Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Ophef rondom TEDx: critici vragen om verwijdering presentatie Rupert Sheldrake

by 10 Comments

TED Talks zijn niet meer weg te denken van het Internet. Op de website van TED (Technolgy, Entertainment, Design) staan inmiddels bijna 1.500 presentaties, vaak van zeer hoge kwaliteit en over boeiende (wetenschappelijke) onderwerpen. Die komen van de echte TED conferenties, maar ook van de lokaal georganiseerde TEDx evenementen die je steeds meer ziet. De ‘x’ staat voor ‘Independently organized TED event‘.  Het format is heel aantrekkelijk voor universiteiten en ook in Nederland zijn er al een aantal georganiseerd.
Een TEDx, die op 12 januari 2013 plaatsvond onder de naam TEDx Whitechapel, heeft tot veel tumult geleid. Niemand minder dan Rupert Sheldrake mocht er komen vertellen over de wetenschappelijk dogma’s die hij bekritiseert in zijn laatste boek ‘ The Science Delusion‘. Sheldrake staat vooral bekend om zijn theorie van de morfogenetische velden die door zijn sceptici wordt gezien als  pseudowetenschap.

Update 15-3-2013:  de video van de presentatie van Sheldrake is verwijderd van het YouTube kanaal van TEDx. Ook de presentatie van Graham Hancock op het zelfde evenement is weggehaald. Zie het TED Blog voor de details. De video’s zijn nog wel beschikbaar, maar alleen via dat blog.

http://www.youtube.com/watch?v=kO4-9l8IWFQ

De wetenschappelijke dogma’s  uit The Science Delusion
Het moge duidelijk zijn dat Sheldrake niets moet hebben van het materialisme dat de boventoon voert in het wetenschappelijk debat. De dogma’s die Sheldrake ziet binnen de gevestigde wetenschap zijn de volgende:

  1. Alles is mechanisch; alleen mechanistische verklaringen voldoen.
  2. Materie is onbewust / levenloos.
  3. De materie en energie in het universum zijn constant en zijn dat al sinds de Big Bang.
  4. De wetten van de natuur liggen vast.
  5. De natuur heeft geen inherent doel en evolutie heeft geen bepaalde bestemming.
  6. Biologische overerving is puur een materieel proces.
  7. De geest bevindt zich het hoofd, en zijn is slechts een activiteit van de hersenen.
  8. Herinneringen liggen  opgeslagen in de hersenen en verdwijnen als de drager sterft.
  9. Telepathie en andere helderziende  fenomenen bestaan niet echt.
  10. Alleen de geneeskunde die uitgaat van een mechanistisch wereldbeeld werkt.

De ideeën van Sheldrake worden door skeptici al jaren fel bekritiseerd en afgedaan als pseudowetenschap. Sheldrake op zijn beurt gaat te keer tegen die kritiek op zijn website Skeptical Investigations (‘Skeptical about Skeptics‘). Op de website van Egil Asprem vond ik een aantal interessante blogs waarin de dogma’s die Sheldrake noemt, geanalyseerd worden. Tot nu toe besprak Asprem de eerste vier: deel 1, 2, 3, 4.
In het algemeen komt Asprem tot de conclusie dat Sheldrake uitgaat van bepaalde stereotypen van wetenschap(pers) en dat zijn ideeën, die door zijn aanhangers als heel origineel gezien worden, eigenlijk helemaal niet nieuw zijn. Als de dogma’s  in detail bekeken worden blijft er toch maar weinig van over van Sheldrake’s stellingen. Sterker nog, als Sheldrake zijn eigen ideeën beargumenteert, gebruikt hij dikwijls zelf de dogma’s die hij de wetenschap verwijt (zoals het behoud van energie).

TEDx en pseudowetenschap
In de TEDx video zitten ook stukken die feitelijk niet kloppen, of op zijn minst die feiten niet eerlijk weergeven. Bekende skeptici als Jerry Coyne (van Why Evolution Is True), PZ Myers (Pharyngula) en Kylie Sturgess spraken er schande van. Onder de video op Youtube staan inmiddels ook meer dan 1.000 reacties. De ophef leidde ertoe dat TED een discussie opende op hun website, waar mensen hun mening konden geven (inmiddels weer dicht). Het team achter TED zal zich nu beraden over wat ze gaan doen met de video.

Deze commotie is een concreet vervolg op een discussie die al langer loopt over het niveau van de TEDx evenementen (die dus niet direct door TED gecontroleerd worden). Een TEDx evenement in Valencia (Spanje) waar allerlei zweverige types hun verhaal konden houden,  leidde tot een hevige discussie op Reddit. Een video van een presentatie  over onzinnige wiskunde ((TEDx Charlotte 2010, iets met vortices, dat deed het toen dus ook al goed) werd ingetrokken. Dit was aanleiding voor de TED organisatie om de locale evenementen even te wijzen op hun verantwoordelijkheden met betrekking tot het uitzoeken van hun sprekers ( volledige tekst):

Please know this above all:
It is your job, before any speaker is booked, to check them out, and to reject bad science, pseudoscience and health hoaxes.

Vetting your speakers is hard work, and can lead to uncomfortable moments. But as TEDx organizers, your audience’s trust is your top priority, over and above any other personal or business relationship that may have brought this speaker to your attention. It is not your audience’s job to figure out if a speaker is offering legitimate science or not. It is your job.

The consequence of bad science and health hoaxes are not trivial. As an example, Andrew Wakefield’s attempt to link autism and vaccines was exposed as a hoax last year. But while his work was being investigated, millions of children went without vaccines, and many contracted deadly illnesses as a result.

We take this seriously. Presenting bad science on the TEDx stage is grounds for revoking your license.

Misschien moet je de video dus maar snel bekijken, voordat die wordt weggehaald!

Indiase politici promoten Tri-Vortex armband met patriottistisch sausje

by 17 Comments

In een land als India is het wat gebruikelijker dan bij ons, dat zakenlieden hun zakelijke activiteiten combineren met een politieke carrière. Naveel Jindan is een industrieel, zit onder andere in de handel in metalen, multimiljonair en lid van het parlement voor de Congres-partij. Een aantal jaar terug won hij ‘voor alle Indiërs’ het recht om de nationale vlag, de Tiranga,  op elke dag te laten wapperen, niet alleen op nationale feestdagen. Al deze hobbies komen mooi bij elkaar in zijn laatste product: de Tiranga Bangle. Een koperen armbandje dat allerlei gezondheidsbevorderende effecten zou hebben en verkocht wordt via de door hem opgerichte Flag Foundation of India. De presentatie was op 25 januari jl., op de verjaardag van de overwinning in de rechtszaak rondom het gebruik van de Tiranga. 

Naveel Jindan (r) presenteert op 25 januari de Tiranga armband, samen met Shashi Tahroor (l)
Naveel Jindan (r) presenteert op 25 januari de Tiranga armband, samen met Shashi Tahroor (l)

De armband werd mede gepresenteerd door Shashi Tahroor, nu Minister of State for Human Resources Development. Dat hij een belangrijke meneer is, blijkt ook wel uit het feit dat hij in 2006 runner-up was bij de keuze voor de opvolger van Kofi Annan als Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (Ban Ki-Moon kreeg toen de post). Tahroor liet optekenen: “I wear the national flag everyday, thanks to the court case Naveen fought. This bangle initiative by him is good for health and also advertises his loyalty for the tricolour” en feliciteerde de stichting dat ze met dit therapeutische product was gekomen.

Weer zo’n bandje?
Dit armbandje deed sceptici natuurlijk meteen denken aan soortgelijke wonderarmbanden als de Q-ray en de Bioregulator, die in Nederland vooral bekendheid geniet vanwege volkszanger Nico Haak. Die maakte er reclame voor, totdat hij op 51 jarige leeftijd aan een hartaanval overleed. Nog steeds een aanleiding voor wrange grappen over de effectiviteit van die armbanden. Op de website NHS Choices staat ook een artikel dat waarschuwt voor deze onzin en alle positieve ervaringen toeschrijft aan placebo-effecten. Aan dat artikel refereerde dr. Rita Pal toen ze Naveen Jindal via Twitter om opheldering vroeg:


De Tri-Vortex technologie
Deze fantastische technologie werd ontwikkeld door Brian David Anderson (in de VS) and Anton Ungerer (in Zuid Afrika). De organisatie van Naveen Jandil verwijst naar ‘Dr.’ Ungerer als degene die de bandjes levert. Op de website van de Flag Foundation of India staan een aantal presentaties waarin diens ideeën zijn samengevat. Een paar citaten en afbeeldingen daaruit (pdf):

Tri-Vortex™ technology combines 20 years of experience with nature’s key components of creation (advanced geometry, sound and light) in order to create the exclusive Tri-Vortex treatment facilities. The Tri-VortexTM chambers utilize advanced computer programs to convert nature’s coherent patterns into sound frequencies. The name Tri-Vortex™ hasn’t much to do with a physical vortex motion per se (vortex motion is similar to a tornado spinning or how water runs down a drain). Having said that, we do use a mechanism and a “trick” to emulate how energy moves in a left spin direction – of course this is in the form of sound vibration.

Dit is het soort pseudowetenschappelijke prietpraat, dat je wel meer tegenkomt. ‘Vortices’ zijn nu in bij pseudowetenschappers, waar voorheen nano-deeltjes en nog eerder kwantumdingetjes populair waren. Die vortices zullen in 2013 wel een enorme ‘boost’ krijgen door serieus onderzoek dat onlangs Nature haalde: Physicists twist water into knots. Ungerer stelt dan wel dat we het bij zijn Tri-Vortex niet direct gaat om zo’n fysische vortex beweging, maar wat hij beweert is nog onbegrijpelijker.

Hoe je die producten die zijn behandeld in zo’n Tri-Vortex kamer moet gebruiken?

When products that are treated in the Tri-VortexTM Chambers come into contact with water it helps to return the water to a structured natural state – water in this state aids optimal hydration at a cellular level. This is one of the main reasons why Tri-VortexTM has such a beneficial effect on life froms.

Ah, je moet het dus in contact brengen met water. Ik las echter nergens dat de Tiranga Bangle alleen werkt als je ‘m bij het baden of onder de douche omhoudt. Maar ja, het gaat natuurlijk om het idee. Op de volgende afbeeldingen is te zien hoe geavanceerd de apparatuur eruit ziet en wat voor heilzame kracht er van behandeld water uitgaat. Indrukwekkend, vindt u ook niet?

De Tri-Vortex Chamber, dit is 'where the magic happens'
De Tri-Vortex Chamber, ‘where the magic happens‘

zeer overtuigende (uche, uche) experimenten die het voordeel laten zien van Tri-Vortex water
zeer overtuigende (uche, uche) experimenten die het voordeel laten zien van Tri-Vortex water

Kritiek van skeptische bloggers en twitteraars
Tahroor kwam wat terug op zijn steun na de kritiek die loskwam in blogs en op Twitter. Hij beweert nu slechts dat hij uit beleefdheid een vriendendienst leverde door Naveen Jindal bij de presentatie terzijde te staan en dat het hem vooral ging om zijn buitengewone inspanningen om de nationale vlag te promoten. Het feit dat zijn partijgenoot uit eigen middelen makkelijk een eigen verkiezingscampagne kan financieren, zal er wel niets mee te maken hebben. Naveen Jindal blijft echter van het armbandje overtuigd, getuige een blog op zijn website. Een citaat:

The objections raised over the past few days are based on comments posted on a Blog published by a few individuals in South Africa. Neither the publisher nor the website represents any competent authority. Further, there are no tests/trials cited that negate the effectiveness of Trivortex.

Met die kritische blogs die nauwelijks autoriteit zouden hebben, doelt hij waarschijnlijk op de Zuid Afrikaanse website CAMcheck. Op die site zijn een aantal artikelen te vinden die het Tri-Vortex verhaal doorprikken, geschreven door Dr. Harris Steinman, die op een ander blog reageert:

It is therefore with dismay to read Mr Naveen Jindal’s response to the Tri-Vortex issue. I can appreciate that he may not have a scientific background in order to fully appreciate the nonsense of this product. However, it would have been imperative to consult with credible scientists who would have pointed out that the scientific process requires proof of effect, not the opposite – proof of no effect. Therefore Mr Jindal’s comment that “.. there are no tests/trials cited that negate the effectiveness of Trivortex” is simply unacceptable. If one follows this fallacy of logic, then one can claim that sea sand cures AIDS/HIV for there are no tests/trials cited that negate the effectiveness of sea sand.

Ik ben bang dat we nog lang niet af zijn van dit soort bandjes. In Nederland waren het de laatste paar jaar de Power Balance bandjes die de toon aanvoerden. In de Verenigde Staten heette de basketbalhal in Sacramento, Californië, zelfs een tijdje Power Balance Pavillion. Maar sinds oktober afgelopen jaar heeft die een andere naam heeft gekregen. Dat zal ook wel te maken hebben met het feit dat het bedrijf eigenlijk failliet wilde gaan nadat rechters een vergoeding toewezen aan iedereen die ontevreden was over het product. Dit soort onkruid vergaat echter niet zo snel en intussen gaat het verder onder iets andere naam (zie wiki).
Nieuwe varianten duiken ook weer op. Op een site voor golfartikelen kwam ik de Trion:Z Magnetic Ionic Sports Bracelet tegen. Deze heeft als voordeel ten opzichte van de Tiranga Bangle dat je ‘m niet na drie jaar weer moet opladen, ook al schiet ie per seconde maar liefst 600-800 negatieve ionen af! Ook leverbaar in oranje/zwart combinatie, misschien iets om hier met de koningswissel te marketen als patriottistisch orangistisch product?

 

Verder lezen
De al eerder aangehaalde dr. Rita Pal (voormalig psychiater, nu journalist) schreef een drietal uitgebreide blogs over deze zaak, die ik zeer lezenswaardig vond:

Ook op het weblog van de JREF is er aandacht voor en daar wordt ook verwezen naar de petitie die gestart is om Naveen Jindal op te roepen te stoppen met deze onzin.

De Tiranga Bangle gepromoot door de Flag Foudantion of India
De Tiranga Bangle gepromoot door de Flag Foudantion of India

De successen van Bep het medium

by 61 Comments

Wie dacht dat de lente definitief was doorgebroken deze week, komt van een koude kermis thuis: als we de weersvoorspellingen moeten geloven, gaat het vanaf zondag de temperatuur weer fors naar beneden. Hoewel er een hoop geklaagd wordt over weersvoorspellingen, zijn die voor de korte termijn toch aardig betrouwbaar geworden. Die vooruitgang is helaas niet waar te nemen bij de concurenten in de voorspelbusiness. Vreemd genoeg kreeg ‘Bep het medium’ waarschijnlijk meer zendtijd dan de weerman toen het volgende item werd uitgezonden bij Omroep West (18-1-2013):

Niet zo goed als de Erwin Krols, maar toch maar mooi 50% gescoord, nietwaar? Dat er in januari geen Elfstedentocht was, kan immers niemand ontkennen. Geen wonder dat Bep Monfils haar kunsten mocht vertonen bij een landelijke tv-zender. Hier doet ze nuttig werk door Barbie te verlossen van geesten die in haar stulpje de sfeer verstoorden.

Dit is slechts een fragment van het optreden van Bep. Wie het helemaal wil zien (kan het me bijna niet voorstellen), verwijs ik naar de volledige uitzending van Huisje Boompje Barbie op de ‘uitzending gemist’-site van RTL (vooruit scrollen to 18:10). Hoewel Bep de geesten meenam, was het bezoek toch niet zo’n succes: Barbie wil toch verhuizen … en een scheiding, maar dat zullen we Bep niet in de schoenen schuiven.

Dit lijkt allemaal wel onschuldig vermaak, maar wat Bep doet is eigenlijk niet veel anders dan wat Derek Ogilvie uitspookt. Omroep West maakte een paar jaar terug een zelfde soort programma met Bep als  RTL nu  met Ogilvie maakt. En eigenlijk vind ik er net zoveel mis mee. Hier een aflevering van ‘Bep het medium op zomertoer‘. Vooral bij het gênante stukje vanaf 8:00 sloeg de plaatsvervangende schaamte bij mij toe:

Naast deze gave is Bep, volgens een aankondiging van het programma destijds, actief als Reiki master, gesprekstherapeute, hypnotherapeute en Bachbloesemtherapeute. Zucht …

Verdwaalde Egyptische artsen gebruiken wichelroede om hepatitis C op te sporen

by 20 Comments

Een merkwaardig bericht in The Guardian vorige week maandag (25-2-2013) trok mijn aandacht: Scientists are divided over device that ‘remotely detects hepatitis C’. Dit artikel gaat over een apparaat, C-Fast genaamd, dat ontwikkeld is door Egyptische arts Gamal Shiha, een specialist op het gebied van leverziektes, in nauwe samenwerking met het leger; het patent staat op naam van ene brigadier Ahmed Amien. Het apparaat bestaat uit een vrij bewegende antenne, verbonden aan een handvat, die reageert op ‘een specifieke elektromagnetische frequentie  die uitgezonden wordt door een specifieke variant van het hepatitis C virus‘. De antenne beweegt naar personen die met hepatitis C besmet zijn toe, maar blijft bewegingsloos bij onbesmette personen. Komt dit enigszins bekend voor? Toevallig schreef ik nog maar kort geleden een artikel over soortgelijke apparaten waarvan beweerd wordt dat ze bommen en drugs kunnen opsporen. Levensgevaarlijke flauwekul, die echter nog steeds op diverse plekken serieus wordt genomen. Nu lijkt het er op dat de producenten een nieuwe markt voor deze wichelroedes proberen aan te boren.

 

Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag
Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag

Onder het artikel kwamen snel sceptische reacties en opgemerkt werd ook dat het vast geen toeval is dat Ahmed Amien in het leger werkt als bomdetectie-expert. De link met bekende apparaten ADE651 en GT200, die in het bomdetectorschandaal werden verkocht, was snel gelegd. Misschien droeg ik hier zelf een steentje aan bij door Peter Robinson (van ade651gt200scamfraud.blogspot.co.uk) in te seinen,  waarmee ik contact had naar aanleiding van mijn eerdere artikel. Die mengde zich daarna nadrukkelijk in de discussie en mailde ook om opheldering met professor Massimo Pinzani, hoofd van de afdeling Hepatologie aan het University College London’s institute for liver and digestive health. Pinzani wordt in het artikel als redelijk optimistisch opgevoerd als hij wordt bevraagd over de mogelijkheden van de C-Fast detector na het bijwonen van een demonstratie in Egypte.

Daarna werden ze bij The Guardian blijkbaar ook wakker: het artikel werd enigszins aangepast, maar de belangrijkste wijzing was wel de titel, die nu luidt: Scientists sceptical about device …  In het webadres  kun je de oorspronkelijke titel echter nog terugzien:

Titel gewijzigd, kijk naar het webadres voor de originele titel
Titel gewijzigd, kijk naar het webadres voor een idee van de originele titel

En een dag later verscheen ook een uitstekend stuk van Suzi Gage onder de titel Scientists are not divided over device that ‘remotely detects hepatitis C’. Natuurlijk zijn er helemaal geen goed opgezette dubbelblinde onderzoeken met dit apparaat te vinden, maar waarom zou je eigenlijk ook die moeite nemen als het idee er achter op geen enkele manier serieus te nemen is. Er is maar weinig reden om aan te nemen dat we hier niet wederom met (zelf)misleiding te maken hebben of bewuste fraude.
Dit artikel zette de ‘blunder’ wel grotendeels recht en geeft de nodige links naar achtergrondinformatie die ontbrak in het eerste artikel, duidelijk niet door een wetenschapsjournalist geschreven. Interessant zijn de documenten die met de patentaanvraag te maken hebben (belangrijkste pdf ook hier) en een posterpresentatie die de Egyptenaren in 2011 hielden.

Deze onzin moet snel de kop worden ingedrukt, lijkt me. Dat vindt ook Síle Lane van de organisatie Sense About Science, die weer een dag later in The Guardian ruimte kreeg voor  Hepatitis C detector promises hope and nothing more. Een citaat:

It’s a tough battle to stop misleading promotion and the sale of false hope to desperate people. Media outlets and research institutes need to do more to make sure they don’t unwittingly become part of that problem, as the Guardian did with this “hepatitis C detector”.

Maar ik denk dat je de negatieve gevolgen onderschat als je alleen denkt aan de valse hoop die gewekt wordt. Voor je het weet, gaan ook mensen die een groot risico lopen op besmetting met hepatitis B, syfilis en HIV dit soort ‘tests’ gebruiken om zich mogelijk ten onrechte onbesmet te wanen. Dat zijn namelijk de volgende virussen die Amien met zijn detector denkt te gaan opsporen. Het is een stuk belastender om bij een arts om een bloedtest te vragen dan om even bij een charlatan met zo’n wiebelende antenne langs te gaan.

Uit de opmerkingen van een betrokken (Egyptische) arts wordt duidelijk dat ze ingepland staan voor een nieuwe posterpresentatie op het International Liver Congress, dat in april dit jaar in Amsterdam plaatsvindt. Of de Egyptenaren na deze ophef in The Guardian nog komen, is natuurlijk maar de vraag. Als u echter iemand kent die van plan is deel te nemen aan het congres, is het wel een idee om dat bij kloptdatwel te melden. Misschien kan hij of zij dan met wat kritische vragen namens ons langslopen tijdens de presentatie.

Andere blogs die hierover berichtten:

Update 24-2-2014: er zijn nieuwe ontwikkelingen!

In de titelafbeelding is een WikiMedia Commons-afbeelding van het hepatitis C virus gebruikt.

Twintig jaar oude documentaire prikt Facilitated Communication door

by 37 Comments

Eerder deze week zond de NCRV de documentaire ‘Een dansend hart‘ uit. Daarin wordt het verhaal verteld van de zwaar gehandicapte Niek Zervaas die door middel van Facilitated Communication zijn gedachten de wereld in kon sturen. Tennminste, als je gelooft dat Facilitated Communication werkt en betrouwbare communicatie mogelijk maakt met iemand die niet alleen, zonder ondersteuning, een toetsenbord of ander hulpmiddel kan bedienen.
Het bericht van woensdag hier op Kloptdatwel (‘En DWDD danste kritiekloos mee‘) over het kritiekloze gesprek met de ouders van de inmiddels overleden Niek in De Wereld Draait Door leidde tot een hoge bezoekersaantal en een stevige discussie, die nog voortduurt. Daarom leek het ons wel interessant om de Frontline documentaire ‘Prisoners of Silence’ uit 1993 te laten zien, waarin de methode al werd doorgeprikt.

Hier de samenvatting van 15 minuten:

De hele serie van 4 afleveringen (in totaal 60 minuten)