Jannes

Dat lag anders in de civiele rechtszaak van Jannes Koetsier. Ik hoorde daarvan via een uitgebreide bijdrage van JennyJO op het weblog van Cryptocheilus. Op dat weblog nog veel meer informatie over het verwarde individu Koetsier, dat vorig jaar november nog naast geestverwanten als Hans Moolenburgh (bouwjaar 1925), Door Frankema en  Désirée Röver schitterde op het antivax-symposium Prik mij maar lek!, waarvoor enthousiast reclame werd gemaakt op de site van een andere notoire alternatieveling. Wie geen zin of tijd heeft al deze informatie tot zich te nemen, kan Koetsier ook leren kennen aan de hand van zijn tweets. Eén daarvan volstaat:

Vaccins en autisme, zucht....
Vaccins en autisme, zucht….

Koetsier zou een gewone, zielige man zijn, ware het niet dat hij ook arts is en zich in die hoedanigheid nog wel eens in actualiteitenprogramma’s weet binnen te wurmen. Zo mocht hij eind 2013 als “onafhankelijk arts” optreden in een uitzending van Een Vandaag die ging over ouders die worden beschuldigd van kindermishandeling. Koetsiers Stichting Shakenbaby.nl staat zulke ouders onder meer juridisch bij. Daar is niets mis mee. De beschuldigingen kunnen immers onterecht zijn en ernstige gevolgen hebben, een ieder wordt voor onschuldig gehouden tot het tegendeel bewezen is en juridische bijstand kan voorkomen dat onschuldigen achter de tralies verdwijnen. Tot zover geen problemen.

Wat echter niet in de haak is, is dat Koetsier deze stichting misbruikt om fabeltjes over “vaccinatieschade” aan de man te brengen. Dat bij het shaken baby syndrome – synoniemen zijn: inflicted traumatic brain injury, non-accidental head injury of abusive head trauma – eigenlijk sprake is van schade als gevolg van vaccinaties, is iets wat alleen Koetsier en zijn volgelingen geloven. Onder wetenschappers is daar helemaal geen discussie over: het één heeft niets met het ander te maken. Zoals te lezen valt op de website van het RIVM:

“Verschijnselen van het shaken baby-syndroom kunnen op geen enkele manier gekoppeld worden aan de vaccinaties.”

Helaas kan een uitzending als die van Een Vandaag bij sommigen het beeld oproepen dat dat wél het geval is, althans dat we met de mogelijkheid rekening moeten houden. Een arts zegt het immers! Zo’n uitzending is een mooi voorbeeld van false balance. Hoewel Lareb-directeur Agnes Kant in de uitzending goed tegengas gaf, stond ze al bij voorbaat op achterstand. Zij wordt immers geacht objectieve informatie te geven, terwijl Koetsier kan rondtoeteren wat hij wil. Frits van Dam van de VtdK klaagde jaren geleden al dat journalisten veel te gemakkelijk kwakzalvers uitnodigen en als serieuze bronnen presenteren. De ironie is dat het ook toen over Jannes Koetsier ging.

Chiropractors en antivaccinanten vangen bot bij de rechter 1
Vaccinatie

Maar goed, Koetsier en zijn stichting (hij is er voorzitter van) togen dus naar de civiele kortgedingrechter en eisten dat de NVK geboden zou worden met hen in overleg te treden over het opstellen van richtlijnen voor kinderartsen “die inhouden dat alle mogelijkheden die kunnen hebben geleid tot een shaken-baby-syndroom worden uitgesloten voordat een melding bij het AMK wordt gedaan”.  Kinderartsen zouden nu veel te snel zo’n melding doen “zonder eerst voldoende onderzoek te doen naar mogelijke alternatieve oorzaken van de waargenomen symptomen” en dat was de schuld van de NVK en haar foute Werkboek Kindermishandeling. Vaccinaties worden niet expliciet in het vonnis genoemd, maar des te meer op de website van de stichting.

De rechter kan gelukkig helemaal niets met de vordering van Koetsier. Dat deze meent dat er alternatieve oorzaken in de door hem onderzochte zaken zijn, betekent nog niet dat die onvoldoende zouden zijn onderzocht (en vervolgens uitgesloten) door de betreffende (kinder)artsen. Zelfs als de conclusies van Koetsier juist zijn, waarover de rechter zich niet uitlaat, staat nog niet vast dat de betreffende artsen een onterechte AMK-melding hebben gedaan. En zelfs als wordt aangenomen dat die melding onterecht is, staat nog niet vast dat dat komt door vermeende onrechtmatigheden in het Werkboek Kindermishandeling dat de NVK heeft uitgegeven. Koetsier komt dus met een hele reeks aannames, maar kan die niet aannemelijk maken, laat staan een verband tussen die aannames hard maken, aldus de rechter. Kortom:

“De voorzieningenrechter kan niet als voldoende vaststaand aannemen dat kinderartsen die het shaken-baby-syndroom vermoeden, door een foutieve of onjuiste instructie in het werkboek van NVK te snel overgaan tot het doen van een AMK-melding.”

Het resultaat is dat de vordering integraal wordt afgewezen en de stichting wordt veroordeeld tot betaling van 1.424 euro aan proceskosten. Dat is een flinke financiële aderlating voor een stichting die voor 2014/15 uitgaat van slechts 13.000 euro aan inkomsten. Het zal er waarschijnlijk niet toe leiden dat Koetsier zijn activiteiten terugschroeft. Daarvoor is deze ontspoorde arts vermoedelijk al te ver heen.

Antroposofica

by 9 Comments

Nederlandse ziekenhuizen bieden geen antroposofische zorg aan, zo stelden onderzoekers van het Van Praag Instituut en het Louis Bolk Instituut recentelijk vast. De deels antroposofisch georiënteerde onderzoekers vonden dat nogal opmerkelijk. Wie echter de bijzonder zweverige antroposofische geneesmiddelenleer bestudeert, komt waarschijnlijk al snel tot de conclusie dat de antroposofie weinig te zoeken heeft in Nederlandse ziekenhuizen. In Nederland is bovendien maar een dozijn antroposofische geneesmiddelen geregistreerd bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en van geen enkele daarvan is de werking ooit aangetoond.

Rudolf Steiner (1861-1925), grondlegger van de antroposofie
Rudolf Steiner (1861-1925), grondlegger van de antroposofie

Bram de Boer schreef in 2003 voor Skepter 16.3 een artikel over de antroposofische geneesmiddelenleer. De Boer vatte die samen als “een samenraapsel van alchemie, humorenleer en astrologie waarbij de homeopathie nog rationeel afsteekt”. Dat het echt zo erg is, blijkt wel uit de voorbeelden in het artikel. Zo hield een antroposofische arts vol dat oogdruppels op basis van kwikchloride een werking hebben via de planeet Mercurius, die zowel de ogen als het metaal kwik zou beheersen (de snelle god Mercurius, de Romeinse equivalent van Hermes, werd met kwik geassocieerd – het Engelse woord voor kwik is overigens mercury). Pyriet (ijzerdisulfide) zou volgens Rudolf Steiner werken, omdat het ijzer de bloedcirculatie stimuleert en zwavel bemiddelt tussen bloedcirculatie en ademhaling. Kortom: een geschikt middel tegen luchtwegaandoeningen als tracheïtis en bronchitis. Althans, volgens antroposofen, want wetenschappelijk bewijs voor werkzaamheid is afwezig. Wat niet helpt, is dat antroposofische middelen, net als hun homeopathische verwanten, doorgaans worden gepotentieerd. Ze worden dus stapsgewijs verdund en ritmisch geschud. De krachten uit het heelal zorgen vervolgens voor de werking. Wederom: volgens antroposofen.

Pyrit/Zinnober van Weleda
Pyrit/Zinnober van Weleda

Geregistreerde antroposofica en etikettenruil

Aansluitend bij de gedachten over kwik en pyriet: bij het CBG is een middel van de antroposofische firma Weleda geregistreerd met de naam Weleda Pyrit/Zinnober. De werkzame stoffen zouden Cinnabarit D20 en Pyrit D2 zijn, oftewel kwiksulfide verdund met een factor 100.000.000.000.000.000.000 en pyriet verdund met (slechts) een factor 100. Er is ook nog een middel Cinnabarit (Zinnober) van dezelfde firma geregistreerd, waarbij je kennelijk kunt kiezen tussen de varianten D6 en D20. Of we deze middelen vanwege het feit dat er vele verdunningen geleden een klein beetje kwiksulfide in heeft gezeten moeten gebruiken bij oogklachten, al dan niet gepaard gaand met luchtwegaandoeningen, is uit de bijsluiters niet op te maken.

Dat is ook niet zo vreemd, want beide middelen zijn geregistreerd als homeopathische geneesmiddelen. Dat geldt voor alle antroposofische middelen van de firma’s Weleda en Wala die ik in de geneesmiddeleninformatiebank van het CBG heb aangetroffen. In totaal gaat het om zes middelen voor elk van de beide bedrijven. De keuze voor registratie als homeopathica ligt voor de hand: voor gewone geneesmiddelen (ter herkennen aan een RVG-nummer) geldt de wettelijke eis dat de fabrikant moet bewijzen dat het middel de gestelde therapeutische werking heeft. Voor homeopathische middelen (ter herkennen aan een RVH-nummer) zou die eis betekenen dat er geen enkel middel meer op de markt gebracht kan worden. Zij krijgen van de Geneesmiddelenwet dan ook – helaas – een andere behandeling. Kort gezegd komt die erop neer dat de fabrikant geen bewijs van werkzaamheid hoeft te leveren, maar dan ook geen indicatie op de verpakking mag zetten en in de bijsluiter mag opnemen. Het resultaat is bekend: voor een paar duizend homeopathische geneesmiddelen is een handelsvergunning afgegeven (de teller stond op 1 juli 2010 op 3.798) en voor geen enkele daarvan is ooit de werkzaamheid aangetoond. Er worden derhalve geen homeopathische middelen met indicatie meer verkocht.

De "geneesmiddelen" waarvoor aan Weleda een handelsvergunning is verleend (geraadpleegd 4 februari 2015).
De “geneesmiddelen” waarvoor aan Weleda een handelsvergunning is verleend (geraadpleegd 4 februari 2015).

Ook de 12 antroposofische middelen worden dus, zijnde onderworpen aan het regiem voor homeopathica van de Geneesmiddelenwet, verkocht als “homeopathisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische indicaties”. Soms kom je nog andere formuleringen tegen. De Arnica doekjes van Wala (verbandgaas) worden bijvoorbeeld verkocht als “homeopathisch geneesmiddel voor uitwendig gebruik zonder specifieke therapeutische indicaties, toegepast in overeenstemming met de principes van de antroposofische geneeswijze”. Rosmarinus, oleum aethereum 10% van dezelfde firma is een badadditief en tevens “een antroposofisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische indicaties, toegepast in overeenstemming met de principes van de antroposofische geneeswijze”. Zulke spreuken kunnen inderdaad tot verwarring bij consumenten leiden, maar de conclusie zou dan toch moeten zijn dat de homeopathische en antroposofische middeltjes niet meer als geneesmiddel op de markt verkocht mogen worden nu ieder bewijs van werkzaamheid ontbreekt.

De "geneesmiddelen" waarvoor aan Wala een handelsvergunning is verleend (geraadpleegd 4 februari 2015)
De “geneesmiddelen” waarvoor aan Wala een handelsvergunning is verleend (geraadpleegd 4 februari 2015)

Voor een deel gebeurt het overigens al dat voorheen antroposofische geneesmiddelen nu met een ander etiketje als gezondheidsproduct verkocht worden. Gezondheidsproducten vallen onder de Warenwet en die is soepeler ten aanzien van claims. De lijst met homeopathische (inclusief antroposofische) geneesmiddelen van het CBG uit 2010 somde nog 22 geneesmiddelen van Weleda op. Inmiddels zijn het er als gezegd nog maar 6. De daling is in elk geval deels te verklaren doordat een product als Weleda Calendula spray Ø aanvankelijk als homeopathisch geneesmiddel (RVH 95760) werd verkocht, en nu als natuurlijk gezondheidsproduct dat de huid zou zuiveren en het herstellend vermogen zou ondersteunen. Hetzelfde geldt voor Weleda Arnica zalf (voorheen RVH 84680). Een ander etiketje wil natuurlijk niet zeggen dat het product nu ook echt werkt.

De Nederlandse antroposofisch arts Ita Wegman (1876-1943)
De Nederlandse antroposofisch arts Ita Wegman (1876-1943)

Big Rudi

Het is reeds gememoreerd: de antroposofische fabrikanten Weleda en Wala hebben in Nederland elk slechts 6 geneesmiddelen geregistreerd bij het CBG. Ter vergelijking: VSM heeft handelsvergunningen voor 1479 producten, Heel Belgium voor 971 en Boiron voor 993. Het aantal geregistreerde geneesmiddelen, c.q. het aantal afgegeven handelsvergunningen zegt echter niet alles. Weleda en Wala zijn zeker geen kleine, armlastige marktpartijtjes. Weleda (“since 1921”) gaat terug tot Rudolf Steiner zelf, die samen met de Nederlandse arts Ita Wegman aan de wieg van het bedrijf stond. Thans is het actief in ruim 50 landen en werken er wereldwijd 1.900 mensen. De netto-omzet van Weleda bedroeg in 2013 ruim 336 miljoen euro [PDF]. Geneesmiddelen zijn goed voor iets minder dan 30% van die omzet. Lichaamsverzorgingsproducten (Naturkosmetik) nemen ruim 70% van de omzet voor hun rekening. Wala Heilmittel is dan beduidend kleiner. Wala is het bedrijf van de andere antroposofische Rudolf: Rudolf Hauschka (vermoedelijk vooral bekend vanwege de verzorgingsproducten van Dr Hauschka). De naam van dit in 1935 opgerichte bedrijf staat voor “Wärme – Asche, Licht – Asche”. Afgaande op de informatie in Wikipedia werken er meer dan 800 mensen en bedroeg de jaaromzet in 2012 112 miljoen euro.

De genoemde bedragen die Big Rudi verdient, zijn natuurlijk niet te vergelijken met de cijfers die rondgaan in de wereld van Big Pharma (die uiteraard ook een veel grotere doelgroep bedient, veel meer mensen in dienst heeft en – niet onbelangrijk – nog wel eens geneesmiddelen produceert die werken). Niettemin is Big Rudi duidelijk kapitaalkrachtig genoeg om van haar te eisen dat zij investeert in wetenschappelijk onderzoek alvorens haar wordt toegestaan geneesmiddelen op de markt te brengen. Zulk onderzoek wordt ook verricht, en Weleda heeft daarbij een goede relatie aangeknoopt met het Louis Bolk Instituut, het instituut dat mede verantwoordelijk was voor het in de introductie genoemde rapportje over complementaire zorg. Over die relatie wordt ook helemaal niet geheimzinnig gedaan: Weleda wordt op de site van het instituut in alle openheid genoemd als goede klant. Directeur Hans Nijnens van Weleda Nederland merkt daar onder meer op:

“Onderzoeksresultaten tonen aan dat antroposofische geneesmiddelen in gecontroleerde klinische studies positieve effecten bewerkstellingen. Neem bijvoorbeeld het antroposofisch geneesmiddel Citrus/Cydonia comp. dat bij hooikoorts wordt voorgeschreven: dit geneesmiddel vermindert de symptomen van hooikoorts aanzienlijk en kan bovendien de verstoorde immunologische balans van hooikoortspatienten herstellen.

(…)

“Weleda brengt antroposofische geneesmiddelen op de markt. Om die geregistreerd te krijgen, moeten we bewijzen dat de medicijnen werkzaam zijn. Daarvoor is kwalitatief goed effectonderzoek nodig.”

Het bewijzen van die werkzaamheid is tot nu toe – hoe verrassend – nog niet zo goed gelukt. De 6 geregistreerde Weleda-middelen (zie hierboven) zijn immers allemaal ingeschreven als homeopathisch en moeten zonder therapeutische indicatie worden verkocht wegens gebrek aan bewijs. Het genoemde onderzoek naar Citrus/Cydonia zal wel (mede) slaan op de dissertatie van Erik Baars, lector antroposofische gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden, Senior Onderzoeker Gezondheidszorg van het Louis Bolk Instituut én medeauteur van het genoemde rapportje over complementaire zorg in ziekenhuizen, waarin op p. 39 nog even de expertise van het eigen lectoraat in Leiden wordt geroemd. Cees Renckens was niet erg enthousiast over het proefschrift van Baars en citeerde daarbij een recensie uit het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij. De recensent sprak van “een documentaire afgewisseld door reclame”. Die reclame is kennelijk niet overtuigend genoeg om het mengsel van citroenzuur en kweepeer geregistreerd te krijgen als écht geneesmiddel. Het is trouwens ook niet geregistreerd als homeopathisch middel; in de databank van het CBG is het nergens te vinden. Wel is er onder de merknaam Gencydo een neusspray met citroenzuur en kweepeer tegen pollen in de lucht verkrijgbaar, zijnde een gezondheidsproduct.

De dissertatie bestaat onder meer uit een reeks artikelen en empirische studies die ook elders zijn gepubliceerd (bijvoorbeeld in het Journal of Alternative and Complementary Medicine). Zie bijvoorbeeld de hoofdstukken 4, 8 en 9, die alle mede mogelijk zijn gemaakt door financiële steun van, c.q. sponsoring door Weleda. Zulke steun is toegestaan en waarschijnlijk ook onvermijdelijk, maar tegelijkertijd laten deze voorbeelden zien dat ook binnen het alternatieve wereldje financiële belangenverstrengelingen een risico kunnen vormen (naast ideologische trouwens). Dat is echt niet louter voorbehouden aan Big Pharma. Dat bedrijven als Weleda en Wala qua handelwijze niet zo veel verschillen van de grotere farmaceuten moge ook blijken uit het feit dat ze financieel betrokken waren bij de smerige praktijken van Claus Fritzsche. Een Duitse krant ontdekte dat deze bedrijven, samen met onder meer homeopathiegigant Heel, enkele duizenden euro’s per jaar aan de journalist en CAM-promotor Fritzsche betaalden voor het runnen van websites waarop CAM-onderzoeker en criticus Edzard Ernst zwart werd gemaakt. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat ook Big Rudi zich niet altijd even netjes gedraagt. In zekere zin is hij het stoute kleine broertje van Big Pharma, dat net zo goed strak in de gaten gehouden moet worden.

Centrale Raad van Beroep plaatst vraagtekens bij nut chiropraxie

by 15 Comments

Is een behandeling door een chiropractor, die de zegen heeft van het UWV, “op de actuele stand van de medische wetenschap gebaseerd”? Uit een recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, de hoogste rechter in het sociale zekerheidsrecht, blijkt dat deze instantie daar niet zonder meer vanuit gaat. Het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) mag er van de Centrale Raad ook niet ongemotiveerd vanuit gaan.

D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie
D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie

Het ging in de zaak die tot deze uitspraak leidde om een werkloze vrachtwagenchauffeur die kampte met rug- en knieklachten. Hij was daarvoor onder behandeling bij een fysiotherapeut en had tevens, zonder resultaat, een training bij OCA gevolgd. Bij het UWV ontstond in maart 2012 een geschil over de vraag voor welke uitkering op grond van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wet WIA) de man in aanmerking kwam. De man zelf meende dat dit een zogenaamde IVA-uitkering moest zijn, die bedoeld is voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Het UWV kende echter een loongerelateerde WGA-uitkering toe. WGA staat voor Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten, en de WGA-uitkering gaat er dan ook vanuit dat op den duur verbetering van de belastbaarheid van de uitkeringsgerechtigde kan ontstaan en hij weer (gedeeltelijk) aan het werk kan.

De man diende een bezwaarschrift in tegen de beslissing hem geen IVA-uitkering toe te kennen. Zijn fysiotherapeut ondersteunde hem daarbij. De fysiotherapeutische behandelingen waren in maart 2012, toen het besluit over de uitkering viel, al grotendeels afgerond en de fysiotherapeut was van mening dat de man het maximale had gedaan en bereikt wat binnen zijn mogelijkheden lag. Daaraan voegde de kritische therapeut nog wat toe:

“Tevens vermeldt de fysiotherapeut dat het OCA weliswaar heeft geadviseerd om een chiropractor te consulteren, maar dat hij zich afvraagt of het OCA nu weer hetzelfde advies gegeven zou hebben, omdat het effect van chiropraxie ter discussie staat; daarbij wijst hij erop dat chiropraxie geen reguliere geneeskunde is en valt onder de alternatieve geneeskunde.”

In de eindrapportage van OCA was inderdaad een bezoek aan een chiropractische kliniek in Utrecht geadviseerd, maar dat advies dateerde al van 10 januari 2011. Toen het besluit over de uitkering genomen werd, was het dus al meer dan een jaar oud. Het UWV verklaarde de ingediende bezwaren echter ongegrond. Volgens de verzekeringsarts bezwaar en beroep, die de vrachtwagenchauffeur overigens niet zelf onderzocht had, was wel degelijk verbetering van de belastbaarheid te verwachten door een gerichte training ter verbetering van de spierconditie, door het bewerkstelligen van een gezond gewicht en door de door OCA geadviseerde chiropractische behandeling. De man ging in beroep bij de rechtbank, maar trok daar aan het kortste eind. De Centrale Raad van Beroep vindt echter dat de beslissing op het bezwaarschrift onvoldoende gemotiveerd is. Specifiek ten aanzien van de geadviseerde behandeling door een chiropractor stelt hij:

“Verder heeft fysiotherapeut Steketee in zijn brief van 30 oktober 2012 met betrekking tot het advies van de (door de OCA geadviseerde) behandeling door een chiropractor opgemerkt dat een dergelijke behandeling geen reguliere geneeskunde is, maar onder de noemer alternatieve geneeskunde valt. Hierover heeft de verzekeringsarts bezwaar en beroep slechts opgemerkt dat de praktijk heeft uitgewezen dat deze behandelwijze bij sommige mensen wel degelijk positieve effecten sorteert. Noch daargelaten dat deze overweging van de verzekeringsarts bezwaar en beroep te algemeen is en onvoldoende is toegespitst op de situatie en de te verwachten behandelresultaten van appellant, gaat de verzekeringsarts bezwaar en beroep met haar opmerking eraan voorbij dat volgens het Beoordelingskader onder de Toelichting bij stap 2b uitgangspunt is dat verbetering van de belastbaarheid van een verzekerde moet worden verwacht op basis van een behandeling die is gebaseerd op de actuele stand van de medische wetenschap. Een motivering dat behandeling door een chiropractor – in weerwil van het door fysiotherapeut Steketee gestelde – op de actuele stand van de medische wetenschap is gebaseerd, ontbreekt.”

In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal
In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal

Het bedoelde Beoordelingskader is het Beoordelingskader duurzaamheid arbeidsbeperkingen, een interne richtlijn van het UWV. Dat heeft als uitgangspunt dat een “op de actuele stand van de medische wetenschap gebaseerde behandeling, die niet louter is gericht op stabilisatie, in beginsel de verwachting rechtvaardigt van een redelijke of goede verbetering van de belastbaarheid”. De Centrale Raad leidt hieruit – mijns inziens terecht – af dat het aan het UWV is te motiveren dat een bepaalde behandeling evidence based is, in elk geval wanneer dat – zoals in dit geval – bestreden wordt. De nu namens het UWV gegeven motivering dat sommige mensen in de praktijk baat blijken te hebben bij chiropraxie, is ook wel erg mager. Het UWV heeft van de Centrale Raad de opdracht gekregen alsnog zorg te dragen voor een deugdelijke motivering, maar het is zeer de vraag of het – in dit geval of in het algemeen – hard kan maken dat een al uitgebreid door een fysiotherapeut behandelde uitkeringsgerechtigde nog verbetering van zijn belastbaarheid mag verwachten als hij naar een chiropractor gaat. Er is immers geen overtuigend bewijs dat chiropraxie effectiever is dan bijvoorbeeld oefentherapie of een goede massage.

Het UWV heeft zich in het verleden trouwens wel eens kritischer opgesteld ten aanzien van de waarde van de chiropraxie. In een andere op dit blog besproken zaak hebben we gezien dat een “diagnose” van een chiropractor terzijde geschoven werd toen deze verschilde van die van een anesthesioloog-pijnbestrijder (een arts dus). Dat had toen de zegen van de rechter. Voor het niet naar een chiropractor sturen van een arbeidsongeschikte vrachtwagenchauffeur zal ongetwijfeld hetzelfde gelden.

Update 7 oktober 2015:
Het UWV heeft volgens de Centrale Raad van Beroep de mogelijkheid om alsnog een concrete en deugdelijke motivering te geven verknald. De motivering dat met chiropraxie “functiebehoud en een goede beweeglijkheid van het gehele bewegingsapparaat” kan worden gerealiseerd, is onvoldoende volgens de Centrale Raad, die zich in tamelijk harde bewoordingen uitlaat:

“In de tussenuitspraak is uitdrukkelijk opdracht gegeven het bestreden besluit te voorzien van een concrete en deugdelijke motivering die betrekking heeft op de situatie van appellant op de datum in geding. Het Uwv heeft met de rapporten van de verzekeringsarts bezwaar en beroep van 30 januari 2015 en 14 april 2015 niet toereikend gemotiveerd dat de arbeidsbeperkingen van appellant op de datum in geding niet duurzaam zijn. Het Uwv heeft na de tussenuitspraak in essentie volstaan met een herhaling van wat al eerder naar voren is gebracht. Voorts heeft de verzekeringsarts bezwaar en beroep wederom niet gemotiveerd dat een behandeling door een chiropractor een behandeling is die is gebaseerd op de actuele stand van de medische wetenschap. Desgevraagd heeft het Uwv ook op de zitting van 21 augustus 2015 geen nadere toelichting kunnen geven. Geconcludeerd moet dan ook worden dat het Uwv niet heeft voldaan aan de in de tussenuitspraak gegeven opdracht. Nu het Uwv ook na daartoe uitdrukkelijk te zijn uitgenodigd andermaal niet in staat is gebleken het bestreden besluit te voorzien van een concrete en deugdelijke motivering, is de conclusie gerechtvaardigd dat het Uwv kennelijk niet in staat is het bestreden besluit van een toereikende motivering te voorzien. De Raad verwijst daarbij naar zijn terzake gevormde jurisprudentie, zoals onder meer is neergelegd in zijn uitspraak van 20 mei 2009 (ECLI:NL:CRVB:2009:BI5280).”

Waarna de Centrale Raad zelf in de zaak voorziet en bepaalt dat de vrachtwagenchauffeur recht heeft op een IVA-uitkering.

Opnieuw voorwaardelijke celstraffen voor alternatieve behandelaars na dood borstkankerpatiënte

by 42 Comments

Het Gerechtshof Amsterdam heeft in hoger beroep opnieuw voorwaardelijke celstraffen opgelegd aan een arts-acupuncturist en een elektroacupuncturist en natuurgenezeres vanwege de dood van een aan hun zorg toevertrouwde patiënte. De vrouw overleed in maart 2011 aan uitgezaaide borstkanker. De beide arresten van het hof bevatten weinig nieuwe gezichtspunten over deze bijzonder onverkwikkelijke zaak. De hele horrorfilm wordt nog een keer afgespeeld, waarna de alternatieve behandelaars er met een iets lagere gevangenisstraf vanaf komen dan in eerste aanleg. De arts (inmiddels doorgehaald in het BIG-register) krijgt een voorwaardelijke celstraf van 8 maanden, de natuurgenezeres een eveneens voorwaardelijke celstraf van 4 maanden.

Opnieuw voorwaardelijke celstraffen voor alternatieve behandelaars na dood borstkankerpatiënte 2
Cmdr. Yevsey Goldberg conducts an acupuncture procedure. (foto: US gov | Flickr)

De eerdere uitspraken van de rechtbank zijn al uitvoerig besproken door Broer Scholtens op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. De opgelegde straffen waren toen respectievelijk 12 en 6 maanden voorwaardelijk. In hoger beroep wordt door het hof nog eens uitvoerig de lijdensweg van het slachtoffer geschetst, inclusief de door de “genezers” uitgevoerde behandelingen. Als je wist dat het allemaal goed was afgelopen met het slachtoffer, zou je er misschien om kunnen lachen, zo onzinnig is het allemaal. Maar in dit geval liep het dus fataal af. Het slachtoffer in kwestie liep al geruime tijd bij de (basis)arts-acupuncturist na in 2003 door haar rug te zijn gegaan. Ook was bij haar in 2005 in het ziekenhuis de ziekte van Lyme vastgesteld. Sinds begin 2006 had het slachtoffer ook contact met de natuurgenezeres. Eind 2006 ontdekte het slachtoffer een knobbeltje op de borst. Dat is begin 2007 in het ziekenhuis onderzocht en – uiteindelijk – als verdacht aangemerkt. Het slachtoffer is echter niet naar het ziekenhuis teruggekeerd voor nader onderzoek en een operatie. Vanaf dat moment begon een ware tragedie, die mede veroorzaakt werd door het feit dat tussen het slachtoffer en de arts-acupuncturist al in 2006 een vriendschappelijke band was ontstaan, die gaandeweg steeds hechter werd. Uiteindelijk verlieten de man en kinderen van het slachtoffer de echtelijke woning en twee jaar later trok de arts bij de vrouw in.

In plaats van het slachtoffer aan te sporen naar het ziekenhuis te gaan, hebben de beide alternatieve behandelaars haar juist actief afgeraden dat te doen, zo stelt het hof vast. Naar het ziekenhuis gaan zou niet kunnen “vanwege de straling” aldaar, die “onrustige cellen zou activeren”. In plaats van een ziekenhuisopname werd het slachtoffer onderworpen aan een keur van merkwaardige behandelingen:

– de natuurgenezeres stelde met behulp van elektroacupunctuur volgens Voll vast dat het slachtoffer een beschadiging door articaïne had opgelopen (een door tandartsen gebruikt verdovingsmiddel). De verdachte stelde dat zij de enige in Nederland is die zo’n articaïnebeschadiging kan behandelen. De behandeling bestond uit het ontgiften van het lichaam met homeopathische middelen in de vorm van druppels en korrels. Verder moest het slachtoffer een strikt “stralingsvrij” dieet volgen en was ook andere blootstelling aan straling uit den boze. Dus geen mobiele telefoons en internet, maar zeker ook geen foto’s of scans in het ziekenhuis.

– voedsel moest voor consumptie “gemeten” worden en vervolgens moest de straling in het eten worden geneutraliseerd door het op een placemat met het woord ‘neutralise’ erop te zetten. Het hof liet een stralingsdeskundige vaststellen dat de placemat niets deed, terwijl het RIVM geen farmacologisch actieve stoffen in de gebruikte korrels kon vinden. Het hof overweegt ook expliciet dat de door de natuurgenezeres “aan zichzelf toegedichte expertise – electro-accupuncturist [sic] en specialist op het gebied van articaïnebeschadiging – geen medisch wetenschappelijke grondslag heeft”. Dat is uiteraard juist, maar helaas is de spelling van het hof dat niet.

– het slachtoffer moest een hangertje met een zakje met korreltjes tegen de straling dragen.

– de arts heeft buisjes met korreltjes op het borstbeen van het slachtoffer geplaatst en haar haar arm laten opheffen. Aldus kon hij naar eigen zeggen aan de hand van haar reactie meten welke korreltjes zij nodig had. Dit zal wel een soort spiertest zijn geweest.

– de arts heeft ook toen de donkere plek bij de borst van het slachtoffer steeds groter werd haar alleen behandeld met metingen, acupunctuur, strijken en stralingskorrels. Het strijken wordt door het hof omschreven als “met zijn handen over haar lichaam (…) gaan zonder het lichaam daarbij aan te raken”, waarbij de man “de indruk [heeft] gewekt ‘iets’ te pakken en dit vervolgens weg te gooien”. Dit klinkt als therapeutic touch, maar het hof noemt het touch for health.

– de arts heeft toen het slachtoffer veel pijn leed pijnstillers geweigerd omdat het slachtoffer die niet zou kunnen verdragen. Fentanylpleisters mochten aanvankelijk wel, maar werden er door de verdachte later weer vanaf gehaald omdat het slachtoffer er misselijk van zou worden. Morfine mocht niet toegediend worden, omdat metingen zouden uitwijzen dat dit slecht zou vallen.

– een thuiszorgmedewerkster die begin 2011 constateerde dat de borst van het slachtoffer weggevreten was en dat slechts een vreselijk stinkende wond resteerde, kreeg van de arts te horen dat ze de wond niet mocht verbinden en er maar calenduladruppels op moest doen.

– de (reguliere) huisarts was er uiteindelijk in geslaagd het slachtoffer te bewegen tot bloedonderzoek, dat als uitslag sterk verhoogde tumormarkers liet zien. De huisarts liet daarop weten dat doorverwijzing naar een specialist noodzakelijk was, maar de alternatieve arts meende dat het slachtoffer leed aan de ziekte van Lyme. Van doorverwijzing kwam het dus niet.

Etcetera, etcetera. Pas vijf dagen voor haar dood accepteerde het slachtoffer een ziekenhuisopname. Toen was het natuurlijk al te laat.

EAV-apparaat (afbeelding uit het artikel in Skepter over electroacupunctuur volgens Voll van Dirk Koppenaal)
EAV-apparaat (afbeelding uit het artikel in Skepter over electroacupunctuur volgens Voll van Dirk Koppenaal)

Anders dan de rechtbank acht het hof ten aanzien van de arts het opzettelijk toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, waarbij het feit de dood ten gevolge heeft, bewezen (artikel 302 Wetboek van Strafrecht). De rechtbank achtte slechts zwaar lichamelijk letsel door schuld, bestaande in roekeloosheid en terwijl het misdrijf is gepleegd in de uitoefening van enig ambt of beroep, bewezen (artikel 308-309 Wetboek van Strafrecht). Voor het strafmaximum maakt dat nogal uit: op het eerste feit staat maximaal 10 jaar gevangenisstraf, op het tweede 2 jaar en 8 maanden. Het is dan ook eigenlijk wel een beetje vreemd dat het hof juist tot een lagere straf komt dan de rechtbank. Wellicht speelt hierbij ook mee dat de arts in de tussentijd al voor het regionaal tuchtcollege had moeten verschijnen en hem voorgoed het recht was ontzegd om weer in het BIG-register ingeschreven te worden (hij had de inschrijving al vrijwillig door laten halen). Het Openbaar Ministerie had nog gevorderd dat de verdachte gedurende zijn proeftijd geen handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg mocht verrichten, maar dat wijst het hof af. Het gevorderde verbod is volgens het hof te ruim en zou de verdachte mogelijk hinderen bij de uitoefening van zijn huidige beroep: deze ex-arts schijnt tegenwoordig als “lifecoach” aan de slag te zijn.

Bij de natuurgenezeres is het oordeel zwaar lichamelijk letsel door schuld, gepleegd in de uitoefening van ambt of beroep. Zij krijgt twee maanden minder gevangenisstraf dan in eerste aanleg. Hoewel het hof haar verwijt dat zij het slachtoffer “medicatie met een ontbrekende dan wel onbewezen effectiviteit” heeft gegeven, het slachtoffer actief ziekenhuisbezoek heeft ontraden, onvoldoende onderscheid heeft gemaakt tussen reguliere en alternatieve behandelingen en ook het slachtoffer onvoldoende geïnformeerd heeft, vindt het een voorwaardelijke straf van 4 maanden toereikend. Daarbij kent het hof gewicht toe aan haar gevorderde leeftijd (inmiddels 73 jaar) en haar toegenomen zelfinzicht: ze laat haar patiënten tegenwoordig een verklaring tekenen waarin staat dat ze haar patiënten geenszins afraadt om gebruik te maken van de reguliere geneeskunde. Kennelijk gelooft het hof dat zo’n papieren verklaring ook de werkelijkheid weergeeft. Ik ben geneigd dat wat naïef te noemen.

Broer Scholtens merkte in zijn eerdere bijdrage al terecht op dat de zaak veel overeenkomsten vertoont met de zaak-Millecam, waarin eveneens een borstkankerpatiënte weigerde zich regulier te laten behandelen en haar (on)heil zocht in het alternatieve circuit. Verder ging het ook in die zaak om gelijktijdige behandeling door leken en echte artsen die de weg kwijt waren. De gelijkenis tussen beide zaken is ook de advocaat van de beschuldigde arts-acupuncturist niet ontgaan. In hoger beroep vroeg deze het hof “niet een hogere straf op te leggen dan de straffen die het hof in de zaken Millecam heeft opgelegd”. Dat zal wel slaan op de in die zaak opgelegde straffen van 3-6 weken. Een andere gelijkenis met de zaak-Millecam is dat ook in dit geval het slachtoffer (begin 50) zeer sterk in de mogelijkheden van alternatieve geneeskunde geloofde. Blijkens de arresten van het hof had ze daar al sinds haar 18e grote belangstelling voor. De prijs voor meer dan 30 jaar geloof in alternatieve behandelingen was in dit geval een lijdensweg van meer dan vier jaar en een veel te vroege dood. Dan is het goed te constateren dat rechters geen 3-6 weken voorwaardelijke celstraf opleggen, al kun je je afvragen of 8, respectievelijk 4 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf wél recht doen aan de feiten. We zullen het ermee moeten doen.