• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

Factchecking

Het zogenaamde ‘hbo-denkniveau’ van de School voor Homeopathie

28 May 2014 by Laurens Dragstra 99 Comments

De Google Ads die standaard op Kloptdatwel? te zien zijn, zijn soms tamelijk onschuldig. Ze gaan dan over huisartsen te Bleiswijk, het voorkomen van beleggingsfouten, boeken over verhoogd cholesterol, goedkope batterijen, zonnepanelen of het harsen van schaamhaar. Niet zelden verwijzen ze echter naar de onzin die op Kloptdatwel? juist wordt bestreden. Dat geldt voor advertenties over homeopathische behandelingen, holistische massages, auralezingen, allerhande meuk tegen GSM-straling en het drinken van detox-thee. Sinds kort staat ook de School voor Homeopathie te Amersfoort bij de Google Ads, en wel met de opleiding homeopathie voor dieren. Over die opleiding is vorig jaar een procedure gevoerd bij de kantonrechter van de Rechtbank Midden-Nederland. Daarin kwam ook het vermeende hbo-niveau van de opleiding ter sprake. Kort samengevat vond de kantonrechter dat je niet moet zeuren over het niveau als je weet dat de opleiding die je volgt niet is geaccrediteerd door de NVAO.

Infiltratiepoging van de School voor Homeopathie
Infiltratiepoging van de School voor Homeopathie

De zaak die leidde tot een uitspraak van de rechter heeft wel wat weg van een klassiek Grieks drama. Een studente was in 2007 begonnen aan de opleiding homeopathie voor dieren, die sinds 2001 door de School voor Homeopathie wordt aangeboden. Volgens de website van de School betreft het “een vier-en-een-halfjarige opleiding op hbo-niveau”. De lessen worden in principe alleen op zaterdag gegeven en de opleiding richt zich met name op paarden, honden en katten. Goedkoop is de opleiding niet: het collegegeld bedraagt 1930 euro per jaar. Omdat het volgens de School gaat om een opleiding op hbo-niveau, dienen cursisten in beginsel te beschikken over een HAVO-diploma of anders over een MBO-4-diploma. Als je de opleiding tot dierenhomeopaat hebt afgerond, kun je een verkorte opleiding tot mensenhomeopaat doen. Dat kan heel nuttig zijn volgens de website:

“In je praktijk kom je regelmatig situaties tegen waarbij je denkt: naast de behandeling van het dier, zou ik meer resultaat boeken als ik de eigenaar ook een middel zou kunnen voorschrijven. Dat komt omdat helaas het dier vaak erg verbonden is met zijn baas en soms ook ziek wordt door de pathologie van de baas.”

Zo ver kwam het echter niet in het geval van de in 2007 gestarte studente. Zij had gedurende vier jaar alle studieonderdelen gevolgd, met succes de vereiste stage afgerond en ook een voldoende voor haar afstudeerscriptie behaald. Maar toen kwam het mondelinge eindexamen en dat eindigde in een deceptie: de directeur van de School deelde de studente per e-mail mee dat ze helaas gezakt was. Uiteraard was de studente daar niet blij mee, al was het alleen maar omdat ze inmiddels naar eigen zeggen voor zo’n 10.000 euro aan studiekosten had gemaakt. Ze stapte naar het televisieprogramma de Rijdende Rechter om te bezien hoe haar kansen zouden liggen als ze een rechtszaak zou aanspannen. De School speelde geen rol in de uitzending, maar had van tevoren wel een e-mail naar het programma gestuurd waarin enkele uiterst onvriendelijke passages stonden. De directeur schreef onder meer dat hij hoopte dat ze haar scriptie nooit naar buiten zou brengen en dat hij sterke aanwijzingen had dat het onderzoek gemanipuleerd was. Het zou niet verantwoord zijn deze studente met mensen te laten werken; ze moest eerst maar eens ernstig aan zichzelf gaan werken.

De Rijdende Rechter, die een ‘geitenwollensokkentype’ had verwacht, raadde de studente aan van de interne beroepsprocedure van de School gebruik te maken. De studente besloot echter dat advies niet te volgen. Evenmin is ze, zo blijkt uit de uitspraak van de kantonrechter, ingegaan op het aanbod van de School om kosteloos herexamen te doen. Kennelijk waren de verhoudingen tot in het extreme verziekt. Met een advocaat aan haar zijde daagde de studente de School voor de kantonrechter en eiste ze een schadevergoeding van meer dan 17.000 euro, waarvan 7.500 euro aan smartengeld. De School op haar beurt eiste in reconventie 25.000 euro schadevergoeding omdat de studente met haar negatieve uitlatingen in de media onrechtmatig tegenover de School zou hebben gehandeld. Kort na de uitzending van de Rijdende Rechter had de School namelijk een open dag georganiseerd. Daarop was helemaal niemand verschenen met interesse voor de opleiding homeopathie voor dieren, terwijl er normaal gesproken volgens de School zo’n 15 belangstellenden kwamen opdagen. De School zag een duidelijk causaal verband met de uitlatingen van de verbolgen studente.

Bot bij de kantonrechter

De kantonrechter ziet geen reden de inhoudelijke beoordeling van het eindexamen te doorkruisen nu er geen aanwijzingen zijn dat die beoordeling op uiterst onzorgvuldige wijze tot stand is gekomen. De onvoldoende voor het mondelinge eindexamen blijft dus staan. De studente had verder geklaagd dat de opleiding geen hbo-niveau heeft, terwijl de School dit wel uitdraagt. De kantonrechter oordeelt daarover:

4.7 Tussen partijen is niet in geschil dat [gedaagde sub 2] met de opleiding een opleiding op hbo-niveau voorstaat en dit ook als zodanig uitdraagt, onder meer op de gezamenlijke website van de Scholen. Uit de stellingen van [gedaagde sub 2] leidt de kantonrechter af dat [gedaagde sub 2] daarmee doelt op het denkniveau dat van studenten wordt verwacht en dat ook is vereist om de opleiding te kunnen volgen. [eiseres] heeft niet betwist dat [gedaagde sub 2] deze interpretatie van ‘hbo-niveau’ volgt. Zij heeft voorts geen feiten en omstandigheden aangedragen waaruit zou volgen dat de opleiding geen hbo-denkniveau heeft. De kantonrechter zal dan ook als vaststaand feit aannemen dat de opleiding wordt gegeven op een hbo-denkniveau.

4.8. Dat de Scholen zich op hun website gezamenlijk presenteren waarbij het accreditatietraject van [gedaagde sub 1] bij de NVAO wordt vermeld, heeft bij [eiseres] verwachtingen gewekt omtrent het niveau van de opleiding. Uit wat zij heeft aangevoerd is echter niet gebleken dat [gedaagde sub 2] aan haar en/of medestudenten toezeggingen heeft gedaan over het niveau van [gedaagde sub 2], anders dan over het denkniveau van de opleiding, zoals bedoeld in overweging 4.7. De kantonrechter overweegt dat in het midden kan blijven of [gedaagde sub 2] bij de NVAO een accreditatietraject is gestart. Zelfs indien dit zou komen vast te staan, zou hieruit immers niet zonder meer volgen dat [eiseres] er vanuit mocht gaan dat zij een geaccrediteerde hbo-opleiding zou volgen, omdat tussen partijen niet in geschil is dat de opleiding niet was geaccrediteerd op het moment dat [eiseres] met de opleiding startte. Bovendien kan, indien zou komen vast te staan dat tevergeefs een accreditatietraject is gestart, daaruit niet volgen dat de opleiding geen hbo-denkniveau heeft, zoals [gedaagde sub 2] dat uitdraagt. Het voor een opleiding vereiste denkniveau staat immers los van het feit of die opleiding al dan niet is geaccrediteerd door de NVAO.

De School voor Homeopathie te Amersfoort (foto: website van de School)
De School voor Homeopathie te Amersfoort (foto: website van de School)

De kantonrechter maakt dus voor wat betreft het niet wettelijk beschermde begrip ‘hbo-niveau’ een onderscheid tussen ‘denkniveau’ en ‘geaccrediteerd’. Van een opleiding met hbo-denkniveau zal al snel sprake zijn. Een opleidingsinstituut moet het wel heel bont maken voor zij door de rechter op de vingers getikt wordt. De eisende partij moet dan maar stellen en bewijzen dat dit hbo-denkniveau afwezig is en dat zal niet gemakkelijk zijn. Enkel stellen dat geen sprake is van accreditatie door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO), de enige organisatie met de bevoegdheid bachelor- en masteropleidingen te accrediteren, is in elk geval onvoldoende. Uit de uitspraak kan daarmee ook worden afgeleid dat je voor eigen risico studeert als je kiest voor een niet-geaccrediteerde opleiding. In dit geval was het voor de studente zonneklaar dat de opleiding homeopathie voor dieren niet over enige NVAO-accreditatie beschikte. Als je met die wetenschap aan zo’n opleiding begint, kun je later niet klagen dat de opleiding niet van het gewenste hbo-niveau is.

De School meldt op haar website momenteel nog steeds dat een accreditatietraject bij de NVAO aanhangig is. Dat is echter al het geval sinds 2010, zodat we niet hoeven te verwachten dat er snel een positief besluit volgt. De NVAO staat bovendien bekend als zeer streng als het gaat om complementaire en alternatieve geneeskunde. Een CAM-opleiding van Saxion Next werd in 2011 bijvoorbeeld compleet afgekeurd (ook hier op Kloptdatwel? besproken). Ten slotte is het niet geheel duidelijk welke School voor Homeopathie de accreditatie heeft aangevraagd. In de uitspraak van de kantonrechter wordt melding gemaakt van twee ‘Scholen’, die helaas volgens de richtlijnen van de rechterlijke macht geanonimiseerd zijn. Ik vermoed dat de School voor Homeopathie BV en de School voor Homeopathie Dieren BV bedoeld zijn. Beide BV’s staan strikt juridisch bezien los van elkaar, maar zijn wel op hetzelfde adres gevestigd, hebben dezelfde directeur en presenteren zich op de website van de School als één geheel. Het lijkt erop, gelet op de uitspraak van de kantonrechter, dat het accreditatietraject alleen geldt voor de eerstgenoemde BV, terwijl de opleiding homeopathie voor dieren door de tweede BV verzorgd wordt. Het heeft er dus alle schijn van dat voor die opleiding überhaupt geen accreditatietraject is gestart. De kantonrechter wijst er terecht op dat het niet veel uitmaakt hoe de vork precies in de steel zit: de opleiding is nu niet geaccrediteerd, was dat ook niet in 2007 en het starten van een traject is nog geen garantie voor succes. De studente wist waar ze aan begon.

De studente slaagde er nog wel in een heel klein succesje te behalen: de onvriendelijke e-mail die de School naar de Rijdende Rechter had gestuurd, wordt deels onrechtmatig bevonden. De passages over manipulatie van de scriptie en over het ‘ernstig aan zichzelf gaan werken’ worden door de kantonrechter als onnodig grievend aangemerkt. De School had zich ter verdediging van haar reputatie best wat zakelijker mogen uitdrukken, zo meent de rechter. Een en ander leidt echter niet tot de toekenning van een gigantische schadevergoeding. Omdat de e-mail verder niet ter sprake is gekomen in het televisieprogramma, wordt het smartengeld beperkt tot een schamele 100 euro. De School op haar beurt kan al helemaal naar een schadevergoeding fluiten. De kantonrechter gelooft er geen barst van dat de uitlatingen van de studente verantwoordelijk zijn voor de kennelijk mislukte open dag.

De zaak-Boris

Bordercollie (foto:  LucUltra, CC-licentie)
Bordercollie (foto: LucUltra, CC-licentie)

Homeopathie bij dieren is waarschijnlijk net zo’n slecht idee als homeopathie bij mensen. Misschien nog wel slechter, aangezien dieren geen enkele keuzevrijheid hebben. Ter illustratie moge de casus van de bordercollie Boris dienen. Boris werd in 2009 door een inspecteur van de Stichting Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming in beslag genomen. Zijn baasjes zouden hem de nodige verzorging hebben onthouden en daarmee in strijd handelen met de artikelen 36 en/of 37 van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren. Boris verkeerde in bijzonder slechte gezondheid: de hond had twee derde van zijn haar verloren, kampte met een ernstig aangetaste huid en had vlooien. De eigenaren hadden ervoor gekozen de hond homeopathisch te behandelen en zij meenden dat die behandeling begon aan te slaan. Dat werd echter behoorlijk tegengesproken door het inspectierapport, dat als gezegd repte van een beroerde gezondheid. De reden waarom de eigenaren gekozen hadden voor een homeopathische behandeling in plaats van een reguliere, is al helemaal absurd. Je zou erom kunnen lachen, als het niet zo ernstig was:

“Appellanten zijn van mening dat de hond niet is verwaarloosd en dat hij geen vlooien heeft. Dat de hond kaal was kwam door stress en door de allergie voor de ziekte van appellant. Appelanten hebben een paragnost geraadpleegd en gebleken zou zijn dat de hond allergisch is voor appellant, die ernstig ziek is. De hond trekt zich de ziekte van de man aan. Als de man komt te overlijden, is de hond ook weer beter.”

Dat sluit natuurlijk prachtig aan bij de pseudowetenschap die ook door de School voor Homeopathie verkondigd wordt, te weten dat de pathologie van het baasje ook invloed heeft op de gezondheid van het dier (zie hierboven). De rechter die over de zaak moest oordelen, was gelukkig nuchter genoeg om niet in deze onzin te geloven en het belang van het dier voorop te stellen. Boris werd inmiddels in de opvang al zo’n drie maanden regulier behandeld voor zijn – door zijn baasjes ontkende – vlooienallergie en zijn gezondheid was aantoonbaar sterk verbeterd. Het beroep tegen de inbeslagname werd dan ook ongegrond verklaard. Je zou kunnen zeggen dat Boris zijn leven te danken heeft aan dit ingrijpen.

Slot

De voormalige studente met wie dit artikel begon, houdt zich nog steeds met homeopathie bij dieren bezig en draait haar hand ook niet om voor homeopathie bij mensen. Dat mag natuurlijk: net als de School voor Homeopathie zonder NVAO-accreditatie mag roepen dat ze opleidingen op hbo-niveau aanbiedt, mag een studente zonder (overigens waardeloos) diploma in de schudverdunnerij roepen dat ze homeopaat is en vervolgens mensen en dieren behandelen. Daarbij maakt ze ook nog gebruik van bioresonantie, ooit in de Skepter omschreven als “onversneden pseudo-wetenschap in de beste traditie van kwakzalverij met indrukwekkende apparaten”. Het mag allemaal, maar tegelijkertijd is het natuurlijk best zorgelijk.

Filed Under: Alternatieve schade, Factchecking, Gezondheid Tagged With: google ads, homeopathie bij dieren, nvao, rijdende rechter, School voor Homeopathie

Rechter kent geen gewicht toe aan medisch oordeel chiropractor

14 May 2014 by Laurens Dragstra 129 Comments

Als een anesthesioloog- pijnbestrijder bij een patiënt aspecifieke rugklachten constateert en een chiropractor meent dat bij diezelfde patiënt sprake is van een uitstulping van de tussenwervelschijf, op wiens oordeel moet je dan als rechter afgaan? In een recente uitspraak heeft de Rechtbank Midden-Nederland voor het oordeel van de anesthesioloog gekozen, daarbij overwegend dat een chiropractor geen arts is.

Het UWV verwierp een aanvraag voor een WIA uitkering
Het UWV verwierp de aanvraag voor een WIA uitkering

De uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland (ook hier besproken) vloeit voort uit een bestuursrechtelijk geschil tussen een burger (hierna: appellant) en de raad van bestuur van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (hierna: UWV). Appellant was werkzaam als servicemedewerker betaalsystemen en in 2011 met psychische klachten uitgevallen.
Eind 2012 heeft hij, na bijna twee jaar ziekte, bij het UWV een aanvraag ingediend voor een uitkering op grond van de Wet WIA (voluit: Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen). Die aanvraag wordt aanvankelijk afgewezen, maar nadat appellant tegen de afwijzing bezwaar had gemaakt alsnog toegekend. Appellant vindt echter dat het UWV zijn arbeidsongeschiktheid verkeerd beoordeeld heeft. Onder meer ten aanzien van zijn rugklachten zou een verkeerd oordeel zijn geveld. Hij stelt daarom beroep in bij de rechter.

De rechter stelt vast dat het UWV zijn besluiten in beginsel mag baseren op rapportages opgesteld door de eigen verzekeringsartsen. Appellant mag die rapportages natuurlijk inhoudelijk bestrijden, maar moet dat in beginsel doen aan de hand van een rapportage van een regulier medicus, aldus de rechtbank. Dat is vaste jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep, de hogerberoepsrechter in het sociale zekerheidsrecht. Voordat de verzekeringsarts een oordeel over de rugklachten moest geven, hadden twee behandelaars er al naar gekeken:

“In de brief van 25 januari 2013 van S.P.M. van Egeraat, anesthesioloog- pijnbestrijder, wordt geconcludeerd dat eiser aspecifieke pijnklachten heeft in de rug. In de brief van 20 maart 2013 van M. Blom, chiropractor, wordt aangegeven dat eiser rugklachten heeft met uitstraling in het been en dat op een MRI-scan duidelijk een uitstulping van de tussenwervelschijf zichtbaar is, die mogelijk een deel van de uitstralende klacht in het been veroorzaakt. Daarbij merkt de chiropractor op dat hij eiser onlangs niet meer heeft gezien op het spreekuur en dat hij daarom geen objectieve bevindingen kan beschrijven.”

De anesthesioloog- pijnbestrijder – een arts – komt dus tot een ander oordeel dan de chiropractor, die geen arts is. De verzekeringsarts baseerde zich op het oordeel van de eerstgenoemde. De rechtbank is het daarmee eens:

“De rechtbank overweegt met betrekking tot de rugklachten van eiser dat de beoordeling van de verzekeringsarts bezwaar en beroep daarover is gebaseerd op de diagnose van de anesthesioloog-pijnbestrijder, die uitgaat van aspecifieke rugklachten. De enkele verwijzing naar de brief van de chiropractor is onvoldoende om aannemelijk te maken dat dit oordeel en de op grond daarvan in de FML [functionele mogelijkhedenlijst] aangenomen beperkingen onjuist zijn. Daarbij acht de rechtbank van belang dat een chiropractor geen arts is en daarom niet bevoegd is een oordeel te geven over de medische situatie van eiser en daarnaast dat de chiropractor zelf ook reeds heeft aangegeven dat hij geen objectieve bevindingen kan beschrijven.”

Het is wat merkwaardig dat de rechtbank zegt dat een chiropractor niet bevoegd is een medisch oordeel te geven. Dat suggereert dat van een zogenaamde voorbehouden handeling sprake is. Artikel 36 van de Wet BIG somt een aantal handelingen op die alleen door de daar genoemde zorgverleners (vaak artsen) mogen worden verricht omdat bij verrichting door niet-deskundigen grote risico’s voor de patiënten ontstaan. Het gaat in artikel 36 bijvoorbeeld om endoscopieën, katheterisaties, het geven van injecties, het onder narcose brengen van patiënten en het voorschrijven van geneesmiddelen die uitsluitend op recept verkrijgbaar zijn. Het geven van een oordeel over de medische toestand van een patiënt valt er niet onder.
In principe is iedereen bevoegd een medisch oordeel te geven. De relevante vraag is echter of een rechter er gewicht aan toekent. In deze zaak doet de rechter dat niet voor wat betreft het oordeel van de chiropractor. Waarschijnlijk bedoelde hij met ‘bevoegd’ in dit geval eerder ‘capabel’ of ‘gekwalificeerd’. Geconfronteerd met conflicterende oordelen van een arts en een chiropractor, acht deze rechter het oordeel van de arts van belang en dat van de chiropractor, die dus geen arts is en kennelijk ook niet als ‘regulier medicus’ wordt gezien, niet. Waarschijnlijk is dat niet anders als de chiropractor – anders dan in deze zaak – de patiënt recentelijk nog gezien heeft en meent wél objectieve bevindingen te kunnen beschrijven.

In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal
In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal

Dat de rechter in dezen aanzienlijk meer vertrouwen in artsen stelt, lijkt mij terecht. De chiropraxie is oorspronkelijk gebaseerd op de idee dat medische aandoeningen worden veroorzaakt door scheefstanden van de wervels van de ruggengraat, zogenaamde “subluxaties”, die belangrijke zenuwen zouden afknellen. Door die scheefstand manueel te corrigeren, zouden aandoeningen verholpen kunnen worden. Nu kan manipulatie van de ruggengraat wel wat helpen bij rugklachten, maar niet meer dan oefeningen of een goede massage.
Het bestaan van subluxaties is nooit aangetoond. Bovendien staan chiropractors nu niet bepaald bekend om hun grondige kennis van anatomie en hun vermogen om röntgenfoto’s en scans te interpreteren. De bekende emeritus hoogleraar complementaire en alternatieve geneeskunde Edzard Ernst stelde eind vorig jaar voor om de chiropractors met kerst maar een leerboek over anatomie te geven (de homeopaten kregen “a nicely wrapped box that contains nothing”).

De Amerikaanse psychiater Stephen Barrett heeft een verzameling aangelegd van (doorgaans kleine) onderzoeken naar de praktijken van chiropractors in de Verenigde Staten tussen de jaren ’70 en 2003. Bij sommige van deze onderzoeken was hij zelf betrokken. Slechts twee van de meer dan de meer dan 100 chiropractors hadden bij het onderzoeken van hun patiënten naar het oordeel van Barrett de correcte conclusie getrokken, en dat waren dan waarschijnlijk ook nog eens de chiropractors die stelden dat er niets aan de hand was met de patiënt. Vaak stelden de chiropractors onafhankelijk van elkaar bij dezelfde patiënt compleet andere diagnoses. Een gezonde 29-jarige vrouw bezocht bijvoorbeeld vier chiropractors, en dit was het resultaat:

“The first diagnosed an “atlas subluxation” and predicted “paralysis in fifteen years” if this problem was not treated. The second found many vertebrae “out of alignment” and one hip “higher” than the other. The third said the woman’s neck was “tight.” The fourth said that misaligned vertebrae indicated the presence of “stomach problems.” All four recommended spinal adjustments on a regular basis, beginning with a frequency of twice a week.”

D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie
D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie

Barrett geeft zelf wel toe dat sommige van de door hem genoemde onderzoeken gedateerd zijn en bovendien niet van topkwaliteit. Het grapje van Edzard Ernst sloeg vooral op chiropractors die nog steeds geloven dat ze doofheid met chiropractische behandeling kunnen verhelpen, zoals de grondlegger van de chiropraxie, D.D. Palmer (1845-1913), meende.
Echt niet alle chiropractors geloven vandaag de dag nog in de sprookjes over subluxaties die Palmer meer dan honderd jaar geleden verkondigde. Over de capaciteiten van de chiropractor in de hier besproken zaak tegen het UWV weten we niets, behalve dan dat hij mijns inziens heel verstandig is geweest om niet met definitieve bevindingen te komen zonder appellant recentelijk nog gezien te hebben. Het kernpunt is echter dat, wat de chiropractische theorie dezer dagen ook in moge houden, chiropractors nimmer hebben aangetoond dat ze medische oordelen kunnen vellen die gelijkwaardig zijn aan die van (reguliere) artsen. Dat de rechter in deze UWV-zaak geen gewicht aan het oordeel van een chiropractor toekent omdat hij geen arts is, lijkt me dan ook zonder meer een juiste beslissing.

Filed Under: Alternatieve schade, Factchecking, Gezondheid Tagged With: chiropractie, chiropractor, rechtspraak, rugklachten, subluxatie

Mazelenvaccinatie – statistieken van de niet-inenters

17 March 2014 by Pepijn van Erp 92 Comments

De mazelen-epidemie die in mei 2013 begon, loopt gelukkig ten einde. De mazelen doken voornamelijk op in gemeenten met een lage vaccinatiegraad en die liggen voor het grootste deel op de Bible Belt, de strook van Zeeland tot in Overijssel waar veel personen van reformatorische gezindte wonen. Niet zo vreemd dat er weer veel discussie was of niet-inenten vanwege godsdienstige redenen nog wel van deze tijd is en of vaccinatie niet verplicht zou moeten worden. De niet-inentende refo’s lagen behoorlijk onder vuur. Begin augustus kwam echter opeens een andere groep niet-inenters in beeld, de antroposofen.

Volgens een artikel in Trouw zouden die minstens zo’n grote groep niet-vaccinerenden zijn en het is dus niet terecht om met het betweterige vingertje alleen op de reformatorische christenen te wijzen:

Maar de grootste groep niet-inenters bestaat volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uit antroposofen, bijvoorbeeld bekend van de vrije scholen. Het vooroordeel kan de wereld uit: reformatorische christenen vormen niet één massief blok tegen kindervaccinatie. Veel eensgezinder daarin zijn de antroposofen.

Op het blog van Skepsis hield Jan Willem Nienhuys wekelijks de stand van zaken bij rond de mazelenepidemie. Hij merkte als eerste op dat het verhaal dat antroposofen de grootste groep niet-inenters zou zijn, niet kon kloppen. Het verhaal bleef echter hardnekkig rondzingen, ondanks dat het RIVM nadrukkelijk ontkende het zo gezegd te hebben. De Trouwjournalist die het optekende uit de mond van Roel Coutinho (toen nog directeur Centrum infectieziektebestrijding van het RIVM), wilde niet van een misverstand weten en het ‘feit’ werd vervolgens door andere kranten, medische websites en weblogs overgenomen.
Harde gegevens over de samenstelling van de groep niet-inenters zijn niet beschikbaar, maar door de beschikbare data te combineren kun je wel tot de conclusie komen, dat het niet klopt. Twitteraar @ticobas stoorde zich nogal al aan de halsstarrigheid van de bewuste journalist en pakte de handschoen op om uit te zoeken hoe het nu wel zit. Die zoektocht mondde uit in een drietal uitgebreide blogs op de website Fallacy hunting.

Mazelenpatiënten-1-5-2013-26-2-2014In de eerste blog (Mazelen statistieken (I) – Is 1 op de 5 niet-inenters een ‘refo’?) probeert @ticobas een realistischere schatting te geven van het aandeel niet gevaccineerden vanwege godsdienstige redenen. De schatting die het RIVM hanteert (20 procent) is gebaseerd op een berekening die wel erg kort door de bocht is, percentages die slaan op verschillende leeftijdsgroepen worden gemakshalve met elkaar vermenigvuldigd. De schrijver focust op de basisschoolpopulatie wat wel een redelijk keus is, omdat dat de belangrijkste groep is die risico loopt om mazelen te krijgen tijdens een epidemie. Op basis van een aantal beargumenteerde aannames en schattingen is de conclusie dat niet ingeënte basisschoolleerlingen van bevindelijk gereformeerde ouders tussen de 23 en 33 procent van het totaal uitmaken.
Hoe het zit met de antroposofische basisschoolleerlingen wordt in het tweede deel onderzocht (Mazelen statistieken (II) – Vormen antroposofen grootste groep niet-inenters, zoals in Trouw is beweerd?). Alléén als alle leerlingen op vrije scholen uit ‘antroposofen gezinnen’ komen én geen enkele leerling op een vrije basisschool ingeënt zou zijn, zouden antroposofische niet-inenters in aantal gelijkwaardig zijn aan de bevindelijk gereformeerde niet-inenters. Dat is natuurlijk niet aan de hand en met een aantal betere schattingen kom je tot de conclusie dat de niet-ingeënte vrije school leerlingen (antroposofen) slechts 6 tot 14 procent van het totaal niet-ingeënte basisschoolleerlingen uitmaken. De stelling van het Trouw artikel klopt dus niet, of het nu een slip of the tongue van Coutinho was of een verkeerde interpretatie van de journalist.

Tenslotte kijkt @ticobas in het derde deel (Mazelen statistieken (III) – Refobolwerken en Steinersteden) naar een ander punt uit het Trouw-artikel: “niet álle refoplaatsen zijn bastions van prikweigeraars”, dat wordt ‘aangetoond’ door te wijzen op de vaccinatiegraden van sommige ‘steinersteden’, die lager zijn dan die van sommige ‘refobolwerken’. In het blog wordt echter korte metten gemaakt met dit creatief gecijfer. Trouw vergelijkt het aantal leerlingen (wonend in welke gemeente dan ook), dat naar een reformatorische school in een gemeente gaat met de vaccinatiegraad van het aantal leerlingen dat in die gemeente woont. Dat werkt nogal misleidend, omdat op die reformatorische school veel leerlingen van buiten de gemeente kunnen zitten. In het geval van een aantal van die refobolwerken (o.a. Gorinchem dat Trouw als voorbeeld gebruikt) pakt dit ‘gunstig’ uit voor degene die wil betogen dat de aandacht voor refo’s in deze discussie overtrokken is, omdat het bij de antroposofen minstens zo erg is.

Het gaat er nu even niet om om de Zwarte Piet bij de ene of andere groep niet-inenters te leggen, of om de redenen van de refo’s en antroposofen om niet te vaccineren tegenover elkaar te zetten. Het is duidelijk dat zowel antroposofen als refo’s een belangrijk aandeel vormen binnen de groep niet-inenters. De laatsten wonen geografisch meer geconcentreerd en zijn dus vaker de klos als de mazelen toeslaan. Het stuk van Trouw lijkt echter iets meer dan een vergissing. Het was slecht onderbouwd en de antroposofen als bliksemafleider kwamen misschien iets te goed uit. Een positieve reactie op het noeste corrigerende rekenwerk van @ticobas kon er bij de schrijver van het stuk helaas niet af: die blockte hem op Twitter.

Update 12/3/2015: na Trouw nog eens op deze misser gewezen te hebben (nav een recent artikel dat er op teruggreep), is er nu uiteindelijk alsnog een correctie geplaatst.

 

 

Filed Under: Algemeen, Factchecking, Gezondheid Tagged With: antroposofen, basisschool, canard, gerefomeerden, inenting, mazelen, refobolwerken, statistiek, steinersteden, Trouw, vaccinatie

Natuurgenezeres ook in hoger beroep veroordeeld tot celstraf

28 February 2014 by Laurens Dragstra 89 Comments

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft een natuurgenezeres tot een gevangenisstraf voor de duur van tien maanden veroordeeld wegens het opzettelijk benadelen van de gezondheid van een van haar patiënten. Het 39-jarige slachtoffer kwam als gevolg van het handelen van de natuurgenezeres te overlijden, zo oordeelt het hof in navolging van een eerder vonnis van de Rechtbank Noord-Nederland. De rechtbank legde de vrouw in maart 2013 ook al tien maanden celstraf op. Van de tien maanden zijn er vijf voorwaardelijk, met een buitengewoon lange proeftijd van tien jaar. Als bijzondere voorwaarde heeft het hof, in navolging van de rechtbank, bepaald dat de natuurgenezeres gedurende die tien jaar geen enkele activiteit op het gebied van de geneeskunst mag ontplooien. Klik op de links voor de volledige uitspraken van het hof en de rechtbank.

Verdachte was aanvankelijk actief als klassiek homeopaat. Ze had een eigen praktijk en runde bovendien een dierenpension. In 2005 behandelde ze de kat van het latere slachtoffer met haar magische korrels. Dat had blijkbaar effect: het beestje was door de dierenarts opgegeven, maar knapte op na de korrelbehandeling (het verhaal vermeldt niet voor hoelang). Dit succes wekte bij het slachtoffer dusdanig veel vertrouwen dat zij zich in 2009 onder behandeling van verdachte stelde. Die was op dat moment niet meer als klassiek homeopaat werkzaam en had zich uit laten schrijven bij de Nederlandse Vereniging voor Klassieke Homeopathie (NVKH). Bij het hof verklaarde ze dat de uitschrijving het gevolg was van een verschil van mening met de NVKH over het al dan niet inschakelen van reguliere medische zorg. Dergelijke zorg was volgens verdachte onverenigbaar met de door haar ontwikkelde methode ‘Blijf op je pad’ die ze in haar praktijk beoefende. Die praktijk was inmiddels omgedoopt tot praktijk voor natuurgeneeskunde. De methode ‘Blijf op je pad’ is uiterst eenvoudig en komt neer op het op de huid van de linkerarm plakken van ‘energiepleisters’, bestaande uit een korrel en een stukje leukoplast. Dat zou leiden tot zuivering van het zenuwstelsel, constante celvernieuwing en uiteindelijk zelfs onsterfelijkheid. Volgens dit rechtbankverslag beschouwde de natuurgenezeres haar cliënten niet als patiënten, maar als tijdreizigers die samen met haar een roedel vormden.

Deze kat is beslist niet behandeld door verdachte.
Deze kat is beslist niet behandeld door verdachte (foto: Kiiro, CC 3.0-licentie).

Het voorgaande is natuurlijk vragen om problemen, en die bleven helaas niet uit. Het slachtoffer stelde zich aanvankelijk onder behandeling van de natuurgenezeres omdat ze wilde afvallen en meer energie wilde hebben. Concrete klachten ontwikkelde ze pas in 2011. Het slachtoffer had al een grote afkeer van reguliere geneeskunde en werd daarin bevestigd, althans zeker niet tegengesproken door verdachte. Bij iedere gezondheidsklacht die het slachtoffer aan de natuurgenezeres voorlegde, kreeg ze te horen dat dit bij het reinigingsproces hoorde en dat ze door moest gaan met de energiepleisters. De klachten betekenden dat de behandeling werkte en het opgehoopte afval het lichaam verliet. De werkelijkheid was heel anders en het slachtoffer leed gruwelijk veel pijn als gevolg van grote ontstoken wonden bij de anus, loszittende tanden, terugtrekkend tandvlees, zwarte diarree en braakneigingen. Het hoorde er allemaal bij volgens de behandelaarster, iedereen ‘op het pad’ moest hier doorheen. Het slachtoffer verloor geen moment het vertrouwen in de natuurgenezeres en stootte iedereen af die verdachte durfde te bekritiseren. Het slachtoffer belandde op bed en at wekenlang niet meer. Uiteindelijk werd ze bewusteloos op het toilet aangetroffen. De pot zat vol bloed. Reanimatie door haar partner en door toegesneld ambulancepersoneel had geen zin meer. De GGD-arts weigerde een verklaring van natuurlijke dood af te geven en er vond sectie op het lichaam plaats. Er werd vastgesteld dat het slachtoffer was overleden als gevolg van bacteriële infecties, waardoor multi-orgaanfalen was opgetreden.

Tegen de natuurgenezeres wordt strafrechtelijke vervolging ingesteld. Bij de rechtbank voert haar verdediging onder meer aan dat zij het slachtoffer helemaal niet behandelde. Ze was immers geen zorgverlener, maar een wetenschapper (!) en de korrels zouden niet zijn aan te merken als medicijn. Nu is dat laatste waarschijnlijk wel waar. Toxicologisch onderzoek van de korrels leverde blijkens het vonnis van de rechtbank wisselende resultaten op. Er werden geen toxicologisch relevante stoffen aangetroffen, behalve in één korrel. Daarin werden sucrose en tramadol aangetroffen. Nu heeft sucrose een pijnstillende werking (althans, tot een leeftijd van 18 maanden…) en dat geldt zeker voor tramadol (een opioïd), maar dan moet je de korrel wel innemen (of inbrengen als het om een zetpil gaat). Op de huid plakken lijkt me vrij zinloos. Tramadol is trouwens alleen op voorschrift van een arts verkrijgbaar, dus het is de vraag hoe deze natuurgenezers eraan kwam. En wat ze ervan vond, nu het een wel erg regulier middel is.

Dat zijn allemaal vragen waaraan de rechtbank geen aandacht hoeft te besteden. Ze maakt korte metten met het verweer van de verdediging. Verdachte heeft veel meer gedaan dan alleen haar geloof in de energiekorrels met het slachtoffer te delen. Zo heeft ze adviezen gegeven, korrels verstrekt en enkele dagen voor haar overlijden het slachtoffer nog thuis bezocht. Er is volgens de rechtbank daarom wel degelijk sprake van een geneeskundige behandelingsovereenkomst tussen verdachte en haar slachtoffer als bedoeld in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (onderdeel van ons Burgerlijk Wetboek). Op basis daarvan had verdachte zowel een informatieplicht als een zorgplicht. De rechtbank verwijt haar dat ze nooit tegenover het slachtoffer de grenzen van haar kennen en kunnen heeft aangegeven, nooit geadviseerd heeft reguliere medische zorg in de vorm van de huisarts te bezoeken en integendeel de angst van het slachtoffer voor de reguliere geneeskunde alleen maar heeft aangewakkerd. De rechtbank veroordeelt de natuurgenezeres wegens opzettelijke benadeling van de gezondheid, terwijl het feit zwaar lichamelijk letsel en de dood tot gevolg heeft (artikel 300, vierde lid, Wetboek van Strafrecht), en legt de hierboven reeds genoemde straffen en voorwaarden op. De Vereniging tegen de Kwakzalverij sprak van een opmerkelijke uitspraak: “Het komt maar zelden voor dat een kwakzalver wordt veroordeeld tot een celstraf.” Volgens de VtdK bracht de natuurgenezeres 2100 euro in rekening voor de korrels.

Het Gerechtshof te Leeuwarden (foto: CrazyPhunk, CC-licentie)
Het Gerechtshof te Leeuwarden (foto: CrazyPhunk, CC 3.0-licentie)

In hoger beroep is het hof het op vrijwel alle punten eens met de rechtbank. Het acht alleen niet bewezen dat de opzettelijke benadeling van de gezondheid zwaar lichamelijk letsel tot gevolg had gehad, maar wel dat dit tot de dood had geleid. Tijdens het hoger beroep had de natuurgenezeres nog aangevoerd dat ze wel degelijk het slachtoffer aan de reguliere medische zorg had willen overdragen door met haar te praten over behandeling door een kaakchirurg. Daar trapt het hof echter niet in: het stelt nuchter vast dat het verdachte alleen maar te doen was om de verwijdering van ‘ziekmakende gebitselementen’ bij het slachtoffer, waardoor de energie in haar lichaam weer sneller zou gaan stromen. Het hof legt niet nader uit wat hiermee bedoeld is, maar gelet op het feit dat de natuurgenezeres eerder had gesproken over ‘omzettingsprocessen van kwik’ zal het wel gaan om de bekende angst voor amalgaamvullingen.

Verdachte voerde ook nog een argument aan dat hondsbrutaal te noemen is: volgens haar was het slachtoffer overleden als gevolg van het handelen van de ambulancemedewerkers en andere reguliere medische zorg. Als zij er zelf bijgehaald was op het moment dat het slachtoffer bewusteloos op het toilet was aangetroffen, dan had het slachtoffer nog geleefd. In dat geval had ze namelijk onmiddellijk een nieuwe pleister met energiekorrel op kunnen plakken. Het behoeft geen verbazing te wekken dat het hof niet meegaat in dit verweer en juist vanwege het totale gebrek aan zelfinzicht bij verdachte een extra lange proeftijd oplegt, gedurende welke zij zich niet meer bezig mag houden met geneeskundige activiteiten. Hierbij speelt overigens ook een verzachtende omstandigheid mee: de natuurgenezeres is verminderd toerekeningsvatbaar nu een psychiater bij haar een waanstoornis heeft vastgesteld. Het ironische is daarmee dat degene die de methode ‘Blijf op je pad’ ontwikkelde zelf ver naast dat pad beland is. Met helaas dramatische gevolgen.

Titelafbeelding via Wikimedia Commons

Update 3 december 2015
De Hoge Raad heeft op 1 december 2015 het door de verdachte ingestelde beroep in cassatie verworpen. De veroordeling is daarmee definitief.

 

Filed Under: Alternatieve schade, Factchecking, Gezondheid, Uit het nieuws Tagged With: alternatieve behandelwijzen, dood, mishandeling, natuurgeneeskunde, strafrecht

Brein achter dubieus netwerk van goede doelen ontmaskerd

26 December 2013 by Pepijn van Erp 29 Comments

Cees Renckens rekent het tot zijn grootste successen in zijn strijd tegen de kwakzalverij: de ontmaskering van een drietal nieuwe ‘charitatieve’ gezondheidsfondsen in 2000. Deze fondsen waren vanaf  1998 opeens komen meevissen in de vijver voor donaties, maar deden dat op slinkse wijze. De namen waren zo gekozen dat je makkelijk kon denken met bestaande fondsen van doen te hebben. De look-a-like-fondsen waren gevestigd in dezelfde plaatsen als hun gerenommeerde tegenhangers en hadden zelfs bankrekening-nummers die zo waren gekozen dat ze leken op die van de echte fondsen.
Het spoor naar het brein hierachter liep destijds dood, maar recent onderzoek van radioprogramma Argos maakt duidelijk wie er achter zat: zakenman Roland Pluut. Hem ging het er waarschijnlijk alleen maar om zoveel mogelijk geld te verdienen met zijn bedrijven die opdrachten uitvoerden voor die fondsen. Kwakzalverij als dekmantel.

Brein achter dubieus netwerk van goede doelen ontmaskerd 1
Cees Renckens (Foto: Vivian Oei)

Renckens heeft het over ‘kwakfondsen’, omdat in de raden voor wetenschappelijk advies nogal wat personen zaten vanuit de alternatieve (vooral orthomoleculaire) hoek. In 2000 liep het spoor dood bij een tweetal Zwitserse stichtingen waaronder de drie look-a-like-fondsen waren opgehangen. In de besturen van die die Zwitserse stichtingen zaten wel weer louter Nederlanders, waaronder zakenman Ronald Pluut, zijn vrouw Wen Zhi Lin Pluut (arts-acupuncturist ) en oud-politiecommissaris Joep van der Wolk. Argos onthulde in de uitzending van 18 mei 2013 dat die Zwitserse stichtingen waren opgericht om allerlei werkzaamheden voor de fondsen te verrichten. Maar het dubieuze aan het verhaal is dat al die werkzaamheden werden uitbesteed aan bedrijven waar Pluut direct eigenaar van is of via familierelatie bij betrokken.

Het is een tamelijke schokkende aflevering, waarvan Pluut via zijn advocaat nog de uitzending probeerde te verhinderen. Juridisch gezien kon het blijkbaar allemaal net hoe het in elkaar stak, maar met een transparante manier van fondsenwerven voor een goed doel heeft het erg weinig te maken. In de uitzending doen een aantal oud-bestuurders van de fondsen uit de doeken hoe het in elkaar stak. Een citaat van één van hen:

[Roland Pluut en Wen Zhi Lin Pluut] waren mensen die heel bevlogen waren op de inhoud. En ik moet zeggen, de fondsenwerving in eerste instantie lukte fantastisch. Dat is ook de reden dat je denkt, die man is heel betrouwbaar, is een keurige meneer. Maar blijkt achteraf dat hij overal zijn organisaties heeft opgezet zodat hij er geld aan kan verdienen. Meneer Pluut heeft gefaciliteerd dat er een goed doel opgericht kon worden. Hij heeft een bestuur bij elkaar gezocht, hij heeft zijn eigen markt voor zijn werkzaamheden gecreëerd.

De bestuursleden van de fondsen waren er waarschijnlijk met de beste bedoelingen ingestapt, maar kwamen er achter dat ze zich niet zo makkelijk van Pluut konden ontdoen toen ze de schimmige contracten ontdekten. Pluut had via een bedrijf dat op naam van zijn vrouw staat (Petralbert BV) bijvoorbeeld de rechten op het adressenbestand en de naam van de fondsen in handen en ook het intellectuele eigendom van alle informatie van de fondsen (folders e.d.). Onderdeel van een aangepaste overeenkomst, die de fondsen in ieder geval zelf liet beslissen waar het opgehaalde geld bestemd voor wetenschappelijk onderzoek naar toe zou gaan, was een geheimhoudingsverklaring over de gang van zaken. Dat je daar als goede doelenbestuurder mee akkoord gaat, is ook iets wat bij menigeen verbazing zal wekken.

Radioprogramma Argos ontrafelde het netwerk rond de look-a-like-fondsen
Radioprogramma Argos ontrafelde het netwerk rond de look-a-like-fondsen

Deze onfrisse materie is volgens mij het best tot je te nemen door de Argos aflevering te beluisteren (“Rijk worden van het goede doel“) en het stuk van Renckens (pdf) uit de laatste editie van het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij er bij te houden. Ook de transcriptie van de Argos uitzending (pdf) staat online.

Cees Renckens is erevoorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij en schrijft op Kloptdatwel regelmatig columns.

Filed Under: Alternatieve schade, Factchecking, Gezondheid Tagged With: Argos, Cees Renckens, goede doelen, kwakfondsen

  • « Go to Previous Page
  • Page 1
  • Interim pages omitted …
  • Page 14
  • Page 15
  • Page 16
  • Page 17
  • Page 18
  • Interim pages omitted …
  • Page 24
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Fluoride-angst?
30 June 2025 - Ward van Beek
Fluoride-angst?

Raad eens’, vraagt Cor van Loveren: ‘Het is begin jaren zeventig. Hoeveel gaatjes denk je dat een kind van vijf gemiddeld had?’ Het antwoord: achttien. ‘In haast elke tand zat wel een gat.’ Gemiddeld genomen dan. Er waren ook tanden…Lees meer Fluoride-angst? › [...]

James Randi test wichelroedelopers in Australië
11 June 2025 - SkepsisSiteBeheerder
James Randi test wichelroedelopers in Australië

In 1980 bezocht James Randi Australië op uitnodiging van Dick Smith om daar een test uit te voeren met wichelroedelopers.Lees meer James Randi test wichelroedelopers in Australië › [...]

Polarisatie juist goed voor democratie?
5 June 2025 - Ward van Beek
Polarisatie juist goed voor democratie?

.Soms lijkt het wel alsof we elkaar de hele dag de tent uit vechten. Op social media, bij verjaardagsfeestjes en in talkshows zijn we het oneens over vaccins, over Gaza, over vrouwenrechten. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal…Lees meer Polarisatie juist goed voor democratie? › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

The Book “The War on Science” Reveals How 39 Renowned Scientists and Scholars Enabled the War on Science
1 August 2025 - Jonathan Howard

While many "progressives" tried to warn about Trump's threat to science, these renown scientists and scholars sat on the sidelines and undermined them. The post The Book “The War on Science” Reveals How 39 Renowned Scientists and Scholars Enabled the War on Science first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Ivermectin to Control Malaria — A Cluster-Randomized Trial
31 July 2025 - Tim Noonan

Another use for Ivermectin from last week's NEJM The post Ivermectin to Control Malaria — A Cluster-Randomized Trial first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Review Recommends High Dose Statins
30 July 2025 - Steven Novella

The exact role of different types of dietary fat and the best approach to prevention in cardiovascular disease has been somewhat controversial. However, the level of controversy among experts is much less than that being generated in the public by outliers and contrarians. Since cardiovascular disease remains a major source of morbidity and mortality, it’s important for the public to be kept […] The post Review Recommends High Dose Statins first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (29-2025)@Renate1 Het klinkt eerder walgelijk dan sympathiek.
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (29-2025)Inmiddels heeft een andere redacteur van De Volkskrant een behoorlijk kritisch artikel over de uitspraken van mevrouw Timmer geschreven, waa
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (29-2025)@Renate1 Haha, dan zie ik meteen voor me dat men het heeft over positieve resp. negatieve energie. En dus het
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (29-2025)@ Hans, Dat wist ik niet. Maar kwakzalvers gebruiken wel vaker begrippen waarvan ze de betekenis niet echt begrijpen. Kijk
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (29-2025)@Renate1 Wikipedia geeft beide spellingen die volgens het Groene Boekje beide juist zouden zijn. Hoe het ook zij: kwakzalvers gebruiken

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in